phân tích năng lực cạnh tranh của siêu thị vinatex cần thơ

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ HỒNG ĐẬM

PHÂN TÍCH NĂNG LỰC CẠNH TRANH
CỦA SIÊU THỊ VINATEX CẦN THƠ

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
Ngành: Quản trị kinh doanh
Mã số ngành: 52340101

12-2014


TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA KINH TẾ - QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ HỒNG ĐẬM
MSSV: 4114513

PHÂN TÍCH NĂNG LỰC CẠNH TRANH
CỦA SIÊU THỊ VINATEX CẦN THƠ

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
Ngành: Quản trị kinh doanh
Mã số ngành: 52340101

CÁN BỘ HƢỚNG DẪN
NGUYỄN THỊ PHƢƠNG DUNG

12-2014


LỜI CẢM TẠ
Đầu tiên, cho phép em gởi lời cám ơn sâu sắc nhất đến quý Thầy Cô
trƣờng Đại học Cần Thơ, nhất là Thầy Cô khoa Kinh tế - Quản trị kinh doanh
đã giúp em hoàn thành tốt khóa học của mình!
Em xin gửi lời cám ơn chân thành nhất đến Cô Nguyễn Thị Phƣơng
Dung, ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn em thực hiện tốt luận văn tốt nghiệp!
Em cũng xin gửi lời cảm ơn đến Ban lãnh đạo cũng nhƣ các Anh chị
nhân viên của Siêu thị Vinatex Cần Thơ đã dành nhiều thời gian quan tâm,
hƣớng dẫn, giúp đỡ tận tình cho em trong quả trình thực tập tại siêu thị, cung
cấp đầy đủ những thông tin cần thiết cho em hoàn thành tốt đề tài của mình!
Cuối lời, em xin kính chúc quý Thầy Cô trƣờng Đại học Cần Thơ và các
Anh Chị - thành viên siêu thị Vinatex Cần Thơ dồi dào sức khỏe, thành công
và công tác tốt!

Cần Thơ, ngày

tháng

năm 2014

Ngƣời thực hiện

Nguyễn Thị Hồng Đậm

i

TRANG CAM KẾT
Em xin cam kết luận văn này đƣợc hoàn thành dựa trên các kết quả
nghiên cứu của em và các kết quả nghiên cứu này chƣa đƣợc dùng cho bất cứ
luận văn cùng cấp nào khác.
Cần Thơ, ngày tháng năm 2014
Ngƣời thực hiện
Nguyễn Thị Hồng Đậm

ii


NHẬN XÉT CỦA CƠ QUAN THỰC TẬP
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................

..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
.........................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
...

Cần Thơ, ngày tháng năm 2014
Thủ trƣởng đơn vị

iii


MỤC LỤC
TRANG
CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU ............................................................................. 1
1.1 LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI............................................................................... 1
1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ...................................................................... 2
1.2.1 Mục tiêu chung ........................................................................................ 2
1.2.2. Mục tiêu cụ thể ....................................................................................... 2
1.3 PHẠM VI NGHIÊN CỨU......................................................................... 2
1.3.1 Không gian nghiên cứu .......................................................................... 2

1.3.2 Thời gian nghiên cứu .............................................................................. 2
1.3.3 Đối tƣợng nghiên cứu ............................................................................. 2
1.4 LƢỢC KHẢO TÀI LIỆU ......................................................................... 3
CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU......
............................................................................................................................ 5
2.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN ...................................................................................... 5
2.1.1 Khái niệm và vai trò cạnh tranh ........................................................... 5
2.1.2 Khái niệm năng lực cạnh tranh và bộ tiêu chí xác định năng lực
cạnh tranh ......................................................................................................... 6
2.1.2.1 Khái niệm năng lực cạnh tranh ........................................................... 6
2.1.2.2. Bộ tiêu chí xác định năng lực cạnh tranh .......................................... 7
2.1.3 Sự cần thiết của việc nâng cao năng lực cạnh tranh ........................... 9
2.1.4 Các nhân tố ảnh hƣởng đến năng lực cạnh tranh ............................. 10
2.1.4.1 Môi trường vĩ mô ................................................................................ 10
2.1.4.2 Môi trường vi mô (mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Michael Porter)
.......................................................................................................................... 12
2.2 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................... 14
2.2.1 Phƣơng pháp thu thập số liệu .............................................................. 14
2.2.2 Phƣơng pháp phân tích số liệu ............................................................ 14

iv


CHƢƠNG 3: GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ HỆ THỐNG SIÊU THỊ
VINATEXMART VÀ SIÊU THỊ VINATEX CẦN THƠ ...............................
.......................................................................................................................... 19
3.1 HỆ THỐNG SIÊU THỊ VINATEXMART ............................................ 19
3.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển ......................................................... 19
3.1.1.1 Quá trình hình thành ......................................................................... 19
3.1.1.2 Quá trình phát triển ............................................................................ 20

3.1.2 Các lĩnh vực hoạt động ......................................................................... 20
3.1.3 Sứ mệnh, tầm nhìn và định hƣớng phát triển .................................... 21
3.1.4 Ý nghĩa bộ nhận diện thƣơng hiệu mới (logo) của Vinatexmart ..........
.......................................................................................................................... 21
3.2 SIÊU THỊ VINATEX CẦN THƠ ........................................................... 22
3.2.1 Giới thiệu tổng quan ............................................................................. 22
3.2.2 Cơ cấu tổ chức của siêu thị Vinatex Cần Thơ .................................... 24
3.2.2.1 Sơ đồ tổ chức: ..................................................................................... 24
3.2.2.2 Chức năng, nhiệm vụ của từng bộ phận ........................................... 24
3.2.3 Những ngành hàng kinh doanh chủ yếu ............................................. 26
3.2.3.1 Ngành hàng may mặc ......................................................................... 26
3.2.3.2 Ngành hóa mỹ phẩm........................................................................... 27
3.2.3.3 Đồ dùng ............................................................................................... 27
3.2.3.4 Ngành thực phẩm công nghệ ............................................................. 27
3.2.3.5 Thực phẩm tươi sống .......................................................................... 28
3.3 KHÁI QUÁT KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA SIÊU
THỊ VINATEX CẦN THƠ GIAI ĐOẠN 2011-2013 VÀ 6 THÁNG ĐẦU
NĂM 2014 ....................................................................................................... 28
3.3.1 Tình hình doanh thu ............................................................................. 28
3.3.2Tình hình chi phí .................................................................................... 33
3.3.3 Tình hình lợi nhuận .............................................................................. 34
CHƢƠNG 4: PHÂN TÍCH, ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC CẠNH TRANH
CỦA SIÊU THỊ VINATEX CẦN THƠ ........................................................ 37

v


4.1 CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN NĂNG LỰC CẠNH TRANH
CỦA SIÊU THỊ .............................................................................................. 37
4.1.1 Môi trƣờng vĩ mô .................................................................................. 37

4.1.1.1 Môi trường kinh tế .............................................................................. 37
4.1.1.2 Môi trường văn hóa - xã hội .............................................................. 39
4.1.1.3 Môi trường chính trị - pháp luật ........................................................ 40
4.1.1.4 Môi trường kỹ thuật - công nghệ ....................................................... 42
4.1.2 Môi trƣờng vi mô .................................................................................. 42
4.1.2.1 Đối thủ cạnh tranh ............................................................................. 43
4.1.2.2 Khách hàng ......................................................................................... 48
4.1.2.3 Nhà cung ứng ..................................................................................... 49
4.1.2.4 Đe dọa của sản phẩm, dịch vụ thay thế ............................................. 50
4.1.2.5 Nguy cơ của đối thủ tiềm tàng ........................................................... 50
4.2 NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA SIÊU THỊ VINATEX CẦN THƠ ...
.......................................................................................................................... 52
4.2.1 Tình hình nhân sự ................................................................................. 52
4.2.2 Môi trƣờng văn hóa doanh nghiệp ...................................................... 54
4.2.3 Tình hình tài chính ............................................................................... 55
4.3.2.1 Các tỷ số hoạt động ............................................................................. 56
4.2.3.2 Các tỷ số về khả năng sinh lợi ............................................................ 57
4.2.3.3 Các tỷ số về hiệu quả sử dụng chi phí ............................................... 58
4.2.4 Tình hình Marketing ............................................................................ 60
4.2.4.1 Năng lực cạnh tranh của sản phẩm .................................................. 60
4.2.4.2 Yếu tố giá ............................................................................................. 61
4.2.4.3 Chất lượng các dịch vụ khách hàng .................................................. 61
4.2.5 Thị phần ................................................................................................. 62
4.2.6 Uy tín doanh nghiệp.............................................................................. 63
4.2.7 Một số yếu tố khác ................................................................................ 65
4.2.7.1 Trình độ công nghệ ............................................................................. 65
4.2.7.2 Hoạt động nghiên cứu và phát triển .................................................. 65
vi

4.2.8 Điểm mạnh và điểm yếu của Siêu thị Vinatex Cần Thơ .................... 67
4.3 ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA SIÊU THỊ
VINATEXMART CẦN THƠ ........................................................................ 68
4.3.1 Đánh giá các yếu tố bên ngoài (EFE) .................................................. 68
4.3.2 Đánh giá các yếu tố nội bộ (IFE) ......................................................... 70
4.3.3 Ma trận hình ảnh cạnh tranh cho siêu thị Vinatex và các đối thủ .......
.......................................................................................................................... 71
CHƢƠNG 5:GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CHO
SIÊU THỊ VINATEXMART CẦN THƠ ..................................................... 74
5.1 MA TRẬN SWOT CHO SIÊU THỊ VINATEXMART CẦN THƠ ........
.......................................................................................................................... 74
5.2 GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CHO SIÊU
THỊ VINATEXMART CẦN THƠ ............................................................... 75
5.2.1 Giải pháp về sản phẩm ......................................................................... 75
5.2.2 Giải pháp về giá..................................................................................... 75
5.2.3 Giải pháp về các dịch vụ - khách hàng và truyền thông .......................
.......................................................................................................................... 76
5.2.3 Một số giải pháp khác........................................................................... 77
CHƢƠNG 6: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................ 78
6.1 KẾT LUẬN ............................................................................................... 78
6.2 KIẾN NGHỊ.............................................................................................. 78
6.2.1 Đối với địa phƣơng ............................................................................... 78
6.2.2 Đối với Siêu thị Vinatex Cần Thơ ........................................................ 79
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................... 80
PHỤ LỤC........................................................................................................ 81

vii


DANH MỤC CÁC BẢNG

TRANG
Bảng 2.1: Ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài (EFE) ................................. 15
Bảng 2.2: Ma trận đánh giá các yếu tố bên trong (IFE) .................................. 16
Bảng 2.3: Ma trận hình ảnh cạnh tranh............................................................ 17
Bảng 3.1: Doanh thu của siêu thị giai đoạn 2011-2013 và 6 tháng đầu năm
2014 ................................................................................................................. 29
Bảng 3.2: Doanh thu của từng ngành hàng giai đoạn 2011-2013 và 6 tháng đầu
năm 2014.......................................................................................................... 30
Bảng 3.3: Tỉ trọng doanh thu của từng ngành hàng giai đoạn 2011-2013 và 6
tháng đầu năm 2014 ......................................................................................... 32
Bảng 3.4: Tình hình chi phí giai đoạn 2011-2013 và 6 tháng đầu năm 2014 ......
.......................................................................................................................... 33
Bảng 3.5: Tình hình lợi nhuận giai đoạn 2011-2013 và 6 tháng đầu năm 2014..
.......................................................................................................................... 35
Bảng 4.1: Cơ cấu nhân sự theo trình độ và độ tuổi của Vinatexmart Cần Thơ ...
.......................................................................................................................... 52
Bảng 4.2: Bảng hệ số lƣơng trung bình của nhân viên phân theo trình độ
(tháng 6/2014) .................................................................................................. 53
Bảng 4.3: Tổng hợp một số tỷ số tài chính của Siêu thị Vinatex Cần Thơ giai
đoạn 2011-2013 và 6 tháng đầu năm 2014 ...................................................... 56
Bảng 4.4: Ma trận đánh giá các yếu tố bên ngoài ảnh hƣởng đến siêu thị
Vinatex Cần Thơ. ............................................................................................. 69
Bảng 4.5: Ma trận đánh giá các yếu tố bên trong siêu thị Vinatex Cần Thơ .......
.......................................................................................................................... 70
Bảng 4.6: Ma trận hình ảnh cạnh tranh của siêu thị Vinatex và các đối thủ. ......
.......................................................................................................................... 72

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH

TRANG

Hình 2.1: Mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Michael Porter ............................ 12
Hình 2.2: Ma trận SWOT ................................................................................ 18
Hình 3.1: Logo Vinatexmart ............................................................................ 21
Hình 3.2: Siêu thị Vinatex Cần Thơ................................................................. 22
Hình 3.3: Sơ đồ tổ chức Siêu thị Vinatex Cần Thơ ......................................... 24
Hình 4.1 Mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Michael Porter.............................. 42
Hình 4.2: Siêu thị Co-op Mart Cần Thơ .......................................................... 43
Hình 4.3: Siêu thị Big C Cần Thơ.................................................................... 45
Hình 4.4: Siêu thị Metro Hƣng Lợi. ................................................................ 46
Hình 4.5: Siêu thị Maxi Mark Cần Thơ ........................................................... 47
Hình 4.6: Siêu thị Lotte Mart ........................................................................... 50
Hình 5.1: Ma trận SWOT cho Siêu thị Vinatex Cần Thơ ................................ 74

ix


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
TP.HCM : Thành phố Hồ Chí Minh
TP. Cần Thơ: Thành phố Cần Thơ
UBND: Ủy ban nhân dân
GDP: thu nhập quốc dân
DN: doanh nghiệp
KD: kinh doanh
TNHH: trách nhiệm hữu hạn
ĐBSCL: Đồng bằng sông Cửu Long
HTX: hợp tác xã

x


CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU
1.1 LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Trong những năm gần đây nƣớc ta đang dần hội nhập với nền kinh tế khu
vực và thế giới. Việt Nam với lợi thế có tốc độ tăng trƣởng kinh tế cao, đặc
biệt có nền chính trị ổn định đã trở thành thị trƣờng hấp dẫn thu hút nhiều đầu
tƣ nƣớc ngoài trên tất cả các lĩnh vực kinh doanh, bao gồm cả thị trƣờng bản lẻ
thông qua các hệ thống siêu thị (Nguyễn Viết Tuấn, 2012). Với dân số khoảng
90 triệu ngƣời, ngƣời tiêu dùng Việt Nam sẽ trở thành lực lƣợng tiêu thụ hùng
hậu cho các sản phẩm bán lẻ trên toàn quốc, hơn nữa dân số nƣớc ta là dân số
trẻ với mức chi tiêu ngày càng tăng cũng là các nguyên nhân thu hút sự quan
tâm đầu tƣ của các nhà đầu tƣ. Bên cạnh đó, từ năm 2009, các nhà đầu tƣ nƣớc
ngoài đã đƣợc đầu tƣ vào lĩnh vực phân phối tại Việt Nam với hình thức 100%
vốn đầu tƣ nƣớc ngoài nên các tập đoàn đa quốc gia về bán lẻ cũng đã tăng
cƣờng đầu tƣ vào Việt Nam để thực hiện chiến lƣợc toàn cầu của họ nhƣ
Metro Cash và Carry (Đức), Big C (Pháp), Lotte (Hàn Quốc),... Đây là các dấu
hiệu tích cực cho sự phát triển của thị trƣờng bán lẻ ở Việt Nam, tuy nhiên
mức độ cạnh tranh giữa các doanh nghiệp sẽ ngày càng trở nên gay gắt hơn.
Các hệ thống siêu thị bán lẻ ở Việt Nam nhƣ Co-op Mart, Maxi Mark,... sẽ
phải đối mặt với những thách thức mới, phải mở thêm các chi nhánh siêu thị
mới, hoàn thiện các yếu tố về nhân lực, vật lực,... để nâng cao khả năng cạnh
tranh với các siêu thị trong nƣớc và các siêu thị có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài.
Giống nhƣ các siêu thị khác, hệ thống siêu thị Vinatexmart cũng không ngoại
lệ.
Hệ thống Siêu thị Vinatexmart thuộc Tập Đoàn Dệt May Việt Nam đƣợc
thành lập năm 2001, đây là chuỗi siêu thị tổng hợp với ngành hàng dệt may là
chủ lực. Với phƣơng châm "Vinatexmart đồng hành cùng hàng Việt", Vinatex

Mart luôn nỗ lực không ngừng để mang đến cho ngƣời tiêu dùng những sản
phẩm hàng hiệu Việt Nam, chất lƣợng đáp ứng yêu cầu của từng phân khúc
khác nhau, tạo đƣợc niềm tin nơi khách hàng - một yếu tố quan trọng tạo nên
sự phát triển cho siêu thị. Định hƣớng phát triển của hệ thống Vinatexmart là
chiến lƣợc kinh doanh sẽ phát triển các cửa hàng, siêu thị và Trung tâm thƣơng
mại, trở thành đầu mối tiêu thụ sản phẩm dệt may lớn nhất, là doanh nghiệp
chiếm thị phần dệt may lớn nhất và trở thành Top 2 của Hệ thống bản lẻ Việt
Nam. Tại Cần Thơ, hơn 8 năm thành lập và phát triển không ngừng,
Vinatexmart Cần Thơ ngày càng khẳng định giá trị thƣơng hiệu trên thị trƣờng
Cần Thơ nói riêng và khu vực Miền Tây nói chung. Bên cạnh đó, Vinatexmart
Cần Thơ luôn nỗ lực để góp phần thực hiện định hƣớng phát triển chung của

1


hệ thống Vinatexmart và phấn đấu trở thành siêu thị đứng thứ hai tại Cần Thơ
về doanh thu. Tuy nhiên, trong giai đoạn cạnh tranh khốc liệt và gay gắt nhƣ
hiện nay, cũng giống nhƣ các doanh nghiệp khác, Siêu thị Vinatexmart Cần
Thơ phải đối mặt với việc cạnh tranh ngày càng mãnh liệt với các đối thủ khác
trên địa bàn Tp. Cần Thơ để giành thị phần và khách hàng. Chính vì thế, để
thực hiện đƣợc mục tiêu mà Siêu thị đã đề ra đòi hỏi trƣớc tiên Siêu thị cần
phải nâng cao vị thế của mình trên thị trƣờng thông qua việc nâng cao năng
lực cạnh tranh của toàn siêu thị. Để hiểu rõ hơn về năng lực cạnh tranh của
siêu thị Vinatex Cần Thơ, em chọn đề tài "Phân tích năng lực cạnh tranh
của siêu thị Vinatex Cần Thơ" phục vụ nghiên cứu và từ đó đề xuất một số
giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho siêu thị Vinatexmart Cần Thơ.
1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.2.1 Mục tiêu chung
Phân tích năng lực cạnh tranh của Siêu thị Vinatex Cần Thơ, từ đó đề
xuất một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của siêu thị.

1.2.2 Mục tiêu cụ thể
Phân tích các yếu tố ảnh hƣởng đến năng lực cạnh tranh của Siêu thị
Vinatex Cần Thơ.
Phân tích năng lực cạnh tranh của siêu thị Vinatex Cần Thơ giai đoạn
2011-2013 và 6 tháng đầu năm 2014.
Đề xuất một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho Vinatex Mart
Cần Thơ.
1.3 PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.3.1 Không gian nghiên cứu
Đề tài đƣợc nghiên cứu để phân tích, đánh giá năng lực cạnh tranh của
Siêu thị Vinatex Cần Thơ và đƣợc thực hiện tại Siêu thị Vinatex Cần Thơ.
1.3.2 Thời gian nghiên cứu
Đề tài đƣợc thực hiện từ tháng 08/2014 đến tháng 11/2014.
Số liệu đƣợc phân tích là số liệu thứ cấp đƣợc thu thập từ các bản báo
cáo tài chính và các nguồn tin cậy có liên quan nhƣ sách, báo, tạp chí giai đoạn
2011-2013 và 6 tháng đầu năm 2014
1.3.3 Đối tƣợng nghiên cứu
Năng lực cạnh tranh và các nhân tố ảnh hƣởng đến năng lực cạnh tranh
của Siêu thị Vinatexmart Cần Thơ.
2


1.4 LƢỢC KHẢO TÀI LIỆU
Trong quá trình nghiên cứu tác giả đã tìm đƣợc một số tài liệu tham khảo
sau đây:
Nguyễn Hoàng Phƣơng, 2010. Nâng cao năng lực cạnh tranh của các
loại hình dịch vụ tại công ty VINATRANS - Chi nhánh Cần Thơ, Luận
Văn thạc sĩ kinh tế. Đề tài này đƣợc thực hiện với mục tiêu phân tích, đánh giá
năng lực cạnh tranh từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh
cho công ty VINATRANS - Chi nhánh Cần Thơ. Trong bài nghiên cứu tác giả

sử dụng mô hình chỉ số hài lòng khác hàng, mô hình 5 áp lực cạnh tranh của
Michael Porter, phân tích các yếu tố bên trong và bên ngoài,... Từ đó xác định
các điểm mạnh và điểm yếu của công ty. Kết quả của bài nghiên cứu thu đƣợc là
phân tích đƣợc năng lực cạnh tranh của công ty và trên cơ sở đó đề xuất các giải
pháp nâng cao các điểm mạnh và khắc phục các điểm yếu còn tồn tại, góp phần
nâng cao năng lực cạnh tranh cho công ty trên thị trƣờng.
Âu Thái Thái, 2010. Nâng cao năng lực cạnh tranh mặt hàng thép của
Công ty Cổ phần Vật tƣ Hậu Giang, Luận văn Thạc sĩ kinh tế. Trong bài
nghiên cứu tác giả đã phân tích tình hình cạnh tranh mặt hàng thép xây dựng của
Công ty Cổ phần Vật tƣ Hậu Giang, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao năng
lực cạnh tranh cho công ty. Trong quá trình phân tích, tác giả đã tập trung vào
việc đánh giá các yếu tố ảnh hƣởng đến hoạt động của công ty, tìm ra các điểm
mạnh và điểm yếu của công ty, áp dụng mô hình 5 áp lực cạnh tranh của
Michael Porter và ma trận SWOT để làm cơ sở đƣa ra các giải pháp nhằm nâng
cao năng lực cạnh tranh mặt hàng thép của doanh nghiệp kinh doanh.
Châu Kim Huệ, 2009. Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho
siêu thị Co-op Mart Cần Thơ trong thời kì hội nhập, Luận văn tốt nghiệp.
Đề tài này tập trung phân tích, đánh giá hiện trạng năng lực cạnh tranh của siêu
thị Co-op Mart Cần Thơ. Thông qua việc phân tích sự ảnh hƣởng của môi
trƣờng vi mô và vĩ mô ảnh hƣởng đến siêu thị tác giả đã rút ra những cơ hội phát
triển và những đe dọa mà siêu thị phải đối mặt, từ đó xây dựng nên ma trận
SWOT để đề ra các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho siêu thị. Tuy
nhiên bài nghiên cứu còn tồn tại một số hạn chế cần khắc phục, nhất là ở phần đề
xuất giải pháp, tác giả đã đƣa ra các giải pháp khá hợp lí nhƣng vẫn còn chung
chung, chƣa đƣợc chi tiết rõ ràng.
Nguyễn Viết Tuấn, 2012. Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của
siêu thị Vinatexmart Cần Thơ, Luận văn tốt nghiệp. Đề tài đƣợc thực hiện
nhằm phân tích, đánh giá hiện trạng năng lực cạnh tranh của siêu thị Vinatex
Mart Cần Thơ. Tác giả đã phân tích sự ảnh hƣởng của các yếu tố bên ngoài đến

3


doanh nghiệp, phân tích điểm mạnh, điểm yếu từ đó xác định năng lực cạnh
tranh cho siêu thị và dùng các cách phân tích ma trận SWOT, ma trận hình ảnh
cạnh tranh để đƣa ra các giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh cho siêu
thị Vinatex Mart Cần Thơ. Bên cạnh các kết quả đạt đƣợc nhƣ mục tiêu đã đề ra,
bài nghiên cứu vẫn còn tồn tại một số hạn chế nhƣ đề xuất một số giải pháp và
một số kiến nghị khó thực hiện đƣợc.
Nguyễn Thanh Hải, 2014. Nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty
TNHH Thiết Bị Điện Nam Phƣơng, Luận văn tốt nghiệp. Đề tài phân tích sự
ảnh hƣởng của môi trƣờng bên ngoài và môi trƣờng nội bộ ảnh hƣởng đén khả
năng cạnh tranh của công ty. Tác giả đã xác định và đánh giá năng lực cạnh
tranh của công ty thông qua việc phân tích nguồn gốc của của năng lực cạnh
tranh và sử dụng ma trận hình ảnh cạnh tranh. Tác giả cũng đã xây dựng ma trận
SWOT để đề ra giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho công ty. Bài nghiên
cứu đã làm rõ đƣợc vấn đề cần nghiên cứu tuy nhiên vẫn còn một số hạn chế nhƣ
tác giả đƣa quá nhiều cách phân tích vào bài viết của mình, đề xuất một số giải
pháp có tính khả thi thấp, khó thực hiện.
Thông qua các tài liệu trên, tác giả đã tìm hiểu đƣợc vài cách tiếp cận để
phục vụ cho việc phân tích và đề xuất giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh
cho doanh nghiệp. Bên cạnh đó, tác giả cũng đã định hƣớng đƣợc hƣớng đi cho
bài nghiên cứu của mình.

4


CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN
2.1.1 Khái niệm và vai trò của cạnh tranh

* Cạnh tranh nói chung và cạnh tranh trong nền kinh tế nói riêng là một
khái niệm có nhiều cách hiểu khác nhau. Khái niệm này đƣợc sử dụng phổ
biến trong nhiều lĩnh vực khác nhau, dùng cho cả phạm vi ngành, quốc gia và
liên quốc gia,.... Một số khái niệm cơ bản về cạnh tranh nhƣ sau:
- Theo K.Marx: "Cạnh tranh là sự ganh đua, đấu tranh gay gắt giữa các
nhà tƣ bản nhằm giành giật những điều kiện thuận lợi trong sản xuất và tiêu
dùng hàng hóa để thu đƣợc lợi nhuận siêu ngạch". Qua việc nghiên cứu về sản
xuất hàng hóa tƣ bản chủ nghĩa và cạnh tranh tƣ bản chủ nghĩa Marx đã phát
hiện ra quy luật cơ bản của cạnh tranh tƣ bản chủ nghĩa là quy luật điều chỉnh
tỷ suất lợi nhuận bình quân, và qua đó hình thành nên hệ thống giá cả thị
trƣờng. Quy luật này dựa trên những chênh lệch giữa giá cả chi phí sản xuất và
khả năng có thể bán hàng hoá dƣới giá trị của nó nhƣng vân thu đựơc lợi
nhuận.
- Theo nhà kinh tế học Michael Porter của Mỹ thì: cạnh tranh (trong nền
kinh tế) là giành lấy thị phần. Bản chất của cạnh tranh là tìm kiếm lợi nhuận,
sao cho khoản lợi nhuận cao hơn mức lợi nhuận trung bình mà doanh nghiệp
đang có.
- Theo từ điển kinh doanh (xuất bản năm 1992 ở Anh) thì cạnh tranh
trong cơ chế thị trƣờng đƣợc định nghĩa là "Sự ganh đua, sự kình địch giữa các
nhà kinh doanh nhằm giành tài nguyên sản xuất cùng một loại hàng hoá về
phía mình".
Tuy nhiên, xét theo quan điểm tổng hợp, cạnh tranh trong kinh tế là quá
trình kinh tế mà trong đó các chủ thể kinh tế ganh đua nhau, tìm mọi biện pháp
(cả nghệ thuật kinh doanh và thủ đoạn) để đạt đƣợc mục tiêu kinh tế chủ yếu
của mình nhƣ chiếm lĩnh thị phần, giành giật thị trƣờng, khách hàng cũng nhƣ
đẩm bảo tiêu thụ có lợi nhuận nhằm nâng cao vị thế của mình (Lê Nguyễn
Đoan Khôi, 2013).
Vai trò của cạnh tranh
Cạnh tranh là cơ chế vận hành chủ yếu của cơ chế thị trƣờng, là động lực
thúc đẩy phát triển nền kinh tế. Đối với mỗi chủ thể kinh doanh, cạnh tranh tạo

sức ép hoặc kích thích ứng dụng khoa học, công nghệ tiên tiến trong sản xuất
nhằm nâng cao năng suất lao động.

5


* Đối với nền kinh tế quốc dân: cạnh tranh là động lực thúc đẩy phát
triển kinh tế, nâng cao năng suất lao động. Một nền kinh tế mạnh là nền kinh
tế có các doanh nghiệp phát triển có khả năng cạnh tranh cao. Tuy nhiên để
nền kinh tế phát triển bền vững thì đòi hỏi các nhà kinh tế phải cạnh tranh lành
mạnh, hoàn hảo, dùng cạnh tranh để làm động lực cùng nhau phát triển.
* Đối với ngƣời tiêu dùng: khi cạnh tranh trên thị trƣờng càng diễn ra
gay gắt thì đối tƣợng đƣợc lợi nhiều nhất đó là ngƣời tiêu dùng. Khi có nhiều
cạnh tranh thì ngƣời tiêu dùng không phải chịu sức ép từ doanh nghiệp mà còn
đƣợc hƣởng nhiều lợi ích từ cạnh tranh mang lại nhƣ: có nhiều cơ hội lựa chọn
hơn, chất lƣợng sản phẩm tốt hơn, giá cả thấp hơn, chất lƣợng phục vụ tốt
hơn,... Đồng thời khách hàng có cơ hội thể hiện vai trò và quyền lực của mình
nhƣ tạo ra sức ép đối với doanh nghiệp về giá, chất lƣợng sản phẩm, chất
lƣợng phục vụ,... và khi sức ép của khách hàng càng cao thì cạnh tranh giữa
các doanh nghiệp càng trở nên gay gắt hơn để giành đƣợc nhiều khách hàng
hơn.
* Đối với doanh nghiệp: cạnh tranh giữa các doanh nghiệp là điều
không thể tránh khỏi, nhất là trong cơ chế thị trƣờng nhƣ hiện nay thì cạnh
tranh giữa các doanh nghiệp càng trở nên gay gắt và khốc liệt hơn. Để cạnh
tranh có hiệu quả thì đòi hỏi các doanh nghiệp phải luôn tìm cách nâng cao
chất lƣợng sản phẩm, dịch vụ, hạ giá thành sản phẩm,... để đáp ứng nhu cầu
ngày càng cao của khách hàng. Cạnh tranh thúc đẩy các doanh nghiệp phải
luôn đổi mới, áp dụng công nghệ mới, hiện đại, đổi mới cơ chế quản lý, sử
dụng có hiệu quả các nguồn lực,.. trong sản xuất kinh doanh và để nâng cao
khả năng cạnh tranh so với các doanh nghiệp khác. Một khi doanh nghiệp chịu

đƣợc áp lực cạnh tranh trên thị trƣờng thì doanh nghiệp sẽ ngày càng phát
triển và vững mạnh hơn.
Chính sự tồn tại khách quan và sự ảnh hƣởng của cạnh tranh trong nền
kinh tế nói chung và với các doanh nghiệp nói riêng nên việc nâng cao khả
năng cạnh tranh của doanh nghiệp là một đòi hỏi tất yếu trong nền kinh tế thị
trƣờng.
2.1.2 Khái niệm năng lực cạnh tranh và bộ tiêu chí xác định năng lực
cạnh tranh
2.1.2.1 Khái niệm năng lực cạnh tranh
Cũng giống nhƣ khái niệm cạnh tranh, năng lực cạnh tranh cũng đƣợc
định nghĩa theo nhiều cách khác nhau:
* Năng lực cạnh tranh theo định nghĩa của Michael Porter xuất phát từ

6


giá trị một xí nghiệp có thể tạo ra cho ngƣời mua và giá trị đó vƣợt quá phí tổn
của xí nghiệp. Lợi thế cạnh tranh của một doanh nghiệp là khả năng của doanh
nghiệp thực hiện tốt hơn đối thủ cạnh tranh trong việc đạt đƣợc mục tiêu quan
trọng nhất là: Lợi nhuận.
* Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp đuợc định nghĩa là khả năng bù
đắp chi phí, duy trì lợi nhuận và đƣợc đo bằng thị phần sản phẩm và dịch vụ
của doanh nghiệp đó trên thị trƣờng. Nói cách khác đó là khả năng duy trì hoạt
động của doanh nghiệp trong môi trƣờng kinh doanh. Theo đó doanh nghiệp
có chi phí càng thấp, lợi nhuận và thị phần càng lớn thì chứng tỏ năng lực
cạnh tranh của doanh nghiệp càng cao. Nhƣ vậy năng lực cạnh tranh của
doanh nghiệp chính là tổng hợp năng lực nắm giữ và nâng cao thị phần của
doanh nghiệp đó trên thị trƣờng. Hay nói cách khác năng lực cạnh tranh của
doanh nghiệp thể hiện thực lực và lợi thế của doanh nghiệp trong việc sản xuất
và/hoặc cung ứng sản phẩm dịch vụ ra thị truờng (Lê Nguyễn Đoan Khôi,

2013).
* Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp còn đƣợc hiểu là sự thể hiện
thực lực và lợi thế của doanh nghiệp so với đối thủ cạnh tranh trong việc thỏa
mãn tốt nhất các đòi hỏi của khách hàng để thu lợi nhuận ngày càng cao, bằng
việc khai thác, sử dụng thực lực và lợi thế bên trong, bên ngoài nhằm tạo ra
những sản phẩm, dịch vụ hấp dẫn ngƣời tiêu dùng để tồn tại và phát triển, thu
đƣợc lợi nhuận ngày càng cao và cải tiến vị trí so với các đối thủ cạnh tranh
trên thị trƣờng.
* Năng lực cạnh tranh không chỉ đƣợc tính băng các tiêu chí về công
nghệ, tài chính, nhân lực, tổ chức quản trị doanh nghiệp,… mà năng lực cạnh
tranh của doanh nghiệp gắn liền với ƣu thế của sản phẩm, dịch vụ mà doanh
nghiệp đƣa ra thị trƣờng. Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp gắn với thị
phần mà nó nắm giữ, cũng có quan điểm đồng nhất của doanh nghiệp với hiệu
quả sản xuất kinh doanh. Năng lực cạnh tranh còn là khả năng tồn tại trong
kinh doanh và đạt đuợc một số kết quả mong muốn dƣới dạng lợi nhuận, giá
cả, lợi tức hoặc chất lƣợng các sản phẩm cũng nhƣ năng lực của nó để khai
thác các cơ hội thị trƣờng hiện tại và làm nảy sinh thị trƣờng mới..
2.1.2.2 Bộ tiêu chí xác định năng lực cạnh tranh
Để đánh giá năng lực cạnh của doanh nghiệp trên thị trƣờng cần phải
thông qua các tiêu chí cụ thể. Các chỉ tiêu này có thể là định lƣợng hoặc định
tính., song chúng phải phản ánh rõ ràng khả năng cạnh tranh mạnh hay yếu của
doanh nghiệp trên thị trƣờng nghiên cứu trong một thời gian nhất định (Lê
Nguyễn Đoan Khôi, 2013). Trong bài nghiên cứu tác giả sẽ sử dụng các tiêu chí

7


sau đây:
a. Thị phần
Thị phần là một trong những chỉ tiêu hay đƣợc sử dụng nhất để đánh giá

năng lực cạnh tranh của sản phẩm, dịch vụ hay của toàn doanh nghiệp. Chỉ tiêu
này cho biết khả năng chấp nhận của thị trƣờng đối với sản phẩm dịch vụ của
doanh nghiệp, thông qua chỉ tiêu này các nhà quản trị có thể đánh giá đƣợc mức
độ hoạt động có hiệu quả hay không. Thị phần càng lớn thì chững tỏ sản phẩm,
dịch vụ của doanh nghiệp rất đƣợc khách hàng ƣa chuộng và đánh giá cao hơn,
điếu này đồng nghĩa với việc doanh nghiệp có khả năng cạnh tranh cao hơn.
Việc chiếm lĩnh đƣợc thị phần có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với các doanh
nghiệp.
Thị phần của doanh nghiệp đƣợc xác định bằng công thức sau:
Doanh thu của doanh nghiệp
Thị phần của doanh nghiệp =

x 100%
Tổng doanh thu trong ngành

b. Năng lực tài chính của doanh nghiệp
Tình hình tài chính ổn định cũng là một công cụ hữu hiệu tạo nên năng lực
cạnh tranh cho doanh nghiệp. Sự ổn định tài chính phụ thuộc vào năng lực quản
trị tài chính của doanh nghiệp. Bộ phận tài chính dựa vào kết quả của các báo
cáo tài chính kết hợp với các yếu tố khách quan khác để tiến hành tổng hợp,
phân loại, đánh giá tình hình tài chính của doanh nghiệp, so sánh kết quả của kỳ
này so với các kỳ trƣớc, của doanh nghiệp mình so với doanh nghiệp khác và
tổng ngành, từ đó đƣa ra những mặt mạnh cần phát huy cũng nhƣ những thiếu
sót còn tồn tại.
c. Năng lực quản trị của doanh nghiệp
Năng lực của các nhà quản trị là một yếu tố quan trọng góp phần quyết
định sự thành công cho doanh nghiệp. Năng lực quản trị tốt sẽ có những quyết
định chính xác đến từng khía cạnh của công ty cũng nhƣ ảnh hƣởng đến nhân
viên từng cấp độ khác nhau. Các nhà đầu tƣ thông thƣờng sẽ xem xét về ban
quản lý của một tổ chức để quyết dịnh có nên đầu tƣ váo tổ chức hay không.

Những nhà quản trị tốt sẽ nhận thức và tận dụng đƣợc các cơ hội cho sự phát
triển của doanh nghiệp.
d. Nguồn nhân lực
Nguồn nhân lực của doanh nghiệp là vô cùng quan trọng. Sự tồn tại và
phát triển của doanh nghiệp phụ thuộc rất lớn vào khả năng khai thác và sử dụng
có hiệu quả nguồn lực: vốn, cơ sở vật chất, công nghệ, nguồn nhân lực, các yếu

8


tố nàu có quan hệ chặt chẽ và tác động qua lại với nhau. Các yếu tố về của cải
vật chất, máy móc thiết bị, kĩ thuật công nghệ có thể mua, học hỏi hoặc sao chép
đƣợc nhƣng yếu tố con ngƣời thì hoàn toàn không thể. Chính vì thế chất lƣợng
của nguồn nhân lực có vai trò rất quan trọng đối với doanh nghiệp, việc đào tạo
đƣợc một đội ngũ nhân viên lành nghề, trung thành là một thế mạnh cạnh tranh
rất lớn cho doanh nghiệp.
e. Chất lƣợng sản phẩm
"Chữ tín của sản phẩm dịch vụ quyết định chữ tín của doanh nghiệp và tạo
lợi lế có tính quyết định trong cạnh tranh". Ngày nay, hầu hết các doanh nghiệp
cho rằng sản phẩm là yếu tố có ảnh hƣởng mạnh nhất đến năng lực cạnh tranh
của doanh nghiệp bởi nó tác động trực tiếp đến ngƣời tiêu dùng. Chất lƣợng sản
phẩm đảm bảo cho doanh nghiệp mở rộng đƣợc thị trƣờng, mở rộng tiêu thụ
đảm bảo cho doanh nghiệp thu hồi vốn nhanh hơn.Chất lƣợng sản phẩm càng
cao cho thấy mức độ thỏa mãn nhu cầu khách hàng càng cao.
f. Chất lƣợng dịch vụ khách hàng
Đây là một công cụ hữu hiệu để tạo ra sự khác biệt giữa doanh nghiệp và
các đối thủ cạnh tranh , là thế mạnh của doanh nghiệp. Nếu có dịch vụ chăm sóc
khách hàng tốt, chu đáo thì một doanh nghiệp nhỏ cũng có thể cạnh tranh với
các doanh nghiệp lớn hơn mặc dù họ có sản phẩm đa dạng, giá cả thấp hơn và sử
dụng các công cụ khuyến mãi khác mà doanh nghiệp không có khả năng làm

nhƣ họ.
g. Uy tín doanh nghiệp
Trong cơ chế thị trƣờng, sự cạnh tranh của các doanh nghiệp diễn ra rất
quyết liệt. Vì thế để có thể đứng vững trên thị trƣờng doanh nghiệp cần phải có
chố đứng vững chắc trong lòng khách hàng. Do đó uy tín doanh nghiệp là yếu tố
rất quan trọng quyết định đến sự thành bại của doanh nghiệp. Uy tín doanh
nghiệp chính là hình ảnh của doanh nghiệp, uy tín cảu sản phẩm dịch vụ cũng
nhƣ uy tín của thƣơng hiệu. Việc giữ vững và nâng cao uy tín doanh nghiệp là
một nhiệm vụ không bao giờ thừa đối với tất cả các nhân viên của doanh nghiệp.
Nếu doanh nghiệp có uy tín càng cao thì sẽ tạo cho ngƣời tiêu dùng lòng tin, độ
tin cậy đối với sản phẩm dịch vụ của doanh nghiệp càng cao. Nâng cao uy tín
doanh nghiệp cũng là một công cụ hữu hiệu để nâng cao năng lực cạnh tranh cho
doanh nghiệp.
2.1.3 Sự cần thiết của việc nâng cao năng lực cạnh tranh
Trong điều kiện hội nhập kinh tế khu vực và thế giới nhƣ hiện nay, mức
độ cạnh tranh giữa các doanh nghiệp ngày càng trở nên gay gắt. Các doanh

9


nghiệp không chỉ cạnh tranh với những doanh nghiệp cùng ngành trong nƣớc
mà còn phải ra sức cạnh tranh với các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài.
Chính vì lẽ đó, để có thể tồn tại và phát triển các doanh nghiệp cần phải nỗ lực
nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp. Cạnh tranh buộc các doanh
nghiệp phải nỗ lực không ngừng trong việc tăng cƣờng khả năng cạnh tranh
của chính mình bằng việc thúc đẩy công tác nghiên cứu và triển khai công
nghệ, nâng cao trình độ nguồn nhân lực, tăng hiệu quả hoạt động tài chính,
nâng cao chất lƣợng sản phẩm,... tạo điều kiện hạ giá thành và giá bán cho sản
phẩm. Hơn nữa, trong tình hình cạnh tranh giữa các doanh nghiệp càng gay
gắt thì quyền lực của khách hàng càng đƣợc nâng cao, đi đôi với việc đó là đòi

hỏi của khách hàng cũng sẽ tăng cao chính vì thế các doanh nghiệp cần thiết
phải nâng cao năng lực cạnh tranh của mình để đáp ứng nhu cầu của khách
hàng. Tuy nhiên trong quá trình cạnh tranh các doanh nghiệp sẽ dễ dàng bị đào
thải nếu không đánh giá đúng năng lực của mình hoặc không có khả năng cạnh
tranh với doanh nghiệp khác. Vì vậy việc đánh giá đúng và nâng cao năng lực
cạnh tranh là vô cùng quan trọng đối với các doanh nghiệp - giúp các doanh
nghiệp có thể tồn tại và phát triển bền vững trên thị trƣờng, có đƣợc nhiều
khách hàng hơn và giành đƣợc nhiều thị phần hơn.
2.1.4 Các nhân tố ảnh hƣởng đến năng lực cạnh tranh
2.1.4.1 Môi trường vĩ mô
Môi trƣờng vĩ mô là môi trƣờng bao trùm lên mọi hoat động của tất cả
các doanh nghiệp, ảnh hƣởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến hoạt động của doanh
nghiệp. Môi trƣờng này đƣợc xây dựng dựa trên các yếu tố sau: môi trƣờng
kinh tế, chính trị, pháp luật, văn hóa - xã hội và kĩ thuật - công nghệ.
a. Môi trƣờng kinh tế
Môi trƣờng kinh tế chỉ bản chất và định hƣớng của nền kinh tế trong đó
doanh nghiệp hoạt động. Các ảnh hƣởng của nền kinh tế đến một công ty có
thể làm thay đổi khả năng tạo giá trị và thu nhập của công ty đó. Phân tích môi
trƣờng kinh tế rất có ý nghĩa vì nó ảnh hƣởng đến sức mua và kết cấu tiêu
dùng. Các yếu tố quan trọng của nền kinh tế là tăng trƣởng kinh tế và yếu tố
lãi suất.
* Tăng trƣởng kinh tế dẫn đến một sự bùng nổ về chi tiêu của khách
hàng, vì thế đem lại khuynh hƣớng thoải mái hơn về sức ép cạnh tranh trong
một ngành. Điều này có thể cống hiến cho các công ty cơ hội bành trƣớng hoạt
động và thu đƣợc những lợi nhuận cao hơn. Ngƣợc lại, suy giảm kinh tế có thể
dẫn đến sự giảm chi tiêu của ngƣời tiêu dùng và do đó làm tăng sức ép cạnh
tranh. Nền kinh tế suy giảm thƣờng gây ra các cuộc chiến tranh giá trong các
10

ngành bão hòa.
* Mức lãi suất có thể tác động đến nhu cầu về sản phẩm của công ty, lãi
suất là một nhân tố quan trọng khi khách hàng phải vay mƣợn để tài trợ cho
công việc mua sắm của họ về các hàng hóa. Mức lãi suất cũng có thể mang lại
điều kiện thuận lợi hay bất lợi cho công ty trong việc sử dụng nguồn vốn, mức
lãi suất quyết định công ty có tận dụng nguồn vốn vay hay không và vay bao
nhiêu để phục vụ cho hoạt động kinh doanh của mình.
b. Môi trƣờng văn hóa - xã hội
Các yếu tố ảnh hƣởng đến chủ yếu bao gồm: quan điểm sống, phong cách
sống, tính tích cực tiêu dùng, tỷ lệ dân số, dịch chuyển dân số. Những yếu tố văn
hóa và xã hội thƣờng thay đổi hay xảy ra rất chậm so với các yếu tố vĩ mô khác.
Tuy nhiên, phạm vi tác động của văn hóa lại rất rộng, tác động đến tất các thành
phần, tầng lớp của xã hội. Do vậy, doanh nghiệp muốn kinh doanh thành công
cần phải hiểu rõ về môi trƣờng văn hóa xã hội. Văn hóa và xã hội có thể tạo ra
cho doanh nghiệp nhiều cơ hội kinh doanh. Những nơi có thu nhập bình quân
cao sẽ tạo ra cơ hội tăng doanh thu và lợi nhuận cho doanh nghiệp cung cấp mặt
hàng tiêu dùng. Tuy nhiên, môi trƣờng văn hóa xã hội cũng gây ra nhiều thách
thức đối với hoạt động kinh doanh. Những nơi có thu nhập bình quân thấp, tỷ lệ
thất nghiệp cao sẽ tạo cơ hội tăng doanh thu và lợi nhuận. Ngoài ra khi mức
sống của dân cƣ tăng lên cũng khiến doanh nghiệp gặp khó khăn khi khách hàng
đòi hỏi cao hơn về chất lƣợng sản phẩm.
c. Môi trƣờng chính trị - pháp luật
Môi trƣờng chính trị- luật pháp bao gồm thể chế chính trị, sự ổn định của
chính phủ, hệ thống các văn bản pháp quy, chính sách, các đạo luật, bộ luật và
các quy định, hƣớng dẫn thi hành của từng quốc gia. Các doanh nghiệp khi tham
gia kinh doanh vào một khu vực thị trƣờng mới, họ thƣờng tập trung nghiên cứu
kĩ lƣỡng hệ thống luật pháp và các chính sách của quốc gia đó để xây dựng kế
hoạch kinh doanh thích hợp. Môi trƣờng chính trị – luật pháp của các quốc gia
phản ánh khả năng phát triển của quốc gia đó cả đối nội và đối ngoại. Đƣờng lối,
định hƣớng của Đảng cầm quyền ảnh hƣởng quyết định đến xu hƣớng đối nội,

đối ngoại và chiến lƣợc phát triển kinh tế xã hội của mỗi quốc gia. Sự tác động
của môi trƣờng chính trị - luật pháp ảnh hƣởng vĩ mô đến môi trƣờng hoạt động
kinh doanh của các doanh nghiệp.
d. Môi trƣờng kĩ thuật - công nghệ
Môi trƣờng kĩ thuật - công nghệ cũng ảnh hƣởng mạnh mẽ đến hoạt động
của doanh nghiệp. Khi nghiên cứu về môi trƣờng này cần quan tâm đến các yếu

11


tố sau đây: sự ra đời của công nghệ mới; tốc độ phát minh và ứng dụng công
nghệ mới; những hoạt động nghiên cứu và phát triển; luật sở hữu trí tuệ và bản
quyền; áp lực chi phí cho việc phát triển và chuyển giao công nghệ.
2.1.4.2 Môi trường vi mô (mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Michael
Porter)
Giáo sƣ Michael Porter đã đƣ ra mô hình 5 áp lực cạnh tranh để làm
khung lý thuyết cho các nhà quản trị nhận biết các cơ hội và nguy cơ trong
ngành. Mô hình gồm 5 yếu tố: cạnh tranh giữa các đối thủ trong ngành, các
đối thủ tiềm tàng, sức mạnh thƣơng lƣợng của ngƣời mua, sức mạnh thƣơng
lƣợng của ngƣời bán và đe dọa của các sản phẩm thay thế.

Nguy cơ của đối thủ tiềm
tàng

Năng lực
thƣơng
lƣợng của
ngƣời bán

Sự ganh đua của các

công ty hiện có

Năng lực
thƣơng
lƣợng của
ngƣời mua

Đe dọa của sản phẩm thay
thế
Hình 2.1 Mô hình năm áp lực cạnh tranh của Michael Porter
a. Các đối thủ cạnh tranh trực tiếp trong ngành
Các đối thủ cạnh tranh trực tiếp trong ngành là những doanh nghiệp khác
đang kinh doanh trên cùng một ngành nghề, cùng loại sản phẩm hàng hóa,
dịch vụ với doanh nghiệp. Giữa các công ty cùng ngành luôn tồn tại một sự
cạnh tranh không thể tránh khỏi, hành động của công ty này thƣờng kéo theo
hành động của công ty khác. Sự cạnh tranh mãnh liệt khi một doanh nghiệp bị
thách thức bởi các hành động của doanh nghiệp khác hay doanh nghiệp nào đó
nhận thức đƣợc cơ hội cải thiện vị thế của nó trên thị trƣờng. Cƣờng độ cạnh
tranh trong ngành tạo ra đe dọa mạnh mẽ đối với khả năng sinh lợi của công ty,
vì thế các công ty luôn muốn tạo ra lợi thế cạnh tranh cho mình để hạn chế sức
ép từ đối thủ cạnh tranh.
12


b. Các đối thủ cạnh tranh tiềm tàng
Các doanh nghiệp đƣợc xem là đối thủ tiềm ẩn là những doanh nghiệp hiện
tại không tham gia kinh doanh trong ngành nhƣng có năng lực gia nhập ngành
trong tƣơng lai. Nhận diện các đối thủ cạnh tranh tiềm ẩn là một điều hết sức
quan trọng đối với các doanh nghiệp hiện tại, bởi đây là lực lƣợng có khả năng
đe dọa đến thị phần của các doanh nghiệp, bên cạnh đó các đối thủ tiềm tàng có

thể đem đến cho ngành năng lực sản xuất mới.
c. Khả năng thƣơng lƣợng của nhà cung cấp
Các nhà cung cấp có khả năng tạo sức ép cho doanh nghiệp một khi họ là
nhà cung cấp độc quyền cho doanh nghiệp, họ có khả năng tạo sức ép về tăng
giá hoặc làm giảm chất lƣợng sản phẩm đầu vào mà họ cung cấp cho doanh
nghiệp. Ngƣợc lại, khi nhà cung cấp yếu thế hơn doanh nghiệp thì doanh nghiệp
có khả năng tạo sức ép giảm giá trở lại và yêu cầu nâng cao chất lƣợng sản phẩm
đầu vào. Các nhà cung cấp có quyền lực cao hơn doanh nghiệp trong các trƣờng
hợp sau:
- Khả năng thay thế của sản phẩm đƣợc cung cấp thấp và quan trọng với
công ty;
- Công ty ít quan trọng với nhà cung cấp;
- Khả năng chuyển sang nhà cung cấp khác là khó khăn;
- Khi nhà cung cấp có khả năng hội nhập xuôi chiều về phía ngành;
- Công ty không có khả năng hội nhập ngƣợc về phía nhà cung cấp.
d. Khả năng thƣơng lƣợng của ngƣời mua
Ngƣời mua của doanh nghiệp có thể là khách hàng tiêu dùng cuối cùng,
cũng có thể là các nhà phân phối sản phẩm đến tay ngƣời tiêu dùng cuối cùng.
Ngƣời mua có thể đƣợc xem là một đe dọa cạnh tranh đối với doanh nghiệp khi
họ có khả năng yêu cầu giá thấp hơn hay chất lƣợng dịch vụ tốt hơn (điều này có
thể làm tăng chi phí hoạt động cho doanh nghiệp). Ngƣợc lại nếu ngƣời mua yếu
thế hơn doanh nghiệp thì doanh nghiệp có khả năng tăng giá cao hơn và thu
đƣợc nhiều lợi nhuận hơn. Ngƣời mua có khả năng ra yêu cầu với doanh nghiệp
hay không tùy thuộc vào quyền lực tƣơng đối của họ với doanh nghiệp. Theo
Michael Porter ngƣời mua có quyền lực nhất trong các trƣờng hợp sau đây:
- Khi ngành đƣợc tạo bởi nhiều công ty nhỏ;
- Khi ngƣời mua mua với số lƣợng lớn;
- Khi ngành cung cấp phụ thuộc vào ngƣời mua;

13