Han Mac Tu va Day Thon Vi Da

Khi dạo chơi trong khu vườn thơ mới, ta không thể không ghé thăm Hàn Mặc Tử. Đó là
một con người đầy tài năng nhưng gặp nhiều bất hạnh. Có lẽ vì vậy mà trong thơ HMT
thường có những cơn giày vò đau đớn của nhà thơ trước số phận nghiệt ngã. Nhưng
bên cạnh sự điên loạn ấy ta cũng có thể bắt gặp sự bình dị, trong trẻo của một tâm hồn
yêu thiên nhiên. Bài thơ ĐTVD là một bức tranh tiêu biểu cho tâm hồn ấy. ở đó không
chỉ hiện lên một thôn vĩ nên thơ mà còn chất chứa một mối tình kính đáo trong sáng và
ý nhị

Với lời trách cứ nhẹ nhàng dịu ngọt vừa như một lời mời, Hàn Mặc Tử trở về với thôn
Vĩ Dạ trong mộng tưởng:
Sao anh không về chơi thôn Vĩ ?
Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên
Vườn ai mướt quá xanh như ngọc
Lá trúc che ngang mặt chữ điền
Cảnh vật ở thôn Vĩ Dạ - một làng kề sát thành phố Huế bên bờ Hương Giang với những
vườn cây trái, hoa lá sum suê hiện lên thật nên thơ, tươi mát. Đó là một hàng cau thẳng
tắp đang tắm mình dưới ánh “nắng mới lên” trong lành. Chưa hết, rất xa là hình ảnh
“nắng hàng cau nắng mới lên” còn rất gần lại là “vườn ai mướt quá xanh như ngọc”.
“Mướt quá” gợi cả cây nhung non tràn trề sức sống xanh tốt. Màu “mướt quá” làm cho
lòng người như trẻ hơn và vui tươi hơn. Lời thơ khen cây cối xanh tốt nhưng lại như
huyền ảo, lấp lánh mới thấy hết cẻ đẹp của “vườn ai”. Trong không gian ấy hiện lên
khuôn “mặt chữ điền” phúc hậu, hiền lành vừa quen vừa lạ, vừa gần, vừa xa, vừa thực
vừa ảo bởi “lá trúc che ngang”. Câu thơ đẹp vì sự hài hòa giữa cảnh vật và con người.
“Trúc xinh” và “ai xinh” bên nhau làm tôn lên vẻ đẹp của con người. Như vậy tâm
trạng của nhân vật trữ tình ở đoạn thơ này là niềm vui, vui đến say mê như lạc vào cõi
tiên, cõi mộng khi được trở về với cảnh và người thôn Vĩ.

Khổ thơ thứ hai đột ngột chuyển sắc thái của cảnh:

"Gió theo lối gió mây đường mây

Dòng nước buồn thiu hoa bắp lay
Thuyền ai đậu bến sông trăng đó
Có chở trăng về kịp tối nay?"

Cũng cùng không gian là thôn Vĩ Dạ nhưng thời gian có sự biến đổi từ “nắng mới lên”
sang chiều tà. Tâm trạng của nhân vật trữ tình cũng có sự biến đổi lớn. Trong mắt thi
nhân, bầu trời hiện lên “Gió theo lối gió mây đường mây” trong cảnh chia li, uất hận.
Biện pháp nhân hóa cho chúng ta thấy điều đó. “Gió theo lối gió” theo không gian riêng
của mình và mây cũng thế. Câu thơ tách thành hai vế đối nhau; mở đầu vế thứ nhất là
hình ảnh “gió”, khép lại cũng bằng gió; mở đầu vế thứ hai là “mây”, kết thúc cũng là
“mây”. Từ đó cho ta thấy “mây” và “gió” như những kẻ xa lạ, quay lưng đối với nhau.
Đây thực sự là một điều nghịch lí bởi lẽ có gió thổi thì mây mới bay theo, thế mà lại nói
“gió theo lối gió, mây đường mây”. Thế nhưng trong văn chương chấp nhận cách nói
phi lí ấy. Tại sao tâm trạng của nhân vật trữ tình vốn rất vui sướng khi về với thôn Vĩ
Dạ trong buổi ban mai đột nhiên lại thay đổi đột biến và trở nên buồn như vậy?. Trong
mộng tưởng, Hàn Mặc Tử đã trở về với thôn Vĩ nhưng lòng lại buồn chắc có lẽ bởi mối
tình đơn phương và những kỉ niệm đẹp với cảnh và người con gái xứ Huế mộng mơ
làm nên tâm trạng ấy. Quả thật “Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ” nên cảnh vật xứ
Huế vốn thơ mộng, trữ tình lại bị nhà thơ miêu tả vô tình, xa lạ đến như vậy. Bầu trời
buồn, mặt đất cũng chẳng vui gì hơn khi “Dòng nước buồn thiu hoa bắp lay”.
Dòng Hương Giang vốn đẹp, thơ mộng đã bao đời đi vào thơ ca Việt nam thế mà bây
giờ lại “buồn thiu” – một nỗi buồn sâm thẳm, không nói nên lời. Mặt nước buồn hay
chính là con sóng lòng "buồn thiu” của thi nhân đang dâng lên không sao giấu nổi.
Lòng sông buồn, bãi bờ của nó còn sầu hơn. “Hoa bắp lay” gợi tả những hoa bắp xám
khô héo, úa tàn đang “lay” rất khẽ trong gió. Cảnh vật trong thơ buồn đến thế là cùng.
Thế nhưng đêm xuống, trăng lên, tâm trạng của nhân vật trữ tình lại thay đổi:
“Thuyền ai đậu bến sông trăng đó
Có chở trăng về kịp tối nay”

Sông Hương “buồn thiu” lúc chiều dưới ánh trăng đã trở thành “sông trăng” thơ mộng.
Đậu bên trên con sông đó là “thuyền ai đậu bến”. Vậy “ai” ở đây là ai? Có thể đó là
người con gái Huế đang chờ đợi nhà thơ vê thăm. Nhưng biết đâu đó lại là tác giả đang
bâng khuâng không biết mình có đủ thời gian và sức khoẻ để trở về thăm lại chốn xưa.
Có lẽ hiểu theo cách đầu tiên thì phù hợp với mạch thơ hơn. Nhưng dù hiểu theo nghĩa
nào thì hình ảnh “thuyền” và “sông trăng” đẹp, hài hòa và đậm chất lãng mạng. Khách
đến thôn Vĩ cất tiếng hỏi xa xăm “Có chở trăng về kịp tối nay?”. Liệu “thuyền ai” đó có
chở trăng về kịp nơi bến hẹn, bến đợi hay không? Câu hỏi tu từ vang lên như một nỗi
lòng khắc khoải, chờ đợi, ngóng trông được gặp gương mặt sáng như “trăng’ của người
thôn Vĩ trong lòng thi nhân. Như thế mới biết nỗi lòng của nhà thơ giành cho cô em gái
xứ Huế tha thiết biết nhường nào.
Như vậy diễn biến tâm lí của thi nhân hết sức phức tạp, khó lường trước được. Chất
“điên” của một tâm trạng vui với cảnh, buồn với cảnh, trông ngoáng, chờ đợi vẫn được
thể hiện ở khổ thơ kết thúc bài thơ này:
“Mơ khách đường xa khách dường xa
Áo em trắng quá nhìn không ra
Ở đây sương khói mờ nhân ảnh
Ai biết tình ai có đậm đà?”

Vẫn là một tâm trạng vui sướng được đón “khách đường xa” - người thôn Vĩ đến với
mình, tâm trạng nhân vật trữ tình lại khép lại trong một nỗi đau đớn, hoài nghi “Ai biết
tình ai có đậm đà?”. “Ai” ở đây vừa chỉ người thôn Vĩ vừa chỉ chính tác giả. Chẳng biết
người thôn Vĩ có còn nặng tình với mình không? Và chẳng biết chính mình còn mặn mà
với người con gái ấy hay không? Nhà thơ hoài nghi không biết khi về lại thôn Vĩ có còn
nhận ra “em” hay không. Một phần bởi vì bị “sương khói” của xứ Huế làm “mờ nhân
ảnh” nhưng có lẽ phần lớn là bởi vì nhà thơ mặc cảm với bệnh tật của mình, không
muốn vì mình mà làm vấy bẩn đi màu trắng tinh khôi, sự thuần khiết của “em”. Nhân
vật trữ tình rơi vào tình trạng ấy và đã bộc bạch lòng mình để mọi người hiểu và thông
cảm. Cái mới của thơ ca lãng mạn giai đoạn 1932 - 1945 cũng ở đó.

Bài thơ “Đây thôn Vĩ Dạ” của Hàn Mặc Tử để lại trong lòng người đọc những tình cảm
đẹp. Bài thơ giúp ta hiểu thêm tâm tư của một nhà thơ sắp phải giã từ cuộc đời. Lời thơ


vì thế trầm buồn, sâu lắng, đầy suy tư. Bạn đọc đương thời yêu thơ của Hàn Mặc Tử bởi
thi nhân đã nói hộ họ những tình cảm sâu lắng nhất, thầm kín nhất của mình trong thời
đại cái “tôi” đang tự đấu tranh để khẳng định. Tình cảm trong thơ Hàn Mặc tử là tình
cảm thực do đó nó sẽ ở mãi trong trái tim bạn đọc.