Một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên trung học phổ thông quận 10, thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

TỐNG PHƯỚC LỘC

MỘT SỐ GIẢI PHÁP
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ
GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
QUẬN 10, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.05

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. PHẠM MINH HÙNG

Nghệ An - 2013


LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc nhất, tôi xin trân trọng
gởi lời cám ơn đến quý thầy cô trường Đại học Vinh đã giảng dạy và giúp đỡ
tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc đến
PGS. TS. Phạm Minh Hùng, người thầy đã tận tình, trực tiếp hướng dẫn và
giúp đỡ tôi nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo, cán bộ, chuyên viên
Sở GD&ĐT TP.HCM, Phòng GD&ĐT Quận 10, các đồng chí HT, CBQL và
giáo viên các trường THPT Quận 10, TP.HCM đã nhiệt tình giúp đỡ, tham
gia đóng góp ý kiến, cung cấp tư liệu, số liệu chính xác, tạo điều kiện thuận
lợi cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài.

Xin cảm ơn các đồng nghiệp, bạn bè và gia đình những người luôn bên
cạnh động viên tinh thần và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu
thực hiện đề tài.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng chắc chắn luận văn không thể tránh
khỏi thiếu sót. Rất mong nhận được sự góp ý chỉ dẫn của quý thầy cô và bạn
bè đồng nghiệp quan tâm đến đề tài này.
Trân trọng!
Vinh, tháng 9 năm 2013


Tác giả

Tống Phước Lộc


MỤC LỤC
2. Mục đích nghiên cứu...................................................................................3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu...........................................................3
4. Giả thuyết khoa học....................................................................................3
6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................4
7. Đóng góp của luận văn................................................................................4
8. Cấu trúc của luận văn.................................................................................5
CHƯƠNG 1......................................................................................................6
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu.......................................................................6
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài.............................................................9
1.2.2. Chất lượng và chất lượng đội ngũ GV THPT...................................13
1.2.3. Giải pháp và giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ GV................16
1.3. Người GV THPT trong bối cảnh hiện nay...........................................17
1.3.1. Vị trí, vai trò của người GV THPT....................................................17
1.3.3. Yêu cầu về phẩm chất, năng lực đối với người GV THPT..............20

1.4. Một số vấn đề về nâng cao chất lượng đội ngũ GV THPT.................27
1.4.1. Sự cần thiết phải nâng cao chất lượng đội ngũ GV THPT..............27
1.4.2. Mục đích, yêu cầu, nội dung nâng cao chất lượng đội ngũ GV
THPT .............................................................................................................29
1.4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc nâng cao chất lượng đội ngũ GV
THPT..............................................................................................................30
CHƯƠNG 2....................................................................................................32
2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế – xã hội, truyền thống lịch
sử, văn hóa, GD của Quận 10, TP.HCM ....................................................32
2.2. Thực trạng đội ngũ GV THPT Quận 10, TP.HCM............................40
2.2.2. Về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống.........................................42
2.2.3. Về kiến thức, kỹ năng sư phạm của đội ngũ GV THPT quận 10. . .46


2.3. Thực trạng sử dụng các giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ GV
THPT quận 10 TP.HCM..............................................................................50
2.3.1. Công tác đào tạo, bồi dưỡng...............................................................50
2.3.4. Thực hiện chế độ, chính sách và công tác thi đua, khen thưởng, kỷ
luật 58
2.4. Đánh giá chung về thực trạng...............................................................59
2.4.1. Những điểm mạnh trong công tác nâng cao chất lượng đội ngũ GV
THPT quận 10...............................................................................................59
2.4.2. Những hạn chế.....................................................................................59
Tiểu kết chương 2..........................................................................................61
CHƯƠNG 3....................................................................................................62
3.1. Các nguyên tắc đề xuất các giải pháp...................................................62
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu....................................................63
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn....................................................63
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả....................................................63
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi.......................................................63

3.2. Một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ GV THPT quận 10,
TP.HCM.........................................................................................................63
3.2.1. Xây dựng kế hoạch nâng cao chất lượng song song với quy hoạch
đội ngũ GV THPT quận 10, TP.HCM một cách khoa học........................63
3.2.2. Đẩy mạnh công tác bồi dưỡng nâng cao trình độ cho đội ngũ GV
THPT Quận 10, TP.HCM ...........................................................................66
3.2.3. Thực hiện tốt công tác tuyển dụng đi đôi với thuyên chuyển đội ngũ
GV THPT quận 10, TP.HCM ....................................................................71
3.2.4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, đánh giá GV THPT Quận
10, TP.HCM theo Chuẩn nghề nghiệp.......................................................74


3.2.5. Chú ý nâng cao đời sống, tạo điều kiện để đội ngũ GV THPT của
Quận 10, TP.HCM phát huy tốt vai trò của mình....................................80
3.4. Khảo sát sự cần thiết và khả thi của các giải pháp.............................86
Tiểu kết chương 3..........................................................................................88
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................................89
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................93
PHỤ LỤC.......................................................................................................96
DANH MỤC CÁC BẢNG
TT Bảng

Tên bảng
Tiêu chuẩn đánh giá chất lượng đội ngũ giáo viên

Trang

1

1.1

2

2.1

3

2.2

4

2.3

5

2.4

6

2.5

7

2.6

8

2.7

9

2.8

10

2.9

11

2.10

12

2.11

Thực trạng HT kiểm tra, đánh giá giáo viên

57

13

3.1

Đánh giá mức độ cần thiết của các giải pháp

88

Quy mô phát triển GD THPT Quận 10 từ năm 2008 đến
2013
Số lượng giáo viên THPT Quận 10 từ năm học 2008 –

2009 đến năm học 2012 – 2013
Cơ cấu về giới tính, độ tuổi giáo viên năm học 2012 –
2013
Đội ngũ giáo viên THPT Quận 10 năm học 2012 – 2013
Xếp loại phẩm chất đạo đức, tư tưởng chính trị của giáo
viên THPT Quận 10 năm học 2012 – 2013
Khảo sát chính trị, tư tưởng của giáo viên THPT Quận
10 năm học 2012 – 2013
Trình độ của đội ngũ GV THPT Quận 10 năm học 2012
– 2013
Thực trạng kiến thức của giáo viên THPT Quận 10 năm
học 2012 – 2013
Ý kiến của CBQL về các nội dung QL công tác bồi
dưỡng giáo viên
Đánh giá của CBQLvà giáo viên về nội dung QL công
tác bồi dưỡng giáo viên

22
39
40
41
42
43
45
47
49
54
55

14

3.2

Đánh giá mức độ khả thi của các giải pháp

89


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ
TT Hình

Tên hình vẽ

Trang

1

1.1

Quan hệ giữa các yếu tố cơ bản biểu hiện chất lượng đội
ngũ giáo viên

15

2

3.1

Hình thức bồi dưỡng giáo viên

71


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
BCHTW

: Ban chấp hành trung ương

BGH

: Ban giám hiệu

CBQL

: Cán bộ quản lý

CBQLGD

: Cán bộ quản lý giáo dục

CNXH

: Chủ nghĩa xã hội

CSVC

: Cơ sở vật chất

GD

: Giáo dục

GD&ĐT

: Giáo dục và đào tạo

GP

: Giải pháp

GS

: Giáo sư

GV

: Giáo viên

HT

: Hiệu trưởng

MN

: Mầm non

PHT

: Phó Hiệu trưởng

PGS

: Phó Giáo sư

QL

: Quản lý

QLGD

: Quản lý giáo dục

SGK

: Sách giáo khoa

TH

: Tiểu học

THCS

: Trung học cơ sở

THPT

: Trung học phổ thông

TP. HCM

: Thành phố Hồ Chí Minh

TS

: Tiến sĩ

UBND

: Ủy ban nhân dân

[7]

: Tài liệu tham khảo số 7

[3, tr.15]

: Tài liệu tram khảo số 3 trang 15.


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong quá trình thực hiện mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước, vấn đề phát triển nguồn nhân lực là một đòi hỏi khách quan vừa có tính
cấp bách vừa mang ý nghĩa lâu dài. Điều đó yêu cầu ngành giáo dục và đào
tạo phải đổi mới và phát triển toàn diện, mạnh mẽ. Vì thế, Đại hội Đảng toàn
quốc lần thứ XI đã xác định mục tiêu xây dựng nước Việt Nam xã hội chủ
nghĩa dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Trong đó, một

trong các đột phá chiến lược đến năm 2020 đó là “Phát triển nhanh nguồn
nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, tập trung vào việc đổi mới
căn bản và toàn diện nền GD quốc dân; gắn kết chặt chẽ phát triển nguồn
nhân lực với phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ”.[7].
Về định hướng phát triển, đối với lĩnh vực GD&ĐT, Đại hội Đảng toàn
quốc lần thứ XI cũng đã khẳng định: “Phát triển GD là quốc sách hàng đầu.
Đổi mới căn bản, toàn diện nền GD Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện
đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ
chế QLGD, phát triển đội ngũ GV và CBQL là khâu then chốt. Tập trung
nâng cao chất lượng GD, đào tạo, coi trọng GD đạo đức, lối sống, năng lực
sáng tạo, kỹ năng thực hành, khả năng lập nghiệp…” [7].
Nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và CBQLGD đang là vấn đề
trọng tâm nhằm nâng cao chất lượng GD&ĐT. Chính vì vậy, chỉ thị 40–
CT/TW ngày 15/6/2004 của Ban bí thư Trung ương Đảng đã khẳng định:
“Phải tăng cường xây dựng đội ngũ nhà giáo và CBQLGD một cách toàn
diện” với mục tiêu: “Xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và
CBQL được chuẩn hoá, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ
cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống,
lương tâm, tay nghề của nhà giáo” [3, tr.15].


2

Khẳng định tầm quan trọng của GV, nghị quyết Hội nghị lần thứ 2
BCHTW Đảng khóa VIII đã nêu “GV là nhân tố quyết định chất lượng GD
và được xã hội tôn vinh” [4, tr.22].
Quận 10 là một trong những quận trung tâm, năng động và là trọng
điểm giao dịch thương mại của TP.HCM. Là một trong số ít các quận có tốc
độ trăng trưởng trên lĩnh vực công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp, đặc biệt là
thương mai – dịch vụ bình quân hàng năm vượt chỉ tiêu kế hoạch được giao.

Trong nhiều năm qua, Ngành GD&ĐT Quận 10 đã đạt được nhiều thành tích
khích lệ như: quy mô GD của quận được giữ vững, các loại hình trường lớp
được mở rộng, CSVC được tăng cường, đội ngũ GV THPT của Quận 10
trong những năm gần đây có sự cải thiện đáng kể về số lượng và chất lượng.
Song, trước tốc độ phát triển kinh tế – xã hội của Quận, cũng như yêu
cầu của sự nghiệp đổi mới thì đội ngũ GV nói chung và đội ngũ GV THPT
nói riêng còn bộc lộ nhiều hạn chế như: số lượng và cơ cấu chưa đảm bảo;
trình độ ngoại ngữ, trình độ Tin học, kiến thức về đổi mới hội nhập chưa được
cập nhật kịp thời; công tác xây dựng và qui hoạch đội ngũ CBQL, GV còn
nhiều bất cập, chưa phát huy hết tiềm năng và sức mạnh của Quận.
Để khắc phục những hạn chế trên, một trong những giải pháp được Ban
chấp hành Đảng bộ Quận 10 nhiệm kỳ 2010 – 2015 đề ra là “Xây dựng đội
ngũ cán bộ quản lý và giáo viên đủ về số lượng, đáp ứng yêu cầu về chất
lượng”. [8].
Như vậy, vấn đề nâng cao chất lượng đội ngũ GV nói chung và đội ngũ
GV THPT nói riêng hiện nay là rất cần thiết và vô cùng quan trọng để có thể
đáp ứng nhu cầu phát triển giáo dục và phát triển KT-XH của Quận 10.
Trong những năm gần đây, đã có những công trình khoa học đề cập đến
những vấn đề khác nhau liên quan đến việc nâng cao chất lượng đội ngũ GV


3

THPT. Song, tại Quận 10, TP.HCM cho đến nay vẫn chưa có một công trình
nghiên cứu nào bàn về vấn đề nâng cao chất lượng đội ngũ GV THPT.
Với những lý do trên, tôi chọn đề tài nghiên cứu “Một số giải pháp
nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên trung học phổ thông Quận 10,
Thành phố Hồ Chí Minh” làm luận văn tốt nghiệp.
2. Mục đích nghiên cứu
Nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ GV THPT Quận 10, TP.HCM trong

thời gian tới.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Vấn đề nâng cao chất lượng đội ngũ GV THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ GV THPT Quận 10,
TP.HCM.
4. Giả thuyết khoa học
Có thể nâng cao chất lượng đội ngũ GV ở các trường THPT Quận 10,
TP.HCM, nếu đề xuất và thực hiện được các giải pháp có cơ sở khoa học, có
tính khả thi.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề nâng cao chất lượng đội ngũ
GV THPT trong giai đoạn hiện nay
5.2. Nghiên cứu cơ sở thực tiễn của vấn đề nâng cao chất lượng đội ngũ
GV THPT Quận 10, TP.HCM
5.3. Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ GV THPT
Quận 10, TP.HCM


4

6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin lý luận để xây dựng
cơ sở lý luận của đề tài. Thuộc nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận có các
phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây:
– Phương pháp phân tích – tổng hợp tài liệu;
– Phương pháp khái quát hóa các nhận định độc lập.
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin thực tiễn để xây
dựng cơ sở thực tiễn của đề tài. Thuộc nhóm phương pháp nghiên cứu thực
tiễn có các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây:
– Phương pháp điều tra;
– Phương pháp tổng kết kinh nghiệm GD;
– Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động;
– Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia.
6.3. Phương pháp thống kê toán học
Thống kê, xử lý các số liệu nghiên cứu làm cơ sở cho việc nhận định,
đánh giá một cách chính xác, khách quan.
7. Đóng góp của luận văn
7.1. Về mặt lý luận
Luận văn đã hệ thống hóa các vấn đề lý luận về nâng cao chất lượng
đội ngũ GV THPT trong giai đoạn hiện nay.
7.2. Về mặt thực tiễn
Luận văn đã nghiên cứu thực trạng chất lượng đội ngũ GV của 3 trường
THPT Quận 10, TP.HCM hiện nay, để từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao
chất lượng đội ngũ trong thời gian tới.


5

Kết quả của đề tài là cơ sở khoa học giúp cho HT các trường THPT
trên địa bàn Quận 10 tham khảo trong công tác quản lý nâng cao chất lượng
đội ngũ giáo viên.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
luận văn có 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của vấn đề nâng cao chất lượng đội ngũ GV
THPT trong giai đoạn hiện nay.

Chương 2: Cơ sở thực tiễn của vấn đề nâng cao chất lượng đội ngũ GV
THPT Quận 10, TP.HCM.
Chương 3: Một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ GV THPT
Quận 10, TP.HCM.


6

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG
ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Các nghiên cứu trong nước
Đảng và Nhà nước ta đặc biệt coi trọng lĩnh vực GD. Đại hội Đảng
toàn quốc lần thứ XI đã khẳng định: “Phát triển GD là quốc sách hàng đầu”
[7]. Luật GD nêu rõ: “Phát triển GD là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao
dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài.” và “Mục tiêu GD là đào tạo
con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm
mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã
hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân,
đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” [26].
Vào cuối thế kỷ XX đầu thế kỷ XXI, xuất hiện những nhà nghiên cứu
kết hợp thực tiễn về GD ở Việt Nam với những yếu tố hiện đại như Đặng
Quốc Bảo với “Về phạm trù nhà trường và nhiệm vụ phát triển nhà trường
trong bối cảnh hiện nay”, “QLGD – Nhiệm vụ và phương hướng” – Nhà xuất
bản Đại Học Hà Nội năm 1996, “Một số khái niệm về QLGD”, Hà Nội 1997;
Nguyễn Văn Lê với “Khoa học QL”, 1994; Trần Kiểm với “Khoa học QLGD,
một số vấn đề lý luận và thực tiễn”, Nhà xuất bản GD, 2004; “Tiếp cận hiện
đại trong QLGD”, Đại học Sư Phạm Hà Nội, 2006; “Những vấn đề cơ bản

của khoa học QLGD”, Đại học Sư phạm Hà Nội, 2007; Phạm Khắc Chương
“Lý luận QL GD – Đại cương”, Đại học Sư phạm Hà Nội, 1994; Bùi Minh
Hiền (chủ biên), Vũ Ngọc Hải, Đặng Quốc Bảo với “QL GD”, Đại học Sư


7

phạm Hà Nội, 2006....
Cùng với Bộ GD&ĐT, các cơ sở GD trong cả nước thực hiện các công
trình nghiên cứu về GD, tổ chức nhiều hội thảo bàn về QLGD, hoạt động dạy
học nhằm nâng cao chất lượng GD, chất lượng dạy học. Bên cạnh đó, còn có
rất nhiều luận văn thạc sĩ nghiên cứu các đề tài về QL hoạt động dạy học với
phạm vi và địa bàn nghiên cứu khác nhau.
Trường Đại học Vinh, đã có nhiều công trình nghiên cứu của các tác
giả như PGS.TS. Nguyễn Ngọc Hợi, PGS.TS. Phạm Minh Hùng, PGS.TS.
Thái Văn Thành…. Tại Viện Khoa học GD Việt Nam, năm 2006 tác giả
Nguyễn Lộc đã thực hiện đề tài “Những vấn đề lý luận cơ bản về phát triển
nguồn nhân lực ở Việt Nam”, năm 2004 tác giả Nguyễn Ngọc Hợi đã nghiên
cứu đề tài cấp Bộ “Các giải pháp cơ bản nâng cao chất lượng đội ngũ nhà
giáo”; TS. Nguyễn Xuân Mai với “Đào tạo GV dạy nghề đáp ứng yêu cầu xã
hội” và “Đổi mới QLGD đại học một số vấn đề cần được quan tâm”, tạp chí
GD số 238, 240 tháng 5/2010...
Trong công trình nghiên cứu của mình, tác giả Nguyễn Văn Lê đã đưa
ra quan điểm là QLGD phải chú ý đến công tác bồi dưỡng GV về tư tưởng
chính trị về chuyên môn nghiệp vụ để nâng cao năng lực cho họ. Trong khi
đó, tác giả Trần Thị Bích Liễu nhấn mạnh đến những yêu cầu đối với công tác
QL nhà trường trong những điều kiện mới: “Đổi mới chương trình sách giáo
khoa đòi hỏi đổi mới phương pháp QL và lãnh đạo của HT sao cho phát huy
được tính tích cực, chủ động sáng tạo của các thành viên trong trường” [23,
tr.43].

Trong công trình nghiên cứu của mình, TS. Nguyễn Thị Quý (Viện
nghiên cứu GD – Trường Đại học sư phạm TP.HCM) đưa ra quan điểm muốn
nâng cao năng lực GV cần thiết phải thực hiện được 2 vấn đề cơ bản là GV
phải có mức lương đủ sống để nuôi gia đình mà không phải làm thêm nghề


8

khác, GV được bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ thiết thực để nâng cao tay
nghề.
Trong những năm gần đây có một số luận văn thạc sĩ nghiên cứu về
công tác nâng cao chất lượng đội ngũ GV như:
– “Một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ GV ở các trường
THPT thị xã Thái Hòa, tỉnh Nghệ An” (2009) [15] của tác giả Nguyễn Văn
Cường.
– “Một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ GV THPT quận 9
thành phồ Hồ Chí Minh” (2010) [1] của tác giả Nguyễn Hồng Anh.
1.1.2. Các nghiên cứu ở nước ngoài
Từ xa xưa vấn đề dạy học đã được nhiều nhà triết học đồng thời là nhà
GD ở cả phương Đông và phương Tây đề cập đến. Ở phương Đông, Khổng
Tử (551 – 479 trước công nguyên) – triết gia nổi tiếng, nhà GD lỗi lạc của
Trung Hoa cho rằng GD là một thành tố không thể thiếu được của mỗi dân
tộc.
Trên thế giới, các nước như Hoa kỳ, Nhật bản, Singapore… luôn xem
GV là điều kiện tiên quyết của sự nghiệp GD và phát triển GD. Vì vậy, mà
khi quyết định đưa GD Hoa kỳ lên hàng đầu thế giới trong thế kỷ XXI, chính
phủ Hoa kỳ đã lấy giải pháp GV làm then chốt.
Ngay sau chiến tranh thế giới thứ hai, Nhật Bản một nước bại trận đã
nhận thức rõ ràng điều kiện phát triển của nước mình chính là con người. Họ
đã nhận thức rất tốt vai trò của GD đối với sự phát triển của đất nước. Với

điều kiện thiếu thốn về tài nguyên, Nhật Bản đã đầu tư rất lớn cho GD. Ngay
từ những năm 1946 với 28% ngân sách, đến năm năm 1950 họ tiếp tục đầu tư
đến 32% ngân sách cho GD và ổn định cho đến nay.
Ở phương Tây, Xôcrat (469 – 339 trước CN) cho rằng để nâng cao hiệu
quả dạy học cần có phương pháp giúp thế hệ trẻ từng bước tự khẳng định, tự


9

phát hiện tri thức mới mẻ, phù hợp với chân lý. J. A. Cômenxki (1592 – 1670)
– nhà GD vĩ đại của dân tộc Séc và của thế giới đã đưa ra các nguyên tắc dạy
học như: nguyên tắc trực quan, nguyên tắc nhất quán, nguyên tắc đảm bảo
tính khoa học và tính hệ thống, đồng thời khẳng định hiệu quả dạy học có liên
quan đến chất lượng người dạy thông qua việc vận dụng có hiệu quả các
nguyên tắc dạy học. Khi nghiên cứu về vai trò QL, các nhà lý luận QL trên
thế giới như: Frederich Wiliam Taylor (1856 –1915) – Mỹ, Henri Fayol (1841
–1925) – Pháp, Max Weber (1864 –1920) – Đức đều khẳng định QL là khoa
học, đồng thời là nghệ thuật thúc đẩy sự phát triển xã hội. Trong bất kỳ lĩnh
vực nào của xã hội, QL luôn giữ vai trò quan trọng trong việc vận hành và
phát triển.
Các nhà GD học Xô Viết cho rằng: “Kết quả hoạt động của toàn bộ nhà
trường phụ thuộc vào rất nhiều công việc tổ chức đúng đắn và hợp lý công tác
hoạt động của đội ngũ GV” [34].
V.A Xukhomlinxki đã tổng kết những 26 năm kinh nghiệm thực tiễn
làm công tác QL chuyên môn nghiệp vụ của một HT, cùng với nhiều tác giả
khác ông đã nhấn mạnh đến sự phân công hợp lý, sự phối hợp chặt chẽ, sự
thống nhất QL giữa HT và phó HT để đạt được mục tiêu đã đề ra. Tác giả đã
khẳng định vai trò lãnh đạo và QL toàn diện của HT. Vì vậy, V.A
Xukhomlinxki cũng như các tác giả khác đều chú trọng đến việc phân công
hợp lý và các biện pháp QL của HT. [36].

1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Giáo viên THPT và đội ngũ giáo viên THPT
1.2.1.1. Giáo viên THPT
Theo Từ điển GD học: “GV là chức danh nghề nghiệp của người dạy
học trong các trường phổ thông, trường nghề và trường mầm non, đã tốt


10

nghiệp các trường sư phạm sơ cấp, trung cấp, cao đẳng, đại học hoặc sư
phạm mẫu giáo. GV là người truyền thụ toàn bộ các kiến thức và kỹ năng
quy định trong chương trình bộ môn của bậc học, cấp học” [32, tr.70].
Luật GD đã ghi: “Nhà giáo là người làm nhiệm vụ giảng dạy, GD
trong nhà trường hoặc các cơ sở GD khác: nhằm thực hiện mục tiêu của GD
là truyền thụ tri thức, hình thành kỹ năng, kỹ xảo và xây dựng nhân cách cho
người học. GV là người dạy học ở các bậc phổ thông hoặc tương đương".
[26].
Tiêu chuẩn chung của nhà giáo trong Luật GD đã ghi:
– Phẩm chất đạo đức, tư tưởng tốt.
– Đạt trình độ chuẩn được đào tạo về chuyên môn và nghiệp vụ.
– Đủ sức khoẻ theo yêu cầu nghề nghiệp.
– Lý lịch bản thân rõ ràng. [26, tr.48].
GV THPT là người làm nhiệm vụ giảng dạy, GD trong trường THPT,
gồm: HT, PHT, GV bộ môn, GV làm công tác Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ
Chí Minh. Do thời gian nghiên cứu hạn hẹp nên đề tài chỉ tập trung nhiều đến
đối tượng GV trực tiếp giảng dạy và GD HS.
Trình độ chuẩn được đào tạo của GV THPT:
Có bằng tốt nghiệp đại học sư phạm hoặc có bằng tốt nghiệp đại học
khác và có chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm theo đúng chuyên ngành
tại các khoa, trường đại học sư phạm [26, tr.17].

GV là tấm gương sáng cho HS noi theo nên về mặt đạo đức GV có
những quy định cụ thể
Quy định về đạo đức nhà giáo:
– Về phẩm chất chính trị:
Chấp hành nghiêm chỉnh chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng,
pháp luật của Nhà nước.


11

Gương mẫu thực hiện nghĩa vụ công dân, tích cực tham gia các hoạt
động chính trị, xã hội.
Có ý thức tổ chức kỷ luật, chấp hành nghiêm sự điều động, phân công
của tổ chức; có ý thức tập thể, phấn đấu vì lợi ích chung.
– Về đạo đức nghề nghiệp:
Tâm huyết với nghề nghiệp, có ý thức giữ gìn danh dự, lương tâm nhà
giáo; có tinh thần đoàn kết, thương yêu, giúp đỡ đồng nghiệp trong cuộc sống
và trong công tác.
Công bằng trong giảng dạy và GD, đánh giá đúng thực chất năng lực
của người học; thực hành tiết kiệm, chống bệnh thành tích, chống tham
nhũng, lãng phí.
Tận tụy với công việc; thực hiện đúng điều lệ, quy chế, nội quy của đơn
vị, nhà trường, của ngành.
– Về lối sống, tác phong:
Sống có lý tưởng, có mục đích, có ý chí vượt khó vươn lên, có tinh thần
phấn đấu liên tục với động cơ trong sáng và tư duy sáng tạo; thực hành cần,
kiệm, liêm, chính, chí công vô tư theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.
Có lối sống hòa nhập với cộng đồng, phù hợp với bản sắc dân tộc và
thích ứng với sự tiến bộ của xã hội.
Trang phục, trang sức khi thực hiện nhiệm vụ phải giản dị, gọn gàng,

lịch sự, phù hợp với nghề dạy học, không gây phản cảm và phân tán sự chú ý
của người học.
Đoàn kết, giúp đỡ đồng nghiệp cùng hoàn thành tốt nhiệm vụ [26, tr.1–3].
Nhiệm vụ của GV:
Trong Điều lệ trường THCS, THPT và trường phổ thông có nhiều cấp
học quy định nhiệm vụ của GV trường trung học như sau:
– GV bộ môn có những nhiệm vụ sau đây:


12

Dạy học và GD theo chương trình, kế hoạch GD; soạn bài, dạy thực
hành thí nghiệm, kiểm tra, đánh giá theo quy định; vào sổ điểm, ghi học bạ
đầy đủ, lên lớp đúng giờ, QL HS trong các hoạt động GD do nhà trường tổ
chức, tham gia các hoạt động của tổ chuyên môn.
Thực hiện Điều lệ nhà trường; thực hiện quyết định của HT, chịu sự
kiểm tra của HT và các cấp QLGD.
Rèn luyện đạo đức, học tập văn hoá, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ
để nâng cao chất lượng, hiệu quả giảng dạy và GD.
Tham gia công tác phổ cập GD ở địa phương.
Thực hiện các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật [26, tr.15].
– GV thỉnh giảng cũng phải thực hiện các nhiệm vụ quy định như GV
trung học [26, tr.17].
1.2.1.2. Đội ngũ giáo viên THPT
Đội ngũ:
Từ điển Tiếng Việt phổ thông có ghi: “Đội ngũ là khối đông người
cùng chức năng nghề nghiệp được tập hợp và tổ chức thành một lực lượng”
[31].
Còn theo tác giả Đặng Quốc Bảo: “Đội ngũ là một tập thể người gắn
kết với nhau, cùng chung ý tưởng, mục đích ràng buộc nhau về vật chất, tinh

thần và hoạt động theo nguyên tắc” [10].
Khái niệm đội ngũ dùng cho các tổ chức trong xã hội như đội ngũ tri
thức, đội ngũ công chức viên chức...
Khái niệm đội ngũ tuy có khác nhau nhưng thực chất đó là một nhóm
người được tổ chức và tập hợp thành một lực lượng để thực hiện một hay
nhiều chức năng, có thể có cùng nghề nghiệp hoặc không cùng nghề nghiệp
nhưng có lý tưởng, có mục đích chung, hoạt động trong một tổ chức.


13

Đội ngũ giáo viên:
Có nhiều cách tiếp cận khác nhau về đội ngũ GV. Theo Virgil Rowland
cho rằng: Đội ngũ GV là những chyên gia trong lĩnh vực GD, họ nắm vững
tri thức và hiểu biết dạy học và GD như thế nào và có khả năng cống hiến
toàn bộ tài năng và sức lực của họ cho GD.
Đội ngũ GV là một tập hợp những GV được tổ chức thành một lực
lượng, cùng chung nhiệm vụ là thực hiện các mục tiêu GD đã đặt ra cho tổ
chức đó.
Đội ngũ giáo viên THPT:
Được cụ thể hoá từ khái niệm trên, đội ngũ GV THPT là một tập thể
GV cùng thực hiện nhiệm vụ giảng dạy nhằm thực hiện mục tiêu đào tạo của
trường THPT là: giúp HS phát triển toàn diện đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm
mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực của cá nhân, tính năng động và
sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây
dựng tư cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho HS tiếp tục học lên hoặc
đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
Khi xem xét đội ngũ GV THPT chúng tôi xem xét trên các yếu tố:
– Cơ cấu đội ngũ.
– Phẩm chất, năng lực.

– Chức năng nhiệm vụ.
1.2.2. Chất lượng và chất lượng đội ngũ GV THPT
1.2.2.1. Chất lượng
Chất lượng là một phạm trù triết học biểu thị những thuộc tính bản chất
của sự vật, chỉ rõ nó là cái gì, tính ổn định tương đối của sự vật để phân biệt
nó với các sự vật khác.


14

Theo Từ điển tiếng Việt: “Chất lượng là cái tạo nên phẩm chất, giá trị
của người, sự vật hoặc sự việc.” [31, tr.139].
Còn theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Chất lượng là sự phù hợp với
mục tiêu” [25]. Mục tiêu ở đây được hiểu một cách rộng rãi, bao gồm các sứ
mệnh, các mục đích...
Từ những quan điểm trên, để hiểu một cách đầy đủ, chất lượng là đặc
tính khách quan của sự vật, được thể hiện ra bên ngoài qua các thuộc tính.
Chất lượng là cái tạo nên phẩm chất, giá trị của một khối đông người cùng
chức năng nghề nghiệp.
Tuy nhiên những định nghĩa trên đây còn mang tính chất chung, khi
xác định chất lượng của một vật, một hiện tượng nào đấy cần phải căn cứ vào
mục đích, chức năng, nhiệm vụ của nó để cụ thể hóa những định nghĩa chung
chung ấy vào điều kiện cụ thể.
1.2.2.2. Chất lượng đội ngũ giáo viên THPT
Trong lĩnh vực GD, chất lượng đội ngũ GV với sản phẩm đặc trưng là
con người có thể hiểu là các phẩm chất, giá trị nhân cách và năng lực sống và
hòa nhập đời sống xã hội, giá trị sức lao động, năng lực hành nghề của đội
ngũ giáo viên, được tổng hợp từ phẩm chất và năng lực của mỗi người GV
tương ứng với mục tiêu đào tạo của từng bậc học, ngành học trong hệ thống
GD quốc dân.

Chất lượng đội ngũ GV được chủ yếu thể hiện bởi 5 yếu tố sau:
– Phẩm chất, đạo đức tư tưởng tốt.
– Trình độ chuyên môn.
– Nghiệp vụ sư phạm.
– Cơ cấu đội ngũ GV.
– Số lượng đội ngũ GV.


15

Phẩm chất

Trình độ

Số lượng

Năng lực

Cơ cấu

Sơ đồ 1.1: Quan hệ giữa các yếu tố cơ bản biểu hiện chất lượng đội ngũ GV

Nếu xét từ góc độ tập thể đội ngũ GV, chất lượng được thể hiện ở:
– Đạt chuẩn (số lượng và chất lượng).
– Đồng bộ về cơ cấu tổ chức.
– Đạt hiệu quả trong công tác.
Nếu xét từ góc độ cá nhân (trong đội ngũ) thì chất lượng thể hiện ở:
– Phẩm chất, đạo đức tư tưởng tốt: đó là có hoài bão, sự say mê nghiên
cứu học tập để cải tiến nghề dạy, có lý tưởng XHCN, có tác phong, lối sống
trong sạch giản dị.

– Trình độ chuyên môn: đó là trình độ đào tạo, bằng cấp đào tạo, năng
lực hoàn thành nhiệm vụ.
– Trình độ nghiệp vụ sư phạm: đó là năng lực giảng dạy các môn
chuyên ngành của mình, năng lực GD, năng lực hoạt động xã hội.
Nếu nghiên cứu chất lượng và giải pháp để nâng cao chất lượng đội
ngũ GV với quan điểm từng cá nhân thì chất lượng thể hiện ở hiệu quả đào
tạo mà kết quả học tập của HS, khả năng chuyên môn nghiệp vụ của người
GV tương lai là tiêu chí để đánh giá chất lượng GD của đội ngũ GV nhà
trường.
Nếu xem xét giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ GV với quan điểm
tập thể thì chất lượng đó được thể hiện ở số lượng, chất lượng đào tạo, bồi


16

dưỡng đội ngũ GV đã đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ của nhà trường hay
chưa, từ đó đề ra chiến lược đào tạo bồi dưỡng đội ngũ GV.
Như vậy nếu nghiên cứu chất lượng và giải pháp để nâng cao chất
lượng đội ngũ GV thì phải đề cập đến cả hai phương diện, vừa cá nhân vừa
tập thể. Có như vậy mới đánh giá đúng thực trạng và đề ra được giải pháp
nâng cao chất lượng cho toàn bộ đội ngũ GV, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ
trong giai đoạn mới.
Chỉ thị số 40/CT–TW ngày 15/6/2004 của Ban Bí thư về việc xây
dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và CBQLGD nêu rõ mục tiêu:
“Xây dựng đội ngũ nhà giáo và CBQLGD được chuẩn hóa, đảm bảo chất
lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản
lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay nghề của nhà giáo; thông
qua việc QL, phát triển đúng định hướng và có hiệu quả sự nghiệp GD để
nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, đáp ứng những đòi hỏi ngày
càng cao của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” [3, tr.2].

1.2.3. Giải pháp và giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ GV
1.2.3.1. Giải pháp
Theo Từ điển tiếng Việt, giải pháp là: “phương pháp giải quyết vấn đề
nào đó” [31, tr.387] . Như vậy nói đến giải pháp là nói đến những cách thức
tác động nhằm thay đổi chuyển biến một hệ thống, một quá trình, một trạng
thái nhất định… nhằm đạt được mục đích hoạt động.
Giải pháp càng thích hợp, càng tối ưu thì càng giúp con người nhanh
chóng giải quyết những vấn đề đặt ra. Tuy nhiên, để có được những giải pháp
như vậy, cần phải dựa trên những cơ sở lý luận và thực tiễn đáng tin cậy.
1.2.3.2. Giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ GV