ảnh hưởng của phân hưu cơ bã bùn múa lên năng suất lúa và độ phì đất trên đất phèn tại xã hòa an huyện phụng hiệp tỉnh hậu giang

TR NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C NG D NG
@A

PHAN MINH QU C TR NG

NH H
NG C A PHÂN H U C BÃ BÙN MÍA LÊN
NG SU T LÚA VÀ
PHÌ
T TRÊN
T PHÈN
I XÃ HÒA AN, HUY N PH NG HI P, T NH H U GIANG.

LU N V N T T NGHI P
CHUYÊN NGÀNH: KHOA H C

n Th , 2013

T


TR NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C NG D NG
@A

LU N V N T T NGHI P
CHUYÊN NGÀNH: KHOA H C

T

NH H
NG C A PHÂN H U C BÃ BÙN MÍA LÊN
NG SU T LÚA VÀ
PHÌ
T TRÊN
T PHÈN
I XÃ HÒA AN, HUY N PH NG HI P, T NH H U GIANG

Cán b h
Ts. D

ng d n:

ng Minh Vi n

Sinh viên th c hi n:
Phan Minh Qu c Tr ng 3103930

n Th , 2013

ii


TR NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C NG D NG
MÔN KHOA H C
T

@A
XÁC NH N C A CÁN B H

NG D N

Xác nh n ch p thu n báo cáo lu n v n t t nghi p v i
tài
NH H
NG
A PHÂN H U C BÃ BÙN MÍA LÊN N NG SU T LÚA VÀ
PHÌ
T
TRÊN
T PHÈN T I XÃ HÒA AN, HUY N PH NG HI P, T NH H U
GIANG.”
Do sinh viên: Phan Minh Qu c Tr ng p Khoa H c
t khóa 36 – Khoa
Nông Nghiêp & SH D – Tr ng
i h c C n Th th c hi n t tháng 05/2012 n
tháng 08/2012.
Nh n xét c a cán b h

ng d n:

……………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
C n Th , ngày …tháng …n m 2013
Cán b h

D

iii

ng d n

ng Minh Vi n


TR NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C NG D NG
MÔN KHOA H C
T
@A
XÁC NH N C A H I

NG

i

ng ch m báo cáo lu n v n t t nghi p ngành Khoa H c t ã ch p thu n
báo cáo tài
NH H
NG C A PHÂN H U C BÃ BÙN MÍA LÊN N NG

SU T LÚA VÀ
PHÌ
T TRÊN
T PHÈN T I XÃ HÒA AN, HUY N
PH NG HI P, T NH H U GIANG”.
Do sinh viên Phan Minh Qu c Tr ng l p Khoa H c t khóa 36 – Khoa Nông
Nghi p & SH D – Tr ng
i H c C n Th th c hi n và báo cáo tr c h i ng
ngày … tháng … n m 2013.
Lu n v n t t nghi p
c H i ng ánh giá m c:……………………
Nh n xét c a H i ng:
……………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………
C n Th , ngày … tháng … n m 2013
Ch t ch H i

iv

ng


TÓM T T L CH S
I.

CÁ NHÂN

l c lý l ch
và Tên: Phan Minh Qu c Tr ng
Gi i tính: Nam
Ngày sinh: 08/07/1992
Dân t c: Kinh
i sinh: Tháp M i – ng Tháp
và tên Cha: Phan Minh Châu
và tên M : D ng Th Ti m
Quê quán: Xã Phú C ng – Tam Nông – ng Tháp.
II.
Quá trình h c t p
1998 – 2003: Tr ng Ti u h c Phú C ng.
2003 – 2007: Tr ng THCS Phú C ng.
2007 -2010: Tr ng THPT Tràm Chim.
2010 n nay: Tr ng
i H c C n Th , Khoa Nông Nghi p & SH D,
Ngành Khoa h c t khóa 36.

v


I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u khoa h c c a b n thân và th y
ng d n. Các s li u, k t qu trình bày trong lu n v n này là trung th c và ch a
ng
c ai công b tr c ây.
Tác gi lu n v n

Phan Minh Qu c Tr ng

vi


IC MT
Trong su t quá trình h c t p Tr ng i H c C n Th v i nh ng ki n m i l ,
nh ng l nh v c khoa h c y m i m mà quý Th y, Cô ã t n tình gi ng d y và cùng
i s quan tâm ó là s ch m lo, d y b o c a Cha, M và s chia s c a b n bè trong
p ã là ngu n ng l c
em có th v t qua khó kh n
hoàn thành t t nhi m v
c t p c a mình.
Xin chân thành bi t n!
Ø
Xin g i l i bi t n sâu s c n Cha, M luôn quan tâm và ng viên, h
tr con r t nhi u trong su t th i gian h c t p.
Ø
Th y D ng Minh Vi n ã t n tình h ng d n, óng góp nh ng ý ki n
quý giá và t o m i
u ki n thu n l i nh t
tôi hoàn thành lu n v n t t nghi p c a
mình.
Ø
Cô T t Anh Th CVHT l p Khoa H c t K36 ã t n tình quan tâm và
giúp
tôi trong su t quá trình h c t p.
Ø
Cám n n t t c quý Th y, Cô Tr ng i H c C n Th ã truy n t
cho tôi nh ng ki n th c quý báu trong su t th i gian tôi h c t p và rèn luy n t i

tr ng.
Ø
Gia ình chú Nguy n Ph c Hu ã t n tình giúp
và chia s nh ng
kinh nghi m s n xu t quý giá cho tôi. Xin chúc cho gia ình chú
c d i dào s c
kh e và có nhi u v mùa b i thu.
Ø
Cám n Anh Nguy n V n Bé Tí ã có nhi u ý ki n óng góp, giúp
tôi trong quá trình tôi làm tài này.
Ø
Cám n công ty trách nhi m h u h n PPE ã tà tr kinh phí cho tôi th c
n thành công tài c a mình, chúc công ty phát tri n th nh v ng.
Ø
Cám n n t t c các b n l p Khoa H c t K36 ã giúp
và chia s
nh ng ki n th c c a các b n tôi hoàn thành lu n v n c a mình.
Tôi xin kính chúc quý Th y, Cô Anh, Ch trong b môn Khoa H c t – Khoa
NN&SH D – Tr ng i H c C n Th
c d i dào s c kh e và công tác t t.
Trân tr ng kính chào!

vii


TÓM L

C

Trên th gi i t phèn chi m di n tích khá l n kho ng 12,6 tri u ha (Nguy n

Khiêm, 1997), trong ó châu Á chi m 6,7 tri u ha, châu Phi là 3,7 tri u ha và 2,2
tri u ha châu M La Tinh.
Vi t Nam t phèn t p trung nhi u nh t là
ng b ng sông C u Long
BSCL). Theo tài li u c a B quy Ho ch và Thi t K nông nghi p (1997) trong 4
tri u ha t canh tác
BSCL thì có 1,4 tri u ha là t phèn. BSCL là vùng canh tác
lúa l n nh t c a c n c, vi c thâm canh, t ng v qua nhi u n m mà ch s d ng phân
vô c ã làm gi m n ng su t cây tr ng. Nhi u nghiên c u cho th y r ng vi c s d ng
phân h u c trong canh tác em l i nhi u hi u qu . Do ó tài “ NH H
NG C A
PHÂN H U C BÃ BÙN MÍA LÊN N NG SU T LÚA VÀ
PHÌ
T TRÊN
T PHÈN T I XÃ HÒA AN, HUY N PH NG HI P, T NH H U GIANG”
c
th c hi n nh m ánh giá hi u qu c a phân h u c trong c i thi n các c tính c a t
và n ng su t c a lúa.
tài
c th c hi n t tháng 05/2012 n tháng 08/2012 t i xã
Hòa An, huy n Ph ng Hi p, t nh H u Giang. Thí nghi m
c th c hi n v i 6 nghi m
th c (NT) và 4 l n l p l i: NT1 (phân vô c bón theo nông dân (104N-55P-30K)),
NT2 (Gi m phân vô c (GPVC) 80N-20P-30K (GPVC)), NT3 (GPVC + 800 Kg PHC),
NT4 (GPVC + 1600 Kg PHC), NT5 (GPVC + 800 Kg phân gia c m), NT6: 900 kg
phân h u c khoáng. Các ch tiêu theo dõi: chi u cao cây, chi u dài r lúa, s ch i
trung bình/bu i, n ng su t lúa ( m
14%), sinh kh i r m, ch t h u c , pH, Na, Ca,
Mg, K và Zn trao i, P- Olsen.
t qu thí nghi m cho th y pH, hàm l ng Ca 2+, ho t

enzyme Catalase
+
+
2+
trong t
c c i thi n. Hàm l ng ch t h u c , Na , K , Mg trong t c ng có
xu h ng gia t ng khi bón b sung phân h u c , cao nh t là nghi m th c NT4 khác
bi t có ý ngh a th ng kê so v i nghi m th c ch bón phân hóa h c thông th ng. Vi c
bón phân h u c c ng làm t ng s ch i lúa, chi u cao cây và chi u dài r lúa, có khác
bi t ý ngh a th ng kê so v i nghi m th c không bón phân h u c . S d ng phân h u
góp ph n làm t ng n ng su t lúa, nh ng không có khác bi t ý ngh a v m t th ng
kê so v i nghi m th c 1.

viii


CL C
Trang
Trang bìa
Trang ph bìa .....................................................................................................ii
Xác nh n c a cán b h ng d n..........................................................................iii
Xác nh n c a H i ng .......................................................................................iv
Tóm t t ti u s cá nhân .......................................................................................v
i cam oan ......................................................................................................vi
i c m t ...........................................................................................................vii
Tóm l c ........................................................................................................... viii
c l c...............................................................................................................ix
Danh m c các t vi t t t......................................................................................xii
Danh m c b ng ...................................................................................................xiii
Danh m c hình....................................................................................................xiv

U
CH

NG I. L
1.1

C KH O TÀI LI U

u ki n t nhiên Huy n Ph ng Hi p, t nh H u Giang ...................................3

1.1.1 V trí
1.1.2

a lý.................................................................................................3

c tính

t................................................................................................3

1.1.3 Khí h u ......................................................................................................4
1.2

t phèn

ng b ng Sông C u Long...............................................................4

1.2.1 Phân b
1.2.2 Phân lo i

t phèn ........................................................................................4

t phèn ......................................................................................5

1.2.2.1

t phèn ti m tàng................................................................................5

1.2.2.2

t phèn ho t

ng...............................................................................5

1.2.3 S t o thành khoáng Pyrite.........................................................................5
1.2.4 S oxi hóa Pyrite........................................................................................6
1.2.5

c tính b t l i c a

t phèn ......................................................................6

1.2.6 Bi n pháp c i t o và s d ng ......................................................................7
1.2.6.1 Bi n pháp th y l i ................................................................................7
1.2.6.2 Bi n pháp canh tác................................................................................8
1.2.6.3 Bi n pháp hóa h c ................................................................................8

ix


1.2.6.4 Bi n pháp b trí cây tr ng h p lý..........................................................8
1.3 T ng quan ch t h u c .....................................................................................9

1.3.1 Khái ni m ch t h u c ................................................................................9
1.3.2 Ngu n g c ch t h u c trong

t................................................................10

1.4 T ng quan v phân h u c ...............................................................................10
1.4.1 Khái ni m phân h u c ..............................................................................10
1.4.2 Tác d ng phân h u c ................................................................................11
1.4.2.1 Tác d ng c i t o lý tính c a
1.4.2.2 Tác d ng

n tính ch t hóa h c

1.4.2.3 Tác d ng

n tính sinh h c

1.5 S sinh tr

CH

t.............................................................11
t.......................................................13

t..............................................................14

ng c a cây lúa ...............................................................................15

1.5.1 Giai

n t ng tr

1.5.2 Giai

n sinh s n (sinh d c c a lúa)..........................................................15

1.5.3 Giai

n chín ............................................................................................15

NG 2. PH

NG TI N - PH

2.1 Th i gian và

a

ng.................................................................................15

NG PHÁP

m thí nghi m.....................................................................17

2.2 Ph

ng ti n......................................................................................................17

2.3 Ph

ng pháp....................................................................................................17

2.3.1 Ch tiêu theo dõi.........................................................................................18
2.3.2 X lý s li u...............................................................................................20
2.3.3 S
CH

thí nghi m.........................................................................................20

NG 3. K T QU TH O LU N
3.1 M t s
3.2 nh h

c tính hóa h c c a
ng c a phân h u c

3.2.1 S sinh tr

t

u v ............................................................21

n sinh tr

ng và n ng su t lúa .........................21

ng c a lúa................................................................................21

3.2.1.1 nh h

ng c a phân h u c

n chi u cao cây lúa...............................21

3.2.1.2 nh h

ng c a phân h u c

n s ch i c a lúa...................................22

3.2.1.3 nh h

ng c a phân h u c

n chi u dài r lúa..................................24

3.2.1.4 nh h

ng c a phân h u c

n màu lá lúa..........................................25

x


3.2.1.5 nh h

ng c a phân h u c lên sinh kh i r m.....................................25

3.2.1.6 nh h

ng c a phân h u c lên n ng su t lúa ......................................26

3.3 nh h

CH

ng c a phân h u c

n

c tính hóa h c

3.3.1 nh h

ng

n pH và ch t h u c trong

3.3.2 nh h

ng

n lân h u d ng trong

3.3.3 nh h

ng

n cation trao

3.3.4 nh h

ng

n ho t

i trong

Tài li u tham kh o
NG 1

PH CH

NG 2

t............................................27

t....................................................28
t..................................................29

enzyme catalase .................................................30

NG 4. K T LU N VÀ KI N NGH

PH CH

t ...................................27

xi

DANH M C CÁC T
BSCL:

ng b ng Sông C u Long

PPE:

Công ty Trách nhi m h u h n PPE

PHC:

Phân h u c

GPVC: Gi m phân vô c
NT:

Nghi m th c

NSKS: Ngày sau khi s
CEC:

Kh n ng trao

i cation

xii

VI T T T

DANH SÁCH B NG
ng
ng 2.1
ng 3.1

Ch t l

Tên b ng

Trang

ng phân h u c bã bùn mía

17

c tính hóa h c

t

21

uv

ng 3.2

pH và ch t h u c trong

ng 3.3

Lân h u d ng trong

ng 3.4

Hàm l

ng 3.5

Hàm l ng ho t
t sau thu ho ch

t sau thu ho ch

t sau thu ho ch

ng cation trong

t sau thu ho ch

enxym catalase trong

xiii

27
28
29
30

DANH SÁCH HÌNH
Hình

Tên hình

1

n

2

ng b trí thí nghi m ngoài

Trang

hành chính t nh H u Giang
ng

3
20

3

nh h

ng phân h u c lên chi u cao cây lúa

22

4

nh h

ng phân h u c lên s ch i lúa

23

5

nh h

ng phân h u c lên chi u dài r lúa

24

6

nh h

ng phân h u c lên màu lúa

25

7

nh h

ng phân h u c lên sinh kh i r m

26

8

nh h

ng phân h u c lên n ng su t lúa

27

xiv


U
ng b ng sông C u Long là vùng tr ng
nl

ng g o xu t kh u c n

t ng s n l

ng lúa

m t hóa, lý và sinh h c
ng

nông dân

phì nhiêu c a

t,

ng th c ã làm cho

t ngày càng b suy giãm

n n ng su t cây tr ng m nh nh t. T p quán canh tác lúa c a
ng b ng sông C u Long ch s d ng phân bón hóa h c và thu c

i ã làm giãm

ti m n ng tr thành v n

phì c a

phì c a

t gi m. Ngoài ra, vi c bón phân

t. T t c các

là s suy gi m v l

ng và ch t l

c vùng nhi t

t

u có

n suy thoái
t,

t

u này d n

ng c n thi t cho cây tr ng. Phì

n s phát tri n b n v ng là thách th c l n

i v i các

i (Pedro, 2002).

Nh ng tr ng i th

ng g p trên

t phèn có nh ng tr ng i l n nh là pH

Fe, Al, H2S, Mn cao và nghèo các d

Mg (Võ Th G

d n

ng c a ch t h u c trong

n giãm kh n ng cung c p các ch t dinh d

t liên quan

c tính c a

khó kh n trong s n xu t, làm suy gi m v m t hóa,

lý và sinh h c (Norman, 1980). M t trong nh ng v n

th p, n ng

ng lúa và óng

t. Nhi u nghiên c u cho th y phân bón là nhân t

o v th c v t,vi c này ã làm
không cân

c,

c. Tuy nhiên, vi c thâm canh, t ng

góp ph n ãm b o an ninh l

t ngày càng suy ki t, gi m

nhiêu

ng th c c n

ng lúa hàng n m toàn vùng chi m h n 53% t ng s n l

góp 90% s n l

nh h

m s n xu t l

ng, 2003). Vì v y,

t

ng ch t N, P, K, Ca và

s n xu t nông nghi p có hi u qu và

n v ng, c n thi t ph i có s k t h p gi a bón phân hoá h c v i phân h u c
trong quá trình canh tác. Nhi u k t qu nghiên c u cho th y vi c s d ng phân
u c trong canh tác giúp c i thi n ch t l

ng

t m t cách áng k (Võ Th

ng, 2003). Bên c nh ó, ngu n nguyên li u dùng

phân h u c nh :

c bình, r m, phân heo, bã bùn mía...r t phong phú và a d ng, có th tìm
th y m i n i. Các ngu n ch t th i này có th s n xu t phân h u c

qui mô

gia ình và s d ng cho s n xu t nông nghi p, góp ph n gi m chi phí
, nâng cao n ng su t, b o v môi tr

ng và duy trì

phát t yêu c u th c t trên,

tài “ nh h

lên n ng su t lúa và

t trên

phì

phì nhiêu

u

t. Xu t

ng c a phân h u c bã bùn mía

t phèn t i xã Hòa An, huy n Ph ng
1


Hi p,t nh H u Giang”

c th c hi n v i m c tiêu ánh giá hi u qu phân

u c bã bùn mía trong c i thi n n ng su t lúa và

2

phì c a

t.


CH

NG 1

C KH O TÀI LI U
1.1.

u ki n t nhiên Huy n Ph ng Hi p, T nh H u Giang

1.1.1. V trí

a lý

Hình 1. B n

1.1.2

c tính

hành chính t nh H u Giang

t

t huy n Ph ng Hi p
c phân lo i là t th t pha sét v i thành
ph n c gi i nh : th t (52,3%), sét (45,1%) và cát (2,6%), dung tr ng là 0,86%,
m
m héo 0,21%, th y dung ngoài ng t 0,52%, m
b o hòa
0,54%,
d n n c là 1,08 cm/h, pHH2O là 3,38, ch t h u c 4,04%, CEC 14,4
meq/100g t, m t ng s 0,27%, t ng t canh tác 0 – 50,
phì bi n ng
th p n trung bình (Theo C ng thông tin
n t t nh H u Giang, 2010).
t phèn H u Giang
c phân b ch y u V Thanh, Ph ng Hi p và Long
, di n tích t phèn n ng là 27,370 ha và phèn trung bình có di n tích
72,790 ha.
i v i t phèn n ng cây tr ng ch y u là mía và khóm.
iv i
phèn trung bình ho c phèn nh cây tr ng ch y u là cây lúa và m t s lo i cây
n trái. t phèn là lo i t có nhi u c tính b t l i trong canh tác nh : pH c a
t th p, hàm l ng Fe, Al cao…

3

1.1.3. Khí h u
Huy n Ph ng Hi p có nhi t
trung bình/n m là 27oC và không có s
chênh l ch quá l n qua các n m, tháng có nhi t
cao nh t là tháng 4 v i nhi t
o
o
là 37 C và nhi t
th p nh t là 20,3 C vào tháng 12. Mùa m a t tháng 5
n tháng 11 hàng n m, chi m t 92 – 97% l ng m a c n m. L ng m a
u Giang thu c lo i trung bình, kho ng 1800 mm/n m, l ng m a cao nh t là
kho ng tháng 9 (250,1 mm). m
t ng i trung bình trong n m phân hóa
theo mùa m t cách rõ r t, chênh l ch
m trung bình gi a tháng cao nh t và
tháng th p nh t kho ng 11%.
m trung bình th p nh t vào kho ng tháng 3
và 4 (77%) và giá tr
m trung bình trong n m là 82%, m
trung bình
tháng 12 n m 2009 là 79% (Theo C ng thông tin n t t nh H u Giang, 2010).
t qu th ng kê c a c c th ng kê H u Giang
u ki n nhi t
t nh
o
o
u Giang tháng 12 n m 2009 là 32,4 C, tháng 3, tháng 4 kho ng 35 C. m
trung bình tháng 12 n m 2009 là 79% và gi m d n n tháng 3 và tháng 4 n m
2010 là 77%. L ng m a cao nh t n m 2009 là tháng 7 v i l ng m a là 200,6
mm, th p nh t là tháng 3 (2,9 mm), tháng 4 (76 mm) (Theo C ng thông tin

n t t nh H u Giang, 2010).
1. 2.

t phèn

ng b ng Sông C u Long

1.2.1. Phân b

t phèn

Vi t Nam t phèn t p trung nhi u nh t là
ng b ng sông C u
Long. Theo B Quy Ho ch và Thi t K Nông Nghi p (1997), thì
ng b ng
sông C u Long có 1,4 tri u hecta là t phèn trong t ng s 4 tri u hecta
canh tác. Di n tích t phèn có th lên n 2,6 tri u hecta n u k c
t nhi m
n mà bên d i có t ng Pyrite, t p trung nhi u 2 vùng:
ng Tháp M i
(576000 hecta) và T Giác Long Xuyên – Hà Tiên (250000 hecta), còn l i thì
phân b
các t nh khác trong khu v c.
Theo Tr n An Phong và ctv., (1986) t phèn ng b ng sông C u
Long có 1.685.000 hecta (chi m 43,21%) g m 4 vùng chính:
+ Vùng ng Tháp M i.
+ Vùng T Giác Long Xuyên.
+ Vùng bán o Cà Mau.
+ Vùng Tây sông H u.
t phèn có nhi u c tính b t l i gây khó kh n trong s n xu t nông

nghi p và là lo i t chi m di n tích khá l n
BSCL, t phèn n ng chi m
0,55 tri u hecta, phèn trung bình và nh chi m 1,05 tri u hecta trong t ng s
1,6 tri u hecta t phèn ( Mai V n Quy n, 1996).
4


1.2.2. Phân lo i

t phèn

a vào s hình thành và phát tri n c a t, Pons (1973) ã chia
phèn thành hai lo i: t phèn ti m tàng (Potential acid sulphate soil) và
phèn ho t ng (Actual acid sulphate soil).
1.2.2.1.

t
t

t phèn ti m tàng

t phèn ti m tàng n m trong b Entisol, thu c b ph Aquents, v i ba
nhóm l n là: Sulfaquents, Hydraquents và Fluvaquents, t p trung nhi u vùng
t m t c a các m l y ng p tri u, nh ng n i mà
ó t b bão hòa n c
liên t c ho c t ng th i k , ho c vùng ven bi n ng p tri u. t phèn ti m tàng
c t o thành ch y u do v t li u Pyrite (FeS2).
1.2.2.2.

t phèn ho t

ng

t phèn ho t ng n m trong b Inceptisols, thu c b ph Aquepts, v i
ba nhóm l n là: Sulfaquepts, Tropaquepts và Humaquepts, là lo i t thoát
th y t kém n t t, có t ng t thay i theo mùa
1.2.3. S t o thành khoáng Pyrite
Khoáng Pyrite t o thành pH thích h p t 4,0 – 8,0 liên quan n s
kh sulphate thành sulfide có s tham gia c a vi khu n. Sau ó sulfide b oxy
hóa t ng ph n thành l u hu nh d i tác ng qua l i c a Fe2+ và Fe3+ (Rickard,
1973; Breemen, 1976).
Các ph n ng t o thành khoáng pyrite
c Pons và Breemen, (1982)
di n t nh sau:
Fe2O3 (s) + 4SO42- (aq) + 8CH2O + 1/2O2
2FeS2 (s) + 8HCO3(aq) + 4H2O
Các u ki n c n thi t t o thành pyrite t ph ng trình trên là:
•
Ngu n s t có trong tr m tích bi n: FOOH
Fe2O3 +H2O
•
Ngu n Sulfate hòa tan có trong n c bi n, n c l .
•
Ch t h u c cung c p n ng l ng cho s kh sulfate.
•
Môi tr ng y m khí.
•
lo i b ch t ki m HCO3- sinh ra d b cu n trôi.
•
Th i gian.

•
Vi khu n kh sulfate vi sinh v t Desulfovibrio và
Desulfotomaculum.

5


1.2.4. S oxi hóa Pyrite
t phèn ti m tàng b oxy hóa khi m c th y c p h th p xu ng kh i
ng Pyrite trong vài tu n. S oxy hóa pyrite trong t tr i qua nhi u giai
n,
bao g m c hai ti n trình hóa h c và sinh h c. Khi t b khô, các khe n t hình
thành và không khí s xâm nh p vào. S oxy hóa Pyrite x y ra theo ph n ng
sau:
FeS2 + 7/2O2 + H2O
Fe2+ + 2SO42- + 2H+
oxy hóa Pyrite x y ra ch m nh ng t c nh ng s oxy hóa s t ng
nhanh n u có s tham gia c a vi khu n Thiobacillus (Wakao et al., 1984).
Nh ng vi khu n này có th phát tri n pH<2, l y n ng l ng t qua trình oxy
hóa các h p ch t l u hu nh tr ng thái kh và trong tr ng h p vi khu n là T.
ferroxidan s oxy hóa Fe2+ thành Fe3+. Fe3+ hòa tan s oxy hóa pyrite theo ph n
ng:
FeS2 + 14Fe3+ + 8H2O
15Fe2+ + 2SO42- + 16H+
FeSO4
c t o thành s b oxy hóa (xa kh i t ng pyrite) và phóng thích
+
nhi u H .
Fe2+ + SO42- + 1/4O2 + 5/2H2O
Fe(OH)3 + 2H+ + SO42Ho c:

Fe2+ + SO42- + 1/4O2 + 3/2H2O +1/3K+
1/3KFe(SO4)2(OH)6 +
+
22H +1/3SO4
H2SO4
c phóng thích trong quá trình oxy hóa pyrite làm cho t
phèn ti m tàng b chua hóa và tr thành phèn ho t ng gây h i cho cây tr ng.
1.2.5.

c tính b t l i c a

t phèn

t phèn là lo i t g p nhi u khó kh n trong vi c canh tác, nh h ng
n s sinh tr ng và phát tri n c a cây tr ng. Theo Phan Thanh S (1991) t
phèn có nh ng c tính sau:
- pH: Trong t phèn, pH th ng th p và dao ng t 3- 4,5 th m
chí có n i ch có 2,5. Do ó nó nh h ng tr c ti p n s sinh tr ng và phát
tri n c a cây tr ng nh r cây tr ng phát tri n kém….. (Võ Th G ng, 2009)
và gây c gián ti p cho cây tr ng nh : Làm t ng hàm l ng c Al3+, Fe2+,
SO42-…., pH th p thì nhôm hòa tan càng nhi u (Bloomfield và ctv., . ng th i
làm gi m
h u d ng c a các ch t dinh d ng trong t P, Mo, Cu….(Lê Vi t
Phùng, 1987).
- Al3+ trao i: Al gây c tr c ti p làm c n tr s t ng tr ng c a
bào, làm r i lo n s phân c t t bào do c u n i Al – DNA. Ngoài ra Al cao
còn c n tr s h p thu K, Ca, Mg…c a t bào lông hút r . Al3+ trao i hi n
6

di n cao trong t t o u ki n r a trôi K+, Ca2+, Mg2+ và phân m, phân kali
trong t. Bên c nh ó, Al3+ k t h p v i các d ng phân lân d tiêu khi bám vào
t thành nh ng ch t khó tan, n ng
Al cao còn làm x u i lý tính c a t
(Nguy n V n Ni, B n tin tr ng tr t s 5). t phèn có n ng
ion H+, Fe và
Al3+ cao, Al b th y phân phóng thích ion H+ làm t ng
chua c a t (Van
Breemen, 1978)
- EC:
i v i t phèn c ng nh vùng t m n EC là y u t nh
ng n sinh tr ng c a cây tr ng, thông th ng t phèn b ng p n c có
ng
EC t 2-4ms/cm. Nh ng khi v t quá 4ms/cm s gây h i cho cây
tr ng (Ponnamperuma, 1976).
Fe2+ và Fe3+: Fe3+ là ion gây c h n so v i Fe2+, khi Fe3+ b kh
cho ra Fe2+, l ng Fe2+ trên 300-500 ppm s gây h i cho cây tr ng (CT-WHO,
1982).
-

u hu nh: Trong t phèn d ng gây c c a l u hu nh là H2S,
2hàm l ng SO4 cao trong
u ki n kh t o ra H2S là ch t c i v i b r ,
nó làm gi m kh n ng oxy hóa, ng n c n hô h p và h p thu ch t dinh d ng,
xúc ti n ng
c Fe (B n tin tr ng tr t s 2, 1985).
- Thi u lân: Trong t phèn d ng gây c h i v Fe, Al,
m n thì
thi u lân s bi u hi n rõ nh t. Trong t phèn y u t thi u lân gi i h n s
ng tr ng c a cây tr ng. S thi u lân do pH th p n ng

Fe, Al cao s c
nh các d ng lân d tiêu ã làm cho t r t nghèo lân.
1.2.6. Bi n pháp c i t o và s d ng

t phèn

Theo Phan Thanh S (1991) khi s d ng có th k t h p
bi n pháp nh m c i t o t phèn và canh tác h p lý nh sau:

ng th i m t s

1.2.6.1 Bi n pháp th y l i
i v i nhóm t phèn ti m tàng:
c
m c a lo i t này là t và
c không b chua nh ng trong t có ch a nhi u khoáng Pyrite. Vì v y bi n
pháp quan tr ng nh t
c s d ng là luôn gi n c ng p trên m t ru ng ho c
ít nh t gi
c n c trên t ng sinh phèn (FeS2). Trong
u ki n ó, t luôn
tr ng thái kh nên không chua, nh ng n u gi ng p n c lâu ngày thì các ion
Fe2+ và các ch t H2S, CH4 t ng d n n m c
cao s gây c cho cây, n u
ch
ng
c l ng n c thì tiêu b ngay l ng n c c l y l ng n c khác.
Nhóm t phèn ho t ng: Có nhi u c tính b t l i nh : pH r t th p,
c t r t cao, bi n pháp t t nh t là t o m ng rãnh r a phèn
a các ion

3+
2+
2Al , Fe , SO4 thoát ra m ng t ó thoát ra sông r ch. Hi u qu c a vi c r a
7


phèn này tùy thu c vào kho ng cách m ng rãnh và tính th m c a lo i t,
sâu m ng phèn. Tùy thu c vào
sâu xu t hi n jarosite, n i ch
ng
c
th y tri u a n c vào m ng r nh kh ng ch s tr thành acid.
1.2.6.2. Bi n pháp canh tác
Cày i vào mùa khô là bi n pháp làm t có hi u qu nh t, cày i nh m
c ích c t t mao d n c a các ch t sinh phèn, cày i giúp t thoáng khí,
thúc y quá trình oxy hóa, sau ó nh n c m a u ngu n hòa tan và r a trôi
c ch t (Võ
c Nguyên, 1982).
1.2.6.3. Bi n pháp hóa h c
Vôi có kh n ng c
vôi có tác d ng nâng cao
khi bón lân vào t s b
nên ti n hành bón vôi tr

i t o lý tính t làm cho t có c u trúc t t h n, bón
pH t làm gi m c ch t Al và Fe. Trong t phèn,
c
nh ngay b i Al và Fe, do ó tr c khi bón lân
c (Võ
c Nguyên, 1982).

Theo
ng Minh Vi n và ctv (2006), phân h u c
t bã bùn mía
c bón tr l i cho t phèn vùng tr ng mía nguyên li u chính
BSCL
nh m c i thi n c ch t Al và dinh d ng lân. Trên t phèn, hàm l ng Al
ho t ng, Al trao i, Al hòa tan c ng nh các thành ph n Al khác nh Al liên
tv ih uc
u gi m áng k cùng v i t ng l ng bón phân bã bùn mía.
u h t P d tiêu trong phân bã bùn sau khi bón u chuy n sang Al-P và Fe-P.
Phân bã bùn mía giúp c i thi n
c sinh tr ng c a r b p tr ng trên n n t
phèn nh gi m c ch t Al.
t qu nghiên c u cho th y phân h u c có tác d ng làm t ng n ng
su t lúa 2 và 3 v sau khi bón phân h u c liên t c. L ng phân h u c có
hi u qu nh t là 2 t n/ha/v (Nguy n Kim Chung, 2007).
Theo Tr n Bá Linh và ctv (2008), i v i các cây tr ng c n, sau 2 v
canh tác có s d ng phân h u c dung tr ng,
b n oàn l p t
cc i
thi n so v i không bón h u c . Trên t lúa, thí nghi m
c th c hi n t n m
2002 cho n nay, c ng cho th y s c i thi n c a phân h u c lên dung tr ng
và
b n oàn l p t ng canh tác.
1.2.6.4. Bi n pháp b trí cây tr ng h p lý
c

m c a t phèn là pH th p (pH t 3- 4,5 th m chí có n i ch có

2,5),
c c a Al và Fe cao, hàm l ng lân d tiêu thi u nghiêm tr ng. N u
nh lai t o
c m t gi ng cây tr ng nào ó nói chung có kh n ng ch ng ch u
phèn cao s t t h n, vì các bi n pháp c i t o hóa h c th ng r t t n kém.
8


Hi n nay, ngành nông nghi p ang c g ng tìm ki m nh ng lo i cây
tr ng có kh n ng thích nghi
c trong
u ki n t phèn nh : Khóm, mía,
khoai mì, b ch àn, tràm,… có th cho n ng su t nào ó mà trong
u ki n
tr c m t ch a có kh n ng u t c i t o.
Trong
u ki n t quá chua ch a s d ng
c trong nông nghi p,
ng i ta
ngh dùng t này tr ng tràm ho c lên li p tr ng khóm, mía,…
c m a s r a phèn làm ng t d n, giãm b t
chua cho t, giúp cây tr ng
phát tri n t t (Võ
c Nguyên, 1982).
1.3. T ng quan ch t h u c
1.3.1. Khái ni m ch t h u c trong

t

Ch t h u c là m t ph n c b n k t h p v i các s n ph m phong hóa t

ám
t o thành t. Ch t h u c là m t thành ph n quan tr ng
t o nên
phì c a t. Ch t h u c c a t
c xem là các v t ch t h u c
c hình
thành trong quá trình chuy n hóa các v t li u h u c sau khi xâm nh p vào t.
Ch t h u c là thành ph n c tr ng t o nên s khác bi t t v i m u ch t và là
thành ph n quan tr ng t o nên
phì c a t. L ng và tính ch t c a ch t h u
quy t nh n nhi u tính ch t hóa, lý và sinh h c t (D ng Minh Vi n et
al., 2007).
Ch t h u c trong t a d ng v thành ph n và ph c t p v c u trúc
hóa h c. Ch t h u c trong t có th chia làm hai nhóm l n: ch t h u c ch a
phân gi i là nh ng thành ph n h u c nh xác bã ch a phân h y c a thân, lá,
th c v t, xác ng v t, vi sinh v t… Nhóm th hai là các h p ch t h u c ã
c chuy n hóa t các xác bã th c v t, ng v t và vi sinh v t ho c các bài
ti t c a chúng Nhóm h p ch t h u c ã chuy n hóa l i
c chia ra 2 nhóm
nh h n:
- Nhóm h p ch t h u c khác mùn.
- Nhóm h p ch t mùn.
Nhóm h p ch t h u c khác nh là các h p ch t hydrocarbon, các i
phân t protein, lignin, ch t béo, acid nucleid…
c phóng thích ra t trong
các t bào có trong xác bã th c vât, ng v t và vi sinh v t ho c các ch t bài
ti t c a th c v t, ng v t và vi sinh v t trong quá trình s ng c a chúng.
Nh ng h p ch t h u c ó, chi m t l nh (3- 8%) ch t h u c
c phân gi i
nh ng có vai trò quan tr ng i v i cây tr ng.

Nhóm h p ch t mùn là nh ng h p ch t cao phân t , có c u trúc ph c t p,
chúng chi m t l l n trong ch t h u c t 85 – 90% (Nguy n Th
ng, 1999).
9


Theo Lê V n Khoa, 2000 ch t h u c c a t là m t ch tiêu quan tr ng
ánh giá
phì và nh h ng n nhi u tính ch t c a t: kh n ng h p th
cation, dung tr ng t, kh n ng gi n c và cung c p dinh d ng cho cây
tr ng.
1.3.2. Ngu n g c ch t h u c trong

t

Ngu n g c ch t h u c trong t và trên b m t là do s phân h y xác
ng, th c v t, c th vi sinh v t và xác c a m t s loài ng v t khác trong
t (Lê V n Khoa, 2000). Ngoài ra, ng v t c ng là ngu n cung c p ch t h u
cho t (Thái Công T ng, 1969 trích trong Lê Tu n Anh, 2003). Ch t h u
c bón vào trong t do các ngu n chính:
- Theo Ngô Ng c H ng và ctv, 2004, cho r ng các d th a th c v t,
phân xanh th ng ch a trung bình 75% n c và 25% ch t khô. Trong ch t khô,
các nguyên t C, H, O chi m kho ng 90 – 95%, khi b
t các nguyên t này
bi n thành CO2 và H2O. Trong tro còn l i khi b
t cháy, có th tìm th y nhi u
nguyên t dinh d ng c n thi t cho cây tr ng sinh tr ng và phát tri n nh : N,
P, K, S, Ca và các nguyên t vi l ng khác.
- Do con ng i bón vào t là ngu n h u c áng k . Nh ng n i
thâm canh ng i ta có th bón t i 80 t n/hecta. Ngu n h u c bao g m: phân

chu ng, phân xanh, phân r m rác, bùn ao… tùy thu c vào phân h u c mà có
ng ch t h u c khác nhau (Nguy n Th
ng và ctv, 1999).
- Xác b
ng th c v t là ngu n chính. Sinh v t l y th c n t
t
t o nên c th chúng và khi chúng ch t i s tr l i ch t h u c trong t.
trong xác sinh v t có n 4/5 là t th c v t. Trung bình hàng n m t
cb
sung thân, lá, r v i l ng t 5–19 t n/ hecta (Nguy n Th
ng, 1999).
- Phân h u c : Trong quá trình canh tác, nông dân s b sung ch t
u c vào t b ng các lo i phân h u c khác nhau. ây là ngu n h u c
quan tr ng và quý giá, chúng có th cung c p m t l ng l n dinh d ng cho
cây tr ng.
1.4. T ng quan v phân h u c
1.4.1. Khái ni m phân h u c
Phân h u c là tên g i chung c a các lo i phân
c s n xu t t v t li u
u c nh : xác bã th c v t, r m r , phân súc v t – phân chu ng, phân rác và
phân xanh, các ch ph m nông nghi p và công nghi p. Sau khi phân gi i s
cung c p ch t dinh d ng cho cây tr ng. phân h u c s giúp t ng n ng su t
10


a cây tr ng, c i thi n các tính ch t hóa – lý – sinh h c
t (Bùi ình Dinh, 1998).

t, t ng

phì cho

Thành ph n c a phân h u c r t phong phú, trong ó ch a h u h t các
ch t dinh d ng c n thi t cho cây tr ng. Vi c b o qu n và ngu n g c c a phân
u c nh h ng n hàm l ng ch t dinh d ng có trong phân h u c
(Nguy n Công Vinh, 2002).
1.4.2. Tác d ng c a phân h u c
Phân h u c là m t ngu n phân quý giá, làm t ng n ng su t cây tr ng,
i thi n ch t l ng t, làm t ng hi u l c c a phân bón hóa h c (
Th
Thanh Ren, 1999). Phân h u c c i thi n lý hóa tính và c tính sinh h c c a
t, làm t t i x p, thoáng khí, n nh pH, gi m cho t, t ng kh n ng
ch ng h n cho cây tr ng…..t o u ki n thu n l i cho s ho t ng c a các vi
sinh v t h u ít trong t, giúp b r cây tr ng phát tri n t t. Góp ph n y
nh các quá trình phân gi i các h p ch t vô c , phân h u c thành cung c p
ngu n dinh d ng d tiêu nh : N, P, K và các nguyên t vi l ng,…. cây
tr ng h p th , qua ó gi m các t n th t do bay h i, r a trôi gây ra. Phân h u c
còn giúp phân h y các c t trong t, tiêu di t các lo i n m b nh, các lo i vi
sinh v t gây h i, làm gi m m m m ng sâu b nh trong t, góp ph n làm s ch
môi tr ng, cho nông s n s ch, an toàn trong tiêu dùng, ch t l ng cao.
Phân h u c làm t ng n ng su t cây tr ng và còn có tác d ng c i t o t.
t qu m t s công trình nghiên c u cho th y bón 1 t n phân h u c làm t ng
ng su t
t phù sa sông H ng 80 – 120 kg thóc,
t b c màu 40 – 60 kg
thóc,
t phù sa ng b ng sông C u Long 90 – 120 kg thóc. M t s thí
nghi m cho th y bón 6 – 9 t n phân xanh/ha ho c vùi 9 – 10 t n thân lá cây h
u trên 1 ha có th thay th
c 60 – 90 N kg/ha. Vùi thân lá l c, r m r ,

thân lá ngô c a cây v tr c cho cây v sau làm t ng 0.3 t n l c xuân, 0.6 t n
thóc, 0.4 t n ngô h t/ha (Thông tin t
C c Tr ng Tr t,
).
Vi c bón r m r s có hi u qu t t cho cây lúa.
t n ng su t cao,
các nông dân Nh t B n ã bón t 8-30 t n phân hoai m c cho m t ha. Nghiên
u c ng cho th y, bón phân xanh cho lúa em l i hi u qu cao (Phan Th
Công, 2006).
1.4.2.1. Tác d ng c i t o lý tính c a

t

Phân h u c là các lo i ch t h u c sau khi vùi vào t, phân h y và có
kh n ng cung c p dinh d ng cho cây. Quan tr ng h n là phân h u c có kh
ng c i t o t r t t t (V H u Yêm,1995; Nguy n Ng c Nông, 1999). Phân
11