Một số biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở các trường trung học phổ thông huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

TRẦN NGỌC NAM

MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ
HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN THỌ XUÂN,
TỈNH THANH HÓA

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC


-2-

NGHỆ AN - 2013


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

TRẦN NGỌC NAM

MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ
HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN THỌ XUÂN,
TỈNH THANH HÓA

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.05

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. NGUYỄN THỊ MỸ TRINH


-4-

NGHỆ AN - 2013


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tác giả đã
nhận được sự động viên, giúp đỡ tận tình của các cấp lãnh đạo, nhiều thầy
giáo, cô giáo, các bạn đồng nghiệp và gia đình.
Tác giả xin chân thành cảm ơn khoa Sau Đại học, Hội đồng khoa học
trường Đại học Vinh, Phòng Giáo dục Trung học Sở Giáo dục và Đào tạo
Thanh Hóa, Phòng Giáo dục và Đào tạo Thọ Xuân, các thầy giáo, cô giáo và
đội ngũ cán bộ quản lý, cùng đông đảo bạn đồng nghiệp của các trường Trung
học phổ thông huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa đã tận tình giảng dạy, giúp
đỡ, cung cấp tài liệu, tạo mọi điều kiện thuận lợi về cơ sở thực tế, tham gia
đóng góp những ý kiến quý báu cho việc nghiên cứu đề tài.
Đặc biệt tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Phó giáo sư - Tiến sỹ
Nguyễn Thị Mỹ Trinh, Người hướng dẫn khoa học cho tác giả đã tận tâm, bồi
dưỡng kiến thức, phương pháp nghiên cứu, năng lực tư duy và trực tiếp giúp
đỡ tác giả trong suốt thời gian thực hiện và hoàn thành luận văn này.
Mặc dù đã rất nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu nhưng luận văn
không tránh khỏi những thiếu sót, tác giả kính mong nhận được những lời chỉ
dẫn của các thầy giáo, cô giáo, ý kiến đóng góp trao đổi của các bạn đồng
nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!

Nghệ An, tháng 10 năm 2013
Tác giả
Trần Ngọc Nam


MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU...........................................................................................................10
1. Lý do chọn đề tài ..........................................................................................10
2. Mục đích nghiên cứu .....................................................................................11
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu...............................................................11
4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................12
5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu .................................................................12
6. Các phương pháp nghiên cứu........................................................................12
7. Đóng góp mới của luận văn...........................................................................13
8. Cấu trúc luận văn ..........................................................................................13
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
CỦA TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG...........14
1.1. Sơ lược về lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................14
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài.................................................................16
1.3. Một số vấn đề về hoạt động của Tổ chuyên môn ở trường THPT..............24
1.4. Một số vấn đề về quản lý hoạt động của Tổ chuyên môn ở trường THPT.30
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới hiệu quả quản lý hoạt động của Tổ chuyên môn ở
trường THPT......................................................................................................37
Kết luận chương 1..............................................................................................39
Chương 2
THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHUYÊN MÔN
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN THỌ XUÂN, TỈNH
THANH HÓA....................................................................................................40

2.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục cấp THPT của huyện
Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa ...............................................................................40
2.2. Giới thiệu về quá trình nghiên cứu thực trạng............................................46
2.3. Thực trạng hoạt động của Tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Thọ
Xuân ..................................................................................................................47
2.4. Thực trạng các biện pháp quản lý của Hiệu trưởng đối với hoạt động Tổ
chuyên môn ở các trường THPT huyện Thọ Xuân............................................51
2.5. Đánh giá chung về thực trạng.....................................................................68
Kết luận chương 2..............................................................................................71
Chương 3
MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
CỦA TỔ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN THỌ XUÂN,
TỈNH THANH HÓA.........................................................................................72
3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp..............................................................72


-73.2. Các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng hoạt động Tổ chuyên
môn ở các trường THPT huyện Thọ Xuân, Thanh Hoá hiện nay......................73
3.3. Thăm dò tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất..............96
Kết luận chương 3............................................................................................100
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.........................................................................101
1. Kết luận........................................................................................................101
2. Kiến nghị......................................................................................................102
TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................105
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT
Viết tắt
BGH

CBQL
CBGV
CM
CSVC
GD
GV
GD - ĐT
HT
HS
KT - XH
NCKH
PHT
PPDH
QLGD
SGK
TCM
THCS
THPT
TPCM
TTCM
%

Viết đầy đủ
Ban giám hiệu
Cán bộ quản lý
Cán bộ giáo viên
Chuyên môn
Cơ sở vật chất
Giáo dục
Giáo viên

Giáo dục và Đào tạo
Hiệu trưởng
Học sinh
Kinh tế - xã hội
Nghiên cứu khoa học
Phó hiệu trưởng
Phương pháp dạy học
Quản lý giáo dục
Sách giáo khoa
Tổ chuyên môn
Trung học cơ sở
Trung học phổ thông
Tổ phó chuyên môn
Tổ trưởng chuyên môn
Phần trăm


DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU
Trang
Bảng 2.1. Mạng lưới trường, lớp, HS và chất lượng HS THPT........................42
Bảng 2.2. Cơ sở vật chất của các trường THPT huyện Thọ Xuân ....................43
Bảng 2.3. Số liệu tuyển sinh đầu vào năm học 2012 - 2013 các trường THPT.44
Bảng 2.4. Số liệu tuyển sinh đầu vào năm học 2013 - 2014 các trường THPT.44
Bảng 2.5. Tỷ lệ HS tốt nghiệp THPT và đậu Đại học........................................44
Bảng 2.6. Đội ngũ CBQL các trường THPT huyện Thọ Xuân..........................45
Bảng 2.7. Cơ cấu TCM ở các trường THPT huyện Thọ Xuân
năm học 2012 - 2013.........................................................................................47
Bảng 2.8. Kết quả khảo sát việc xây dựng kế hoạch hoạt động của TCM
ở các trường THPT huyện Thọ Xuân.................................................................52
Bảng 2.9. Kết quả khảo sát việc xây dựng kế hoạch giảng dạy của GV

ở các trường THPT huyện Thọ Xuân.................................................................53
Bảng 2.10. Thực trạng quản lý việc soạn bài, chuẩn bị giờ lên lớp của giáo viên
...........................................................................................................................54
Bảng 2.11. Thực trạng các biện pháp Hiệu trưởng quản lý giờ lên lớp
của giáo viên......................................................................................................55
Bảng 2.12. Biện pháp quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh57
Bảng 2.13. Nhận thức của Hiệu trưởng về các nội dung quản lý
việc bồi dưỡng giáo viên....................................................................................58
Bảng 2.14. Đánh giá của Hiệu trưởng và GV về bồi dưỡng giáo viên..............60
Bảng 2.15. Bảng thống kê sáng kiến kinh nghiệm cấp ngành
của các trường THPT huyện Thọ Xuân trong 5 năm qua..................................62
Bảng 2.16. Thống kê giải học sinh giỏi cấp tỉnh của các trường THPT
huyện Thọ Xuân trong 5 năm qua......................................................................63
Bảng 2.17. Thực trạng kiểm tra, đánh giá việc thực hiện kế hoạch chuyên môn
...........................................................................................................................65
Bảng 2.18. Đánh giá về các biện pháp quản lý để nâng cao chất lượng
hoạt động Tổ chuyên môn..................................................................................66
Bảng 3.1. Kết quả thăm dò tính cần thiết của các biện pháp đề xuất................96
Bảng 3.2. Kết quả thăm dò tính khả thi của các biện pháp đề xuất...................98


- 10 MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ngày nay với sự phát triển của khoa học và công nghệ, kinh tế thế giới
phát triển theo xu hướng toàn cầu hóa, tất cả các quốc gia đều nhận thức rõ vai
trò của GD - ĐT đối với sự phát triển KT - XH của quốc gia, dân tộc mình. Đó
là những thách thức lớn, đồng thời cũng là thời cơ của mỗi quốc gia, có khả
năng tụt hậu hoặc vươn lên hội nhập với các nước trong khu vực và trên thế
giới. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII Đảng Cộng sản Việt Nam đã
khẳng định “Cùng với khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo là quốc sách

hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho sự
nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” “Tập trung nâng cao chất
lượng dạy và học, sáng tạo của học sinh” (Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần
thứ VIII Đảng Cộng sản Việt Nam).
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng đã khẳng định: “Ưu tiên
hàng đầu cho việc nâng cao chất lượng dạy và học. Đổi mới chương trình, nội
dung, phương pháp dạy và học, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên và tăng
cường cơ sở vật chất của nhà trường, phát huy khả năng sáng tạo và độc lập
suy nghĩ của học sinh, sinh viên...”.
Trong nhà trường hoạt động của các TCM có vai trò vô cùng quan trọng
bởi vì TCM là đơn vị sản xuất chính và là nơi thực hiện mọi chủ trương đường
lối chính sách của Đảng, Nhà nước, địa phương, nhà trường về giáo dục. Hoạt
động của TCM trong nhà trường có vai trò quyết định đến sự phát triển của nhà
trường nói riêng và sự phát triển giáo dục nói chung. Hoạt động của TCM trong
nhà trường là nhân tố quyết định trực tiếp đến chất lượng dạy học của các nhà
trường hiện nay đồng thời việc quản lý của HT chủ yếu thông qua các TCM.
Chất lượng hoạt động của TCM trong nhà trường phụ thuộc rất nhiều
vào công tác quản lý của BGH đối với TCM trong nhà trường. Mặc dù đã có
nhiều cố gắng, tuy nhiên hoạt động của tổ chuyên môn hiện nay ở một số
trường THPT huyện Thọ Xuân vẫn còn nhiều hạn chế, như:


- 11 - Nội dung sinh hoạt tổ chuyên môn còn mang tính hành chính để giải
quyết sự vụ, sự việc mà không thực hiện nhiệm vụ quy định.
- Tổ chuyên môn chưa có kế hoạch tổ chức bồi dưỡng chuyên môn
nghiệp vụ cho giáo viên trong tổ, giáo viên mới tuyển dụng.
- Tổ chuyên môn thường không quản lý sát sao chất lượng học tập của
học sinh để có biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục.
- Tổ chuyên môn thường không có quan hệ chặt chẽ với các TCM khác,
với các tổ chức đoàn thể trong trường để xây dựng và thực hiện kế hoạch giáo

dục đồng bộ...
Vì vậy việc nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động TCM của Hiệu
trưởng các trường THPT huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa nhằm nâng cao
chất lượng hoạt động TCM, góp phần tích cực vào nâng cao chất lượng giáo
dục của nhà trường THPT là vấn đề cấp thiết trong giai đoạn hiện nay.
Xuất phát từ những lý do nêu trên tôi mạnh dạn chọn nghiên cứu đề tài:
“Một số biện pháp quản lý hoạt động của Tổ chuyên môn ở các trường
Trung học phổ thông huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa” với mong muốn
đóng góp một phần nhỏ bé công sức của mình vào việc nâng cao chất lượng
giáo dục của các trường THPT trên địa bàn.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của
Tổ chuyên môn tại các trường THPT huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa, từ đó
góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của Nhà trường.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lý hoạt động của Tổ chuyên môn ở trường THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động của Tổ chuyên môn ở các trường THPT
huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa.


- 12 4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất và thực hiện được một số biện pháp quản lý có tính khoa
học và khả thi thì có thể nâng cao hiệu quả hoạt động của Tổ chuyên môn ở các
trường THPT huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa.
5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu
5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động của Tổ chuyên môn ở
trường THPT.

- Nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động của Tổ chuyên môn ở các
trường THPT huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa.
- Đề xuất và thăm dò tính cần thiết và khả thi của một số biện pháp quản
lý hoạt động của Tổ chuyên môn ở các trường THPT của huyện Thọ Xuân, tỉnh
Thanh Hóa.
5.2. Phạm vi nghiên cứu
- Nghiên cứu về quản lý hoạt động của Tổ chuyên môn của Hiệu trưởng
ở các trường: THPT Thọ Xuân 4, THPT Lê Lợi, THPT Lê Hoàn, THPT Lê Văn
Linh, THPT Lam Kinh và trường THPT Thọ Xuân 5 của huyện Thọ Xuân, tỉnh
Thanh Hóa.
- Thời gian khảo sát từ năm học 2008 - 2009 đến năm học 2012 - 2013.
6. Các phương pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Phương pháp phân tích - tổng hợp; phân loại - hệ thống hóa và cụ thể
hóa các quan điểm trong các tài liệu lý luận có liên quan để xây dựng cơ sở lý
luận của đề tài.
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Điều tra viết, tổng kết kinh nghiệm, phương pháp chuyên gia... để xây
dựng cơ sở thực tiễn và thăm dò tính cần thiết, khả thi của các biện pháp quản
lý được đề xuất.


- 13 6.3. Phương pháp thống kê toán học
Để xử lý các số liệu thu được.
7. Đóng góp mới của luận văn
- Hệ thống hoá cơ sở lý luận về quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở
trường THPT.
- Làm sáng tỏ thực trạng quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở các
trường THPT huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hoá.
- Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn nhằm

đáp ứng yêu cầu đổi mới QLGD trong các trường THPT ở huyện Thọ Xuân,
tỉnh Thanh Hoá trong giai đoạn hiện nay.
Kết quả nghiên cứu của đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho CBQL
các trường THPT trong công tác quản lý hoạt động của tổ chuyên môn.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu; kết luận; kiến nghị; tài liệu tham khảo và phụ lục
luận văn được trình bày gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động của Tổ chuyên môn ở các
trường THPT.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động của Tổ chuyên môn ở các
trường THPT huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa.
Chương 3: Một số biện pháp quản lý hoạt động của Tổ chuyên môn ở
các trường THPT huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa


- 14 Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
CỦA TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Sơ lược về lịch sử nghiên cứu vấn đề
Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã khẳng định “Đổi mới
căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá,
xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quản lý
giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục là khâu then
chốt” và “Giáo dục và Đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn
nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng xây dựng đất nước, xây
dựng nền văn hóa và con người Việt Nam”. Chiến lược phát triển kinh tế - xã
hội 2011 - 2020 đã định hướng: “Phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân
lực, nhất là nhân lực chất lượng cao là một đột phá chiến lược”.
Như vậy, mục đích của giáo dục ngày nay không đơn thuần là truyền
thụ cho học sinh những tri thức mà loài người đã tích lũy được qua nhiều thế

hệ mà còn phải bồi dưỡng cho họ năng lực làm chủ bản thân, độc lập trong
suy nghĩ, tích cực tìm tòi, phát hiện ra cái mới trong học tập và nghiên cứu,
biết tự giải quyết những vấn đề mới nảy sinh trong các hoạt động hằng ngày
của bản thân. Để làm được việc này, công tác QLGD phải không ngừng được
cải tiến, nâng cao chất lượng điều hành và quản lý của mình để qua đó tác
động một cách hiệu quả vào quá trình cải tiến chất lượng ở các khâu, các bộ
phận của hệ thống giáo dục. Trong đó, việc quản lý hoạt động dạy và học (hay
nói cách khác là hoạt động chuyên môn của đội ngũ giáo viên) có vai trò
quyết định đến chất lượng giáo dục của nhà trường. Các nhà nghiên cứu về
QLGD Xô Viết đã khẳng định: “Kết quả toàn bộ hoạt động của nhà trường
phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn và hợp lý các hoạt động của
đội ngũ giáo viên”.


- 15 Vấn đề quản lý giáo dục được nhiều nhà nghiên cứu nước ngoài như các
tác giả: M.I.Macmutov, T.V.Kudriapxep, M.N.Scatkin, A.M.Macchiuskin,
M.A.Danhilop,... đã làm rõ bản chất của quá trình quản lý trong nhà trường, các
nhân tố của quá trình, các con đường và giải pháp để nâng cao chất lượng giáo
dục. Trong các công trình nghiên cứu, các tác giả cũng đã đề cập đến vấn đề
quản lý các tổ chức trong nhà trường, trong đó có TCM. Để quản lý tốt cần
phải xác định rõ chủ thể quản lý và khách thể quản lý. Chủ thể quản lý, đó là
Hiệu trưởng, phó Hiệu trưởng, các TTCM... Còn khách thể quản lý, đó là các
yếu tố của quá trình quản lý TCM, bao gồm: kế hoạch của tổ, nội dung, phương
pháp của tổ; hoạt động dạy của GV, hoạt động học của HS và kết quả dạy học.
Ở trong nước thời gian qua, nghiên cứu về lĩnh vực QLGD đã được sự
quan tâm của nhiều tác giả như: Phạm Minh Hạc, Nguyễn Ngọc Quang, Đặng
Quốc Bảo, Hà Thế Ngữ, Hà Sĩ Hồ, Nguyễn Gia Quý, Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Đỗ
Văn Chấn, Trần Kiểm… Ngoài ra trên các tạp chí, các đề tài khoa học, một số
Luận án tiến sĩ, Luận văn thạc sĩ trong nước nghiên cứu về hoạt động của tổ
chuyên môn và đội ngũ TTCM ở các cơ sở giáo dục, các nhà trường. Tại Khoa

đào tạo Sau đại học của trường Đại học Vinh đã có nhiều luận văn thạc sỹ
nghiên cứu về quản lý hoạt động chuyên môn để nâng cao chất lượng dạy học
trong nhà trường, đó là:
- Một số biện pháp quản lý của hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng dạy
học ở trường THPT huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hoá của tác giả Hà Trọng Tân,
năm 2008.
- Một số giải pháp quản lý của hiệu trưởng nhằm nâng cao hiệu quả hoạt
động tổ chuyên môn ở các trường THPT huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hoá
của tác giả Lê Văn Bắc, năm 2009.
- Một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động chuyên môn ở
các trường THPT công lập tỉnh Thanh Hoá của tác giả Nguyễn Thiên Lãng,
năm 2009.


- 16 - Một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng hoạt động tổ
chuyên môn ở các trường THPT huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hoá của tác giả
Lê Duy Anh, năm 2010.
Trên đây là một số đề tài nghiên cứu có tính chất chuyên sâu, gắn với
những vấn đề công tác quản lý hoạt động CM nảy sinh trong các nhà trường ở
từng địa phương. Các nghiên cứu này đã giải quyết được một số vướng mắc
trong công tác quản lý trường học nói chung và quản lý hoạt động CM nói
riêng. Tuy nhiên, những biện pháp mà các tác giả đưa ra không phải lúc nào
cũng phù hợp và giúp giải quyết được triệt để những bất cập trong công tác
quản lý của các nhà trường ở các địa phương khác. Hiện nay chưa có công
trình nào nghiên cứu, tổng kết rút kinh nghiệm đi sâu đến việc quản lý hoạt
động của TCM ở các trường THPT tại huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa.
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Quản lý
Quản lý xuất hiện, phát triển cùng với sự xuất hiện, phát triển của xã hội
loài người. Ngày nay, quản lý đã trở thành một khoa học, một nghệ thuật, một

nghề phức tạp nhất trong xã hội hiện tại.
Hiện nay, có thể tiếp cận khái niệm quản lý bằng nhiều cách khác nhau.
Theo góc độ tổ chức thì quản lý là cai quản, chỉ huy, lãnh đạo, kiểm tra. Dưới
góc độ điều khiển học thì quản lý là điều hành, điều khiển, chỉ huy.
Nhà triết học V.G.Afanetser cho rằng: Quản lý xã hội một cách khoa học
là nhận thức, phát hiện các quy luật, các khuynh hướng phát triển xã hội và
hướng sự vận động xã hội cho phù hợp khuynh hướng ấy, phát hiện và giải
quyết kịp thời các mâu thuẫn của của sự phát triển, khắc phục trở ngại, duy trì
sự thống nhất giữa chức năng và cơ cấu của hệ thống, tiến hành một đường lối
đúng đắn dựa trên cơ sở tính toán nghiêm túc những khả năng khách quan, mối
tương quan giữa những lực lượng xã hội, một đường lối gắn bó, chặt chẽ với
nền kinh tế và sự phát triển tinh thần xã hội.


- 17 Theo Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là tác động có mục đích, có kế
hoạch của chủ thể quản lý đến những người lao động nói chung là khách thể
quản lý nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến” [26, tr18].
Theo Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Thị Mỹ Lộc: “Hoạt động quản lý là tác
động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) trong một
tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích đề ra” [8, tr19].
Theo Phan Văn Kha, khái niệm quản lý trong hoạt động giáo dục được
hiểu là: “Quản lý là quá trình lập kế hoạch, tổ chức lãnh đạo và kiểm tra công
việc của các thành viên thuộc một hệ thống đơn vị và việc sử dụng các nguồn
lực phù hợp để đạt được các mục đích đã định” [16, tr6].
Quản lý là tác động chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn các quá trình xã hội
và hành vi hoạt động của con người nhằm đạt tới mục đích đề ra. Sự tác động
của quản lý bằng cách nào đó để người bị quản lý luôn tự giác, phấn khởi đem
hết năng lực trí tuệ để sáng tạo ra lợi ích cho bản thân, cho tổ chức và cho cả
xã hội.
Như vậy có thể khái quát: Quản lý là một quá trình tác động gây ảnh

hưởng của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt được mục tiêu
chung. Bản chất của quản lý là một loại lao động để điều khiển lao động xã hội
ngày càng phát triển, các loại hình lao động phong phú, phức tạp thì hoạt động
quản lý càng có vai trò quan trọng.
Chức năng quản lý
Theo lý luận quản lý hiện đại thì quản lý có 4 chức năng sau đây:
+ Chức năng kế hoạch: Là chức năng đầu tiên quan trọng nhất của quá
trình quản lý. Kế hoạch được hiểu là việc xác định và thực hiên hệ thống mục
tiêu, chỉ tiêu bằng các biện pháp cụ thể trong những điều kiện xác định.
+ Chức năng tổ chức: Là sắp xếp, bố trí một cách khoa học và phù hợp
những nguồn lực (nhân lực, vật lực và tài lực) của hệ thống thành một hệ toàn
vẹn nhằm đảm bảo cho chúng tương tác với nhau để đạt được mục tiêu của hệ
thống một cách tối ưu nhất, hiệu quả nhất.


- 18 Đây là một chức năng quan trọng, đảm bảo tạo thành sức mạnh của tổ chức
để thực hiện thành công kế hoạch. Như Lê nin nói: “Tổ chức là nhân tố sinh ra hệ
thống toàn vẹn, biến một tập hợp các thành tố rời rạc thành một thể thống nhất”.
+ Chức năng chỉ đạo: có tính chất tác nghiệp, điều chỉnh, điều hành hoạt
động của hệ thống nhằm thực hiện đúng kế hoạch đã định để biến mục tiêu dự
kiến thành kết quả hiện thực. Trong quá trình chỉ đạo phải thường xuyên bám
sát các hoạt động, các trạng thái vận hành của hệ thống đúng tiến trình, đúng kế
hoạch đã định. Đồng thời phát hiện ra những sai sót để kịp thời sửa chữa, điều
chỉnh không làm thay đổi mục tiêu, hướng vận hành của hệ thống nhằm giữ
vững mục tiêu chiến lược mà kế hoạch đã đề ra.
+ Chức năng kiểm tra, đánh giá: Thu thập những thông tin ngược từ đối
tượng quản lý trong quá trình vận hành của hệ thống để đánh giá mục tiêu dự
kiến ban đầu và toàn bộ kế hoạch đã đạt đến mức độ nào? Trong quá trình kiểm
tra kịp thời phát hiện những sai sót trong quá trình hoạt động để kịp thời điều
chỉnh, sửa chữa mục tiêu, đồng thời tìm ra nguyên nhân thành công, thất bại

giúp cho chủ thể quản lý rút ra được kinh nghiệm để thực hiện cho quá trình
quản lý tiếp theo.
Tổng hợp tất cả các chức năng quản lý tạo nên nội dung của quá trình
quản lý. Điều đáng chú ý là trong quá trình quản lý người quản lý thực hiện một
dãy chức năng kế tiếp nhau một cách logic, bắt buộc. Bắt đầu từ việc xác định
mục tiêu và nhiệm vụ quản lý cho đến khi kiểm tra kết quả đạt được và tổng kết
quá trình quản lý. Mỗi quá trình quản lý xảy ra trong một thời gian cụ thể của
một chu trình quản lý nhất định. Trong một chu trình quản lý các chức năng kế
tiếp nhau và độc lập với nhau chỉ mang tính tương đối bởi vì một số chức năng
có thể diễn ra đồng thời hoặc kết hợp với việc thực hiện các chức năng khác.
Ngoài 4 chức năng nêu trên trong chu trình quản lý, chủ thể quản lý phải
sử dụng thông tin như là một công cụ hay chức năng đặc biệt để thực hiện các
chức năng trên.


- 19 1.2.2. Quản lý giáo dục
Theo M.I. Kônđacốp: Quản lý giáo dục là tập hợp những biện pháp kế
hoạch hoá nhằm đảm bảo vận hành bình thường của cơ quan trong hệ thống giáo
dục để tiếp tục phát triển, mở rộng hệ thống cả về số lượng cũng như chất lượng.
Tác giả Nguyễn Sinh Huy - Nguyễn Hữu Dũng cho rằng QLGD là tác
động một cách có mục đích và có kế hoạch vào toàn bộ các lực lượng giáo dục
nhằm tổ chức và phối hợp các hoạt động của tất cả các lực lượng này, sử dụng
một cách đúng đắn đến các nguồn lực và phương tiện, bảo đảm thực hiện có kết
quả những chỉ tiêu phát triển về số lượng và chất lượng của sự nghiệp giáo dục
theo phương hướng của mục tiêu giáo dục [15; tr289]. “Sự thực khái niệm
QLGD có nhiều cấp độ, ít nhất có 2 cấp độ chủ yếu: Cấp vĩ mô và cấp vi mô.
Đối với cấp vĩ mô: QLGD được hiểu là những tác động tự giác (có ý thức, có
mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật) của chủ thể Quản lý đến tất
cả các mắt xích của hệ thống (Từ cấp cao nhất đến các cơ sở GD là nhà trường)
nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu phát triển giáo dục, đào tạo

thế hệ trẻ mà xã hội đặt ra cho ngành GD. Đối với cấp vi mô: QLGD được hiểu
là hệ thống những tác động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ
thống, hợp qui luật) của chủ thể Quản lý đến tập thể giáo viên, công nhân viên,
tập thể học sinh, cha mẹ học sinh và các lực lượng xã hội trong và ngoài nhà
trường” [17, tr36, 37, 38].
Dựa vào phạm vi QL, người ta chia QLGD ra 2 loại:
- Quản lý hệ thống giáo dục: QLGD được diễn ra ở tầm vĩ mô, trong
phạm vi toàn quốc, trên địa bàn lãnh thổ địa phương (tỉnh, thành phố).
- Quản lý nhà trường: QLGD ở tầm vi mô, trong phạm vi một đơn vị,
một cơ sở giáo dục.
Nói chung, quản lý giáo dục được hiểu là sự tác động của chủ thể quản lý
đến khách thể quản lý trong lĩnh vực giáo dục. Nói một cách rõ ràng hơn, đầy
đủ hơn, QLGD là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp qui
luật của chủ thể quản lý trong hệ thống giáo dục, là sự điều hành hệ thống giáo


- 20 dục quốc dân, các cơ sở giáo dục nhằm thực hiện mục tiêu nâng cao dân trí,
đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Quản lý giáo dục là hoạt động điều hành,
phối hợp các lực lượng xã hội nhằm đẩy mạnh công tác giáo dục theo yêu cầu
phát triển xã hội.
1.2.3. Tổ chuyên môn
Theo quy định của Điều lệ trường trung học, Giáo viên trong một trường
THPT được tổ chức thành các tổ chuyên môn theo môn học hoặc nhóm môn học.
a) Cơ cấu tổ chức
- Về số lượng: Mỗi tổ chuyên môn có ít nhất 5 thành viên trở lên. Nếu
không đủ 05 giáo viên cùng bộ môn, Hiệu trưởng thành lập tổ chuyên môn
ghép gồm những giáo viên bộ môn có chuyên môn được đào tạo gần nhau
(thường chia ra tổ như: tổ Toán - Tin, tổ Lý - Công nghệ, tổ Hoá - Sinh, tổ Ngữ
văn, tổ Sử - Địa - Giáo dục công dân…). Mỗi tổ chuyên môn có 01 tổ trưởng,
01 hoặc 02 tổ phó do Hiệu trưởng bổ nhiệm và giao nhiệm vụ.

- Về lề lối làm việc của các tổ chuyên môn: Tổ chuyên môn sinh hoạt 02
lần/1tháng. Mỗi lần từ 03 đến 04 tiết.
b) Chức năng của tổ chuyên môn
- Giúp Hiệu trưởng điều hành các hoạt động nghiệp vụ chuyên môn liên
quan đến dạy và học;
- Trực tiếp quản lý giáo viên trong tổ theo nhiệm vụ quy định.
- Tổ chuyên môn là đầu mối để Hiệu trưởng quản lý nhiều mặt, nhưng
chủ yếu vẫn là hoạt động chuyên môn, tức là hoạt động dạy học trong trường.
- Tổ trưởng chuyên môn phải là người có khả năng xây dựng kế hoạch;
điều hành tổ chức, hoạt động của tổ theo kế hoạch giáo dục, phân phối chương
trình môn học của Bộ GD - ĐT và kế hoạch năm học của nhà trường; tổ chức
bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên trong tổ; đánh giá, xếp loại và đề xuất
khen thưởng, kỉ luật giáo viên thuộc tổ mình quản lý.
- Do đó, tổ chuyên môn phải là người có phẩm chất đạo đức tốt; có năng lực,
trình độ, kinh nghiệm chuyên môn; có uy tín đối với đồng nghiệp, học sinh. TTCM


- 21 phải là người có khả năng tập hợp giáo viên trong tổ, biết lắng nghe, tạo sự đoàn kết
trong tổ, gương mẫu, công bằng, kiên trì, khéo léo trong giao tiếp, ứng xử.
c) Nhiệm vụ của tổ chuyên môn trong trường THPT
Tổ chuyên môn của trường chuyên được thành lập và thực hiện các nhiệm
vụ quy định tại Điều lệ trường trung học, đồng thời thực hiện các nhiệm vụ sau:
- Xây dựng chương trình, tài liệu dạy học môn chuyên; nghiên cứu, áp
dụng các phương pháp dạy học, phương pháp kiểm tra - đánh giá tiên tiến vào
giảng dạy, đánh giá kết quả học tập của học sinh;
- Phát hiện, bồi dưỡng học sinh có năng khiếu; bồi dưỡng học sinh tham
gia các kỳ thi học giỏi và các cuộc thi về năng khiếu khác liên quan đến chuyên
môn của tổ;
- Xây dựng và tổ chức triển khai thực hiện kế hoạch nghiên cứu khoa học
sư phạm ứng dụng; tổng kết, áp dụng sáng kiến kinh nghiệm, tự làm thiết bị

dạy học hàng năm của giáo viên, nhân viên và hoạt động nghiên cứu khoa học,
sáng tạo kỹ thuật của học; hướng dẫn học sinh làm quen với nghiên cứu khoa học;
- Hỗ trợ giáo viên, học sinh tham gia nghiên cứu khoa học, tổng kết, áp
dụng sáng kiến - kinh nghiệm, tự làm thiết bị dạy học, sáng tạo kỹ thuật;
- Xây dựng đội ngũ giáo viên cốt cán của tổ, nhóm chuyên môn làm
nòng cốt cho các hoạt động chuyên môn của nhà trường;
- Tổ chức việc bồi dưỡng phát triển năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của
các thành viên trong tổ;
- Đề xuất khen thưởng, kỷ luật đối với giáo viên;
1.2.4. Hoạt động của Tổ chuyên môn
Hoạt động của tổ chuyên môn ở trường THPT bao gồm:
- Xây dựng kế hoạch hoạt động của tổ, kế hoạch dạy học bộ môn; Xem
xét kế hoạch báo giảng của từng GV trong tổ.
- Tổ chức dạy học trên phân môn chính của tổ mà các thành viên đã được
đào tạo. Hoạt động dạy học của tổ chuyên môn phải bám sát nội dung chương
trình kế hoạch dạy học theo quy định của Bộ GD, Sở GD và Nhà trường.
- Bồi dưỡng đội ngũ GV trong tổ.


- 22 - Bồi dưỡng học sinh giỏi, phụ đạo, kèm cặp học sinh yếu kém về môn
học mà tổ phụ trách.
- Tổ chức kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học bộ môn, chất lượng dạy học
của đội ngũ GV.
Để đánh giá kết quả hoạt động của TCM, chúng ta có thể tiến hành đánh
giá việc quản lý tổ của tổ trưởng chuyên môn, kế hoạch tổ, kế hoạch cá nhân,
biên bản sinh hoạt tổ, các sáng kiến kinh nghiệm; kiểm tra công tác bồi dưỡng
chuyên môn nghiệp vụ của tổ, thực hiện các chuyên đề, hội giảng, hội thi; kiểm
tra việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quá trình dạy học, vào quản lý.
1.2.5. Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn
- Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là những tác động có tổ chức, có định

hướng của chủ thể quản lý (Hiệu trưởng) đến đối tượng quản lý (tổ chuyên môn)
nhằm đảm bảo cho hoạt động của tổ chuyên môn đi vào nề nếp đạt hiệu quả và
phù hợp với điều kiện thực tế của trường, trong đó sử dụng và khai thác có hiệu
quả nhất các tiềm năng, các cơ hội để nâng cao chất lượng giảng dạy - giáo dục
trong nhà trường theo ý chí của chủ thể quản lý (Hiệu trưởng) [2], [30].
Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là hoạt động của chủ thể quản lý (Hiệu
trưởng) nhằm tác động vào các hoạt động của tổ chuyên môn và các yếu tố ảnh
hưởng để tổ chuyên môn thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ được giao, góp
phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo trong nhà trường.
Quản lý hoạt động tổ chuyên môn chủ yếu là tác động đến tổ trưởng
chuyên môn và tập thể giáo viên trong TCM để tổ chức và phối hợp hoạt động
của họ trong quá trình giáo dục học sinh theo mục tiêu đào tạo. Dạy học - giáo
dục là hoạt động trung tâm của nhà trường. Mọi hoạt động đa dạng và phức tạp
trong nhà trường đều hướng vào tiêu điểm này. Vì vậy, quản lý hoạt động tổ
chuyên môn của Hiệu trưởng thực chất là quản lý quá trình dạy học - giáo dục
trong nhà trường.
Như vậy, quản lý hoạt động Tổ chuyên môn trong trường THPT là một
loại lao động để điều khiển lao động. Đó là quá trình tác động có định hướng


- 23 của Hiệu trưởng đến các tổ chuyên môn và các yếu tố khác nhằm giúp tổ
chuyên môn đạt được mục tiêu, kế hoạch đề ra.
Nội dung quản lý hoạt động Tổ chuyên môn trong trường THPT
a) Theo chức năng quản lý
Nội dung quản lý hoạt động tổ chuyên môn có thể là:
- Quản lý công tác kế hoạch và thực hiện kế hoạch dạy học của các tổ
chuyên môn và giáo viên.
- Quản lý công tác nhân sự và bồi dưỡng giáo viên theo yêu cầu của hoạt
động chuyên môn.
- Quản lý công tác kiểm tra đánh giá và việc thực hiện kế hoạch dạy học

của tổ chuyên môn, kế hoạch dạy học của giáo viên.
- Quản lý công tác cải tiến hoạt động dạy học của tổ chuyên môn và của
giáo viên.
b) Theo nội dung hoạt động của Tổ chuyên môn
Nội dung quản lý hoạt động tổ chuyên môn của Hiệu trưởng là:
- Quản lý việc xây dựng kế hoạch dạy học môn học và các hoạt động
giáo dục thông qua dạy học do tổ chuyên môn phụ trách.
- Quản lý việc thực hiện chương trình, kế hoạch dạy học của giáo viên
- Quản lý hoạt động bồi dưỡng nâng cao chất lượng học sinh.
- Quản lý bồi dưỡng giáo viên và tổ chức sinh hoạt chuyên đề theo yêu
cầu của quá trình dạy học và các hoạt động giáo dục ngoài môn học.
- Quản lý kiểm tra đánh giá kết quả dạy học của giáo viên.
Trong đề tài này chúng tôi sử dụng phối hợp các cách tiếp cận nói trên để
quản lý hoạt động của tổ chuyên môn.
1.2.6. Biện pháp quản lý hoạt động của Tổ chuyên môn
a) Biện pháp
Biện pháp được hiểu là cách làm, cách giải quyết một công việc, một vấn
đề cụ thể. Trong hoạt động, biện pháp là yếu tố hợp thành phương pháp, phụ
thuộc vào phương pháp. Trong nhiều tình huống cụ thể, biện pháp là phương


- 24 pháp có thể chuyển hoá lẫn nhau. Lúc này biện pháp được sử dụng tương ứng
với khái niệm thủ thuật thực hiện phương pháp [29].
b) Biện pháp quản lý
Biện pháp quản lý là những cách thức cụ thể để thực hiện phương pháp
quản lý. Vì đối tượng quản lý phức tạp nên đòi hỏi các biện pháp quản lý phải
đa dạng, phong phú, linh hoạt phù hợp với đối tượng quản lý.
c) Biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn
Biện pháp quản lý hoạt động Tổ chuyên môn là cách vận dụng sáng tạo
chức năng quản lý của hiệu trưởng nhằm tác động đến các Tổ chuyên môn và

các yếu tố khác có liên quan để nâng cao chất lượng hoạt động chuyên môn
trong nhà trường. Thực tế cho thấy, đối tượng quản lý càng đa dạng, phức tạp
đòi hỏi các biện pháp quản lý phải phong phú, đa dạng linh hoạt.
1.3. Một số vấn đề về hoạt động của Tổ chuyên môn ở trường THPT
1.3.1. Các loại kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn
Các loại kế hoạch của Tổ chuyên môn và giáo viên:
Thời gian
Kế hoạch

Tổ
chuyên môn

Năm

Học kỳ

Tháng

Tuần

Kế hoạch giảng

Kế hoạch giảng

Chương trình

dạy; kế hoạch

dạy; kế hoạch

công tác hàng hoạt

chuyên môn; kế

chuyên môn; kế

tháng

hoạch chủ

hoạch chủ

Lịch sinh
tổ/nhóm
chuyên môn

nhiệm; kế hoạch nhiệm; kế hoạch

Giáo viên

công tác...

công tác...

Kế hoạch giảng

Kế hoạch giảng

Kế hoạch tự

Kế hoạch

dạy; kế hoạch

dạy; kế hoạch

học, tự bồi

giảng dạy

chuyên môn; kế

chuyên môn; kế

dưỡng và viết

hoạch chủ

hoạch chủ

sáng kiến

nhiệm; kế hoạch nhiệm; kế hoạch kinh nghiệm
công tác...

công tác...


- 25 1.3.2. Tổ chức dạy học theo phân môn chính của tổ mà các thành viên
đã được đào tạo

Hoạt động dạy học của TCM phải bám sát nội dung chương trình kế
hoạch dạy học theo quy định của Bộ GD, Sở GD và Nhà trường.
Việc phân công giáo viên dạy học phải dựa trên các nguyên tắc và tiêu
chuẩn cụ thể về trình độ được đào tạo, năng lực, điều kiện riêng, định mức lao
động đối với giáo viên theo từng cấp học đã được quy định và điều kiện riêng
của mỗi giáo viên để đảm bảo phát huy tối đa năng lực của nhà giáo gắn với
yêu cầu nâng cao chất lượng dạy học. Đồng thời phải chú ý phân công và bồi
dưỡng lực lượng phục vụ hoạt động dạy học (cán bộ phụ trách phòng học,
thiết bị, thí nghiệm, thư viện...) để đảm bảo hoạt động dạy học được diễn ra
thuận lợi.
1.3.3. Bồi dưỡng đội ngũ GV trong tổ
Ngay từ đầu năm học, BGH nhà trường thống nhất với các TCM, bàn
bạc lên kế hoạch tự học, tự bồi dưỡng cho giáo viên theo chương trình bồi
dưỡng thường xuyên của Vụ Giáo dục thường xuyên Bộ GD - ĐT ban hành
hàng năm, tuỳ theo tình hình đội ngũ của nhà trường để bổ sung nội dung học
tập, đảm bảo thiết thực, hiệu quả. Gồm có:
1.3.3.1. Bồi dưỡng về soạn bài, giảng bài
- Chỉ đạo giáo viên nghiên cứu kỹ bài dạy trước khi lên lớp, khi soạn cần
phải bám sát mục tiêu, nội dung chương trình của Bộ, nắm chắc được yêu cầu
và đề ra phương pháp dạy học phù hợp. Giáo viên nào còn yếu về năng lực
soạn bài thì giao cho TCM tìm hiểu rõ về nguyên nhân, lý do để có biện pháp
bồi dưỡng cụ thể, phù hợp.
- Chỉ đạo PHT phụ trách chuyên môn duyệt bài hàng tuần, mỗi tuần có
thể tập trung kiểm tra đột xuất một nội dung. Tổng hợp báo cáo kết quả duyệt
bài về hiệu trưởng để có biện pháp tháo gỡ, bồi dưỡng giúp đỡ kịp thời đối với
các đồng chí giáo viên đó.