câu hỏi và bài tập kĩ năng địa lí 12 nguyễn đức vũ

C^2SH

.

-

P G S . T S . N G U Y E N DtfC V U

C A U H O I VA B A I T A P
K I NANG

DIA L I 12
(Theo chitcfng trinh gidm tdi cua Bo GD vd DT)

NHA

XUAT BAN

DAI

HOC

QUOC GIA

HA

NOI


NHA XUAT BAN DAI HQC QUOC GIA HA NQI
16 Hang Chuo'i - Hai Ba Trifng - Ha Npi

Dien thoai:

Hanh chinh: (04)

Bien tap - Che ban: (04) 3 9 7 1 4 8 9 6 ;
3 9 7 1 4 8 9 9 ; Tong bien tap: (04) 3 9 7 1 4 8 9 7
Fax: (04) 9714899
*

*

-t

Cac em hoc sinh lap 12 than men!
Nham giiip cac em c6 tu lieu day du hem khi hoc mon Dia li, tac gia

Chiu track nhi^m xuat ban:
Gidm doc - Tong bien tap:

bien soan cuon Cau hoi va bai tap ki nang Dia li 12.
TS. P H A M T H I

TRAM

Cuon sach nay se giup cac em tim dugc lai giai dap cho cac cau hoi,
bai tap trong chuang trinh va sach giao khoa Dia l i lop 12.
Dong thai, cac em dugc thu sue vai cac cau hoi trac nghiem khach

Bien tap:

THU

TRANG

Che ban:

NHA

SACH HONG A N

Trinh bay bia:

N H A SACH HONG A N

quan va mot so cau hoi tu luan khac bam sat theo ngi dung chuang trinh
giam tai.
Trong moi bai con c6 mot so cau hoi kho danh cho cac em luyen tap

Doi tac lien ket xuat ban:
NHA

de thi hoc sinh gioi Dia li.
SACH HONG A N

Thuc hien dugc cac cau hoi va bai tap trong sach nay, cac em se nam
vimg dugc ngi dung mon Dia l i lap 12, thanh thuc cac k l nang dia l i ca ban
nhu: phan tich bang so lieu, ve bieu do va nhan xet, dgc ban do, doc Atlat
Dia l i . . . giiip cac em vOng vang va tu tin trong cac ki thi quoc gia.
Chiic cac em hoc tot va ngay cang c6 hung thii vai mon Dia li han.
TAG

GIA

SACH LIEN K E T

cmi^ivA

BAI TAP

Ma so: 2L- 227BH2013

KI NANG DIA LI 12
i M \

In 2 . 0 M cuon, kho'Me x 24cm in tai'cong ti Cd'ph^an in Van Lang - TP.H6 Chi IVIinh
So xuat ban: 476- 2013/CXB/20 - 63/OHQGHN, ngay 12/4/2013
Quyet dmh xuat ban so: 219LK-XH/QD - NXBOHQGHN ngay 4/6/2013
in xong va nop luu chieu quy iil nam 2013

3


Bdif

V I E T NAM T R E N D l / Q N G D O I MOT VA H O I NHAP

• 1. Neu boi canh, dien bien va cac thanh tyu ciia cong cuoc Doi mffi
kinh te - xa hoi ff nu-oc ta.
Huang dan:
a) Boi canh

,i\
Nen kinh te nuac ta sau chien tranh hi rai vao tinh trang khung hoang
keo dai. Lam phat c6 thai ki luon a muc 3 con so.
b) Dien bien
- Cong cuoc doi mai dugc manh nha tu nam 1979, dau tien la tu ITnh vuc
nong nghiep.
- Duong loi doi mai la dua nen kinh te - xa hoi nuac ta phat trien theo
baxuthe:
+ Dan chu hoa dai song kinh te - xa hoi.
+ Phat trien nen kinh te hang hoa nhieu thanh phan theo dinh huang xa
hoi chu nghia.
+ Tang cuang giao luu va hop tac vai cac nuac tren the giai.
c) Thanh twu
- Nuac ta da thoat khoi tinh trang khung hoang kinh te - xa hoi keo dai.
Lam phat dugc day lui va kiSm che a muc mot con so.
- Toe do tang truang kinh te kha cao.
- Ca cau kinh te chuyen dich theo huang cong nghiep hoa, hien dai hoa.
- Ca cau kinh te theo lanh tho cflng chuyen bien ro net.
- Dat dugc nhirng thanh tuu to Ion trong xoa doi giam ngheo.
• 2. Neu boi canh va thanh tyu ciia naoc ta trong hoi nhap quoc te va
lihu vyc.
Huang dan:
a) Boi canh
- Toan chu hoa cho phep nuac ta tranh thii dugc cac nguon luc ben
ngoai, dong thofi dat nen kinh te nuac ta vao the bi canh tranh quyet liet.

(

- Viet Nam va Hoa Ki binh thuang hoa quan he tu dau nam 1995.
- Nuac ta da tra thanh thanh vien cua ASEAN tu thang 7 - 1995.

- Nuac ta gia nhap T6 chiic Thuang mai T h I giai (WTO) vao ngay
7/11/2006.
b) Thanh tuu
- Nuac ta da thu hiit manh cac ngu6n v6n dhu tu nuac ngoai (ODA, FDI).


- Day manh hgp tac kinh te - khoa hoc ki thuat, khai thac tai nguyen, bao
ve moi truong, an ninh khu vuc...
- Day manh ngoai thuong, Viet Nam da tra thanh mot nuac xuk khau
kha Ion vc mot so mat hang.
• 3. Ncu mot so djnh hu'ong chinh de day manh cong cuoc Doi moi 6'
nu-o'c ta.
Huang dan:
- Thirc hien chiln luge toan dien vc tang truong va xoa doi giam ngheo.
- Moan thicn va thuc hien dong bo the che kinh te thi truong dinh huong
xa hoi chu nghia.

- Co ckw chuyen dich theo huang cong nghiep hoa, hien dai hoa. Trong
CO cdu, ti trong cua cong nghiep - xay dung tang nhanh nhdt, ti trong cua
khu vuc nong - lam - ngu nghiep timg buoc giam.
- Co cdu kinh tS theo lanh tho chuyen bien ro net.
- Dat dugc nhieu thanh tini trong xoa doi, giam ngheo.
• 6. LTnh vyc du'Oc tien hanh doi moi dau tien la:
A. Cong nghiep.
B. Nong nghiep.
C. Dichvu.
D. Tieu thu cong nghiep.
Huang dan: B
• 7. Cong cuoc D6i mdi du-oc manh nha tu- nam:

- Day manh cong nghiep hoa, hien dai hoa gan vai phat trien nen kinh te
tri thuc.
- Day manh hoi nhap kinh te quoc te de tang tiem lire kinh te quoc gia.
- Co cac giai phap hiJu hieu bao ve tai nguyen, moi truong va phat trien
ben virng.

- Anh huong den cong cuoc Doi mai cua nuac ta:

C. 1981.

D.1982.

• 8. Viet Nam va Hoa Ki binh thu-o-ng hoa quan h? vao nam:
A. 1994.

B.1995.

C. 1996.

D. 1997.

Huang dan: B
• 9. Nu-oc ta da la thanh vien ciia ASEAN tit nam:

Huang dan:
~ Boi canh: Tinh hinh quoc te dien bien het sue phuc tap (Nhieu nuac
XHCN a Dong Au va Lien X6 tien hanh cai each nhung khong thanh cong.
Lien X6, thanh tri cua phe XHCN tan ra, nhieu nuac XtlCN khac chuycn
doi nen kinh te va duang loi phat trien...).

B. 1980.

Huang dan: A

- Day manh phat trien giao due, y te, phat trien nen van hoa mai, chong
lai cac te nan xa hoi, mat trai cua kinh te thi truong.
• 4. Boi canh quoc te nhu-ng nam cuoi the ki X X c6 anh hu'dug nhu' the
nao den cong cuoc Doi moi a nu-dc ta?

A. 1979.

A. 1994.

B.1995.

C. 1996.

D. 1997.

Huang dan: B
•

10. Viet Nam da chinh thiic tro thanh thanh vien ciia To chii-c
Thu-oTig mai the gioi vao nam:

A. 2000.
C.2004.
Huang dan: D

B. 2002.

D. 2007.
<

+ Doi mai 6f nuac ta la tat yeu va khong c6 su lua chpn nao khac.
+ Nuac ta hoc tap dugc kinh nghiem cua cac nuac de chon huong Doi
mai dung dan, dua cong cuoc Doi mai cua nuac ta den thanh cong.
•

5. Hay tim cac dan chii'ng ve thanh tu'u ciia cong cuoc Doi moi 6"
nu-oc ta.
Huang dan:
- Lam phat dugc day lui.

- Toe do tang truong GDP kha cao. Nam 1999, du chiu anh huong cua
cuoc khung hoang tai chinh khu vuc, nlumg toe do tang truong van dat muc
4,8% va da tang len 8,4% vao nam 2005.
7


DIA LI T y N H I E N

+ Co han 4000 hon dao Ion nho, phan Ian la cac dao ven ba va c6 hai
quin dao a ngoai khai xa tren Bi6n Dong la quan dao Hoang Sa (thuoc
thanh ph6 Da Ning) va qudn dao Truang Sa (thuoc tinh Khanh Hoa).
• 3. Neu pham vi lanh th6 vung bien ciia nuoc ta.

V I T R I D I A L I V A L I C H SU" P H A T T R I E N L A N H T H O
J3dl 2

VI TRI DIA L t P H A M VI L A N H T H O

• L Neu vi tri dia ii cua nu-ffc ta.
Huang dan:
- Nuac ta nam a ria pliia dong cua ban dao Dong Duong, gan trung tam
cua Ichu vuc Dong Nam A. Tren dSt liln giap Trung Qu6c, Lao, Campuchia;
tren bign giap Malaixia, Brunay, Phiiippin, Trung Quoc, Campuchia.
- Phan tren dal li^n:
+ DiSm eye BSc a vT do 23°23'B tai xa Lung Cu, huy|n D6ng Van,
tinh Ha Giang.
+ Diem cue Nam a vT do 8"34'B tai xa Dat Mui, huyen Ngoc Hi6n,
tinh Ca Mau.
+ Diem cue Tay a Icinh do 102°09'D tai xa Sin T h k , huyen Muong
Nhe, tinh Dien Bien.
+ D i l m cue Dong nSm a kinh do 109°24'D tai xa Van Thanh, huyen
Van Ninh, tinh Khanh Hoa.
- 6 ngoai khai, cae dao keo dai tai tan khoang vT do 6°50'B, va tu
khoang kinh do 101''D dSn tren 117"20'D tai Biln Dong.
- Dai bo phan nuac ta nam tron trong khu vuc gid (mui gia) thu 7, tinh
tu khu vuc gia g6c (gia GMT).
• 2. Neu pham vi lanh tho viing dat ciia nu-ffc ta.
Huang ddn:
- Vung dit
+ Toan bo phan dit Whn va cac hai dao c6 t6ng dien tich la 331.212km^
+ Nuac ta c6 han 4600km duong bien giai tren dat lign (duong bien
giai Viet Nam - Trung Qu6c dai hon 1400km, Viet Nam - Lao dai gSn
2100km, Viet Nam - Campuchia dai han 1100km). PhSn Ian bien giai nim
d mien niii, con lai nSm a vung d6ng bSng.
+ Duong ba biln dai 3260km chay dai tu thi xa Mong Cai (Quang
Ninh) den thi xa Ha Tien (Kien Giang)
8

Huang ddn:
Vung biSn cua nuac ta bao gom: noi thuy, lanh hai, vung tiep giap lanh
hai, vung dac quygn ve kinh te va ihkm luc dia. Nuac ta c6 chu quyen tren
mot vung biSn khoang tren 1 trieu km^ tai Bien Dong.
+ Noi thuy la vung nuoc tilp giap vai dat lien, a phia trong duong ca sa.
+ Lanh hai la vung biln thuoc chu quyen quoc gia tren bien, c6 chieu
rong 12 hai li (1 hai li = 1852m).
+ Vung tiSp giap lanh hai la vung biln dugc quy dinh nham dam bao
cho vice thuc hien chu quy^n cua nuac ven bien, rong 12 hai l i .
+ Vung dac quySn vh kinh \t la vung tiep lien vai lanh hai va hop vai
lanh hai thanh mot vung biln rong 200 hai l i tinh tu duong ca sa. C) vung
nay, Nha nuac ta c6 chu quygn hoan toan ve kinh te nhung van de cac nuoc
khac dugc dat 6ng din dSu, day cap ngdm va tau thuySn, may bay nuac
ngoai dugc tu do \h hang hai va hang khong nhu Cong uac quoc te quy dinh.
+ Th6m luc dia nuac ta la phan ngam dual bien va long dat dual day
bign thuoc phSn luc dia keo dai, ma rong ra ngoai lanh hai cho den ba ngoai
cua ria luc dia, c6 do sau khoang 200m hoac hon nua. Nai nao ba ngoai cua ria
luc dia each duong ca sa khong dSn 200 hai li thi them luc dia nai ay dugc tinh
dSn 200 hai li. Nha nuac ta c6 chu quySn hoan toan vh mat tham do, khai thac,
bao ve va quan li cac tai nguyen thien nhien a them luc dia Viet Nam.
• 4. Neu y nghia ty nhien cua vi tri dia li va pham vi lanh tho nu-ffc ta.
Huang ddn:
- V i tri dia li da quy dinh dac diSm ca ban cua thien nhien nuac ta la
mang tinh chat nhiet dai am gio mua.
- Nuac ta nam a vi tri tiSp giap giua luc dia va dai duang tren vanh dai
sinh khoang chau A - Thai Binh Duong, tren duang di luxi va di cu cua
nhifiu loai dong thuc vat nen c6 nhiSu tai nguyen khoang san va tai nguyen
sinh vat v6 cung quy gia.
- V i tri va hinh th6 nuac ta da tao nen su phan hoa da dang cua tu nhien

thanh cac vung tu nhien khac nhau giiia mien Bac vai mien Nam, giija mien
niii va dong bang, ven bien, hai dao.
- Nuac ta ciang n i m trong vung c6 nhieu thien tai tren the giai (nhat la
bao, hi lut, han ban) thuang xuyen xay ra hang nam.
9


• 5. Trinh bay y nghia kinh te, van hoa - xa hoi va quoc phong ciia v|
tri dja li va pham vi lanh tho niroc ta.
Huang dan:
Ve kinh te:
+ Vict Nam nam tren nga tu ducmg hang hai va hang khong quoc te
quan trong, tao dieu kicn thuan igi cho nuac ta giao luu vai cac nuac trong
khu vuc va tren the giai.
+ Nuac ta con la cua ngo ma loi ra bicn thuan Igi cho cac nuac
Lao, Dong Bac Thai Lan, Campuchia va khu vuc Tay Nam Trung Quoc.
Vi tri dia li thuan Igi nhu vay c6 y nghia rat quan trong trong viec phat
trien cac nganh kinh te, cac viing lanh tho, tao dieu kien thuc hien chinh
sach ma cua, hoi nhap vai cac nuac tren the giai, thu hut von dau tu cua
nuac ngoai.
- Ve van hoa - xa hoi:
+ V i tri dia li tao dieu kien thuan Igi cho nuac ta chung song hoa binh,
hgp tac hiru nghi va cung phat trien vai cac nuac, dac biet la vai cac nuac
lang gicng va cac nuac trong khu vuc Dong Nam A.
- Bien Dong doi vai nuac ta la mot huang chien luge c6 y nghia song
con trong cong cugc xay dung, phat trien kinh te va bao ve dat nuac.
• 6. Hay cho biet vi sao nirdc ta khong c6 khi hau kho ban nhir mot so
nu'6'c CO cung vi do?
Huang dan: Do vi tri dia li ciia nuac ta:
- Nam trong khu vuc anh huong cCia che do gio Mau dich va gio mua

chau A, khu vuc gio mua dien hinh nhat tren thS giai.
- Tiep giap vai Bien Dong, nguon du trG doi dao ve nhiet va am, chiu
anh huang sau sac cua bien.
• 7. Ncu y nghia ciia vj tri dia li va pham vi lanh tho Viet Nam.
Huang dan:
- Y nghia tu nhien
+ V i tri dia l i da quy dinh dac diem ca ban ciia thien nhien nuac ta
mang tinh chat nhiet dai am gio mua.
+ Nuac ta nam a vi tri tiep giap giila luc dia va dai duong tren vanh
dai sinh khoang chau A - Thai Binh Duang, tren duang di luu va di cu cua
nhicu loai dgng thuc vat nen c6 nhieu tai nguyen khoang san va tai nguyen
sinh vat v6 cung quy gia.
+ V i tri va hinh the nuac ta da tao nen su phan hoa da dang cua tu
nhien thanh cac vung tu nhien khac nhau giiia mifin BSc vai mign Nam,
giua mien nui va dong bang, ven bien, hai dao.
10

+ Nuac ta cung nam trong vung c6 nhieu thien tai tren th^ giai nh^t la
bao, lu lut, ban ban thuang xay ra hang nam.
• 8. Quan dao ciia nuoc ta nkm a ngoai khoi xa tren Uign Dong la:
A. HoangSa.

'

B. Thd Chu.

C. Truang Sa.

D. Cau A + C dung.

Huang dm: D
• 9. Viing bicn chii quyen ciia Vict Nam tren Bicn Dong rong khoang
(tricu km^):
A. 1,0.

B. 2,0.

C. 3,0.

D. 4,0.

Huang dan: A

^ ;

• 10. Vung dat la:
A. Phan dat lien giap bien.
B. Toan bo phan dat lien va cac hai dao.
C. Phan dugc giai ban bai duang bien giai va duang ba bien.
D. Cac hai dao va vimg dong bang vcn bien;
Huang dan: B
• 11. Nho tiep giap bicn, nen nuo-c ta c6:
A. Nen nhiet do cao, nhieu anh nang.
B. Khi hau c6 hai mua ro ret.
C. Lugng mua va dp am lan.
D. Nhieu tai nguyen khoang san va sinh vat.
Huang dan: C
• 12. Nam o' vi tri tiep giap giira luc dja va dai du-ffng tren vanh dai
sinh khoang chau A - Thai Binh Duong, nen Viet Nam c6:
A. Nhieu tai nguyen sinh vat quy gia.

B. Nhieu tai nguyen khoang san.
C. Nhicu vung tu nhien tren lanh tho.
D. Nhieu bao va lii lut, han han.
Huang dan: B
• 13. Dya vao ban do Cac nu-oc Dong Nam A va ban d6 Dja li tur nhien
Vict Nam, hay cho biet nu-ffc ta ti^p giap voi cac nu-oc nao tren dat
lien va tren bien.
- Tren dat lien: Trung Quoc, Lao, Campuchia.
- Tren bien: Trung Qu6c, Campuchia, Philippin, Malaixia, Brunay,
Indonexia, Xingapo, Thai Lan.
11


• 14. Dya vao kien thuc da hoc, hay cho biet pham vi lanh tho cua moi
nu-6c bao gom nhung bo phan nao?
Huang ddn: Pham vi lanh tho ciia moi nuac bao g6m 3 bo phan: Vung
dat, vung bien va vung trai.
• 15. Hay k£ ten mot so cu-a kh^u quan trong tren dirtmg bien gioi vo-i
cac niroc Trung Quoc, Lao, Campuchia cua nu-oc ta.
'Huang ddn:
- Tren duang bien giai vai Trung Qu6c: cua khiu Mong Cai, Hun Nghi,
Dong Dang, Lao Cai...
- Tren duang bien giai vai Lao: cua khSu Can Tree, Lao Bao...
- Tren duang bien giai vai Campuchia: cua khSu Moc Bai, VTnh Xuang...
• 16. Hay xac dinh vi tri dja li va pham vi lanh th6 nuoc ta tren ban d6
Cac nu-dc Dong Nam A.
Huang ddn:
a) Vitridiali
- O ria phia dong cua ban dao Dong Duang, a gan trung tam cua khu vuc
Dong Nam A.

-- Giap cac nuac tren dSt Whn va tren biln:
+ Tren dat lien: Trung Qu6c, Lao, Campuchia.
+ Tren bien: Trung Qu6c, Campuchia, Philippin, Malaixia, Brunay,
Indonexia, Xingapo, Thai Lan
- Nam trong khung ciia he toa do dia If:
Phan tren ddt liin:
+ Digm cue BSC a vT do 23"23'B tai xa Lung Cu, huyen D6ng Van,
tinh Ha Giang.
+ Di5m cue Nam a vT do 8°34'B tai xa Bk Mui, huyen Ngoc Hien,
tinh Ca Mau.
+ Digm cue Tay a kinh do 102°09'D tai xa Sin T h k , huyen Muang
Nhe, tinh Dien Bien.
+ mkm cue Dong a kinh do 109°24'D tai xa Van Thanh, huyen Van
Ninh, tinh Khanh Hoa.
d ngoai khai, cac dao keo dai tai tan khoang vT do 6°50'B, va tu khoang
kinh do 101 "D dSn tren 117"20' D tai Bi6n Dong.
- Dai bo phan nuac ta nam tron trong khu vuc gia (mui gia) thu 7, tinh
tu khu vuc giof g6c (gia GMT).
b) Pham vi lanh thd
- Bao gom vung dk, vung biln va vung trai.
- Vung dat (toan bo dSt \\hn va cac hai dao): 331 212kml
- Vung bien bao gom: laoi thiiy, lanh hai, vung tigp giap lanh hai, vung
dac quyen \h kinh tk va thSm luc dia. Lim y chi hai qudn dao Hodng Sa vd
Truang Sa.

T H I / C H A N H : V E UiOC D O V I E T N A M

Huang ddn:
1. Ve khung 6 vuong
- Khung 6 vuong gom 40 6 (5x8), danh s6 thu tu theo trat tu: theo hang

tu trai qua phai (tu A dSn E) theo hang doc tu tren xu6ng (tu 1 dSn 8).
2. Xac dinh cac difim khSng che va cac duang khong che. N6i lai thanh
khung khSng ch6 hinh dang lanh th6 Viet Nam (phin ddt liSn).
3. Ve tung doan bien giai va ba biln d6 hop lai thanh khung lanh tho Viet
Nam (phan dat liSn). Co t h i c6 each ve nhu sau:
- Vc doan 1: tu dilm cue Tay (xa Sin Thdu, Dien Bien) din thanh ph6
Lao Cai.
- Ve doan 2: tir thanh ph6 Lao Cai din Lung Cu (diem cue Bac).
^ Ve doan 3: tu Lung Cu din Mong Cai (Quang Ninh).
- Ve doan 4: tu Mong Cai din phia nam d6ng bang song Hong.
- Ve doan 5: tu phia Nam d6ng bang song 116ng den phia nam Hoanh
San (chii y hinh dang ba biln doan Hoanh San an lan ra bien).
" Ve doan 6: tu Nam Hoanh San din Nam Trung Bo (chu y vi tri cua Da
Nang a goc vuong D4).
~ Ve doan 7: tu Nam Trung Bo den mui Ca Mau.
- Ve doan 8: tu mui Ca Mau din Rach Gia va tu Rach Gia din Ha Tien.
- Ve doan 9: bicn giai giija d6ng bang Nam Bo va Campuchia.
- Ve doan 10: bien giai giiia Tay Nguyen, Quang Nam vai Campuchia
va Lao.
- Ve doan 11: bicn giai tu Thua Thien Hul tai cue Tay Nghe An vai Lao. •
- Ve doan 12: bicn giaii phia tay cua Nghe An, Thanh Hoa vai Lao.
- Ve doan 13: phan con lai cua bien giai phia nam San La, tay Dien Bien
vai Lao.
4. Ve cac qu^n dao Hoang Sa, Truang Sa. Cac quln dao nay phan lan la dao
san ho, nen c6 t h i t h i hien ki hieu dao san ho mot each tugng trung.
5. Ve cac song chinh.
6. D i l n len luge d6 cac thanh phi, thi xa theo yeu cau.

13

D A C D I E M C H U N G CUA T l / N H I E N
Bdl6

DAT Nl/O'C NHIEU D O I N U I

• 1. Trinh bay dac diem chung ciia dja hinh niro-c ta.
Huang dan:
-~ I3ia hinh doi niii chicm phan IcVn dien tich, nhung' chu yeu la doi nui thap.
+ Dia hinh doi nui chicm tai 3/4 dien li'ch dSt dai, nhung chu yeu la
doi niii thap (chicm 60% dien tich).
+ Dong bang chi chiem 1/4 dien tich dat dai.
- Huong nui: tay bac - dong nam va hudng vong cung.
- Dia hinh rat da dang va phan chia thanh cac khu vuc.
• 2. Trinh bay dac diem dia hinh viing niii Dong BSc.
Huang dan:
- Nam a ta ngan song Hong.
- Co 4 canh cung Ian chum dau a Tam Dao, ma ra ve phia bad va phia
dong: Song Gam, Ngan San, BSc San, Dong TriSu.
- Dia hinh nui thap chicm ph&i Ian dien tich.
- Dia hinh thco huang nghicng chung tay bac - dong nam. Nhung dinh
nui cao trcn 2000m nam trcn vung Thugng ngu6n song Chay. Cac kh6i niii
da voi do so cao tren 1000m nam a bien giai Viet - Trung. Trung tam la
vung doi nui thSp 500 - 600m. Va phia bi6n, do cao con khoang 100m.
• 3. Trinh bay dac diem dja hinh vung niii Tay BSc.
Huang dan: Nam giua song H6ng va song Ca, c6 dia hinh cao nhdt nuac
ta vai 3 dai dia hinh cung huang tay bac - dong nam (Phia dong la day
Hoang Lien San. phia tay la dia hinh nui trung binh vai day song Ma chay
doc bien giai Viet - Lao, a giija thap han la day niii xen cac son nguyen,
cao nguyen da voi).

• 4. Trinh bay dac diem dia hinh viing niii TruoTig Son B3c va Tru-crng
Son Nam.
Huang dan:
- Vung nui Truang San BSc: tu nam song Ca tai dco Hai Van, g6m cac
day nui song song va so le thco huang lay BSc - Dong Nam vai dja th6 cao
a hai dau va thap a doan giua.
- Vung niii Truang San Nam:
+ Gom cac khoi nui va cac cao nguyen.
1A

+ Kh6i nui Kon Turn va kh6i nui cue Nam Trung Bo c6 dja hinh ma
rong va nang cao. d6c ve phia dong.
+ Cac cao nguyen badan Play Ku, DakLak, Ma Nong, Di Linh c6 dia
hinh tuang doi bang phang, lam thanh cac hk mat cao 500 - 800 - 1000m va
cac ban binh nguyen xen doi a phia tay.
• 5. Neu dac didm ciia dia hinh ban binh nguyen va vung doi trung du
nuo-c ta.
Huang dan:
- Ban binh nguyen a Dong Nam Bo vai bac them phu sa c6 cao khoang
100m va b£ mat phu badan cao chung 200m.
- Dia hinh d6i trung du phSn nhiSu do tac dong cua dong chay chia cat
cac thim phu sa c6. Dai d6i trung du rong nhdt nim a ria d6ng bang song
H6ng va thu hep a ria d6ng bang ven bien mien Trung.
• 6. Neu nhung di£m khac nhau ve dja hinh giira hai viing niii Dong
Bac va Tay Bac.
Huang dan:
- Vung niii Dong Bac:
+ Nam a ta ngan song Hong.
+ Co 4 canh cung Ian chum d4u a Tam Dao, ma ra ve phia bac va
phia dong: Song Gam, Ngan Son, Bac San, Dong TriSu.

+ Dia hinh nui th4p chicm phan Ian dien tich.
+ Dia hinh theo huang nghieng chung tay bac - dong nam. Nhung dinh
niii cao trcn 2000m nam tren vung Thugng ngu6n song Chay. Cac khoi niii
da voi do so cao trcn 1000m nam a bien giai Viet - Trung. Trung tam la
vung d6i niii thdp 500 - 600m. V6 phia bien, do cao con khoang 100m.
- Vung niii Tay Bac:
+ Nam giija song Hong va song Ca.
+ Co dia hinh cao nhat nuac ta.
+ Co 3 mach niii Ian huang tay bac - dong nam (phia dong la day
Hoang Lien San. phia tay la dia hinh niii trung binh vai day song Ma chay
doc bien giai Vict - Lao, a giira thap han la day niii xen cac son nguyen,
cao nguyen da voi).
• 7. Dia hinh vung niii BSc Truotig Son va viing niii Nam Truong Son
khac nhau nhu-the nao?
Huang dan:
- Viing niii Truang San Bac: Gom cac day nui song song va so le theo
huang tay bac - dong nam vai dia thfi thSp va hep ngang, dugc nang cao a
hai dau va thap trung a doan giila.
15


- Vung nui Truang San Nam: G6m cac kh6i niii va cac cao nguyen (kh6i
mil Kon Turn va khoi nui cue Nam Trung Bo c6 dia hinh m a rong va nang
cao, d6c vS phia dong; cac cao nguyen badan Play K u , Daklik, M a Nong,
Di Linh c6 dia hinh tuang d6i bang phing, lam thanh cac be mat cao 500 800 - 1000m) va ban binh nguyen xcn d6i a phi'a tay.

•

13. Dua vao hinh 6 S G K (Dia hinh), hay neu nhan xet ve dac diem
dia hinh Viet Nam.

Huang ddn: Quan sat hinh 6 SGK, c6 the th4y dugc dia hinh nuac ta c6
3 dac d i l m chu yeu:
- Dia hinh d6i niii chi6m phSn Ion dien tich, nhung chu yeu la doi niii thap.

• 8. Bieu liien nao sau day chirng to ro ret dia hinh niii Viet Nam da dang?

- Hucmg niii: tay hie - dong nam va huang vong cung.

A . Mien niii c6 cac cao nguyen badan xep tang va cao nguyen da voi.
B. Ben canh cac day mil cao, d6 so, a mifin niii c6 nhiSu niii th§p.
C. Ben canh mil, miSn niii con c6 d6i.
D. Mien niii c6 nui cao, niii trung binh, niii th^p, cao nguyen, son nguyen,...
Huang dan: D
•

9. Net noi bat ciia dia hinh viing niii Dong B5c la:
A . Co dia hinh cao nhat nuac ta.
B. Co 3 mach niii Ian huang tay hie - dong nam.
C. Dia hinh mil thap chiSm phdn Ian dien tich.
D. Gom cac day niii song song va so le huang tay bSc - dong nam.
Huang dan: B

•

B. Co nhieu day niii cao va do so nhat nuac ta.
C. Co bon canh cung Ian.

14. Du-a vao hinh 6 S G K (Dia hinh), neu sy da dang dia hinh nu-6"c ta.
Hu(/ng ddn: Quan sat hinh 6, thky dia hinh nuac ta rat da dang, bieu hien a:
- Mikn niii nuac ta c6 nhiSu kieu dia hinh khac nhau ve do cao, do doc

va hinh dang:
+ N i i i cao: c6 do cao tuyet d6i tren 2000m, v i du nhu Phanxipang
(3143m).
+ N i i i trung binh: c6 dinh cao t u 1000 - 2000m, v i du nhu: Tay Con
LTnh (2419m), Pu Hoat (2452m), Dong Ngai (1774m),...
+ N i i i thap: do cao t u 500 - 1000m. v i du nhu: Chu Pao (922m), Ba
+ Son nguyen: son nguyen Da Lat, san nguyen Ha Giang...
+ Cao nguyen: cao nguyen San La, cao nguyen Moc Chau, cac cao
nguyen badan a Tay Nguyen (Kon Tum, Play K u , DakLak, M a Nong, Lam
Vien, D i Linh).

D. Dia hinh thap va hep ngang.

+ D 6 i : vung d6i Dong B i c tir chan canh cung Ngan San den chan

Huang dan: B

canh cung Duyen hai,...

11. Su- khac nhau ro net giira viing niii Tru-ong Son BSc so voi
Truong Son Nam la:
A . Thap va hep ngang.

+ Ban binh nguyen: trung du Phii Thg, VTnh Phiic, Thai Nguyen, BSc
Giang va a Dong Nam Bo...
+ Dia hinh cacxta: thung - d6ng cacxta (ria niii BSc San), niii cacxta

B. Huang niii vong cung.

(Pu Tha Ca a Ha Giang), san nguyen cacxta (Quan Ba - D6ng Van), hang

C. Tinh bat doi xung giila hai suon ro net han.

dong cacxta (Phong Nha)...

D. Vung niii g6m cac kh6i niii va cao nguyen.
Huang dan: A
•

•

Ra(723m)...

10. Net n6i bat ciia dia hinh vung nui Tay BSc la:
A . Gom cac khoi niii va cao nguyen.

•

- Dia hinh rat da dang va phan chia thanh cac khu vyc.

- Ba bien nuac ta c6 nhieu kieu dia hinh khac nhau.

12. K h a nang phat tricn du Ijch 6' mien niii bSt nguon tu":
A. Nguon khoang san d6i dao.

+ Dia hinh ba biSn mai mon: doan ba hikn tir mui Dai Lanh (Phu Yen)
d§n mui Dinh (Ninh Thuan).

C. Phong canh dep.

+ Dia hinh ba b i l n b6i tu - mai mon: khu vuc ven b i l n Quang Ninh,

D. Dia hinh d6i niii th^p.
.

+ Dia hinh bof hikn boi tu: dia hinh tarn giac chau a khu vuc cua song
Hong, khu vuc ba b'lkn t u cua song Sai Gon den Ha Tien.

B. Tiem nang thuy dien Ian.

Huang ddn: C

+ Thung lung va long chao mien niii: Dien Bien, NghTa Lo, A n Khe...

;l

ba hikn t u Thanh Hoa d i n miii Dinh, t u Niiiili TliuAii iicn V t o S Ta"-

TW

-r-

\ ; i £ N TIWH^JNH THUAW


•

15. Quan sat hinh 6 S G K (Dja hinh), nhan biet cac canh cung va neu
nhan xet vc do cao dja hinh Dong BSc.

chang chit; vk mua lu, nuac ngap tren dien rong, con ve mua can, nuac trifiu
lin manh lam 2/3 dien tich dong bang bi nhiem man. D6ng bang c6 cac
vung trung Ian nhu D6ng Thap M u a i , T u giac Long Xuyen,...

Huang dan:

- D6ng bang ven b i l n mien Trung:

- Cac canh cung: Song Gam, Ngan Son, B i c Son, Dong Trieu.
- Do cao dia hinh cua vimg:
+ Phan Ian la dia hinh niii thap.
+ Nhung dinh nui cao tren 2000m nam tren vung Thuong ngu6n song Chay
+ Cac khoi nui da voi do so cao tren 1000m n^m a bien gidd Viet - Trung.
+ Trung tam la vung doi nui thSp 500 - 600m.
+ Ve phia bien, do cao con khoang 100m.
•

16. Hay xac dinh tren hinh 6 S G K (Dia hinh) cac day niii Idn cua
Tay Bac.

HuoTig dan: Cac day nui Ion: lloang Lien San, day song M a (tir Khoan
La San den song Ca).
•

17. D y a vac hinh 6 S G K (Dja hinh), nhan xet ve do cao va hirong day
niii giii-a Bac Trucmg Son va Nam Trirtrng San.
Huang dan:
- Do cao: Truang San BSc c6 nui thap han Trucmg San Nam. N u i a

Truang San Bac chii yeu la nui thSp va trung binh, nui a Truang San Nam
CO nhung dinh cao tren 2000m.
- Huang: Truang San Bac c6 huang tay bac - dong nam, Truang San
Nam CO huang vong cung, quay be loi ra hlkn (cac kh6i nui va day niii iikp
nhau huang tay bac - dong nam, bac - nam, dong bac - tay nam).

+ Co tong dien tich 15 OOOkm^, phSn nhigu hep ngang va bi chia cat
thanh nhieu d6ng bang nho.
+ Ci nhiku dong bang thuofng c6 su phan chia lam 3 dai: giap biln la
c6n cat, dkm pha; giila la vung thap trung, dai trong cung da dugc b6i tu
thanh d6ng bang.
+ Trong su hinh thanh dong bang, bien dong vai tro chu yeu. Ddt c6
dac tinh ngheo, it phu sa.
•

2. Neu cac the manh va ban che ve tu nhien ciia khu v y c doi nui doi
vol phat tricn kinh te - xa hoi.
i L
Huang dan:

iVb

a) Cac the manh
- Khoang san: cac mo khoang san tap trung a vung doi nui la nguyen,
nhien lieu cho nhieu nganh cong nghiep.
- Rung va ddt trong: tao ca sa cho phat trien nen nong, lam nghiep nhiet
dai, da dang hoa cay trong.
+ Tai nguyen rung giau c6 \h thanh phSn loai dong, thuc vat va nhieu
loai quy hicm.
+ Cac be mat cao nguyen va cac thung IQng tao thuan Igi cho viec

hinh thanh cac vung chuyen canh cay cong nghiep, cay an qua, phat trien
chan nuoi dai gia sue va trong cay luong thuc.
• •
+ Dia hinh ban binh nguyen va doi trung du thich hgp de trong cac cay
cong nghiep, cay an qua va hoa mau.
- Nguon thuy nang: cac song mien nui c6 tiem nang thuy dien rat Ian.

OAT Nl/aC NHIEU DOI NUI (tiep theo)

- Tiem nang du lich: xmkn niii c6 dieu kien de phat trien cac loai hinh du
lich (tham quan, nghi duong, du lich sinh thai...).

b) Cac mat han che
•

1. Trinh bay dac diem dia hinh cua lihu vu-c d6ng bkng nvt&c ta.
Huang dan:

- Dong bang chau tho song: dugc thanh tao va phat trign do phu sa song
boi tu dan tren mot vinh bien nong, thkm luc dia m a rong.
+ Dong bang song Hong: rong khoang 15 OOOkm^, dia hinh cao a ria phia
tay, tay bac, thap dan ra hikn va bi chia cat thanh nhigu 6. Do c6 de ven song
ngan lu nen vung trong de khong dugc boi tu phu sa g6m cac khu rugng cao bac
mau va cac 6 trOng ngap nuac; vung ngoai de dugc b6i phu sa hang nam.
+ Dong bang song Cuu Long (Tay Nam Bg): rong 40 OOOkm^, dia
hinh thap, phang. Tren be mat dong bang c6 mang luoi song ngoi kenh rach

- Dia hinh bi chia cat manh, nhieu song suoi, hem vuc, suan doc gay tra
ngai cho giao thong, cho viec khai thac tai nguyen va giao l u u kinh te giua
cac vung.

- Do mua nhigu, do d6c Ion, mi6n nui con la nai xay ra nhieu thien tai (lu
nguon, IQ quet, xoi mon, trugt l a dat...).
- Tai cac dut gay sau c6 nguy ca phat sinh dong dat.
- Vung niii da voi theu ddt trSng trot va khan hiem nuac.
- Tren cac vung niii cao, dia hinh higm tra, cugc song ciia nguai dan gap
nhieu kho khan.
19


• 3. Neu cac the manh va han che ve tu- nhicn ciia khu vyc doi nui doi
vol phat trien kinh te - xa hoi.
Huang dan:
- Cac the manh:
+ La ca sa de phat trien nong nghiep nhiet dai, da dang hoa cac loai
nong san, dac biet la lua nuac.
+ Cung cap cac nguon Igi thien nhien khac nhu khoang san, thuy san
va lam san.
+ La nai c6 dieu kien de tap trung cac thanh ph6, khu cong nghiep,
trung tam thucmg mai.
- Han che: thuang xuyen chiu thien tai nhu bao, lut, ban ban...
• 4. Viec khai thac, siir dung dSt va rirng khong ho-p h' 6' mien doi niii
da gay ncn nhirng hau qua gi cho moi truong sinh thai nu-oc ta?
Huang dan:
~ Gay Ifl quet, lu bun, Ifl ong a mien niii, lu lut a d6ng bang.
~ Gay rua troi, xoi mon dSt.
- Thu hep moi truong song cua dong vat.
- Gop phan vao viec lam mat can bSng sinh thai moi truong.
•

5. Dong bang song Hong va Dong bang song Cu-u Long c6 nhirng

diem gi giong va khac nhau?
Huang dan:
a) Giong nhau

~ Deu la dong bang chau tho do phu sa song ngoi b6i tu d4n tren mot
vinh bien nong, thSm luc dia ma rong tao thanh.
- Dia hinh thdp, tuang doi bang phang.
- Dien tich rong.
b) Khac nhau
- Dien tich: Dong bang song Cuu Long rong han.
- Dia hinh:
+ D6ng bang song H6ng c6 he th6ng de chia cat ra thanh nhi6u 6.
Vung trong de khong dugc b6i dap phu sa hang nam, tao thanh cac bac
ruong cao bac mau va 6 trung ngap nuac; vung ngoai de thuang xuyen dugc
boi dap phu sa.
+ Dong bang song Cuu Long, tren be mat khong c6 de, nhung c6 mang
luai song ngoi, kenh rach chang chit nen mua lu nuac ngap, con vg mua can,
nuac trieu Ian manh lam gin 2/3 dien tich dong bang bi nhilm man. Dong
bang CO cac vung trung Ian nhu Dong Thap Muai, Tu giac Long Xuyen,...
20

• 6. Neu dac diCm cua dai dong bang ven bi£n mien Trung.
Huang dan:
- Co tong dien tich 15 OOOkm^ phin nhiSu hep ngang va bi chia cat
thanh nhiki ddng bang nho, chi c6 mot so d6ng bang dugc ma rong a ctra
song Ian (d6ng bang Thanh Hoa, Nghe An, Quang Nam, Phu Yen).
^
nhi^u d6ng bang thuang c6 su phan chia lam 3 dai: giap bien la c6n
cat, dam pha; giua la vung thip trung, dai trong cung da dugc b6i tu thanh
dSngbang.

^
^
,
,
- Trong su hinh thanh d6ng bang, biln dong vai tro chu yeu. Dat c6 dac
tinh nghco, it phu sa.
• 7. 6 dong bang song Ciru Long, ve mua can, nu-oc trieu Ian manh
lam gan 2/3 dien tich dong bSng bi nhiem man, la do:
A. CO mang luai kenh rach chang chit.
;• f
B. dia hinh thap, bang phang.
' •'
C. CO nhicu vung trQng rong Ian.
D. bi^n bao bgc ba mat d6ng bang.
Huang dan: b
• 8. Thien tai bat thu-otig, kho phong tranh, thu-ong xuyen hang nam de
doa, gay hau qua nang ne cho viing dong bang ven bien nu-Q-c ta la:
A. Bao.
B. Sat la ba biln.
C. Cat bay, cat nhay.

D. Dong dat.

Hitang dan: A
• 9. Dong bSng song Ciru Long c6 dac diem la:
A. Rong 15 OOOkm^
B. Bi chia cat nhieu bai cac de ven song.
C. Co mang luai kenh rach chang chit.
D. Co cac bac rugng cao bac mau.
Hm'mg dan: C

• 10. Di£m khac ciia dong bSng song Hong so vol d6ng bSng song
Ciiu Long la:
A. dugc hinh thanh tren vung sut lun a ha luu song.
B. thap, bang phang.
C. CO de song.
D. dien tich rong.
Huang dan: C
• 11. Dat dai 6' dong bang ven bi6n mien Trung c6 dac tinh nghco,
nhicu cat, it phii sa, do:
A. Trong su hinh thanh d6ng bang, bi6n dong vai tro chu ySu.
B. Bi xoi mon, rua troi manh trong di£u kien mua nhieu.
21


C. Dong bang nam a chan nui, nhan nhieu soi, cat troi xuong.
D. Cac song midn Trung ngan, hep va rat ngheo phu sa.
Huang dan: A
• 12. Du-a vao kien thurc da hoc va hinh 6 S G K (Dia hinh), nhan xet ve
dia hinh ciia hai dong bang song Hong va dong bang song Cii-u Long.
Huang dan:
- Dong bang song H6ng: rong khoang 15 OOOkm^, dia hinh cao a ria phia
tay, tay bSc, thSp dan ra biln va bi chia cat thanh nhieu 6. Do c6 de ven song
ngan IQ nen vung trong de khong dugc boi phu sa hang nam, tao thanh cac
bac ruong cao bac mau va cac 6 trung ngap nuac, vung ngoai de thuofng
xuyen dugc boi phu sa.
- Dong bang song Cuu Long (lay Nam Bo): rpng 40 OOOkm^, dia hinh
thap, phang. Tren be mat dong bang c6 mang luai kenh rach chang chit nen
mua lu nuac ngap sau a vung trung Dong Thap Muai, con ve mua can, nuac
trieu Ian manh lam 2/3 dien tich dong bang bi nhiem man.
• 13. Dira vao hinh 6 S G K (Dja hinh), nhan xct ve dja hinh dong bang

ven bien mien Trung.
Huang dan:
- Phan nhieu hep ngang va bi chia cat thanh nhieu dong bang nho.
- C) nhieu dong bang thuang c6 sir phan chia lam 3 dai: Giap bien la con
cat, dam pha; giua la vung thap trung, dai trong cung da dugc boi tu thanh
dong bang.

jSd* S

T H I E N N H I E N C H I U A N H Hl/aNG S A U S A C C U A B I E N

• 1. Neu cac dac diem chinh ciia Bien Dong.
Huang dan:
a) La vung bien rgng, nguon nuac doi dao, tuang doi kin, c6 dac tfnh
nong am va chiu anh huang ciia gio mua.
b) Dac diem hai van:
- Nhiet do nuac h\kn cao, trung binh nam tren 23*^C va bien dong theo mua.
- Dp man trung binh khoang 32 - 33%o, tang giam theo mua kho va
mua mua. •
- Song manh vao thofi ki gio mua Dong Bac.
- Trong nam, thuy trieu bien dong theo hai mua lii, can. Thuy trieu ien cao
nhat va \in sau nhdt a d6ng bang song Cuu Long va dong bang song I long.
- Hai Imi c6 huong chay chiu anh huong cua gio mua va c6 tinh khcp kin.

c) Bifin Dong giau tai nguyen khoang san (sa khoang, dau khi) va hai san
(da dang vS loai va nang suat sinh vat cao).
• 2. Neu anh huong ciia cac yeu to hai van 6* Bien Dong den thien nhicn
nuoc ta.
Huang dan: Cac yeu to hai van a Bien Dong c6 anh huong den thien
nhien nuac ta:

: •;
- Nhict do nuac bien cao, trung binh nam tren 23''C va bien dong theo mua.
- Do man trung binh khoang 32 - 33%o, tang giam theo mua kho va
mua mua.
- Song manh vao thai ki gio mua Dong Bac.
- Trong nam, thuy trieu bien dong theo hai mua IQ, can. Thuy trieu len cao
nhSt va Ian sau nhat a dong bang song Cuii Long va dong bang song Hong.
- Hai luu CO huong chay chiu anh huong cua gio mua va c6 tinh khep kin.
• 3. Neu cac tac hai do bao gay ra.
Huang dan:
- Gio manh lam do nha cua, cay c6i, cong trinh xay dung, cot dien...
- Gio lam song bien manh (song lung) gay lat do tau thuyen, dap pha vao
bo lam xoi la bo bien, lam nuac dang len gay lu lut.
- Mua Ion gay xoi la duong sa, vach nui, gay IQ lut o vung dong bang.
• 4. Tinh chat nhict doi gio miia the hicn qua cac yeu to hai van cua
Bien Dong nhu the nao?
Huang dan:
- Nhiet do nuac bien cao, trung binh nam tren 23''C va bien dong theo mua.
- Do man trung binh khoang 32 - 33%o, tang giam theo mua kho va
mua mua.
- Song manh vao thai ki gio mua Dong Bac.
- Trong nam, thuy trieu bien dong theo hai mua lu, can. Thuy trieu len cao
nhat va Ian sau nhat a dong bang song Cuu Long va dong bang song Hong.
- 1 lai luu CO huong chay chiu anh huong cua gio mua va c6 tinh khep kin.
• 5. Neu anh huong ciia Bien Dong toi khi hau, dja hinh va gi&i sinh
vat viing ven bien nu-oc ta.
Huang dan:
- Khi hau: nha c6 Bien Dong, khi hau nuac ta mang nhieu dac tinh ciia
khi hau hai duong, dieu hoa hon.
+ Bien Dong la ngu6n du triJ am, lam cho dp am tuong doi cua khong

khi thuong tren 80%.
+ Bic^Dong da mang lai cho nuoc ta mpt lugng mua Ion.
23


+ Cac luong gio tCr bien thoi vao luon sau theo cac thung lilng song
lam giam do luc dia a cac vung a phia lay dat nuac.
+ Bikn Dong lam bien tinh cac khoi khi di qua biln vao nuac ta.
- Dia hinh va giai sinh vat vung bien:
+ Cac dang dia hinh ven bien rat da dang: vinh cua song, cac bo bien
mai mon, cac tam giac chau tho vai bai trieu rong Ian, cac bai cat phang li,
cac vGng vinh nuac sau, cac dao ven ba va nhung ran san ho...
+ Giai sinh vat vung bien rat da dang va giau c6: the hien a cac he
sinh thai (he sinh thai rung ngap man, he sinh thai tren dat phen, nuac man,
nuac ig khac va he sinh thai rung tren dao) giau tai nguyen sinh vat.
•

6. Neu cac ngudn tai nguyen thien nhien va thien tai ff vung bien
nu-oc ta.
Huong dan:

i

~ Tai nguyen thien nhien vung bien:
+ Tai nguyen khoang san: dau khi (c6 tru lugng Ian va gia tri nhdt),
cac mo sa khoang nhu ti tan, cac bai cat ven bien (tru lugng Ian). Vung ven
bien thuan Igi cho nghe lam muoi.
!
+ Tai nguyen hai san: sinh vat giau thanh phan loai va c6 nang suat
sinh hoc cao, nhat la a ven ba. Trong Bien Dong c6 tai tren 2000 loai ca,

han 100 loai lom, khoang vai chuc loai muc, hang nghin loai sinh vat phu
du va sinh vat day. Ven cac dao, nhat la hai quan dao Ian Hoang Sa va
Truong Sa con c6 cac ran san ho va cac loai sinli vat khac tap trung.

• 9. Rirng ngap man ven bien o* nu'oc ta phat trien manh nhat if:
A. B S C Bo.
B. Bac Trung Bo.
C. Nam Trung Bp.

D. Nam Bo.

Huong dan: D
^ '
• 10. Khoang san c6 tru lu'ong Ion va gia trj nhat cua viing bien nu-oc
ta la:
>
A. Mu6i.
B.Sa khoang.
C. Ddu khi.
D. Cat.
't/! • ;
Huong dan: C
• 11. Tai nguyen quy gia ven cac dao, nhat la hai quan dao Hoang Sa
va Tru'cmg Sa la:
A. Tren 2000 loai ca.
C. Cac ran san ho.

B. Han 100 loai tom.
D. Nhieu loai sinh vat phu du.

Huang dan: C
• 12. Xac dinh tren ban do Dia li tu nhien Vict Nam vj tri cac vjnh
bien: Ha Long, Da Nang, Xuan Dai, Van Phong, Cam Ranh. Cac
vjnh bien nay thuoc cac tinh, thanh pho nao?
Huang dan:
- Ha Tong (thanh pho Ha Long, tinh Quang Ninh).
- Da Nang (thanh pho Da Nang).
- Xuan Dai (tinh Phu Yen).
- Van Phong, Cam Ranh (tinh Khanh Hoa).

- Thien tai:
+ Bao: Moi nam trung binh c6 3 den 4 can bao true tiSp tu Bien Dong
do vao nuac ta, gay nhieu thiet hai nang ne cho san xuat va dai song.
+ Sat la ba bien: xay ra nhieu a dai ba bien Trung Bo.
+ Cat bay, cat chay Ian chiem ruong vuan, lang mac va lam hoang hoa
dat dai a vung ven bien mien Trung.
• 7. Bien Dong la mot viing bien:
A. Khong rong.

B. Ma rgng ra Thai Binh Duong.

C. Co dac tinh nong am.

D. It chiu anh huang cua gio mua.

Ilmmg dan: C
• 8. Tinh chat nhict doi gio mua ciia Bien Dong du-ffc the hien qua yeu to:
A. Nhict do.

B. Dien tich.

C. Hai luu.

D. Cau A + C dung.

Huong dan: D

Bai 9

THIEN NHIEN NHIET D O I AM GIO MUA

1. Dua vao kicn thiic da hoc cho biet vi sao nuoc ta c6 khi hau nhiet doi
am gio mua?
Huang dan: Vi tri nuac ta nam trong vung noi chi tuyen, trong khu vuc
nhiet dai gio mua, tiSp giap vai Bien Dong rong lofn, nen c6 khi hau nhiet
dai am gio mua.
2. Dua vao kidn thuc da hoc, hay cho biet trung tam xuat phat gio mua
Dong Bac va tinh chat ciia khoi khi nay.
Huang dcln:
n?;)
- Trung tam xuk phat gio mua Dong BSc: khoi khi lanh tu trung tam cao
ap Xibiaa vTdo 50"B.
- Tinh chat cua kh6i khi: Rk lanh va kho.

.
>' : *
25

24

3. Du-a vao kien thirc da hoc, hay cho bict cac trung tam cao ap hinh
thanh gio mua mua ha & Viet Nam, hu-ong gio di chuyen va tinh chat
ciia cac khoi khi nay.
Huang dan:
- Gio tir trung tarn cao ap Bdc An Do Duong qua vinii Bengan (khoi khi
nhiet doi vinh licngan - TBg) xam nhap true tiep vao nuae ta theo huong
tay nam. Khoi khi nay am, nhung sau khi vugt nui (Truang Son, cac day nui
chay doc theo bicn gioi Vict - Lao,...) vao nuae ta tro nen kho nong (gio
phan tay nam).
-~ Gio tu trung tam cao ap can chi tuyen nua cku Nam th6i huang dong
nam, chuyen sang huang tay nam sau khi vucrt qua xich dao (do lire
Corioiit) xam nhap true tiep vao nuae ta. Kh6i khi nay c6 t4ng km rat day
tao nen dong thang Ian trcn duang hoi tu noi chi tuySn, gay mua cho cac
vung don gio Nam Bo va Tay Nguyen. Do ap thap Bic Bo, kh6i khi nay di
chuyen theo huang dong nam vao Bac Bo.
• 4. Hoat dong ciia gio mua da dan toi sy phan chia mua khi hau khac
nhau giu-a cac khu vu'c nhu* the nao?
Huang dan: su luan phien cac khoi khi hoat dong theo mua khac nhau ca
ve huang va ve tinh chat da tao nen su phan mua khi hau.
~ () mien Bac: c6 mua dong lanh kho, it mua va mua ha nong sm, mua nhieu.
- C5 mien Nam: c6 hai mua kho, mua am ro ret.
- O vung dong bang ven bien mien Trung: c6 hai mua mua, kho, nhung
mua mua lech ve thu dong.
• 5. Tinh chat nhiet doi ciia nuoc ta duoc bi6u hien nhu- the nao?
Huang dan:
- Tong buc xa Ian, can bang hue xa duong quanh nam.
- Tong nhiet do va nhiet do trung binh nam deu cao. Nhiet do trung binh
nam tu 22 - 27"C, t6ng s6 giof nSng tuy nai tu 1400 - 3000 gia.
• 6. Trinh bay hoat dong ciia gio miia & nu'oc ta va he qua cua no doi

voi su- phan chia miia khac nhau giua cac khu vuc.
Huang dan: Viet Nam c6 hai mua gio chinh: Gio mua mua dong va gio
mua mua ha.
- Gio mua mua dong:
+ Tu thang X I - IV, mien Bac chiu tac dong cua kh6i khi lanh phuang
Bac thoi thco huang dong bac, thuang goi la gio mua Dong Bde. Vao cac thang
XI. XII, I , khoi khi lanh di chuyen qua luc dia chau A mang lai cho mien Bac

nuac ta thai tilt lanh kho. DSn cac thang II, III, khoi khi lanh di chuyen ve phi'a
dong, qua hikn vao nuac ta gay nen thai iik lanh am, mua phun.
Gio mua Dong Bac th6i theo tirng dot, chi hoat dong manh a mien Bac,
hinh thanh mot mua dong c6 2 - 3 thang lanh (nhiet do xu6ng dual 18°C).
Gio miia Dong Bac hoat dong manh c6 the xuong tai 12^*8. Khi di chuyen
xu6ng phia nam, khoi khi nay bi bi6n tinh va suy y6u dan nen duang nhu
kit thuc bai buc chan day Bach Ma.
+ Trong thai gian nay, tu Da NEng tra vao, tin phong nua chu Bac
cung th6i theo huang dong bac, hinh thanh mot mua kho, nang nong.
- Gio mua mua ha: c6 hai lu6ng gio cung huang tay nam thoi vao nuac ta.
+ Vao cac thang V, V I , V I I : khoi khi nhiet dai tir An Do Duong di
chuyfin theo huang tay nam xam nhap true tiep va gay mua Ian cho dong
bang Nam Bo va Tay Nguyen. Vugt day Truang San, khoi khi tra nen nong
kho (gio Tay, con goi la gio Lao) tran xu6ng vung dong bang ven bien
Trung Bo va phSn nam cua khu vuc Tay Bac. Doi khi do luc hut cua ap thap
Bac Bo lam \uk hien gio Tay kho nong tai ddng bang Bac Bo, khien cho
nhiet dp len tai 35 - 40"C va do km xu6ng dual 50%.
+ Tu thang V I din thang IX: gio mua Tay Nam (xuat phat tu ap cao
can chi tuyin nua cku Nam) hoat dong. Vugt qua bien vung xich dao, khoi
khi nay tra nen nong km thuang gay mua Ian va keo dai cho cac vung don
gio a Nam Bo va Tay Nguyen. Hoat dong cua gio mua Tay Nam cung vai
dai hoi tu nhiet dai la nguyen nhan chu yeu gay mua vao mua ha cho ca hai

miln Nam, Bac va mua vao thang IX cho Trung Bo. Do ap thap Bac Bo,
kh6i khi nay di chuyin theo huang dong nam vao Bac Bo, tao nen "gio mua
Dong Nam" vao mua ha a mien Bac.
- Su luan phien cac kh6i khi hoat dong theo mua khac nhau ca v l huang
va ve tinh chat da tao nen su phan mua khi hau.
+ () mi In Bac: eo mua dong lanh kho, it mua va mua ha nong am,
mua nhilu.
'
+ 6 miln Nam: c6 hai mua kho, mua am ro ret.
+ 0 vung dong bang ven biln mien Trung: c6 hai mua mua, kho,
nhung mua mua lech ve thu dong.
• 7. Thoi gian gio mua mua dong thfii vao nuoc ta tir (thang):
A. 1 0 - 4 .

B. 1I~4.

c. 12

D. 1-4.

4.

Huc'/ng dan: B

' •


•

A . Gio Mau dich nua cau Nam.

B. Gio Mau dich nua chu Bac.

C. Gio Dong Bac.

D. Gio Tay Nam t u vinh Tay Bengan.

Huang dan: C
•

Huang dan:

8. Nguyen nhan gay mu-a phun cho vung ven bidn va dong bang c
Bac Bo la gio:

9. Tir VI tuycn 16''B trff vao, ve mua Dong, gio thinh hanh la:

a) Nhan xet
- Nhiet do trung binh nam va thang I deu tang t u bac vao nam.
- Nhiet do trung binh thang I tang rat nhanh t u bac vao nam, nghia la
nhiet do phia Bac thdp hon nhieu so vai phia Nam.
- Nhiet do trung binh thang 7 nhin chung it thay doi khi di tu bac vao nam.

A . Gio Dong Bac thoi tir cao ap can chi tuyen nua cku B4C.

b) Nguyen nhan

B. Gio Tay Nam thoi t u cao ap can chi tuyen nua cau Nam.

- Do vT do dia l i , cang vao nam cang gan xich dao, nhan dugc luoTig buc

C. Gio mua Dong Bac thoi t u cao ap can cue.

xa Ion hon.

D. Gio Tay Nam thoi t u cao ap a A n Do Ducmg.

- Do tac dong cua gio mua Dong Bac, nen nhiet do vao thang I a phia

Huang dan: A
• 10. Mu'a vao thu dong la dac diem sy phan mua khi hau ciia:

Bkc ha vk th4p so vai phia Nam. N h u vay, gio mua Dong Bac la nguyen

A. Mien Nam.

B. MiSn Trung.

nhan chu yeu gay nen su tang nhiet do t u Bac vao Nam.

C. Mi6n Bfie.

D. Cau A + B dung.

• 13. Dira vao bang so lieu sau:

Huang dan: B
•

LUONG MUA, K H A N A N G B O C H O I V A C A N B A N G A M

11. Nguyen nhan gay mua Ion va keo dai & cac vung don gio Nam Bo
va Tay Nguyen la do hoat dong ciia:
B. Gio mua tay nam xuat phat t u vinh Ben-gan.

D j a 6\km

Lu'O'ng mu'a

Lu'O'ng b d c ho"!

C a n bJing I m

(mm)

(mm)

(mm)

C. Gio tin phong xuat phat t u cao ap can chi tuySn nua chu BSc.

Ha N o i

1676

989

+ 687

D. Gio dong bac xuat phat t u cao ap Xi-be-ri.

Hug

2868

1000

+ 1868

Huang dan: A

TP. H6 Chi M i n h

1931

1686

+ 245

12. Dua vao bang so lieu sau, hay nhan xet su- thay d6i nhiet do tiiBac vao Nam. Giai thich nguyen nhan.
N l i l K T DC) I^RUNG B I N I I N A M V A T O N G N H I E T D Q N A M

Hay so sanh nhan xet vc luong mua, can bang am ciia ba dia diem va
giai thich tai sao.
Huang dan:

T A I M O T SO D I A D I E M
Dja diem

Nhiet d o

Nhiet d o t r u n g

Nhiet d o trung

trung binh n a m

binh t h a n g 1

binh t h a n g 7

(°C)

(°C)

CC)

Lang Son

21,2

13,3

27,0

HaNoi

23,5

16,4

28,9

Vinh

23,9

17,6

29,6

IIuS

25,1

19,7

29,4

Quy Nhan

26,8

23,0

29,7

TP. H6 Chf M i n h

27,1

25,8

27,1

; i

C U A M O T SO D I A D I E M

A . Gio mua tay nam xuat phat t u cao ap can chi t u y l n nua c^u Nam.

•

j

- Hug C O lugng mua cao nhk do biic chan day Bach M a doi vai cac
luong gio th6i huang dong bac, bao t u Bien Dong vao va hoat dong cua hoi
tu noi chi tuySn. Ciing vi vay. Hug c6 mua mua vao thu dong (tCr thang V I I I - I).
Vao thai k i mua nhiSu nay, lugng boc hod nho, nen can bang hm a Hue r i t cao.
- TP. H6 Chi M i n h c6 lugng mua cao han Ha N o i do true tiep don nhan
gio mua tay nam mang mua, hoat dong cua hoi tu noi chi tuygn manh ban,
nhung nhiet do cao nen b6c hai nuac manh han, v i the c6 can bang am
tuang duomg Ha N o i .

.•Mil

29


BdifO

•

T H I E N NHIEN N H I E T D Q I AM G I O MUA (tiep theo)

1. Tai sao noi dia hinh niro-c ta la dja hinh xam thyc - boi tu?
Huang dan:
- Xam thuc manh a midn d6i niii:

+ Tren cac suan doc, be mat dia hinh bi cSt xe, ddt bi xoi mon, rua
troi, nhieu nai chi con tra soi da; ben canh do la hien tugng dSt trugt, da la.
+ 0 vung niii da voi hinh thanh dia hinh cacxta vai cac hang dong
ngam. suoi can, thung kho va cac doi da voi sot.

- Hien nay ph6 bien la rvmg thii sinh vai cac he sinh thai rirng nhiet dai
gio mua bi6n dang khac nhau: rung gio mua thuang xanh, rung gio mua nua
rung la, rirng thua kho rung la, xa van, bui gai han nhiet dai.
- Thanh phan cac loai nhiet dai chiem uu the.
- He sinh thai rung nhiet dai km gio mua phat triln tren dat feralit la
canh quan tieu bifiu cho thien nhien nhiet dai am gio mua a nuac ta.
• 4. Trinh bay anh huong ciia thien nhien nhiet doi gio mua den hoat
dong san xuat va doi song.
Huang dan:

j

a) Anh huMg den san xuat nong nghiep

+ 1 Yen cac vung doi them phu sa c6: lap dat mat bi bao mon, rua troi;
lau ngay tao ncn loai ddt xam bac mau.

- Thuan Igi: tao digu kien phat triSn nSn nong nghiep liia nuac, da dang

- Boi tu nhanh a dong bang ha luu song: a ria phia nam d6ng bang chau
tho song Hong va phia tay nam d6ng bSng song Cuu Long hang nam \kr\a
bien tu vai chuc den gSn tram met.

hoa cay trSng, vat nuoi.
- Kho khan: han han, \u lut, tai biSn khi hau, dien biln khi hau that
thuang (nam ret sam, nam ret mugn, nam ung ngap, nam han han,...).

•

2. Tai sao noi song ngoi niro-c ta la song ngoi cua viing nhiet doi am
gio miia?
Huang dan:
- Mang luai song ngoi day dac.
+ Tren toan lanh th6 c6 2360 con song c6 chi^u dai tren 10km
+ Doc ba biSn: cu 20km gap mot cua song.
+ Song ngoi nuac ta nhiSu, nhung phSn Ion la song nho.
~ Song ngoi nhieu nuac, giau phu sa:

+ T6ng luyng nuac 839 ti m^/nam (trong do c6 60% lugng nuac nhan
tu ngoai lanh th6).
+ Tong lugng phu sa hang nam do song ngoi a nuac ta van chuyin ra
Bign Dong la 200 trieu t i n .
- Che do nuac theo mua:

b) Anh huang din cac hoat dong san xuat khdc va d&i song
- Cac hoat dong giao thong van tai, du lich, cong nghiep khai thac... chiu
anh huong true ti6p cua su phan mua khi hau, mua nuac song.

- Do 4m cao gay kho khan cho viec bao quan may moc, thiet bi, nong san.
- Cac thien tai nhu bao, lu lut, han han hSng nam gay t6n that rat Ion cho
mgi nganh san xuk, gay thiet hai wh nguai va tai san cua dan cu.
- Cac hien tugng thai tik thk thuang nhu dong loc, mua da, suang
mu6i, ret hai, kho nong... cung gay anh huong Ion dSn san xuk va dcri s6ng
nhan dan.
- Moi truong thien nhien de bi suy thoai, nfiu khong su dung hop l i dk
di bi xoi mon, rua troi, \u lut, kho han gia tang.
• 5. Vi sao dja hinh d6i niii nu-oc ta bi xam thu-c manh?

+ Mua IQ tuang ung vai mua mua, mua can tuang ung vai mua kho.
+ Tinh that thuong trong chS do mua cung quy dinh tinh that thuong
trong che do dong chay.

Huang ddn: Do tac dong cua khi hau. Khi hau (bao gom cac y§u t6 nhiet
do, bien do nhiet, gio, mua Sm, su phan hoa mua mua, mua kho) tham gia
vao cac qua trinh co hgc, vat l i , thS hien a qua trinh xam thuc dien ra manh
me. (Bilu hien: b6 mat dia hinh bi cat xe, hem vuc, khe sau...).

•

• 6. Neu anh hu-ong tich cu-c va tieu cu-c cua dia hinh xam thuc boi tu

3. Neu nhO-ng bieu hien chii yeu cua he sinh thai rirng nhiet doi am
gio mua nu'O'c ta.

manh den viec sir dung dat 6' nu'O'c ta.

Huang dan:

Huang ddn:

- He sinh thai rung nguyen sinh dac trung la rung ram nhiet dai am la
rpng thuong xanh, con lai rk it.
30

11
^.lih

~ Tich cue: Ma mang dong bang ha luu song.
- Tieu cue: DSt bi bao mon rua troi, nhiSu noi chi con tro soi da.
31


7. Vi sao song ngoi niro'c ta c6 mang liroi day dac, nhieu niroc, giau
phu sa, che do niroc theo mua?
Huang dan:
- Do tac dong cua khi hau mua nhieu tren dia hinh d6i nui chiem phin
Ion dien tich va bj cat xe manh, suofn d6c Ion nen mang luoi song ngoi day
dac, nhieu nuac, giau phu sa.
- Do mua theo mua nen song ngoi c6 che do nuac theo mua.
• 8. Vi sao dat feralit la loai dat chinh a Viet Nam?
Huang dan:
- Qua trinh feralit la qua trinh hinh thanh dk dac trung cho khi hau nhiet
doi am.

C. Be mat dia hinh bi cSt xe, hem vuc, khe sau.
D. Tich tu dk da thanh non phong vat a chan nui.

•

- Trong dieu kien nhiet am cao, qua trinh phong hoa dien ra manh, cac
chat baza de tan nhu Ca^^, Mg^',
bi riia troi, lam cho dk chua, d6ng thai
oxit sat va nhom dugc tich tu, lam cho dk c6 mau do vang.
- Viet Nam c6 khi hau nhiet dai hm gio miia nen dit feralit la loai dk
chinh a Viet Nam.
• 9. Dat feralit c6 dac tinh gi?
Huang dan: Dat chua, ngheo mun, nhi^u set. DSt c6 mau do vang do c6
nhieu hop chit sat, nhom. Cac hop chat nay thuang tich tu thanh kk von
hoac da ong nam each mat dk kha sau (0,5 - Im). Khi da ong bi mk lap
che phu va 16 ra ngoai se kho cung lai.
•

10. Neu bieu hien cua thien nhien nhiet doi §m gio miia qua cac
thanh phan dia hinh, song ngoi, tho nhu-ong, sinh vat 6- nu-o-c ta.
Huang dan:

Huang ddn: A
• 12. Qua trinh hoa hoc tham gia vao viec lam bien doi be mat dia hinh
hien tai duoc bieu hien &:

•

11. Tac dong cua dja hinh xara thu-c boi tu manh d6n viec siir dung
dat ff nu-oc ta la:
A. Bao mon, rua troi dk, lam tra soi da.
B. Tao thanh dia hinh cacxta vai cac hang dong ngim.

32

C. Thanh tao dia hinh cacxta.

D. Ddt trugt, da la a suan d6c.

C. Trong nam c6 hai mua kho va mua.
D. D6i nui bi cat xe, do doc Ian va mua nhieu.
Huang ddn: C
• 14. Nguyen nhan lam cho dat dai nu-frc ta de bi suy thoai la:
A. Khi hau nhiet km cao, mua theo mua, dia hinh nhieu doi niii.
B. Khi hau nhiet km cao, mua theo mua, dia hinh nhieu doi nui thap.
C. Mua theo mua, xoi mon nhiSu, dia hinh nhieu doi niii.
D. Dia hinh nhifiu d6i nui, mua Ian va tap trung vao mot mua.
Huang dan: B
• 15. Qua trinh feralit dien ra manh me 6' viing:
A. Ven biln.

B. D6ng bang.

C. Viing nui.

D. Doi.

Huang ddn: D

&di 11

- Song ngoi: mang luai day dac; nhieu nuac, giau phu sa; chg do nuac
theo mua.

-- Sinh vat tieu bieu la he sinh thai rung nhiet dai km gio mua vai thanh
phan thuc, dong vat nhiet dai chiem uu t h l

B. Hien tugng bao mon, rua troi dat.

Huang ddn: C
• 13. Che do nu-oc theo mua la do:
A. Do d6c dia hinh Ian, mua nhieu.
B. Mua nhieu tren dia hinh doi nui chiem dien tich Ian.

- Dia hinh: qua trinh xam thuc - b6i tu la qua trinh chinh trong sir hinh
thanh va bien doi dia hinh Viet Nam hien tai. Do chju tac dong cua nkn
nhiet do cao, lugng mua Ian vai hai mua kho, km nen qua trinh xam thirc,
rua troi a mi6n nui va b6i tu nhanh a d6ng bang ha luu diln ra manh.

" Dat: qua trinh feralit la qua trinh hinh thanh dk chu y8u. Feralit la loai
dat chinh va dat dc bi suy thoai.

A. Hien tugng xam thuc.

•

I

THIEN NHIEN PHAN HOA OA DANG

1. Neu su- khac nhau ve canh quan ciia phan lanh tho phia B5c (tir
day Bach Ma trff ra) va phan lanh th6 phia Nam (tir day Bach Ma
tro' vao). Tai sao c6 sy khac nhau do?
Huang ddn:

a) Sir khac nhau
- P h k phia Bac lanh th6 (tir 16'^B tra ra);
+ Canh quan tieu bilu la dai rung gio mua nhiet dai.
+ Thanh phkn thuc vat, dong vat nhiet dai chifim uu t h l , ngoai ra con
CO cac loai cay can nhiet (de, re) va cac loai cay on dai (sa mu, pa mu).


+ 6 vung dong bang vao mua dong trong dugc ca cac loai rau on dai.
- Phan phia Nam lanh tho (tir 16°B tra vao):
+ Canh quan thien nhien tieu bi8u la dai rung gio mua can xich dao.
+ Thanh phdn thuc vat, dong vat phan Ian thuoc vung xich dao va
nhiet dai tu phuang Nam (Ma Lai - Indonexia) di len hoac tir phia tay (An
Do - Mianma) di cu sang. Trong rung xuit hien nhilu loai cay chiu han,
rung la vao mua kho.
+ Dong vat tieu bieu la cac loai thii Ian vung nhiet dai va xich dao
(voi, ho, bao...). Vung dam ISy c6 tran, rSn, ca s§u...
h) Nguyen nhan chuyiu do sukhdc nhau vi khihau
- Phan phia BSc lanh th6 (tu 16% tra ra): khi hau nhiet dai km gio miia
CO mua dong lanh.
+ Nhiet do trung binh nam tu 22 - 24°C. Do anh huang ciia gio miaa
Dong Bac, nen mign Bac c6 mua dong vai 3 thang lanh (t° < 18°C) th6 hien
ro a d6ng bang Bac Bo va vung niii phia Bac.
+ Ve phfa Nam, gio mua Dong Bac ySu ddn, tu day Hoanh Son (vT do
18 C) tra vao khong c6 mua dong ro ret.
- Phan phia Nam lanh th6 (tu le^B tra vao): khi hau can xich dao gio mua.
+ Nen nhiet thien ve khi hau xich dao, quanh nam nong, nhiet do trung
binh nam tren 2 5 ^ va khong c6 thang nao duai 20°C, hihxx hien ro tu Quy
Nhan tra vao.
+ Trong nam c6 2 mua ro ret: mua mua va mtia kho, dac biet tir vT do

14°Btravao.
•

2. Neu SU' khac nhau giua thien nhien vung bien va them luc dia,
thien nhien vung dong bang ven bi6n, thien nhien vung doi niii.
Huang dan:
a) Thien nhien viing bien va thint luc dia

- Vung biln Ian gap 3 lan dien tich dat \ihn va tren biln c6 han 4000 hon
dao lan nho.
- Them luc dia phia bac va phia nam c6 day nong, ma rong, nai quin tu
nhilu dao ven ba va ma rong cua cac d6ng bang chau th6. Duong ba biln Nam
Trung Bo khuc khuyu vai them luc dia hep, tiSp giap vung h\kn nuac sau.
- Khi hau Bien Dong cua nuac ta mang dac diSm khi hau cua vimg bien
nhiet dai am gio mua. Cac dong hai luu thay d6i huang theo mua.
b) Thien nhien viing ddng bdng ven biin: Hinh thai d6ng bang c6 sir
phu hgp vai hinh th6 niii non va thgm luc dia.
- Nai hinh thanh cac dong bang chau th6 song H6ng, song Cuu Long,
doi nui lui xa vao dat li6n, d6ng bang ma rong vai cac bai trieu thlp phang.
34

- Dai dong bang ven h\hn tir Mong Cai dSn Hal Phong va tir Thanh Hoa
ciSn Ninh Thuan hep ngang, d6i niii lan ra sat bien, chia cat thanh nhijng
d6ng bang nho. Cac dang dia hinh b6i tu, mai mon xen ke nhau, cac c6n cat,
dam pha kha pho bien.
c) Thien nhien viing ddi nui: sir phan hoa thien nhien a mien doi niii rat
phuc tap, ph6 biSn a nuac ta la do tac dong cua gio mua vai huang cua cac
day nui.
•
^

- 6 vung nui thap Dong Bac c6 mua dong lanh din sam. (3 vung nui thap
Tay Bac mua dong bat lanh nhung kho han, miia ha den sam, doi khi c6 gio
lay, lugng mua giam. Khi hau Tay Bac lanh chu y l u do dia hinh nui cao.
- Trong khi suan Dong Truang San c6 mua vao thu dong, thi vung niii
Tay Nguyen lai la miia kho, nhilu nai kho han gay gat. Vao mua mua Tay
Nguyen thi ben suan Dong lai chiu tac dong cua gio Tay kho nong.
• 3, Neu nguycn nhan nao tao nen su phan hoa thien nhien theo B5c - Nam.
Huang dan:
- Sir tang lucmg biic xa mat trai tu Bac - Nam do goc nhap xa tang.
- Su giam siit anh huang ciia kh6i khong khi lanh \k phia Nam.
• 4. Neu anh huotig kct hop ciia gio mua voi hu-ong cac day nui den su
khac biet v6 thien nhien gifra hai vung niii Dong Bac va Tay Bac,
gifira Dong va Tay Truong Son.
Huang ddn: Su phan hoa thien nhien a rmhn doi niii rat phiic tap, pho
biSn a nuac ta la do tac dong ciia gio mua vai huang cua cac day niii.
- CJ vung niii thip Dong Bac c6 mua dong lanh dSn sam. C) vung niii thap
Tay Bac miia dong bat lanh nhung kho han, mua ha den sam, doi khi c6 gio
Tay, lugng mua giam. Khi hau Tay Bac lanh chu ydu do dia hinh niii cao.
- Trong khi suan Dong Truang San c6 mua vao thu dong, thi vung niii
Tay Nguyen lai la miia kho, nhicu nai kho han gay gat. Vao miia mua Tay
Nguyen thi ben suan Dong lai chiu tac dong cua gio Tay kho nong.
• 5. Neu dac di£m thien nhien n6i bat cua phan phia BSc va phia Nam
lanh tho nu"6c ta.
Huang dan:
~ Thien nhien phan phia Bac lanh th6 (tir 16°B tra ra): Dac trung cho khi
hau nhiet dai km gio miia c6 mua dong lanh.
+ Nhiet do trung binh nam tir 22 - 24"C. Do anh huang cua gio miia Dong
Bac, nen mifin Bac c6 miia dong vai 3 thang lanh (t"<18"C) t h i hien ro a
d6ng bang Bac Bo va viing nui phia Bac. Vg phia Nam, gio miia Dong Bac
ySu dan, tir day Hoanh San (vT do 18*'C) tra vao khong c6 miia dong ro ret.

+ Canh quan tieu bi6u la dai rirng gio miia nhiet dai. Thanh phan th\rc
vat, dong vat nhiet dai chi6m uu th£, ngoai ra con c6 cac loai cay can nhiet


(de, re) va cac loai cay on dai (sa mu, pa mu). C5 vung d6ng bang vao mua
dong trdng dugc ca cac loai rau on dai.
- Thien nhien phan phia Nam lanh tho (tu 16°B trof vao): Thien nhien
mang sac thai cua vung khi hau can xich dao gio mua. •
+ Nen nhiet thien ve khi hau xich dao, quanh nam nong, nhiet do trung
binh nam tren 25'*C va khong c6 thang nao duai 2(fC, bieu hien ro t u Quy
Nhan tra vao. Trong nam c6 2 mua ro ret: mua mua va mua kho, dac biet tir
vTdo 14^B tra vao.
+ Canh quan thien nhien lieu bieu la dai rirng gio mua can xich dao.
Thanh phan thuc vat, dong vat phan Ion thuoc vung xich dao va nhiet dai tir
phuang nam ( M a Lai - Indonexia) di len hoac t u phia tay ( A n Do Mianma) di cu sang. Trong rung xuat hien nhieu loai cay chiu han, rung la
vao mua kho. Dong vat tieu bieu la cac loai thu I O T I vung nhiet dai va xich
dao (voi, ho, bao...). Vung dam lay c6 tran, ran, ca sau...
• 6. Neu khai quat sir phan hoa thien nhien theo Dong - Tay. Dan
chung ve moi lien he chat chc giua dac diem thien nhien viing them
luc dia, viing dong bang yen bien va viing doi niii ke ben.
Huang dan:
- Sy phan hoa thien nhien theo Dong - Tay biSu hien ro nhdt la sir phan
hoa dai dia hinh: vung bien - them luc dia, vung dong bang ven bien va
vung doi niii.
- Sir phan hoa thien nhien theo Dong ~ Tay c6 sir khac nhau giua cac
vung do do cao, do huang cac day nui vai sir tac dong cua cac lu6ng gio
Dong Bac, Tay Nam, bieu hien a su phan hoa thien nhien giiJa dong va tay
Bac Bo, giiJa dong va tay Truofng San.
- Dan chung ve moi lien he chat che giija dac diSm thien nhien vung
them luc dia, vung dong bang ven bien va vung doi nui ke ben: Giira hinh

thai dong bang vai hinh the doi nui phia Tay va vung them luc dia phia
Dong CO moi quan he chat che.
+ N a i hinh thanh cac dong bang chau tho song H6ng, song Cuu Long,
doi niii lui xa vao dat lien, dong bang ma rong vai cac bai trieu thap phang.
+ Dai dong bang ven bien t u Mong Cai d8n I l a i Phong va t u Thanh Hoa
den Ninh Thuan hep ngang, doi nui Ian ra sat bien, chia cat thanh nhilng
dong bang nho, chi rong han a mot vai d6ng bSng b6i tu phu sa cua cac
song Ma, song l l i u Bon, song Tra Khuc, song Da Rang. Cac dang dia hinh
boi tu, mai mon xcn ke, cac con cat, dam pha kha pho bien la he qua tac
dong ket hop chat che giua bien va vung doi nui phia tay a dai d6ng bang
hep ngang nay.
+ Vung them luc dia c6 hinh dang ma rong hai dSu va that hep lai a doc
mien Trung.
36

•

7. Thien nhien vung niii Dong Bac khac voi T a y B5c a diem:
A . Mua dong bat lanh, nhung kho han.
B. Mua ha d i n som, doi khi c6 gio Tay, lugng mua giam.
C. Mua dong lanh den som ban a cac vung niii thap.
D. K h i hau lanh chii yeu do do cao cua dia hinh.
Huang dan: C

•

8. Cho bang so lieu:
NHIET D O VA

LirgNG

M U A TRUNG BINH T H A N G

6'M0TS0O!AOieM
TP. H6 Chi IVIinh

Hue

Ha Noi
Nhiet
do
(°C)

Lu-gng
mu-a
(mm)

Nhiet
do
(°C)

Lipang
mira (mm)

Nhiet
do
(°C)

Lu-ang
mu'a

(mm)

I

16,4

18

20,0

161

25,8

14

II

17,0

26

20,9

62

26,7

4

III

20,2

44

23,9

47,

27,9

10

IV

23,7

90

26,0

51

28,9

50

V

27,3

188

28,3

82

28,3

218

VI

28,8

240

29,3

116

27,5

312

VII

28,9

288

29,4

95

27,1

294

VIII

28,2

318

28,9

104

27,1

270

IX

27,2

265

27,1

473

26,8

327

X

24,6

130

25,1

795

26,7

267

XI

21,4

43

23,1

580

26,4

116

XII

18,2

23

20,8

297

25,7

48

23,5

1676

25,2

2867

27,1

1931

Thang

Trung
binh
nam
Nhan xet nao sau day khong dung voi bang so lieu:
A . Gang vao Nam, nhiet do cang tang.
B. K h i hau a Ha N o i c6 mua dong lanh, it mua.
C. Mua mua nhieu a Hue trung v a i mua ha.
D. K h i hau a TP. H6 Chi M i n h phan hoa hai miia mua kho ro ret.
Huang dan: C


• 9. Khu vu-c nam vung phia tay BSc Bo c6 mua ha den s&m
phia dong BSc Bo, do noi day:
A. ft chiu tac dong true tidp cua gio mua dong bac.

hoTi

vung

B. gio mua tay nam ddn som hon.
C. gio mua dong bac din muon hon.
D. chiu anh huong cua biln nhiSu hon.
Huang ddn: B
•

10. Dilm giSng nhau ve ty nhien cua vung ven bien phia dong

Truong Son Nam va viing Tay Nguyen la:
A. mua mua vao thu dong (tu thang IX, X - I , II).
B. mua mua vao ha thu (tu thang V - X).
C.

CO

mot mua kho sau sic.

D. ve mua ha c6 gio Tay kho nong.
Huang ddn: C
• 11. Thang mu-a cure dai liii dan tir BSc Bo den Trung Bo la do:
A. su lui dan ve vi tri trung binh cua dai hoi tu noi chi tuySn.
B. cang \l nam cang xa chi tuyin Bac ban cSu.
C. gio tay nam ngu6n g6c nam ban cdu suy ykn din.
D. su lui dan mua mua noi chung tu BSc Bo dgn Trung Bo.
Huang ddn: A
• 12. Du-a vao bieu do nhiet do va lu-ong mu-a a Ha Noi va TP. Ho Chi
Minh a S G K , nhan xet ve che do nhiet va ch6 do mua 6- hai dja
diem tren.
Huang ddn:
- Che do nhiet:
+ Ha Noi CO nkn nhiet do thkp hon a TP. H6 Chi Minh (nhiet do trung
binh nam 23,5°C so vol 27,1 °C).
. + Ha Noi CO 3 thang (12, 1 va 2) c6 nhiet do xu6ng dual 20'^C, tham chi
Co 2 thang nhiet do xu6ng dual 18°C.
+ H^'N^ico 4 thang (6, 7, 8, 9) nhiet do cao hon a TP. H6 Chi Minh.
+ TP. Ho Chi Minh quanh nam nong, khong c6 thang nao nhiet do
xuong duoi 25,7''c.
. + Bien do nhiet do a Ha Noi cao, tai 12,5°C. Bien do nhiet do a TP. H6

Chi Minh thap, chi 3,1 °C.
- Che do mua:
38

+ Ha Noi va TP. Ho Chi Minh deu c6 mua nhieu trong cac thang tu 5 - 1 0 .
Nhung lugng mua trong cac thang nay a TP. Ho Chi Minh lonn hon.
+ Ha Noi va TP. H6 Chi Minh dhu c6 lugng mua it vao cac thang X I - 4,
nhung lugng mua trong cac thang nay a Ha Noi Ion hon.
• 13. Quan sat tren ban do Dia li tu nhien Viet Nam (hoac Atlat Dia li
Viet Nam), nhan xet ve sy thay doi thien nhien tir Tay sang Dong.
Huang ddn:
Tic Dong sang 1 ay, thien nhien nuac ta c6 sir phan chia thanh 3 dai ro ret:
a) Thien nhien vung biin va them luc dia
- Vung bien rgng va c6 rk nhieu hon dao Ion nho.
- ThSm luc dia phia bac va phia nam c6 day nong, ma rong, noi quan tu
nhihu dao ven bo va ma rong cua cac d6ng bang chau tho. Duofng ba biln
Nam Trung Bo khuc khuyu voi thSm luc dia hep, tiep giap vung bien nuac sau.
b) Thien nhien vung dong Mng ven bien
- Noi hinh thanh cac d6ng bang chau tho song Hong, song Cuu Long,
d6i niii lui xa vao d4t liSn, d6ng bang mo rong vai cac bai trieu thap phang.
- Dai d6ng bang ven biln tu Mong Cai ddn Hai Phong va tu Thanh Hoa
dSn Ninh Thuan hep ngang, d6i niii Ian ra sat bien, chia cat thanh nhung
d6ng bang nho. Cac dang dia hinh b6i tu, mai mon xen ke nhau, cac con cat,
dam pha kha pho bien.
c) Thien nhien vung doi niii
- 6 vung niii thap Dong Bac c6 mua dong lanh den som. C5 vung niii thap
Tay Bac, mua ha den sam, lugng mua giam.
- Trong khi suon dong Truang San c6 mua vao thu dong, thi vung nui
Tay Nguyen lai la mua kho. Vao mua mua Tay Nguyen thi ben suon Dong
lai chiu tac dong cua gio Tay kho nong.

•

14. Qua bang so lieu, bieu do nhiet do va lu-ong mu-a cua Ha Noi va
TP. Ho Chi Minh 6- SGK, nhan xet A che do nhiet, che do mu-a ciia
2 dia diem tren va su bien doi nhiet theo vi do.

Huang ddn:
- Che do nhiet:
+ Ha Noi CO nhn nhiet do thap hon a TP. H6 Chi Minh (nhiet do trung
binh nam 23,5°C so vai 27,l''C).
+ Ha Noi CO 3 thang (12, 1 va 2) c6 nhiet do xu6ng dual 20°C, tham chi
CO 2 thang nhiet do xuong dual IS'^C.
+ Ha Noi CO 4 thang (6, 7, 8, 9) nhiet do cao hon a TP. Ho Chi Minh.
+ TP. H6 Chi Minh quanh nam nong, khong c6 thang nao nhiet do xuong
duai25,7''C.


+ Bien do nhiet do a Ha Noi cao, tai 12,5°C. Bien do nhiet do a TP. H6
ChiMinhthap, chi3,l°C.
- Che do mua:
+ Ha Noi va TP. Ho Chi Minh dku c6 mua nhieu trong cac. thang tir 5 - 1 0 .
Nhung lugng mua xong cac thang nay a TP. H6 Chi Minh ion hon.
+ Ha Noi va TP. Ho Chi Minh d6u c6 lugng mua it vao cac thang X I - 4,
nhung lugng mua trong cac thang nay a Ha Noi Ian hon.
- Su bien doi nhiet theo vT do:
+ Cang ve phia Nam, nhiet do trung binh nam cang Ian, bien do nhiet
cang giam.
+ Nhiet do thang lanh a phia Nam cao han nhigu so vai phia Bkc.

Rai 12

THIEN NHIEN PHAN HOA OA DANG (tiep theo)

• 1. Trinh bay dac difim cua dai nhiet doi gio miia chan niii.
Huong dan:
- Co do cao trung binh dual 600 - 700m
~ Khi hau nhiet dai bilu hien ro ret, t6ng nhiet dp nam tren 7500^C, mua
ha nong (nhiet do trung binh thang tren 25*'C). Do am thay d6i tuy nai, tu
kho, hai kho, hai dm den km.
~ Co hai nhom dit: nhom ddt phu sa (24%), nhom ddt feralit vung d6i nui
thap (chi6m 60% dien tich dSt tu nhien).
- Sinh vat: cac he sinh thai rung nhiet dai:

'

+ He sinh thai rung nhiet dai km la rong thuong xanh hinh thanh a
nhijng viing nui thap mua nhidu, khi hau dm uat, mua kho khong r5. Rimg
CO cau true nhieu tang.
+ Cac he sinh thai rung nhiet dai gio mua: rung thuong xanh, rirng
nua rung la, rung thua nhiet dai kho. Cac he sinh thai phat triln tren cac loai
th6 nhuang dac biet (he sinh thai rung nhiet dai thuang xanh tren da voi,
rung ngap man tren ddt man ven biSn, rung tram tren ddt phen, he sinh thai
xavan, cay bui gai nhiet dai kho tren ddt cat, dSt thoai hoa vung kho han).
• 2. Neu dac diem ciia dai can nhiet doi gio miia tren nui.
Huang dan:
- Co dp cao tu 600 - 700m dSn 2600m
- Khi hau mat me, khong c6 thang nao nhiet do tren 25°C, mua nhiSu
hgn, do am tang.
40

Tu 600 - 700m d6n 1600 - 1700m, cac he sinh thai rung can nhiet dai
la rong va la kim phat triSn tren ddt feralit c6 mun (dac tinh chua, tdng dat
mong)- Irong rung xuit hien cac loai chim, thii can nhiet dai phuang Bic.
Cac loai thii long day nhu glu, soc, cay, cao.
_ Tren 1600 - 1700m hinh thanh dat miin alit. Rung phat trien kem, dan
sian va thanh phSn loai (c6 reu, dia y phu kin than, canh cay). Trong rung, da
xuit hien cac loai cay on doi va cac loai chim di cu thuoc khu he Himalaya.
• 3. Neu dac difim ciia dai on doi gio miia tren niii.
Huong dan:
- Tu 2600m tra len (chi c6 6f mien Bac)
- Khi hau c6 tinh chSt khi hau on dai, quanh nam nhiet do dual 15''C,
mua dong xuong dual 5°C.
- Thuc vat on dai: do quyen, lanh sam, thiet sam.
• 4. Trinh bay dac di£m khi hau va dat ciia dai nhiet doi gio miia nu-oc
ta. Tai sao do cao ciia dai nhiet do-i gio mua ff mien Bac thap ho-n 6
mi£n Nam?
Huong dan:
a) Dac diem khi hau va dat ciia dai nhiet d&igio miia
- Do cao trung binh: a mifin Bac, duai 600 - 700m; a mihn Nam, den
900 ~ 1000m.
- Khi hau nhiet dai biSu hien ro ret, mua ha nong (nhiet do trung binh
thang tren 25"C). Do km thay d6i tu kho den am uat.
-Dat:
+ Dat phu sa (dien giai).
+ Dat feralit (dien giai).
b) Gidi thick do cao ciia dai nhiet d&i gio miia & miin Bac thdp horn d
mien Nam: Do miSn BSc c6 nen nhiet thap han mien Nam.
• 5. Trinh bay dac digm chii yeu ciia mien BSc va Dong B5c Bac Bo.
Huong dan:
~ Ranh giai cua mien doc theo ta ngan song Hong va ria phia tay, tay

nam d6ng bang BSc Bg.
- Dac digm ca ban: d6i nui thSp chilm uu the, huang vong cung cua cac
day nui, he thSng song Ian vai d6ng bang ma rong, hoat dong manh cua gio
mua Dong Bac tao nen mot mua dong lanh.
- Dia hinh ba hikn da dang: nai thip phang, nai nhiSu vinh, dao, quan
dao. Vung biSn day nong, lang gi6, c6 vinh nuac sau thuan Igi cho phat trien
kinh tS hikn.
~ Tai nguyen khoang san: giau than, sat, thiSc, vonfram, vat lieu xay
dung. Vung thSm luc dia c6 hk khi song Hong.

41


•

- NhiJng tra ngai Ion trong su dung tu nhien:
+ Nhip dieu mua khi hau, cua dong chay song ngoi bat thuong.
+ Thai tiet c6 tinh bat on dinh cao.

P 8. Nguyen nhan nao tao nen su phan hoa thien nhien theo do cao?
Thien nhien phan hoa theo dp cao if nu-oc ta bieu hien ro a cac thanh
phan tu- nhien nao?

6. Trinh bay dac diem chii yeu ciia mien T a y Bac va Bac T r u n g B9.

Huang dan:
- Nguyen nhan tao nen su phan hoa thien nhien theo do cao: Do sir thay
(J6i khi hau theo do cao.
- Thien nhien thay d6i theo do cao bilu hien ro a tho nhuang va sinh vat.

Fluang dan:
- Giai han cua mien tu hixu ngan song Hong tai day niii Bach Ma (vT
tuyen le'^B).
- Dac diem ca ban: dia hinh cao, cac day nui xen ke cac dong song chay
song song theo huang tay bac ~ dong nam vai caC dai d6ng bSng thu hep,
anh huang ciia gio mua Dong Bac bi suy yeu va giam sut. Tinh chat nhiet
dai tang dan vai su c6 mat cua thanh phan thuc vat phuang Nam.
- La mien duy nhat c6 dia hinh nui cao 6f nuac ta vai du ba dai cao. Dia
hinh nui chicm uu the, trong vung c6 nhiSu son nguyen, coa nguyen, nhieu
long chao va thung IQng ma rong.
- Rirng con tuang doi nhieu a vung niii Nghe An, Ha TTnh,
- Khoang san: thiec, sat, crom, ti tan, apatit.
- Vung ven bien c6 nhieu con cat, nhilu bai tSm dep.
- Thien tai thuong xay ra: bao, IQ, trugt la dSt, han han.
•

7. T r i n h bay dac diem chu yeu cua mien Nam Trung Bo va Nam Bo.

Huang dan:
- Nam tu day nui Bach Ma (vT tuyen 16°B) trof vao Nam.
- Cau true dia chat - dia hinh kha phuc tap, g6m cac kh6i nui c6, cac hh
mat son nguyen boc mon va be mat cao nguyen badan, d6ng bSng chau th6
song va dong bang ven bien. Ba bien khuc khuyu, c6 nhieu hai cang dugc
che chan bai cac dao ven ba.
- Dac diem chung ca ban ciia mien: c6 khi hau can xich dao gio mua
(nen nhiet cao, dai rimg nhiet dai chan niii vai uu the thanh phdn dong, thuc
vat nhiet doi len tai do cao 1000m, c6 hai mua mua va kho ro ret).
- Rirng cay ho Dau phat trien. Co cac loai thii Ian: voi, h6, bo rirng, trau
rirng. Ven bien phat trien rimg ngap man, cac loai tran, rSn, ca sau &km Idy.
Dual nuac giau tom, ca.

- Khoang san: Dau khi (c6 trii lugng Ian a viing thSm luc dia), boxit
(Tay Nguyen).
- Kho khan trong su dung dat dai ciia mien:
+ Xoi mon, rua troi a viing d6i niii.
+ Lii lut tren dien rong a dong bang Nam Bg va ha luu cac song Ian
trong miia mua.
+ Thieu nuac nghiem trong vao miia kho.
49

•

9. Neu nhirng kho khan chii yeu trong viec su- dung txx nhien moi
mien tu- nhien.

Huang ddn:
- MiSn B4C va Dong Bac Bac Bg:
+ Nhip dieu mua khi hau, ciia dong chay song ngoi bat thuong.
+ Thai iik c6 tinh hk on dinh cao.
- MiSn Tay Bac va Bac Trung Bg: thien tai thuang xay ra (bao, lu, trugt
la dat, han han).
- Mi6n Nam Trung Bg va Nam Bg: .
+ Xoi mon, rua troi a vung doi niii.
+ LQ lut tren dien rong a d6ng bang Nam Bg va ha luu cac song Ian
trong miia mua.
+ Thilu nuac nghiem trgng vao mua kho.
•

10. Nhom dSt CO dien tich Ion trong dai nhiet doi gio miia chan niii la:

A. Dat d6ng bang.

B. Dat feralh viing doi niii thap.
C. D4t feralit.
D. Dat miin alit niii cao.
Huang ddn: b
•

11. Dac difim khi hau cua dai on doi gio miia tren niii la:

A. T6ng nhiet do nam tren 4500°C.
B. Quanh nam nhiet do dual 1 S'^C.
C. Nhiet do miia dong tren 10 C.
D. Mua nhiSu, do km tang.
Huang ddn: b
Q 12. Mua kho ff mien Nam Trung Bo va nam Bo rat sau sSc, vi trong
miia nay:

A. Gio Tin phong nua cau Bac thong tri.
B. Gio Tin phong niia cau Nam thong tri.
43


C. Gio Tay Nam vinh Tay Bengan thSng t r i .
D. Gio Dong Bac iioan toan khong anh huang.

dai cao. Dia hinh nui c h i l m uu th6, trong vung c6 nhidu son nguyen, coa
nguyen, nhiSu long chao va thung lung ma rong.
, K h i hau: anh huang cua gio mua Dong BSc bi suy yeu va giam sut.

Huang dan: A
•

13. Kho khan loti nhat trong vice su- dung dat dai eiia mien Nam
Trung Bo va Nam Bo la:

Tinh chat nhiet dai tang dhn.
c) Miin Nam Trung Bp va Nam Bp:
- Nam tir day nui Bach M a (vT tuyen 1 e^B) tra vao Nam.

A. Thai tiSt lB. Bao, lia, trugt la d i t .
C. Thieu nuac nghiem trong vao mua kho.
D. I Ian lian, bao, IQ.

- Dia hinh: g6m cac khoi nui C6, cac be mat son nguyen boc mon va \k
mat cao nguyen badan, d6ng bfing chau th6 song va dong bang ven bien. Ba
b i i n khiic khuyu, c6 nhiSu hai cang dugc che chan bai cac dao ven ba.
- K h i hau: can xich dao gio mua (nen nhiet cao, c6 hai mua mua va kho

Huang dan: C
•

14. Mien Tay like va BSc Trung Bo la noi c6:
A. Dia hinh doi nui thap chifim uu th6.
B. Huang nui va thung lijng n6i bat la vong cung.

ro ret).
•

17. L a p bang neu cac the manh ve tai nguyen va han che doi vol phat
triSn kinh te - xa hoi ciia moi mien.

Huong dan:

C. Dong bang chau tho ma rong ve phia biSn.
D. Day dii ba dai cao khi hau a dia hinh miSn niii.
Huang dan: D
•

15. Mien Nam Trung Bo va Nam Bo la noi c6 nhieu:
A. Vinh, dao.

B. Dia hinh da voi.

C. Cao nguyen badan.

D. Nui cao.

Mien

Th6 manh v6 tai nguyen

Han ch6

Mien Bac
va Dong
Bac I3ac
Bo

^ Viing bien day nong, lang gio,

- Nhil'ng tra ngai Ion trong

CO vinh nuac sau thuan Igi cho

su dung t u nhien:

phat trien kinh te bien.

+ Nhip dieu mua khi hau,

Huang dan: C
•

16. D y a vao hinh 12 S G K (Cae mien dja li ty nhien) va cac kien thirc
da hoc, hay xac dinh pham vi ba mien dia li ty nhien va dac trung co
ban ciia moi mien ve dia hinh, khi hau.
Huang

dan:

Mien Tay
Bac va liac
Trung Bo

a) Miin B&c va Dong Bdc Bdc Bp
- Ranh giai cua mien doc theo ta ngan song H6ng va ria phia tay, tay
nam dong bSng BSc Bo.
" Dia hinh: doi niii thap chigm uu thS, cac day nui c6 huang vong cung,
dong bang ma rong, dai hinh ba hikn da dang.
- Khi hau: gio mua Dong Bac boat dong manh tao nen mot mua dong lanh.
b) Miin Tay Bac va Bdc Trung Bp

- Giai han cua mi6n t u huu ngan song H6ng tai day nui Bach M a (vT
tuy6n 16^B).

- Tai nguyen khoang san: giau
than, sat, thiec, vonfram, vat

bat thuong.

lieu xay dung. Vung them luc

+ Thai tiet c6 tinh bat on

dia CO be khi song Ilong.

dinh cao.

- Rung con tuang doi nhieu.

- Thien tai thuong xay ra:

~ Khoang san: Thiec, sat, crom,

Bao, l i j , truot la dat, han

ti tan, apatit.

han.

~ Vung ven bien c6 nhieu con
cat, nhieu bai tam dep.

Mifin Nam
Trung Bo
va Nam Bo

- Rung cay ho Dau phat trien.
Co cac loai thu Ion: V o i , ho, bo
rung, trau rung. Ven bien phat
trien rung ngap man, cac loai
tran, rSn, ca sau dam lay^ chim.
- Dual nuac giau torn, ca.
- Khoang san: Dau khi (c6 trii
lugng Ion a vung them luc dia),

- Dia hinh: cao, cac day niii chay theo huang tay bSc - dong nam, cac dai

cua dong chay song ngoi

- X 6 i mon, rua troi a vung
doi niii.
- L i i lut tren dien rong a
dong bang Nam Bo va ha
luu cac song Ian trong
mua mua.
- Thifiu nuac nghiem
trong vao mua kho.

boxit (Tay Nguyen).

dong bang thu hep. La mi^n duy nhat c6 dia hinh niii cao a nuac ta vai du
44

45


hai kho, hai am den
am.

• 18. Dya vao Atlat Dia li Viet Nam, tim cac noi dung dien vao bang.
Huang dan:
Cac nhom d i t
va loai d i t chinh

Ncyi phan bd tap trung

a) Nhom dat feralit
- Ddt feralit nau do tren da - Tay Nguyen va Dong Nam Bo.
badan
- Ngoai ra con c6 rai rac a cac tinh Quang
Tri, Quang Binh, Nghe An, Thanh Hoa.
- Dat feralit do nau tren da cac vung nui da voi, cao nguyen da voi a
voi
mien niii phi'a BSc va BSc Trung Bo.
- Dat feralit tren cac loai da mien niii va cac doi nui sot a mien dong
khac
bang.
- Dat xam
Tay Nguyen va rai rac a ven bien mien
+ Dat xam bac mau tren Trung.
da axit
+ Dat xam Bac mau tren - Tap trung nhieu nhit a Dong Nam Bo.

phu sa CO
- Ngoai ra, con c6 a ria dong bang song
Hong, duyen hai Nam Trung Bo.
b) Nhom dat phu sa
Dong bang song Hong, dong bang song
Cuu Long (a ven song Tien va song Hau),
~ Dat phu sa
dong bang duyen hai mien Trung.

•

- Dat phen, dat man

Dong bang song Cuu Long, cac vung cua
song ven bien cua cac con song a Bac bo,
duyen hai mien Trung.

- Dat cat yen bien

Doc bo bien, nhieu nhat a Trung Bo.

19. Dien noi dung ten dai cao, dac diem khi hau, cac he sinh thai
chinh thich hop vao bang.
Huang dan:

Ten
dai cao

Dai
nhiet

dai gio
miia
chan
nui

Do cao

Dac digm khi hau

Cac he sinh thai chinh

nhuang dac biet (he sinh thai
rung nhiet dai thuang xanh tren
da voi, he sinh thai rung la rong
thuang xanh ngap man tren ddt
man, dat phen ven bien, he sinh
thai xavan, cay bui gai nhiet dai
kho tren dat cat, dat thoai hoa
vung kho han).

Dai
can
nhiet
dai gio
mua
tren
nui

Tu 600
- 700m

den
2600m

Khi hau mat me, - Tu 600 - 700m din 1600 khong CO thang nao 1700m, cac he sinh thai rung
nhiet do tren 20''C, can nhiet dai la rong va la kim
tong nhiet do nam phat trien tren dat feralit c6
tren 4500'^C, mua mun.
nhieu han, do am - Tren 1600 - 1700m, rung phat
tang.
trien kem, don gian ve thanh
phan loai.

Dai on
dai gio
mua
tren
niii

Tu
2600m
tra len
(chi CO
a mien

Khi hau c6 tinh chat He sinh thai rung on dai (thuc
khi hau on dai, tong vat: do quyen, lanh sam, thiet
nhiet do nam dual sam).
4500°C, quanh nam
nhiet do dual 15°C,
mua dong xuong

duai 5'^C.

Bac)

&dif3
•

Thychanh:DOC B A N D O D I A

HINH, D I E N VAO

USOC D O

TRONG MOT SO DXY NUI VA B I N H NUI

1. Xac djnh vi tri va doc ten cac day nui, dinh niii, cac dong song
(theo yeu cau cua bai) dya tren ban do Dia h' t\x nhien (hoac Atlat
Dia li Viet Nam).
Huang ddn:

Dual
- Khi hau nhiet dai.
600
- Tong nhiet do nam
tren TSOO^C, mua ha
700m
nong (nhiet do trung
binh thang tren
25"C). Do am thay
doi tuy nai, tu kho.

- He sinh thai rirng nhiet dai hm
la rpng thuang xanh
- Cac he sinh thai rung nhiet dai
gio mua: Rung thuofng xanh,
rung nua rung la, rung thua
nhiet dai kho. Cac he sinh thai
phat trien tren cac loai tho

~ Cac day niii, cao nguyen:
+ Cac day niii Hoang Lien San, Truang San Bac, Truang San Nam,
Hoanh San, Bach Ma; cac canh cung: Song Gam, Ngan San, Bac San,
E)6ng Tri6u.
+ Cac cao nguyen da voi: Ta Phinh, Sin Chai, San La, Moc Chau.
+ Cac cao nguyen badan: Daklik, Play Ku, Mo Nong, Di Linh.
47


dinh nui: Phanxipang (3143m), Khoan La San (1853m), Pu Hoat
Tay Con LTnh (2419m), Ngoc Linh (2598m), Pu xai lai leng
Rao Co (2235m), Iloanh San (1046m), Bach Ma (1444m), Chu
(2405m), Lang Biang (2167m).

j^hu du trij- thien nhien \h rimg va khu bao ton cac loai. Doi vai rung san
XuSt: Dam bao duy tri phat triln dien tich va chat lugng rung, duy tri va phat
triln hoan canh rung, do phi va chSt lugng dat rung.
+ Giao quy^n su dung ddt va bao ve rung cho nguai dan.

- Cac dong song: Song H6ng, song L6, song Da, song Thai Binh, song
Ma, song Ca, song Huang, song Thu Bon, song Tra Khuc, song Da RSng,

song Dong Nai, song TiSn, song Hau.

+ Nhiem vu truac mat la quy hoach va thuc hien chien luge trSng
rCmg, nang do che phu rirng len 43%.
• 2. Trinh bay sy suy giam da dang sinh vat. Neu cac bien phap bao ve
da dang sinh vat.
Huang dan:
- Suy giam da dang sinh vat:
+ Gioi sinh vat tu nhien a nuac ta c6 tinh da dang sinh hgc cao the hien a
s6 lugng thanh phdn loai, cac kilu he sinh thai va nguon gen quy liiem.
+ Tac dgng cua con nguai lam thu hep dien tich rung tu nhien, d6ng
thai con lam ngheo tinh da dang cua cac k i l u he sinh thai, thanh phan loai
va nguon gen.
+ Ngu6n tai nguyen sinh vat dual nuac, dac biet nguon hai san cua
nuac ta ciing hi giam siit ro ret.

- Cac
(2452m),
(2711m),
Yang Sin

• 2. Tu- vc liroc do trong Viet Nam va dien cac noi dung theo yeu cau
vac liroc do.
Ilu&ng dan:
- Cac canh cung: Song Gam, Ngan San, Bic San, Dong TriSu.
- Cac day nui: Hoang Lien San, Truong San BSc, Truong San Nam,
Hoanh San, Bach Ma.
- Cac dinh nui: Tay Con LTnh, Phanxipang, Ngoc Linh, Chu Yang Sin.

V A N D E SL/ D U N G V A B A O V E T l / N H I E N

Sir DUNG VA BAO VE TAI NGUYEN THIEN NHIEN

- Cac bien phap bao ve da dang sinh vat:
+ Xay dung va ma rgng he thSng vuan quoc gia va cac khu bao ton
thien nhien.
+ Ban hanh "Sach do Viet Nam".

•

1. Trinh bay ve suy giam tai nguyen rirng va hien trang rurng nu-oc
ta. Neu cac bicn phap bao vc tai nguyen rirng.
Huang dan:
- Suy giam tai nguyen rung va hien trang rung:

+ Do che phu rung a nuac ta nam 1943 la 43%. Nam 1983, giam
xu6ng con 22%. D6n 2006, tang len dat 39%.
+ Mac du tong dien tich rung dang dugc phuc hoi, nhung tai nguyen
rung van hi suy thoai vi chat lugng rung khong ngung hi giam siit.
- Bien phap bao ve tai nguyen rung;
+ Theo quy lioach, phai nang do che phu rung cua ca nuac len 45 50%, vung nui d6c phai dat 70 - 80%.
+ Nhirng quy dinh ve nguyen tSc quan li, su dung va phat triln d6i vai
ba loai rung: Doi vai rung phong ho: Co k6 hoach, bien phap bao ve nuoi
duang rung hien c6, gay trong rung tren &ki trSng, d6i niii troc. D6i vai
rung dac dung: Bao ve canh quan, da dang sinh hoc cua cac vuan qu6c gia,
48

+ Quy dinh khai thac (cim khai thac go quy, khai thac go trong rung
cim, rung non, gay chay rung; cam san ban dgng vat trai phep; cam dung
ch4t n6 danh bat ca va cac dung cu danh bat ca con, ca bgt; cam gay doc hai
cho moi truang nuac.

• 3. Trinh bay vice suy thoai tai nguyen dat. Neu cac bien phap bao ve
tai nguyen dat.
Huang dan:
~ Suy thoai tai nguyen dat:
+ Do chu truang toan dan ddy manh bao ve rung va trdng rung, dien tich
dat trdng, d6i trgc giam manh (nam 2005, ca nuac chi con khoang 5,35 trieu ha
dien tich dSt hoang, d6i nui trgc (giam gSn 1/2 dien tich so vai nam 1990).
+ Dien tich d4t hi suy thoai v i n con rat Ion (hien nay c6 khoang 9,3 trieu
ha dat bi de doa sa mac hoa).
- Hien trang su dung tai nguyen d4t: nam 2006, nuac ta c6 12,7 trieu ha
<3at CO rung, 9,4 trieu ha dit su dung trong nong nghiep (chiem 28,4% tong
49