Một số vấn đề phát triển công nghiệp nông thôn trong thời kỳ công nghiệp hóa hiện đại hóa ở nước ta hiện nay

Website: Email : Tel : 0918.775.368
Lời mở đầu
Phát triển công nghiệp nông thôn là một nội dung trọng yếu của công
nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn nớc ta và là một nhu cầu bức
bách trong giai đoạn hiện nay. Thực tiễn chỉ rõ nếu chỉ dựa vào nông nghiệp
nông thuần nông, độc canh cây lúa thì nền kinh tế nông thôn không thể phát
triển nhanh, bền vững, đời sống nông dân khó đợc cải thiện. Công nghiệp
hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn là tất yếu khách quan trong quá
trình phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, nó là động lực, là đầu tầu thúc đẩy
nông nghiệp nông thôn phát triển, nó góp phần xoá bỏ phơng thức sản xuất
mang tính tự cung, tự cấp và chuyển sang sản xuất lớn, sản xuất hàng hoá
dựa trên nhu cầu của thị trờng. Chính vì thế phát triển công nghiệp nông thôn
có vai trò to lớn trong phát triển kinh tế xã hội nông thôn, nó là hạt nhân của
phát triển kinh tế nông thôn trong thời kỳ đầu công nghiệp hoá hiện đại hoá,
thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu nông thôn theo hớng giảm tỷ trọng ngành nông
nghiệp và tăng tỷ trọng của các ngành phi nông nghiệp.
Tuy nhiên vấn đề phát triển công nghiệp nông thôn ở nớc ta hiện nay
còn nhiều quan diểm khác nhau. Với hy vọng góp phần nhỏ của mình vào
việc tìm những căn cứ khoa học mang tính lí luận, em đã đi sâu nghiên cứu
một số vấn đề phát triển công nghiệp nông thôn
trong thời kỳ công nghiệp hoá hiện đại hoá ở nớc ta
hiện nay và cho ra đề tài này.
Đề tài này đợc sự hớng dẫn của TS .Vũ Đình Thắng và đợc trình bày
theo nội dung sau:
Bản chất của công nghiệp nông thôn.
Vai trò của công nghiệp nông thôn.
Nội dung chủ yếu của phát triển công nghiệp nông thôn.
điều kiện tiền đề cho phát triển công nghiệp nông thôn.
Xu hớng hình thành và phát triển công nghiệp nông thôn.
Chủ chơng của Đảng và Nhà Nớc ta về phát triển công nghiệp nông
thôn trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá hiện đại hoá hiện nay.

Với trình độ còn hạn chế, đặc biệt là sự tiếp cận thực tế mà chủ yếu là
mang tính lí luận. Em trình bày nội dung này chắc chắn không tránh khỏi
những thiếu xót, em mong các thầy cô trong khoa đóng góp những ý kiến bổ
1
Website: Email : Tel : 0918.775.368
ích giúp em nhận thức rõ hơn, thực tế hơn để em hoàn thiện hơn đề tài này và
thực hiện tốt trong chuyên đề thực tập làm luận văn tốt nghiệp sắp tới.
Em xin chân thành cảm ơn.

Hà Nội, tháng 11 năm 2003
Sinh viên
Trần văn nghĩa
2
Website: Email : Tel : 0918.775.368
I. Bản chất của công nghiệp nông thôn
Công nghiệp nông thôn là một bộ phận của công nghiệp cả nớc, đợc
phân bố trên địa bàn nông thôn,có quan hệ mật thiết vơí sự phát triển kinh tế
nông thônã hội của nông thôn, bao gồm các hoạt động sản xuất kinh doanh
của các hộ gia đình, những cơ sở công nghiệp thuộc công nghiệp các thành
phần kinh tế khác nhau ở những trình độ và hình thức tổ choc khác nhau,
trên cơ sở khai thác các nguồn lực địa phơng phục vụ cho thị trờng địa ph-
ơng, cả nớc và xuất khẩu.
1. Tính chất hoạt động của công nghiệp nông thôn
Công nghiệp nông thôn chỉ là một bộ phận của ngành công nghiệp, tiến
hành trên địa bàn nông thôn, nó chỉ là hoạt động sản xuất mang tính chất
công nghiệp diễn ra trên địa bàn nông thôn mà thôi. Tuy rằng trong các hoạt
động phi nông nghiệp thì hoạt động công nghiệp có vai trò quan trọng nhất,
song không thể đồng nhất hoạt động công nghiệp với các hoạt động khác.Sự
đồng nhất này sẽ dẫn đến t duy phiến diện, dẫn đến sự khập khiễng, kém hiệu
quả trong đầu t và quản lý vì mỗi hoạt động thơng nghiệp, dịch vụ, công

nghiệp cần vốn đầu t, cách thức quản lý khác nhau.Việc xác định rõ ràng
giữa hoạt động công nghiệp và các hoạt động khác sẽ cho phép việc đầu t,
quản lý đúng mức, đúng trọng điểm và hiệu quả
Với sự phát triển ngày càng cao của xã hội thì sự phân ngành, phân rõ
các bộ phận chi tiết trong một tổng thể càng cần thiết và là một đòi hỏi khách
quan bởi mức độ phức tạp của từng bộ phận ngày càng cao nên cần phải phân
nhỏ chi tiết, từ đó quản lý và đầu t tốt hơn, hiệu quả hơn. Việc đồng nhất hay
sự phân biệt không rõ ràng giữa hoạt động công nghiệp và các hoạt động phi
nông nghiệp khác sẽ dẫn đến tổ chức quản lý đầu t chồng chéo kém hiệu quả.
2. Hình thức sở hữu và qui mô tổ chức sản xuất
Công nghiệp nông thôn chỉ hàm chứa các cơ sở công nghiệp vừa và nhỏ
hoặc rất nhỏ ở nông thôn nh các doanh nghiệp nhà nớc do địa phơng quản lý
là chủ yếu,các tổ hợp sản xuất thủ công các t nhân và hộ gia đình tiểu chủ cá
thể. Các qui mô vừa và nhỏ đa dạng nói trên có đăng ký sản xuất kinh doanh
dựa trên hình thức sở hữu t liệu sản xuất của các cơ sở đó là chủ yếu .
Nh vậy công nghiệp nông thôn thờng không có các cơ sở công nghiệp
có qui mô lớn bởi vì nếu có các cơ sở công nghiêp qui mô lớn thì đòi hỏi phải
3
Website: Email : Tel : 0918.775.368
có một kết cấu cơ sở hạ tầng đồng bộ và các hoạt động khác (dịch vụ, văn
hoá xã hội, y tế ) phát triển mạnh khi đó địa bàn đó sẽ không còn là nông
thôn nữa. Nếu không phân biệt nh vậy sẽ dẫn đến quá nhấn mạnh phát triển
công nghiệp lớn ở nông thôn, xem nhẹ các hoạt động khác ngành nghề khác
sẽ dẫn đến phát triển mất cân đối ngay chính ở nông thôn và không khai thác
đợc các tiềm năng ở nông thôn. ở địa bàn nông thôn với trình độ lao động
còn thấp cha thể đáp ứng với sản xuất công nghiệp lớn, hiện đại nhng lại rất
phù hợp và có thế mạnh đối với các ngành nghề truyền thống nh mộc, gốm
sứ, thêu ren, đan nát, sản vật liệu xây dựng . Chính vì vậy phát triển công
nghiệp nông thôn phải triệt để và chú ý khai thác hoạt động này ở nông thôn
bởi nó đem lại thu nhập cao hơn sản xuất nông nghiệp và là cơ sở để truyền

tải các tiến bộ khoa học công nghệ vào nông thôn thông qua các cơ sở này
nh dùng máy bào, máy ca trong làm mộc, máy đóng gạch thay cho làm
bằng chân tay. Nhng cần lu ý là phát triển công nghiệp nông thôn không phải
là không chú ý đến công nghiệp lớn, chúng ta cần phải chú ý đến công
nghiệp lớn nếu có điều kiện để chuyển đổi nông thôn lên một bớc mới, tiếp
cận với thành phố, đặc biệt là công nghiệp chế biến nông sản ở nông thôn ở
những vùng chuyên canh qui mô lớn có nguồn nguyên liệu lớn. Có phát triển
mạnh công nghiệp nhỏ ở nông thôn đồng thời kết hợp phát triển hợp lý công
nghiệp lớn , đặc biệt công nghiệp chế biến thì mới phát triển nông thôn
nhanh đợc, giảm bớt sự tụt hậu so với thành phố.Thực tế cho thấy với sản
xuất hàng hoá càng phát triển, nông sản phẩm sản xuất ra ngày càng nhiều
nhng công nghiệp chế biến của chúng ta lại phát triển quá kém, không có
định hớng qui hoạch Chính vì thế mà giá trị nông sản phẩm không cao,
kém sức cạnh tranh, do vậy cần phảiphát triển công nghiệp chế biến gắn với
qui hoạch, định hớng để có thể tiếp cận với công nghiệp tiên tiến vào chế
biến nông sản phẩm,tất nhiên phát triển công nghiệp chế biến với qui mô lớn
cần phải gắn với qui mô sản xuất tập trung để cung cấp đủ nguyên liệu cho
chế biến tránh tình trạng nh hiện nay các nhà máy chỉ hoạt động đợc trung
bình khoảng 60% công xuất.
3. Địa bàn bố chí sản xuất công nghiệp nông thôn
Trớc hết là do kết quả của quá trình phân công lao động tại chỗ diễn râ
trên địa bàn nông thôn, chính vì vậy mà nhiều nớc gọi công nghiệp nông thôn
4
Website: Email : Tel : 0918.775.368
là công nghiệp gia đình, công nghiệp làng xóm ở ấn độ, công nghiệp hơng
trấn ở Trung quốc. Nh vậy công nghiệp nông thôn diễn ra ngay trên địa bàn
nông thôn, và nó bao giờ cũng thể hiện tính nông thôn, thể hiện ngay ở đầu
vào của quá trình sản xuất, đó là lao động có trình độ không cao. Nguồn
nguyên liệu và lao động ở nông thôn rất dồi dào, vì vậy cho phép hoạt động
công nghiệp nông thôn diễn ra phong phú và đa dạng, các làng nghề truyền

thống diễn ra khá đa dạng và mang đặc trng riêng của mỗi vùng nông thôn
nh làng gốm Bát tràng, tơ lụa Hà đông, thổ cẩm Tây nguyên
ở mức độ bao trùm hơn, công nghiệp nông thôn phụ thuộc trực tiếp vào
hoạt động sản xuất nông nghiệp tại chỗ. Đây là điểm phân biệt khá rõ ràng
giữa công nghiệp nông thôn và công nghiệp thành phố. Công nghiệp nông
thôn chịu ảnh hởng mạnh mẽ vào hoạt động sản xuất nông nghiệp, nó phục
vụ cho hoạt động sản xuất nông nghiệp nh nghề rèn, còn công nghiệp thành
phố chỉ chịu ảnh hởng gián tiếp hoặc ít chịu ảnh hởng ít hơn của hoạt động
sản xuất nông nghiệp.
ở góc độ địa bàn sản xuất, có thể nói rằng công nghiệp nông thôn bao
gồm các hoạt động sản xuất từ nguồn tài nguyên sinh thái có khả năng tái
tạo nh rừng, hồ, sông, biển, đất và tài nguyên không thể tái tạo đợc nh các
mỏ khoáng, vật liệu xây dựngkhông phân biệt theo ngành sản xuất, theo
cấp quản lý, theo thành phần kinh tế mà chủ yếu theo lãnh thổ là các địa bàn
nông thôn và sử dụng lao dộng tại chỗ của nông thôn.
Việc nhấn mạnh khía cạnh địa bàn hoạt động của công nghiệp nông
thôn nh trên cho phép nhận thức rõ các đặc tính, sự cần thiết khách quan
cũng nh con đờng chủ yếu phát triển công nghiệp nông thôn.Đặc biệt trong
quá trình đẩy mạnh công nghiệp hoá hiện đại hoá nh ở nớc ta hiện nay, nếu
nh không nhận thức rõ con đờng khách quan phát triển công nghiệp trên địa
bàn nông thôn sẽ dễ dẫn tới việc du nhập tuỳ tiện một ngành nghề phi nông
nghiệp nào đó vào nông thôn rất khó có sự phát triển ổn định và bền vững.
4. Hình thức chủ yếu của công nghiệp nông thôn
Hình thức chủ yếu của công nghiệp nông thôn Việt nam hiện nay là tiểu
thủ công nghiệp hình thức ban đầu của sự phát triển công nghiệp, đã tồn
tại và phát triển từ rất nhiều năm nay trong quá trình phát triển công nghiệp
nông thôn nớc ta. Các ngành nghề tiểu thủ công nghiệp nh đan nát, mộc, gốm
5
Website: Email : Tel : 0918.775.368
rất đa dạng phong phú, nó đã cung cấp rất nhiêu các loại sản phẩm không

những trong nớc mà đã có rất nhiều sản phẩm xuất khẩu nh gốm, thổ cẩm,
các sản phẩm này không những có giá trị kinh tế cao chúng còn có giá trị phi
kinh tế rất lớn, đó là bản sắc dân tộc, tinh hoa của con ngời việt nam.
Cùng với sự phát triển của sản xuất xã hội, đặc biệt trong quá trình
chuyển đổi nền kinh tế từ kế hoạch hoá tập trung sang kinh tế thị trờng, từ
sản xuất nhỏ lên sản xuất hàng hoá lớn định hớng xã hội chủ nghĩa, công
nghiệp chế biến ở nông thôn đang đợc chú trọng phát triển. Đây là đòi hỏi
khách quan của nền sản xuất hàng hoá lớn tới nông sản phẩm sản xuất ra cần
phải đợc chế biến với công nghệ tiên tiến mới đem lại hiệu quả kinh tế cao.
Thực tế cho thấy công nghiệp chế biến kém thì hiệu quả đem lại từ sản xuất
nông nghiệp sẽ rất thấp, thiếu sức cạnh tranh dẫn đến đời sống của nông dân
gặp khó khăn. Chính vì vậy công nghiệp chế biến đang đợc sự quan tâm của
mọi cấp, mọi ngành và đợc đẩy mạnh đầu t phát triển ngay trên địa bàn nông
thôn, đặc biệt là các vùng sản xuất chuyên canh qui mô lớn.
II. Vai trò của công nghiệp nông thôn
Nớc ta là một nớc nông nghiệp, 80% dân số sống ở nông thôn và
khoảng 70% dân số sống bằng nông nghiệp là chủ yếu. Điều này có nghĩa là
xuất phát điểm của chúng ta trên con đờng công nghiệp hoá, hiện đại hoá là
rất thấp. Thực tế cho thấy nếu ở nông thôn chỉ sống bằng nghề thuần nông
trồng lúa thì đời sống của đại bộ phận ngời dân khó có thể đợc cải thiện,
nông thôn khó có thể phát triển nhanh để giảm bớt sự tụ thậu so với sự phát
triển của thành thị đợc. Chính vì vậy mà phát triển công nghiệp nông thôn có
một ý nghĩa vô cùng to lớn đối với sự phát triển nông nghiệp và toàn diện
kinh tế xã hội ở nông thôn. Sự tác động qua lại giữa quá trình phát triển công
nghiệp nông thôn với các ngành khác tạo lên một cơ cấu kinh tế nông thôn
luôn vận động từ thấp tới cao. Trong cơ cấu này nếu có sự định hớng đúng
đắn, có giải pháp phát triển phù hợp thì công nghiệp nông thôn sẽ có một vai
trò to lớn đối với sự phát triểncủa nông thôn và toàn bộ nền kinh tế.
6
Website: Email : Tel : 0918.775.368

1. Phát triển công nghiệp nông thôn cho phép phát huy năng lực nội
sinh, khai thác kịp thời những lợi thế vốn có ở nông thôn trong quá
trình công nghiệp hoá.
Công nghiệp hoá nông thôn là quá trình biến đổi của công nghiệp nông
thôn từ chỗ chỉ là hoạt động kinh tế phụ trong kinh tế thuần nông truyền
thống thành ngành sản xuất chính trong cơ cấu kinh tế mới ở nông thôn . Xét
một cách đầy đủ thì đó chính là quá trình biến đổi kinh tế nông thôn theo h-
ớng giảm tỷ trọng của nông nghiệp và gia tăng các ngành phi nông nghiệp
(công nghiệp, xây dựng, dịch vụ, thơng mại).
Thực tế công nghiệp hoá nông thôn là quá trình biến đổi kinh tế nông
thôn dới sự tác động kép của quá trình tự nó biến đổi bằng năng lực nôi sinh
và quá trình tác động của nhà nớc các cấp từ trung ơng, địa phơng và cơ sở.
Trên địa bàn nông thôn hoạt động sản xuất đặc trng là sản xuất nông nghiệp,
hoạt động này cần phải có các công cụ, phơng tiện phục vụ cho hoạt động
sản xuất và hoạt động công nghiệp nông thôn tất yếu phát triển đáp ứng nhu
cầu này. Hoạt động công nghiệp nông thôn có nhiệm vụ sản xuất và sửa chữa
các công cụ phục vụ cho hoạt độn sản xuất nông nghiệp. Hơn thế nữa các
nhu cầu của đời sống xã hội diễn ra ở nông thôn và cả thành phố nữa ngày
càng đòi hỏi công nghiệp nông thôn phát triển để đáp ứng nhu cầu đó nh nhu
cầu nhà ở thì cần có công nghiệp vật liệu xây dựng, nhu cầu trang trí nội thất
cần có nghề mộc, gốm sứ ra đời, may mặc cần có thêu ren, dệt Nh vậy công
nghiệp nông thôn ra đời và phát triển là do chính hu cầu khách quan của sản
xuất và đời sống ở nông thôn chứ không phải do ý muốn chủ quan của con
ngời. Mặt khác công nghiệp nông thôn không thể tồn tại, phát triển ổn định
và bền vững đợc nếu nh không có sự tác động của các cơ quan nhà nớc các
cấp một cách đúng lúc, đúng chỗ. Nếu để cho công nghiệp nông thôn phát
triển một cách tự phát thì sự phát triển không vững chắc, manh mún và không
tiến tới đợc sản xuất hàng hoá với qui mô đủ lớn, chất lợng không đảm bảo
để dáp ứng nhu cầu thị trờng ngày càng cao, phong phú và đa dạng. Và còn
nghiêm trọng nếu để công nghiệp nông thôn phát triển một cách tự phát sẽ

dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trờng nghiêm trọng mà thực tế đã diễm ra
nh làng nhuộm ở Hà Tây thải nớc nhuộn ra làm ô nhiễm các con mơng, sông
phụ tới tiêu nông nghiệp; làng gốm sứ Bát Tràng thải nớc thải làm ô nhiễm
7
Website: Email : Tel : 0918.775.368
các con sông nơi đó và nhiệt độ nơi đó cao hơn nhiệt độ các vùng khác từ 1
o
c
đến 2
0
c .
Công nghiệp nông thôn phát triển còn dựa trên điều kiện khai thác tận
dụng các nguồn nguyên liệu rất phong phú và dồi dào ở nông thôn, đây là
một tiềm năng thế mạnh ở nông thôn. Trong quá khứ chúng ta đã có chiến l-
ợc u tiên phát triển công nghiệp nặng mà xem nhẹ các ngành nghề tiểu thủ
công nghiệp ở nông thôn vốn có quan hệ mật thiết với sản xuất nông nghiệp
về các mặt cung cấp nguyên liệu chế biến, sử dụng lao động lúc nông nhàn,
về mặt tổ chức sản xuất các ngành nghề tiểu thủ công nghiệp chỉ đợc coi là
một ngành nghề phụ trong hợp tác xã sản xuất nông nghhiệp kiểu cũ. Vì thế
chúng ta đã phải trả giá cho sự sai lầm này.Trong khi đó đại bộ phận tài
nguyên nhiên, nhân lực và các tinh hoa truyền thống cảu dân tộc chủ yếu
phân bố ở các vùng nông thôn mà những tiềm năng thế mạnh này cần phải
đợc khai thác thông qua hoạt động sản xuất công nghiệp nông thôn, ít nhất
trong thời kỳ đầu công nghiệp hoá hiện đại hoá.
2. Phát triển công nghiệp nông thôn tạo ra sự phát triển cân đối các
ngành, vùng của kinh tế nông thôn trong quá trình công nghiệp hoá
.
Công nghiệp nông thôn tách khỏi sản xuất nông nghiệp nhng lại có
quan hệ mật thiết vớí sản xuất nông nghiệp, nóphục vụ và kích thích hoạt
động sản xuất nông nghiệp phát triển ngày càng tốt hơn. Việc phát triển công

nghiệp nông thôn hợp lý, phù hợp với điều kiện từng vùng sẽ tạo mối liên kết
phía sau và phía trớc của hoạt động sản xuất nông nghiệp. Công nghiệp nông
thôn phát triển , đặc biệt là ho0ạt động công nghiệp chế biến phát triển thì
sản xuất nông nghiệp mới có hiệu quả kinh tế cao , sức canh tranh trên thị tr-
ờng mới đợc tăng cờng và cho phép sản xuất nông nghiệp có điều kiện tiếp
thu áp dụng các tiến bộ khoa học công nghệ tiên tiến vào sản xuất và từ đó
hoạt động công nghiệp nông thôn có điều kiện phát triển hơn nữa ở chỗ hoạt
động sản xuất nông nghiệp khi áp dụng các thành tựu máy móc thiết bị tiên
tiến thì cần phải thông qua hoạt động công nghiệp nông thôn , hoạt động
công nghiệp nông thôn vừa chuyển giao vừa phục vụ sửa chữa máy móc thiết
bị . Hoạt động sản xuất nông nghiệp phát triển lại kéo theo các hoạt động
dịch vụ phát triển với t cách cung cấp một số yếu tố đầu vào cho quá trình
8
Website: Email : Tel : 0918.775.368
sản xuất nh phân bón, thuốc trừ sâu , giống .Có thể nói hoạt động công
nghiệp nông thôn phát triển tạo ra một phản ứng dây truyền là nó kích thích
sản xuất nông nghiệp , hoạt động sản xuất nông nghiệp phát triển dẫn đến
các hoạt động dịch vụ phát triển theo và tạo nên mọt sự phát triển cân đối hợp
lý các ngành ở nông thôn .Sự cân đối này là cơ sở vững chắc cho nền kinh tế
nông thôn phát triển , nó sẽ kích thích sự chuyển dịch lao động từ hoạt động
sản xuất nông nghiệp sang các hoạt động công nghiệp và dịch vụ , tránh sự
xoá trộn đột biến trong quá trình phân công lại lao động xã hội ở địa bàn
nông thôn .
Mặt khác hoạt động sản xuất công nghiệp nông thôn , đặc biệt là công
nghiệp chế biến cần phải gắn với vùng nguyên liệu với t cách là cung cấp đầu
vào cho hoạt động sản xuất . Nguyên liệu cung cấp đầu vào không chỉ từ một
vùng mà có thể từ nhiều vùng và giữa các vùng cùng cung cấp nguồn nguyên
liệu cần phải có mọt sự thống nhất hợp lý nếu không sẽ dẫn đến tình trạng
thừa thiếu nguyên liệu và đơng nhiên hiệu quả kinh tế dem lại là không cao .
3. Phát triển công nghiệp nông thôn góp phần phân bó lại lao động

và dân c , tạo việc làm tại chỗ , tăng thu nhập và sức mua cho thị tr-
ờng nông thôn
Phân công lao động xã hội là một đòi hỏi khách quan trong tiến trình
phát triển kinh tế xã hội của mọi quốc gia . Xu hớng phân công lại lao động
xã hội là giảm dần tỷ trọng lao động nông nghiệp xuống và tăng tỷ trọng lao
đông các ngành phi nông nghiệp , dân số thành thị sẽ tăng dần lên và dân số
nông thôn sẽ giảm đi . Nhìn chung đây là xu hớng tích cực nhng nó phải gắn
vói điều kiện kinh tế xã hội của từng vùng trong từng giai đoạn nhất định
.Việc phát triển công nghiệp nông thôn là tiền đề thu hút lao động trong
nông nghiệp , đặc biệt lao động trong thời kỳ nông nhàn . Công nghiệp nông
thôn phát triển ngày càng mạnh sẽ dẫn đến rút bớt dần một bộ phận lao động
nông nghiệp chuyển hẳn sang các hoạt động khác bởi vói công việc trong các
ngành nghề ấy ngời ta vẫn đảm bảo cho cuộc sống và có tích lũy .Chẳng hạn
một bộ phận lao đông nông nghiệp có thể chuyển hẳn sang sản xuất gốm sứ
mỹ nghệ , sản xuất vật liệu xây dựng , làm dịch vụ sửa chữa và chế tác các
công cụ phục vụ sản xuất vào đời sống ở nông thôn . Và khi công nghiệp
nông thôn phát triển mạnh hơn nữa cho phép sản xuất nông nghiệp có thể
9
Website: Email : Tel : 0918.775.368
ứng dụng các tiến bộ khoa học kĩ thuật vào sản xuất, một số khâu thủ công sẽ
đợc thay bằng máy móc thiết bị và đơng nhiên không cân nhiều lao động
nữa, lao động này có thể chuyển sang các ngành nghề khác ( phi nông nghiệp
). Nh vậy là công nghiệp nông thôn phát triển sẽ tạo ra việc làm ngay tại chỗ
trên đại bàn nông thôn cho dân c nông thôn, mà thực tế thu nhập từ các hoạt
động sản xuất phi cao hơn hẳn so với thu nhập từ hoạt động sản xuất nông
nghiệp thuần tuý.Dĩ nhiên thu nhập từ hoạt động sản xuất nông nghiệp cũng
tăng lên vì do áp dụng máy móc thiết bị làm năng xuất lao động và công
nghiệp chế biến phát triển sẽ làm tăng giá trị nông sản phẩm do công nghiệp
và dịch vụ tạo ra, là động lực cho công nghiệp và dịch vụ phát triển và tạo lên
sự tăng trởng của cả nền kinh tế .

Vấn đề việc làm ở nớc ta trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá
hiện nay rất cấp bách và bức xúc. Việc làm đang thiếu trầm trọng, tình trạng
thất nghiệp gia tăng, cả thất nghiệp hữu hình lẫn vô hình và bán thất nghiệp
mà đặc biệt ở nông thôn tình trạng bán thất nghiệp là hiện tợng kinh tế xã hội
phổ biến. Cho đến năm 2000 tỷ lệ thất nghiệp ở thành thị chiếm 6,44% lực
lao động, mức sử dụng thời gian lao động ở nông thôn mới đạt 73,86%.ở
vùng nông thôn sử dụng 70% lực lợng lao động nhng hơn một phần t thời
gian lao động của họ cha đợc sử dụng.Vấn đề thiếu việc làm, thất nghiệp ở
nông thôn đã gây ra những hiện xã hội phức tạp nh chộm cắp, nghiện hút, cờ
bạc, mại dâm, rồi hiện tợng di dân ra thành phố gây ra nhiều bức xúc ở
thành thị nh chộm cắp, tắc nghẽn giao thông, thiếu nhà ở Những hiện tợng
này hàng năm tốn hàng tỷ đồng của nhà nớc để giải quyết nhng vẫn cha có
kết quả mong muốn. Chính vì vậy phát triển công nghiệp nông thôn có ý
nghĩa to lớn trong giải quyết các vấn đề bức xúc trên, góp phần ổn định phát
triển đời sống kinh tế xã hội ở địa bàn nông thôn nói riêng và cả nền kinh tế
nói chung .
4. Phát triển công nghiệp nông thôn góp phần hiện đại hoá nông thôn,
xây dựng nông thôn mới.
Công nghiệp nông thôn phát triển đòi hỏi cần phải có một hệ thống cơ
sở hạ tầng nh giao thông, điện, thông tin liên lạc.nhất định. Đây là cơ sở để
thúc đẩy công nghiệp nông thôn phát triển và thu hút các nguồn vốn đầu t từ
bên ngoài vào nông thôn, đặc biệt là các vùng miền núi, vùng đặc biệt khó
10
Website: Email : Tel : 0918.775.368
khăn. Thực tế cho thấy có rất nhiều vùng nông thôn có nhiều thế mạnh về tài
nguyên, lao động d thừa nhng do giao thông khó khăn, thông tin liên lạc
không có, dẫn đến các nhà đầu t không dám đầu t vào và cơ hội vốn phát
triển của các vùng nông thôn đó bị bỏ qua. Vì vậy nhà nớc cần phải đầu t co
sở hạ tầng điện, đờng, trờng, trạm, hệ thống thông tin liên lạc. Đây là yếu tố
làm bộ mặt nông thôn đổi mới với cơ sở hạ tầng thì nông thôn sẽ tiếp cận đợc

nhiều tinh hoa từ bên ngoài hơn.
Ngợc lại công nghiệp nông thôn phát triển sẽ có điều kiện tích luỹ và
đầu t trở lại cho cơ sở hạ tầng , góp phần nâng cấp pháp triển hơn nữa cơ sở
hạ tầng và bộ mặt nông thôn sẽ ngày càng cải thiện. Mối quan hệ tác động
biện chứng này sẽ góp phần hiện đại hoá nông thôn, xây dựng nông thôn
mới, nhờ đó giảm bớt sự tụt hậu của nông thôn so với thành phố,dân c nông
thôn có điều kiện tiếp cận với các điều kiện sống tốt hơn nh y tế, giáo dục,
khoa học công nghệnó cho phép thực hiện đảm bảo công bằng xã hội cho
mọi ngời dân theo tinh thần của xã hội chủ nghĩa mà Đảng và Nhà nớc ta đã
chọn.
5. Phát triển công nghiệp nông thôn góp phần củng cố, duy trì và phát
huy giá trị văn hoá truyền thống của dân tộc
Nền kinh tế thị trờng diễn ra sôi động cha có từng có nh hiện nay ở nớc
ta, cùng với sự phát triển của nền kinh tế, các quá trình hội nhập hoá quốc tế
hoá, đô thị hoá diễn ra cũng hết sức mạnh mẽ. Những quá trình này nó đã
làm cho các giá trị truyền thống văn hoá của chúng ta đang bị mai một đi và
một số giá trị đó đã mất hẳn. Đây là một nguy cơ lớn đối với truyền thống
văn hoá của dân tộc trong quá trình hội nhập bởi quan điểm của ta là hoà
nhập chứ không hoà tan. Đặc biệt nguy hiểm hơn hiện tợng này ở địa bàn
nông thôn- nơi cất giữ những giá trị văn hoá tinh hoa của dân tộc đang diễn
ra phổ biến, một số làng nghề, một số kỹ sảo truyền thống của các nghệ nhân
mất dần.
Công nghiệp nông thôn phát triển góp phần củng cố khôi phục lại những
giá trị văn hoá tinh hoa của dân tộc mà nó là tiếng nói,là bản sắc, là hình ảnh
của dân tộc Việt Nam. Khôi phuc phát triển các làng nghề, các kỹ xảo truyền
thống nó sẽ đem laị thu nhập khá cao(cao hơn sản xuất nông nghiệp ), các
sản phẩm của các nghệ nhân,của các làng nghề có giá trị xuất khẩu rất lớn,
11
Website: Email : Tel : 0918.775.368
rất phù hợp với thị hiếu của khách nớc ngoài, đặc biệt là khách du lịch. Các

sản phẩm thể hiện giá trị truyền thống văn hoá của dân tộc Việt Nam chủ yếu
từ các làng nghề thủ công, nó rất đa dạng, gắn liền với từng vùng quê, tổ chức
sản xuất gắn liền với hộ gia đình, với nhiều kỹ xảo tryền thống truyền từ đời
này sang đời khác có tính bền vững và ổn định cao, lại rất phù hợp với đặc
điểm khéo tay hay làm của ngời dân. Do vậy, muốn khai thác và phát huy lợi
thế của các vùng nông thôn là khai thác nguồn lao động dồi dào, truyền
thống cần cù, khéo tay; muốn vậy phải chú trọng phát triển công nghiệp nông
thôn, đặc biệt là các ngành nghề tiểu thủ công truyền thống và nó phải đợc sự
quan tâm thích đáng của mọi cấp mọi ngành từ trung ơng đến địa phơng.
III. Nội dung chủ yếu phát triển công nghiệp nông thôn
1. Các ngành công nghiệp nông thôn
Các hoạt động sản xuất có tính chất công nghiệp ở nông thôn rất đa
dạng đợc phân bố trên các vùng nông thôn nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển
kinh tế xã hội của mỗi vùng. Các sản phẩm của nó cũng rất đa dạng đáp ứng
cho nhu cầu thị trờng của mỗi vùng, cả nớc và hớng xuất khẩu ra thị trờng
quốc tế. Theo đặc điểm của hoạt công nghiệp nông thôn nh kỹ thuật sản xuất,
nguồn nguyên liệu sử dụng, tính chất sản phẩm đầu ra .thì có thể thấy công
nghiệp nông thôn gồm:
a. Công nghiệp chế biến nông lâm thuỷ hải sản
Đây là ngành công nghiệp quan trọng nhất ở nông thôn, có mối quan hệ
mật thiết với sản xuất nông nghiệp. Phát triển mạnh mẽ công nghiệp chế biến
là cơ sở thúc đẩy mạnh nông nghiệp phát triển theo hớng sản xuất hàng hoá,
thông qua công nghiệp chế biến làm tăng giá trị sử dụng và giá trị của nông
sản phẩm, do đó lợi ích của ngời sản xuất nông nghiệp đợc đảm bảo và đem
lại hiệu quả cao cho sản xuất nông nghiệp .
Hiện nay ngành công nghiệp chế biến của chúng ta còn nhiều yếu kém
cha khắc phục đợc nh công nghệ lạc hậu, qui hoạch thiếu đồng bộ dẫn đến
việc xuất khẩu nông sản phẩm chủ yếu là nguyên liệu thô, sơ chế hoặc qua
chế biến thì chất lợng kém. Vì vậy giá trị đem lại cho sản xuất nông sản
phẩm là thấp, ngời nông dân luôn trong tình trạng bất lợi đời sống khó khăn .

Theo xu hớng sản xuất hàng hoá qui mô lớn tiến tới hội nhập kinh tế quốc tế
đối với mọi ngành kinh tế nói chung, ngành nông nghiệp noí riêng thì các
12
Website: Email : Tel : 0918.775.368
sản phẩm mà thị trờng đòi hỏi ngày càng tăng là các sản phẩm tinh chế, các
sản phẩm thô hoặc sơ chế có nhu cầu ngày càng giảm. Chính vì vậy một đòi
hỏi bức thiết đối với công nghiệp chế biến là phải làm sao chế biến từ những
nông sản phẩm ra những sản phẩm kinh tế đủ khả năng đáp ứng và cạnh
tranh trên thị trờng trong nớc cũng nh ngoài nớc, đặc biệt hiện nay nớc ta lại
là một nớc nông nghiệp mà sản phẩm chủ yếu của nó là các nông sản phẩm .
Một thực tế cho thấy hiện nay công nghiệp chế biến của chúng ta yếu
kém mà khiến các ngành sản xuất nguyên liệu trong nớc nh cà phê là một
điển hình luôn bị phụ thuộc, bị ép giá và bất lợi trong các quan hệ thơng mại.
Singapo là nớc không sản xuất nguyên liệu cà phê, cao su nhng lại nhập của
chúng ta dới dạng thô hoặc sơ chế vớigiá thành thấp, nhng họ lại rất mạnh về
công nghiệp chế biến với công nghệ tiên tiến nên cho ra các sản phẩm tinhn
chế chất lợng cao, giá thành phải chăng từ nguyên liệu của chúng ta và quay
sang tiêu thụ ngay trên thị trờng thị trờng của chúng ta, cạnh tranh với các
sản phẩm của chúng ta và đơng nhiên cúng ta rất khó có thể cạnh tranh đợc
với các sản phẩm của họ. Điều này nói lên rằng công nghiệp chế biến của
chúng rất yếu kém so với các nớc trong khu vực, đã đến lúc chúng ta cần phải
tập trung đầu t phát triển ngành công nghiệp chế biến một cách thích đáng
bởi chúng ta có một lợi thế rất lớn là có thể sản xuất đợc nguồn nguyên liệu
dồi dào, giá thành thấp, chất lợng khá và đặc biệt nguồn lao động dồi dào,
nhân công rẻ.
Có thể nói công nghiệp chế biến phát triển là động lực thúc đảy ngành
nông nghiệp phát triển, nó không chỉ chế biến nông sản phẩm mà còn cả thuỷ
hải sản nữa. Các nông sản phẩm, thuỷ hải sản muốn có giá trị kinh tế cao cần
phải qua chế biến để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao và khó tình của thị tr-
ờng. Tuy nhiên cần lu ý rằng việc bố chí các cơ sở công nghiệp chế biến cần

phải gắn với các vùng sản xuất tập trung và công tác qui hoạch thiết kế phải
phù hợp với điều kiện vốn, lao đọngcủa từng vùng, tránh tình trạng nh hiện
nay các nhà máy chế biến nh mía đờng, hoa quả không có đủ nguyên liệu để
hoạt động, nhà máy chỉ hoạt động đợc khoảng 60%-70% công xuất thiết kế,
nh vậy dẫn đến lãng phí công nghệ, lãng phí vốn đầu t và khấu hao tăng lên
sẽ làm giá thành sản phẩm cao làm cho sức cạnh tranh của sản phẩm yếu khó
có thể tồn tại lâu dài, vững chắc đợc.
13
Website: Email : Tel : 0918.775.368
b. Công nghiệp cơ khí và sửa chữa trong nông thôn
Công nghiệp cơ khí và sửa chữa sản xuất các công cụ là các t liệu sản
xuất và t liệu tiêu dùng có ảnh hởng trực tiếp đến các ngành sản xuất, dịch vụ
và đời sống ở nông thôn, đặc biệt là ngành nông nghiệp. Ngành công nghiệp
này nó đáp ứng kịp thời cho nhu cầu rất đa dạng trong sản xuất và đời sống
trên địa bàn nông thôn .
Trong nhiều năm qua trên cơ sở kinh tế hộ tự chủ, nhiều hộ gia đình,
hợp tác xã đã đầu t trang thiết bị máy móc để tự mở sản xuất và sửa chữa các
máy móc, công cụ cải tiến phục vụ cho đời sống và sản xuất ngay trên địa
bàn nông thôn và thực tế hoạt động này tổ ra rất hiệu quả. Hoạt động sản
xuất nông nghiệp thuộc rất lớn vào địa bàn sản xuất cảu từng vùng, chính vì
vậy mà công cụ sản xuất cũng rất đa dạng để phù hợp với địa bàn sản xuất.
Ngành công nghiệp cơ khí và sửa chữa đã đáp ứng rất tốt điều này. Ngay cả
khi cần nhập những máy móc thiết bị mới vào sản xuất nông nghiệp thì
những máy móc này thờng đã qua sử dụng, nhanh hỏng cần phải sửa chữa
mới hoạt động tốt đợc. Ngành công nghiệp cơ khí và sửa chữa đã đáp ứng
nhu cầu rất thờng xuyên trong sản xuất và đời sống ở địa bàn nông thôn, nó
giảm đợc chi phí, thời gian hco ngời dân nông thôn bởi họ không cần phải
vận chuyển máy móc lên tận thành phố để sửa chữa hay mua sắm máy móc
thiết bị và đặc biệt là mua các công cụ dụng cụ cải tiến phục vụ cho sinh hoạt
đời sống và sản xuất. Song hiện nay ngành công nghiệp cơ khí và sửa chữa

phát triển vẫn mang tính tự phát là chủ yếu cha thực sự đợc quan tâm đầu t
của các cấp ngành trung ơng và địa phơng trong khi đó vai trò của nó lại
không nhỏ, nó đã góp phần rất lớn ổn định đời sống kinh tế xẫ hội trên địa
bàn nông thôn. Chính vì vậy các cấp, đặc biệt là cấp huyện và cấp tỉnh cần
phải quan tâm đầu t thích đáng với vị trí của nó trong nền kinh tế nông thôn.
Để phát triển ngành công nghiệp cơ khí và sửa chữa ở nông thôn thì
ngay bản thân nó phải đảm nhiệm sản xuất ra đợc các công cụ cải tiến, phải
sửa chữa đợc các máy móc chuyên dụng phổ biến ở nông thôn. Đồng thời các
thành phố thị trấn, thị xã, các trung tâm công nghiệp cần phải đáp ứng các
máy công tác, máy động lực và có trách nhiệm đào tạo đọi ngũ lao động,
công nhân kỹ thuật cho công nghiệp cơ khí và sửa chữa nông thôn và nhà nớc
cần phải có chính sách vốn, chính sách thuếđể tác động tạo điều kiện cho
nó phát triển. Có nh vậy công nghiệp cơ khí và sửa chữa nông thôn sẽ phát
14