Tài liệu ôn thi công chức môn tin học căn bản (dành cho công chức)

PH N M

U

GI I THI U KHÁI QUÁT MÔN H C
Công ngh thông tin là công c h tr đ c l c trong đ i s ng xã h i hi n đ i
trong các l nh v c kinh t , qu c phòng … đ c bi t là trong giáo d c. Do đó, đ đ y
m nh ng d ng công ngh thông tin trong giáo d c và đào t o, t ng c ng gi ng d y
và đào t o v Công ngh thông tin, Tin h c là m t n i dung quan tr ng trong ch ng
trình giáo d c đ i c ng b c i h c và Cao ng và là môn h c b t bu c đ i v i
t t c sinh viên trong các tr ng
i h c Vi t Nam chính th c t n m 1992. Tuy
nhiên n i dung d y có khác nhau tùy theo yêu c u c a t ng ngành.
đáp ng yêu c u đ i m i ch ng trình đào t o c a B Giáo d c và ào t o,
môn h c TIN H C C N B N đ c dùng đ gi ng d y cho sinh viên t t c các
ngành thu c tr ng
i h c C n Th nh m nâng cao kh n ng s d ng vi tính cho
sinh viên theo tinh th n "Ch ng trình phát tri n và ng d ng Công ngh thông tin"
đ c t ch c t ngày 10/10/2003 t i tr ng i h c C n Th .
M C TIÊU MÔN H C
Trang b cho ng i h c nh ng ki n th c c n b n ki n th c c b n v Tin h c,
ki n th c c u trúc máy tính, h đi u hành và m t s ph n m m ng d ng đang đ c s
d ng r ng rãi nh t hi n nay nh m giúp sinh viên nâng cao hi u bi t v tin h c và v n
d ng ki n th c Tin h c vào trong các môn h c chuyên ngành, c ng nh v n d ng vào
trong các công vi c c a mình.
YÊU C U MÔN H C
Sinh viên c n đ c và hi u rõ các ki n th c nh thông tin và bi u di n thông tin
trong máy tính; H th ng máy tính v i ph n c ng, ph n m m và d li u; Các khái
ni m v h đi u hành; S d ng h đi u hành Windows; S d ng ti ng Vi t trong
windows và cu i cùng là b o v thông tin và phòng ch ng virus máy tính.
Ph i đ c và hi u rõ ph n lý thuy t trong cu n bài gi ng Tin h c c n b n đ

v n d ng ki n th c này vào các bài th c hành các ph n m m qu n lý v n b n nh
Word, Excel, Powerpoint 2003 và s d ng internet và E-mail.
Ngoài bài gi ng Tin h c c n b n, sinh viên c n đ c thêm nh ng sách v tin h c
nh Word, Excel, Powerpoint và Internet.
C U TRÚC MÔN H C
BÀI 1: M T S
BÀI 2: H

KHÁI NI M C

B N V TIN H C ................................................................................ 2

I U HÀNH WINDOWS VÀ CÁC PH N M M

NG D NG C B N................................13

BÀI 3: MS WORD - CÁC

NH D NG C

BÀI 4: MS WORD - CÁC

NH D NG N NG CAO.................................................................................79

BÀI 5: MS WORD – CÁC
BÀI 6: MS WORD –

IT

B N.......................................................................................48

NG, T O B NG VÀ S

TRANG.....................................................93

NH D NG KI U VÀ T O CÔNG TH C ..........................................................121

BÀI 7: MS EXCEL – CÁC THAO TÁC VÀ HÀM C

B N.....................................................................139

BÀI 8: MS EXCEL – CÁC HÀM TÌM KI M VÀ THAO TÁC TRÊN C
BÀI 9: MS EXCEL – BI U

S

D

LI U .......................170

VÀ IN N ................................................................................................190

BÀI 10: MS-POWERPOINT, INTERNET VÀ CÁC D CH V WORLD WIDE WEB ...........................208
TÀI LI U THAM KH O ...........................................................................................................................280

Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 1

Bài 1: M T S KHÁI NI M C B N V TIN H C

BÀI 1: M T S

KHÁI NI M C

B N V TIN H C

M C TIÊU BÀI H C
Giúp cho sinh viên có đ c các ki n th c c b n thông tin và bi u di n thông tin trong
máy tính; H th ng máy tính v i ph n c ng, ph n m m.
YÊU C U BÀI H C
Sinh viên sau khi h c bài này c n ph i n m v ng các ki n th c:
 Thông tin, s đ t ng quát quá trình x lý thông tin và b ng đ n v đo l ng
thông tin
 Bi u di n các h s đ m và cách chuy n đ i gi a các h s đ m
 Ph n c ng máy tính: n m v ng các khái ni m b nh , chu t và bàn phím
 Ph n m m: phân lo i ph n m m.
C U TRÚC BÀI H C
1.1 THÔNG TIN........................................................................................................................................ 3

1.1.1 Thông tin...........................................................................................................................3
1.1.2 S đ t ng quát c a m t quá trình x lý thông tin..............................................................3

1.2 BI U DI N THÔNG TIN TRONG MÁY TÍNH I N T ............................................................... 4

1.2.1 Bi
1.2.2 H

1.2.3 H
1.2.4 H
1.2.5 H
1.2.6
1.2.7
1.2.8 Bi

u di n s trong các h đ m ...........................................................................................4
đ m th p phân (Decimal system, b=10) .......................................................................4
đ m nh phân (Binary system, b=2)..............................................................................4
đ m bát phân (Octal system, b=8)................................................................................4
đ m th p l c phân (Hexa-decimal system, b=16) .........................................................5
i m t s nguyên t h th p phân sang h b....................................................................5
i ph n th p phân t h th p phân sang h c s b .........................................................5
u di n thông tin trong máy tính đi n t .........................................................................5

1.3 TIN H C ............................................................................................................................................. 6

1.3.1 Các l nh v c nghiên c u c a tin h c..................................................................................6
1.3.2 ng d ng c a tin h c ........................................................................................................6
1.3.3 Máy tính đi n t và l ch s phát tri n ................................................................................7

1.4 C U TRÚC T NG QUÁT C A MÁY TÍNH I N T ................................................................... 7

1.4.1 Ph n c ng (Hardware) .....................................................................................................7
1.4.2 B nh ..............................................................................................................................8
1.4.3 B x lý trung ng (CPU) ...............................................................................................9
1.4.4 Các thi t b xu t/ nh p ....................................................................................................10
1.4.5 Ph n m m (Software) ......................................................................................................12

1.5 CÂU H I ÔN T P ............................................................................................................................ 12

N I DUNG

Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 2


Bài 1: M T S KHÁI NI M C B N V TIN H C
1.1 THÔNG TIN
1.1.1 Thông tin
Khái ni m thông tin hay tin t c là m t khái ni m tr u t ng, phi v t ch t và r t khó
đ c đ nh ngh a m t cách chính xác. đây chúng ta có th hi u t ng quát thông tin là
b t c nh ng gì mà b n có th nh n th c đ c. Thông tin có th đ c bi u di n d i
nhi u hình th c khác nhau nh bi u t ng, kí t , truy n thông b ng v n b n hay l i
nói, ngh thu t, âm nh c, … hay g n nh b t c đi u gì có th hi u và nh n bi t đ c.
Thông tin có ý ngh a trong m t s ng c nh cho b ph n ti p nh n nó và làm t ng
thêm s hi u bi t c a con ng i, là ngu n g c c a nh n th c và là c s c a quy t
đ nh.
Trong máy tính, D li u là s bi u di n c a thông tin và đ c th hi n b ng các tín
hi u v t lý. Thông tin ch a đ ng ý ngh a còn d li u là các s ki n không có c u trúc
và không có ý ngh a n u chúng không đ c t ch c và x lý.
H th ng thông tin (information system) là m t h th ng ghi nh n d li u, x lý chúng
đ t o nên thông tin có ý ngh a ho c d li u m i.
D li u
Nh p

X lý

Thông tin
Xu t

Hình 1.1-1: H th ng thông tin
1.1.2 S đ t ng quát c a m t quá trình x lý thông tin
Khi nói t i thông tin thì th ng ph i đ c p đ n quá trình x lý thông tin. M i quá
trình x lý thông tin b ng máy tính đ c th c hi n theo chu trình sau:

Hình 1.1-2: S đ t ng quát quá trình x lý thông tin
Các thông tin x lý trên máy tính đ u đ c mã hóa d ng s nh phân, v i 2 ký hi u 0
và 1. M i v trí l u tr m t s nh phân đ c tính là 1 bit (Binary Digit), M t bit t ng
ng v i m t ch th ho c m t thông báo nào đó v s ki n có 1 trong 2 tr ng thái có s
đo kh n ng xu t hi n đ ng th i là T t (Off) / M (On) hay
úng (True) / Sai
(False). Bit là đ n v đo thông tin nh nh t. B ng d i đây tóm t t các đ n v đo
l ng khác
Tên g i
Byte
KiloByte
MegaByte
GigaByte
TetraByte

Ký hi u
B
KB
MB
GB

TB

Giá tr
8 bit
2 10 B = 1024 Byte
2 20 B
2 30 B
2 40 B

B ng 1.1-1: B ng tóm t t đ n v đo l

Tài li u h

ng d n h c t p

ng thông tin

Trang 3


Bài 1: M T S KHÁI NI M C B N V TIN H C
1.2 BI U DI N THÔNG TIN TRONG MÁY TÍNH I N T
1.2.1 Bi u di n s trong các h đ m
H đ m là t p h p các ký hi u và qui t c s d ng t p ký hi u đó đ bi u di n và xác
đ nh các giá tr các s . M i h đ m có m t s ký s (digits) h u h n. T ng s ký s
c a m i h đ m đ c g i là c s (base hay radix), ký hi u là b.
- H đ m c s b (b  2, b là s nguyên d ng) mang tính ch t sau :
- Có b ký s đ th hi n giá tr s . Ký s nh nh t là 0 và l n nh t là b-1.
- Giá tr v trí th n trong m t s c a h đ m b ng c s b l y th a n: bn
- S N(b) trong h đ m c s (b) đ c bi u di n b i:

N ( b )  a n a n1a n 2 ... a1a 0 a 1a 2 ... a  m

Trong đó, s N(b) có n+1 ký s bi u di n cho ph n nguyên và m ký s l bi u di n cho
ph n th p phân, và có giá tr là:
N ( b)  a n .b n  a n 1 .b n1  a n 2 .b n 2  ...  a 1 .b1  a 0 .b 0  a 1 .b 1  a 2 .b 2  ...  a  m .b  m

hay là:

N (b) 

n

a b

i

(1)

i

i m

Trong ngành toán - tin h c hi n nay ph bi n 4 h đ m là h th p phân, h nh phân,
h bát phân và h th p l c phân.
Chú ý: Công th c (1) dùng đ chuy n m t h đ m nh phân, bát phân, th p l c phân
sang h đ m th p phân và s trình bài sau.
1.2.2 H đ m th p phân (Decimal system, b=10)
H đ m th p phân hay h đ m c s 10 là m t trong các phát minh c a ng i r p
c , bao g m 10 ký s theo ký hi u sau: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
Áp d ng công th c (1) trong m c 1.2.1 b n có th bi u di n s th p phân 254.68 nh

sau:
2

Ví d : 254.68 (10) =

 a 10

i

i  2

i

= 2 x 102 + 5 x 10 1 + 4 x 100 + 6 x 10-1 + 8 x 10-2
= 200  50  4 

6



8

10 100

1.2.3 H đ m nh phân (Binary system, b=2)
V i b=2, b n có h đ m nh phân. ây là h đ m đ n gi n nh t v i 2 ch s là 0 và 1.
M i ch s nh phân g i là BIT (vi t t t t ch BInary digiT). Vì h nh phân ch có 2
tr s là 0 và 1, nên khi mu n di n t m t s l n h n, ho c các ký t ph c t p h n thì
c n k t h p nhi u bit v i nhau.
B n có th chuy n đ i h nh phân theo h th p phân quen thu c b ng công th c (1).

Ví d : - S 11101.11 (2) s t ng đ ng v i giá tr th p phân là :
11101.11 (2) = 1x16 + 1x8 + 1x4 + 0x2 + 1x1 + 1x0.5 + 1x0.25 = 29.75 (10)
1.2.4 H đ m bát phân (Octal system, b=8)
N u dùng 1 t p h p 3 bit thì có th bi u di n 8 tr khác nhau : 000, 001, 010, 011, 100,
101, 110, 111. Các tr này t ng đ ng v i 8 tr trong h th p phân là 0, 1, 2, 3, 4, 5,
6, 7. T p h p các ch s này g i là h bát phân, là h đ m v i b = 8 = 2 3. Trong h bát
phân, tr v trí là l y th a c a 8.
Ví d : S 235. 64(8) s t ng đ ng giá tr th p phân là:
235 . 64(8) = 2x8 2 + 3x81 + 5x8 0 + 6x8-1 + 4x8-2 = 157. 8125 (10)

Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 4


Bài 1: M T S KHÁI NI M C B N V TIN H C
1.2.5 H đ m th p l c phân (Hexa-decimal system, b=16)
H đ m th p l c phân là h c s b=16 = 2 4,
H 10
t ng đ ng v i t p h p 4 ch s nh phân (4 bit).
0
Khi th hi n d ng hexa-decimal, b n có 16 ký t
1
g m 10 ch s t 0 đ n 9, và 6 ch in A, B, C, D,
2
E, F đ bi u di n các giá tr s t ng ng là 10,
3
11, 12, 13, 14, 15. V i h th p l c phân, tr v trí

4
là l y th a c a 16.
5
Ví d : S 34F5C(16) s t ng đ ng giá tr th p
6
phân là:
4
3
2
1
7
34F5C(16) = 3x16 + 4x16 + 15x16 + 5x16
0
8
+ 12x16 = 216294 (10)
9
Ghi chú: m t s ngôn ng l p trình qui đ nh vi t
10
s hexa ph i có ch H cu i ch s .
11
Ví d : S 15 vi t là FH.
12
13
14
15

H 2
0000
0001
0010

0011
0100
0101
0110
0111
1000
1001
1010
1011
1100
1101
1110
1111

H 8
0
1
2
3
4
5
6
7
10
11
12
13
14
15
16

17

H 16
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
A
B
C
D
E
F

B ng 1.2-1: H s đ m
1.2.6
i m t s nguyên t h th p phân sang h b
T ng quát: L y s nguyên th p phân N(10) l n l t chia cho b cho đ n khi th ng s
b ng 0. K t qu s chuy n đ i N(b) là các d s trong phép chia vi t ra theo th t
ng c l i.
Ví d : S 13 (10) = ?(2). Dùng phép chia cho 2 liên ti p, b n có m t lo t các s d
nh sau:
13
2

1
6
2
0
3
2
s d
1
1
2
1
0
K t qu :

13 (10) = 1101(2)

1.2.7
i ph n th p phân t h th p phân sang h c s b
T ng quát: L y ph n th p phân N(10) l n l t nhân v i b cho đ n khi ph n th p phân
c a tích s b ng 0. K t qu s chuy n đ i N(b) là các s ph n nguyên trong phép nhân
vi t ra theo th t tính toán.
Ví d 3.11: 0. 6875 (10) = ?(2)
ph n nguyên c a tích
0. 6875 x 2 = 1 . 375
ph n th p phân c a tích
0. 3750 x 2 = 0 . 75
0. 75
x2 = 1.5
0. 5
x2 = 1.0

K t qu : 0.6875(10) = 0.1011(2)
1.2.8 Bi u di n thông tin trong máy tính đi n t
D li u s trong máy tính g m có s nguyên và s th c. Do ph m vi cu n sách, chúng
tôi ch trình bày khái l c v bi u di n s nguyên và kí t .
Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 5


Bài 1: M T S KHÁI NI M C B N V TIN H C


Bi u di n s nguyên



Bi u di n ký t

S nguyên g m s nguyên không d u và s nguyên có d u.
S nguyên không d u là s không có bit d u nh 1 byte = 8 bit, có th bi u di n 28 =
256 s nguyên d ng, cho giá tr t 0 (0000 0000) đ n 255 (1111 1111).
S nguyên có d u th hi n trong máy tính d ng nh phân là s dùng 1 bit làm bít d u,
ng i b n qui c dùng bit hàng đ u tiên bên trái làm bit d u (S): 0 là s d ng và 1
cho s âm.
n v chi u dài đ ch a thay đ i t 2 đ n 4 bytes.
có th bi u di n các ký t nh ch cái in và th ng, các ch s , các ký hi u... trên
máy tính và các ph ng ti n trao đ i thông tin khác, ng i ta ph i l p ra các b mã
(code system) qui c khác nhau d a vào vi c ch n t p h p bao nhiêu bit đ di n t 1

ký t t ng ng, ví d các h mã ph bi n :
H th p phân mã nh phân BCD (Binary Coded Decima) dùng 6 bit.
H th p phân mã nh phân m r ng EBCDIC (Extended Binary Coded Decimal
Interchange Code) dùng 8 bit t ng đ ng 1 byte đ bi u di n 1 ký t .
H chuy n đ i thông tin theo mã chu n c a M ASCII (American Standard Code for
Information Interchange) là h mã thông d ng nh t hi n nay trong k thu t tin h c. H
mã ASCII dùng nhóm 7 bit ho c 8 bit đ bi u di n t i đa 128 ho c 256 ký t khác
nhau và mã hóa theo ký t liên t c theo c s 16. B ng mã đánh s th t cho các kí t
nh sau:

B ng 1.2-2: B ng mã đánh s th t cho các kí t
đây bi u di n theo h s 10 đ d hi u và d nh , nh ng trong máy tính m i s s
c bi u di n b ng m t nhóm 8 Bit trong h 2
Ví d : - Kí t “A” có mã 65 (10), bi u di n trong máy tính là 010000012
1.3 TIN H C
1.3.1 Các l nh v c nghiên c u c a tin h c
Tin h c (Informatics) đ c đ nh ngh a là ngành khoa h c nghiên c u các ph ng
pháp, công ngh và k thu t x lý thông tin t đ ng. Công c ch y u c a tin h c là
máy tính đi n t và các thi t b truy n tin khác. Vi c nghiên c u chính c a tin h c
nh m vào hai k thu t phát tri n song song:
K thu t ph n c ng (hardware engineering): nghiên c u ch t o các thi t b , linh ki n
đi n t , công ngh v t li u m i... h tr cho máy tính và m ng máy tính, đ y m nh
kh n ng x lý toán h c và truy n thông thông tin.
K thu t ph n m m (software engineering): nghiên c u phát tri n các h đi u hành,
ngôn ng l p trình cho các bài toán khoa h c k thu t, mô ph ng, đi u khi n t đ ng,
t ch c d li u và qu n lý h th ng thông tin.
1.3.2 ng d ng c a tin h c
Tin h c hi n đang đ c ng d ng r ng rãi trong t t c các ngành ngh khác nhau c a
xã h i t khoa h c k thu t, y h c, kinh t , công ngh s n xu t đ n khoa h c xã h i,
ngh thu t,... nh :

đ

Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 6


Bài 1: M T S KHÁI NI M C B N V TIN H C
 T đ ng hóa công tác v n phòng; Th ng kê
 Công ngh thi t k ; Giáo d c Qu n tr kinh doanh
 An ninh qu c phòng, …
c bi t ngày nay, v i vi c ng d ng Internet, nhân lo i đang đ c h ng l i t
nh ng d ch v m i nh :
 Th đi n t ; Th vi n đi n t
 E Learning; Th ng m i đi n t ; …
1.3.3 Máy tính đi n t và l ch s phát tri n
Do nhu c u c n t ng đ chính xác và gi m th i gian tính toán, con ng i đã quan tâm
ch t o các công c tính toán t x a: bàn tính tay c a ng i Trung Qu c, máy c ng c
h c c a nhà toán h c Pháp Blaise Pascal (1623 - 1662), máy tính c h c có th c ng,
tr , nhân, chia c a nhà toán h c
c Gottfried Wilhelmvon Leibniz (1646 - 1716),
máy sai phân đ tính các đa th c toán h c ...
Tuy nhiên, máy tính đi n t th c s b t đ u hình thành vào th p niên 1950 và đ n nay
đã tr i qua 5 th h và đ c phân lo i theo s ti n b v công ngh đi n t và vi đi n
t c ng nh các c i ti n v nguyên lý, tính n ng và lo i hình c a nó.
Th h 1 (1950 - 1958): máy tính s d ng các bóng đèn đi n t chân không, m ch
riêng r , vào s li u b ng phi u đ c l , đi u khi n b ng tay. Máy có kích th c r t l n,
tiêu th n ng l ng nhi u, t c đ tính ch m kho ng 300 - 3.000 phép tính/s. Lo i máy

tính đi n hình th h 1 nh EDVAC (M ) hay BESM (Liên Xô c ),...
Th h 2 (1958 - 1964): máy tính dùng b x lý b ng đèn bán d n, m ch in. Máy tính
đã có ch ng trình d ch nh Cobol, Fortran và h đi u hành đ n gi n. Kích th c máy
còn l n, t c đ tính kho ng 10.000 -100.000 phép tính/s. i n hình nh lo i IBM1070 (M ) hay MINSK (Liên Xô c ),...
Th h 3 (1965 - 1974): máy tính đ c g n các b vi x lý b ng vi m ch đi n t c
nh có th có đ c t c đ tính kho ng 100.000 - 1 tri u phép tính/s. Máy đã có các h
đi u hành đa ch ng trình, nhi u ng i đ ng th i ho c theo ki u phân chia th i gian.
K t qu t máy tính có th in ra tr c ti p máy in. i n hình nh lo i IBM-360 (M )
hay EC (Liên Xô c ),...
Th h 4 (1974 - 1990): máy tính b t đ u có các vi m ch đa x lý có t c đ tính hàng
ch c tri u đ n hàng t phép tính/s. Giai đo n này hình thành 2 lo i máy tính chính:
máy tính cá nhân đ bàn (Personal Computer - PC) ho c xách tay (Laptop ho c
Notebook computer) và các lo i máy tính chuyên nghi p th c hi n đa ch ng trình, đa
x lý,... hình thành các h th ng m ng máy tính (Computer Networks), và các ng
d ng phong phú đa ph ng ti n.
Th h 5 (1990 - nay): b t đ u các nghiên c u t o ra các máy tính mô ph ng các ho t
đ ng c a não b và hành vi con ng i, có trí khôn nhân t o v i kh n ng t suy di n
phát tri n các tình hu ng nh n đ c và h qu n lý ki n th c c b n đ gi i quy t các
bài toán đa d ng.
1.4 C U TRÚC T NG QUÁT C A MÁY TÍNH I N T
M i lo i máy tính có th có hình d ng ho c c u trúc khác nhau, tùy theo m c đích s
d ng nh ng, m t cách t ng quát, máy tính đi n t là m t h x lý thông tin t đ ng
g m 2 ph n chính: ph n c ng và ph n m m.
1.4.1 Ph n c ng (Hardware)
Ph n c ng có th đ c hi u đ n gi n là t t c các ph n trong m t h máy tính mà b n
có th th y ho c s đ c. Ph n c ng bao g m 3 ph n chính:
 B nh (Memory).

n v x lý trung ng (CPU - Central Processing Unit).
 Thi t b nh p xu t (Input/ Output).

Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 7


Bài 1: M T S KHÁI NI M C B N V TIN H C
B x lý trung ng
CPU (Central Processing Unit)

Thi t b
Nh p
(Input)

Kh i đi u
khi n
CU (Control

Kh i làm tính
ALU (Arithmetic
Logic Unit)

Thi t b
Xu t
(Output)

Các thanh ghi (Registers)

B nh trong (ROM + RAM)

B nh ngoài (đ a c ng, đ a m m, đ a CD)

Hình 1.4-1: C u trúc ph n c ng máy tính

Hình 1.4-2: Mô t m t s thành ph n ph n c ng
Do ph m vi cu n sách, chúng tôi ch trình bày khái l c v m t s thành ph n c b n
c a máy tính đi n t ngày nay nh sau:
1.4.2 B nh
B nh là thi t b l u tr thông tin trong quá trình máy tính x lý. B nh bao g m b
nh trong và b nh ngoài.
1.4.2.1 B nh trong
G m có b nh ROM và RAM :
 ROM (Read Only Memory) là B nh ch đ c thông tin, dùng đ l u tr các
ch ng trình h th ng, ch ng trình đi u khi n vi c nh p xu t c s (ROMBIOS : ROM-Basic Input/ Output System). Thông tin trên ROM ghi vào thì
không th thay đ i và không b m t ngay c khi không có đi n.
 RAM (Random Access Memory) là B nh truy xu t ng u nhiên, đ c dùng đ
l u tr d ki n và ch ng trình trong quá trình thao tác và tính toán. RAM có
đ c đi m là n i dung thông tin ch a trong nó s m t đi khi m t đi n ho c t t
máy. Dung l ng b nh RAM cho các máy tính hi n nay thông th ng vào
kho ng 512 MB, 1GB, 2GB và có th h n n a. Trong hình 1.4-2 b nh RAM có
s ký hi u (5)
Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 8


Bài 1: M T S KHÁI NI M C B N V TIN H C
1.4.2.2 B nh ngoài

Là thi t b l u tr thông tin v i dung l ng l n, thông tin không b m t khi không có
đi n. Có th c t gi và di chuy n b nh ngoài đ c l p v i máy tính. Hi n nay có các
lo i b nh ngoài ph bi n nh :

a m m (Floppy disk) : là lo i đ a đ ng kính 3.5 inch dung l ng 1.44 MB.

a c ng (hard disk) : ph bi n là đ a c ng có dung l ng 80 GB, 160 GB, 250
GB và l n h n n a . Trong Hình 1.4-2 đ a c ng có s ký hi u (9).

a quang (Compact disk): lo i 4.72 inch, là thi t b ph bi n dùng đ l u tr
các ph n m m mang nhi u thông tin, hình nh, âm thanh và th ng đ c s d ng
trong các ph ng ti n đa truy n thông (multimedia). Có hai lo i ph bi n là: đ a
CD (dung l ng kho ng 700 MB) và DVD (dung l ng kho ng 4.7 GB). Trong
Hình 1.4-2 đ a CD có s ký hi u (8).
Các lo i b nh ngoài khác nh th nh (Memory Stick, Compact Flash Card), USB
Flash Drive có dung l ng ph bi n là 32 MB, 64 MB, 128 MB, ...

a m m 1.44 MB

M t s lo i RAM

Th nh

đ a c ng

đ a USB

đ a quang CD/DVD

Hình 1.4-3: M t s lo i th nh

1.4.3 B x lý trung ng (CPU)
B x lý trung ng ch huy các ho t đ ng c a máy tính theo l nh và th c hi n các
phép tính. CPU có 3 b ph n chính: kh i đi u khi n, kh i tính toán s h c và logic,
và m t s thanh ghi.
1.4.3.1 Kh i đi u khi n (CU: Control Unit)
Là trung tâm đi u hành máy tính. Nó có nhi m v gi i mã các l nh, t o ra các tín hi u
đi u khi n công vi c c a các b ph n khác c a máy tính theo yêu c u c a ng i s
d ng ho c theo ch ng trình đã cài đ t.
1.4.3.2 Kh i tính toán s h c và logic (ALU: Arithmetic-Logic Unit)
Bao g m các thi t b th c hi n các phép tính s h c (c ng, tr , nhân, chia, ...), các
phép tính logic (AND, OR, NOT, XOR) và các phép tính quan h (so sánh l n h n,
nh h n, b ng nhau, ...)
1.4.3.3 Các thanh ghi (Registers)
c g n ch t vào CPU b ng các m ch đi n t làm nhi m v b nh trung gian. Các
thanh ghi mang các ch c n ng chuyên d ng giúp t ng t c đ trao đ i thông tin trong
máy tính. Ngoài ra, CPU còn đ c g n v i m t đ ng h (clock) hay còn g i là b t o
xung nh p. T n s đ ng h càng cao thì t c đ x lý thông tin càng nhanh. Th ng thì
đ ng h đ c g n t ng x ng v i c u hình máy và có các t n s dao đ ng (cho các
máy Pentium 4 tr lên) là 2.0 GHz, 2.2 GHz, ... ho c cao h n.
Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 9


Bài 1: M T S KHÁI NI M C B N V TIN H C
1.4.4 Các thi t b xu t/ nh p
1.4.4.1 Các thi t b nh p
a. Bàn phím (Keyboard, thi t b nh p chu n): là thi t b nh p d li u và câu l nh, bàn

phím máy vi tính ph bi n hi n nay là m t b ng ch a 104 phím có các tác d ng khác
nhau, có th chia làm 3 nhóm phím chính:
 Nhóm phím đánh máy: g m các phím ch , phím s và phím các ký t đ c bi t (~,
!, @, #, $, %, ^,&, ?, ...).
 Nhóm phím ch c n ng (function keypad): g m các phím t F1 đ n F12 và các
phím nh     (phím di chuy n t ng đi m), phím PgUp (lên trang màn hình),
PgDn (xu ng trang màn hình), Insert (chèn), Delete (xóa), Home (v đ u), End (v
cu i)
 Nhóm phím s (numeric keypad) nh NumLock (các ký t s ), CapsLock (t o các
ch in), ScrollLock (ch đ cu n màn hình) th hi n các đèn ch th .
M t s chú ý:
 Nh n phím t h p: khi c n s d ng phím t h p, b n c n nh n và gi phím t h p
đi u khi n tr c (Ctrl ho c Alt ho c Shift) sau đó b m ti p phím còn l i.
 Tình tr ng đèn báo sáng : ôi khi ng i s d ng không chú ý và vô tình b t các
tính n ng h tr , ch ng h n ch đ gõ ch hoa, ch đ gõ s , ch đ khóa thanh
cu n. Các tính n ng này, khi b t lên có th làm cho thao tác c a ng i s d ng g p
khó kh n. Do đó khi g p đi u l khi gõ các phím, hãy nhìn khu v c đèn báo tình
tr ng bàn phím tr c tiên.

Hình 1.4-4: Mô hình bàn phím
b. Chu t (Mouse): là thi t b c n thi t ph bi n hi n nay, nh t là các máy tính ch y
trong môi tr ng Windows. Nó giúp ng i s d ng di chuy n đi u khi n, l a ch n đ i
t ng và th c hi n các thao tác v i các ch ng trình ng d ng. Con chu t có kích
th c v a n m tay di chuy n trên m t t m ph ng (mouse pad) theo h ng nào thì d u
nháy ho c m i tên trên màn hình s di chuy n theo h ng đó t ng ng v i v trí c a
c a viên bi ho c tia sáng (optical mouse) n m d i b ng c a nó. M t s máy tính có
con chu t đ c g n trên bàn phím.
Hi n t i có 2 lo i chu t thông d ng trên th tr ng đ i v i các máy tính đ bàn đó là
chu t dùng bi và chu t dùng c m bi n quang. Các thành ph n c b n c a chu t máy
tính nh Hình 1.4-5: (1) Nút nh n trái (left button), (2) Bánh xe cu n (Scroll wheel) và

(3) Nút nh n ph i (right button). Tùy theo m c tiêu s d ng mà có th có thêm nhi u
lo i nút b m khác đ c b trí t i các v trí khác nhau trên thân chu t.
 Nút nh n trái (left button): cho phép ng i s d ng thao tác b m chu t đ ch th
m t hành đ ng nào đó ch ng h n nh n nút OK.

Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 10


Bài 1: M T S KHÁI NI M C B N V TIN H C
 Nút nh n ph i (right button): cho phép ng i s d ng truy c p vào th c đ n ng
c nh c a ch ng trình đ ti n hành m t thao tác ho c truy c p m t tác v liên quan
nào đó.
 Bánh xe cu n (Scroll wheel): cho phép ng i s d ng di chuy n gi a các m c
n i dung tr i dài c a ch ng trình và có tính n ng t ng t thanh cu n m t s
ch ng trình nh Word, Internet Explorer …

Hình 1.4-5: Các lo i chu t ph bi n và v trí các nút chu t
Các khái ni m thao tác v i chu t
 Tr chu t (point): tr chu t trên m t ph ng mà không nh n nút nào c .
 Nh n chu t (Click): hành đ ng này t ng ng v i vi c nh n nút chu t m t l n
(áp d ng cho c hai nút trái và ph i).
 Nh n chu t ph i (R_Click): đi u này t ng ng v i vi c kích ho t th c đ n
ng c nh c a ch ng trình, h đi u hành t i đ i t ng/ nhóm đ i t ng đ c
ch n ho c t i c a s làm vi c hay màn hình n n
 Nh n kép (D_click): hành đ ng này ng v i vi c b n nh n m t nút chu t 2 l n
liên ti p. Nh n kép chu t đ c h đi u hành quy đ nh t ng đ ng v i vi c kích

ho t ch ng trình ho c tính n ng c a ch ng trình.
 L a ch n (Select):
làm vi c v i m t đ i t ng, ng i s d ng c n ph i l a
ch n chúng, có 2 ki u l a ch n: l a ch n m t đ i t ng và l a ch n vùng ch a
nhi u đ i t ng.
 L a ch n m t đ i t ng: Nh n chu t trái vào đ i t ng c n l a ch n.
 L a ch n vùng đ i t ng: Nh n chu t trái vào vùng ch a đ i t ng (đi m b t
đ u nh n ph i là đi m n m ngoài, không ch ng l p lên vùng đ i t ng), gi
nguyên nh n chu t và kéo chu t đ n khi vùng l a ch n bao ph h t vùng c n
ch n và th chu t. Lúc này vùng đ c l a ch n s đ c kích ho t b ng ki u hi n
th khác (khác nhau tùy theo ch ng trình ph n m m).
l a ch n nhi u đ i
t ng không liên ti p, c n k t h p gi phím Ctrl và nh n chu t vào đ i t ng
c n ch n. Nh n Shift đ ng th i v i s d ng chu t đ ch n s giúp ch n nhi u
đ i t ng liên ti p trong vùng.
 Kéo th (Drag): Hành đ ng này t ng ng v i vi c b n nh n chu t trái vào đ i
t ng, gi nguyên chu t và kéo đ i t ng sang m t khu v c khác hay đ n m t
đ i t ng khác. Nói chung tác v này đ c áp d ng đ th c hi n nhi u lo i hành
đ ng khác nhau di chuy n đ i t ng, ch n kh i v n b n, …..
Chú ý: Trong Windows các thao tác đ c th c hi n m c nhiên v i nút chu t trái, vì
v y đ tránh l p l i, khi nói Click (nh n chu t) ho c D_Click (nh n đúp chu t) thì
đ c ng m hi u đó là nút chu t trái. Khi nào c n thao tác v i nút chu t ph i s mô t
rõ ràng.
c. Máy quét hình (Scanner): là thi t b dùng đ nh p v n b n hay hình v , hình ch p
vào máy tính. Thông tin nguyên th y trên gi y s đ c quét thành các tín hi u s t o
thành các t p tin nh (image file).

Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 11


Bài 1: M T S KHÁI NI M C B N V TIN H C
1.4.4.2 Các thi t b xu t
a. Màn hình (Screen hay Monitor, thi t b xu t chu n): dùng đ th hi n thông tin cho
ng i s d ng xem. Thông tin đ c th hi n ra màn hình b ng ph ng pháp ánh x b
nh (memory mapping), v i cách này màn hình ch vi c đ c liên t c b nh và hi n
th (display) b t k thông tin nào hi n có trong vùng nh ra màn hình.
Màn hình ph bi n hi n nay trên th tr ng là màn hình màu SVGA 15”,17”, 19” v i
đ phân gi i có th đ t 1280 X 1024 pixel.
b. Máy in (Printer): là thi t b xu t đ đ a thông tin ra gi y. Máy in ph bi n hi n nay
là lo i máy in ma tr n đi m (dot matrix) lo i 24 kim, máy in phun m c, máy in laser
tr ng đen ho c màu.
c. Máy chi u (Projector): ch c n ng t ng t màn hình, th ng đ c s d ng thay
cho màn hình trong các bu i Seminar, báo cáo, thuy t trình, …

Hình 1.4-6: Các b ph n c a m t máy tính và các thi t b ngo i vi
1.4.5 Ph n m m (Software)
1.4.5.1 Khái ni m ph n m m
Ph n m m là m t b ch ng trình các ch th đi n t ra l nh cho máy tính th c hi n
m t đi u nào đó theo yêu c u c a ng i s d ng. B n không th th y ho c s đ c
ph n m m, m c d u b n có th hi n th đ c ch ng trình trên màn hình ho c máy in.
Ph n m m có th đ c ví nh ph n h n c a máy tính mà ph n c ng c a nó đ c xem
nh ph n xác.
1.4.5.2 Phân lo i ph n m m
Có 2 lo i ph n m m c b n:
1.4.5.2.1 Ph n m m h th ng (Operating System Software)
Là m t b các câu l nh đ ch d n ph n c ng máy tính và các ph n m m ng d ng làm

vi c v i nhau. Ph n m m h th ng ph bi n hi n nay Vi t nam là MS-DOS, LINUX
và Windows.
i v i m ng máy tính b n c ng có các ph n m m h đi u hành m ng
(Network Operating System) nh Novell Netware, Unix, Windows ...
1.4.5.2.2 Ph n m m ng d ng (Application Software)
Ph n m m ng d ng r t phong phú và đa d ng, bao g m nh ng ch ng trình đ c vi t
ra cho m t hay nhi u m c đích ng d ng c th nh so n th o v n b n, tính toán, phân
tích s li u, t ch c h th ng, b o m t thông tin, đ h a, ch i games…
1.5 CÂU H I ÔN T P
1 Thông tin là gì? Cho bi t s đ t ng quát c a m t quá trình x lý thông tin và các
đ n v đo l ng thông tin.
2 H đ m là gì? Trình bày các h đ m và cách chuy n đ i qua l i gi a các hê đ m.
3 Ph n c ng máy tính là gì? Có m y lo i b nh và s khác bi t gi a chúng.
4 Cho bi t tính n ng c a thi t b bàn phím và chu t và m t s thao tác c b n c a
các thi t b này?
5 Ph n m m là gì? Có m y lo i ph n m m
Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 12


I U HÀNH WINDOWS VÀ CÁC PH N M M

Bài 2 : H

NG D NG C B N

I U HÀNH WINDOWS VÀ CÁC PH N M M

C B N

BÀI 2: H

NG D NG

M C TIÊU BÀI H C
Giúp cho sinh viên có đ c các ki n th c c b n v h đi u hành Windows, S d ng
Windows XP và các ph n m m ng d ng c b n.
YÊU C U BÀI H C
Sinh viên sau khi h c bài này c n ph i n m v ng các ki n th c:
 H đi u hành Windows: t p tin, th m c, đ a và đ ng d n
 H đi u hành Windows XP: Kh i đ ng và thoát kh i Windows XP, Các thành
ph n c b n c a Windows XP. Thay đ i c u hình máy tính: phông ch , ki u hi n
th , ngày gi h th ng và thu c tính vùng
 Các ph n m m ng d ng Windows Explorer, ch ng trình Ti ng vi t và Winrar
C U TRÚC BÀI H C
2.1 KHÁI NI M V H
I U HÀNH ................................................................................................... 14
2.2 CÁC
IT
NG DO H
I U HÀNH QU N LÝ ...................................................................... 14

2.2.1 T p tin (File)...................................................................................................................14
2.2.2 Th m c (Folder/ Directory) ...........................................................................................14
2.2.3 đ a (Drive) ..................................................................................................................15
2.2.4
ng d n (Path) ...........................................................................................................15

2.3 GI I THI U H

I U HÀNH WINDOWS .................................................................................... 15

2.3.1 Gi i thi u Windows.........................................................................................................15
2.3.2 H đi u hành Windows XP ..............................................................................................15
2.3.3 Kh i đ ng và thoát kh i Windows XP..............................................................................16
2.3.4 Các thành ph n c a Windows .........................................................................................17

2.4 THAY

I C U HÌNH MÁY TÍNH................................................................................................ 25

2.4.1 Cài đ t và lo i b Font ch .............................................................................................25
2.4.2 Thay đ i ki u hi n th , kích th c màn hình, n n màn hình làm vi c ................................26
2.4.3 C u hình ngày, gi cho h th ng .....................................................................................28
2.4.4 Thay đ i thu c tính c a bàn phím và chu t......................................................................28
2.4.5 Thay đ i thu c tính vùng (Regional Settings)...................................................................29

2.5 MÁY IN ............................................................................................................................................. 30

2.5.1 Cài đ t thêm máy in ........................................................................................................30

2.6 TASKBAR AND START MENU ...................................................................................................... 31

2.6.1 L p Taskbar....................................................................................................................31
2.6.2 L p Start Menu ...............................................................................................................32

2.7 QU N LÝ D

LI U B NG WINDOWS EXPLORER ................................................................... 33

2.7.1 Gi i thi u........................................................................................................................33
2.7.2 Thao Tác V i Các Th M c Và T p Tin ..........................................................................34
2.7.3 Thao Tác V i Các L i T t (Shortcuts) .............................................................................36
2.7.4 Thao Tác V i a............................................................................................................37

2.8 S

D NG TI NG VI T TRONG WINDOWS................................................................................ 37

2.8.1 Gi i Thi u Các Ch ng Trình H Tr Ti ng Vi t............................................................37
2.8.2 S d ng Unikey ...............................................................................................................39

2.9 CH

NG TRÌNH

NG D NG WINRAR ...................................................................................... 40

2.9.1 Gi i thi u........................................................................................................................40
2.9.2 S d ng WINRAR............................................................................................................40

2.10 CÂU H I ÔN T P .......................................................................................................................... 44
2.11 BÀI T P TH C HÀNH .................................................................................................................. 45

N I DUNG

Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 13


I U HÀNH WINDOWS VÀ CÁC PH N M M

Bài 2 : H

NG D NG C B N

2.1 KHÁI NI M V H
I U HÀNH
H đi u hành (Operating System) là h th ng các ch ng trình đi u khi n t o s liên
h gi a ng i s d ng máy tính và máy tính thông qua các l nh đi u khi n. Không có
h đi u hành thì máy tính không th ho t đ ng đ c. Ch c n ng chính c a h đi u
hành là:
 i u khi n t t c các ho t đ ng c a máy tính và các thi t b ngo i vi
 Qu n lý phân ph i và thu h i b nh , qu n lý t p tin ….
 i u khi n đ a, máy in, bàn phím, màn hình,...
 Là ng i thông d ch, c u n i gi a ng i s d ng và máy tính
 Th c hi n các l nh theo yêu c u c a ng i s d ng máy
2.2 CÁC
IT
NG DO H
I U HÀNH QU N LÝ
2.2.1 T p tin (File)
T p tin là t p h p thông tin/d li u đ c t ch c theo m t c u trúc nào đó.
N i dung c a t p tin có th là ch ng trình, d li u, v n b n,... M i t p tin
đ c l u lên đ a v i m t tên riêng phân bi t. M i h đi u hành có qui c đ t

tên khác nhau, tên t p tin th ng có 2 ph n: ph n tên (name) và ph n m
r ng (extension). Ph n tên là ph n b t bu c ph i có c a m t t p tin, còn ph n
m r ng thì có th có ho c không.
 Ph n tên: Bao g m các ký t ch t A đ n Z, các ch s t 0 đ n 9, các ký t
khác nh #, $, %, ~, ^, @, (, ), !, _, kho ng tr ng. Ph n tên do ng i t o ra t p tin
đ t. V i MS-DOS ph n tên t i đa là 8 ký t , v i Windows ph n tên có th đ t t i
đa 128 ký t .
 Ph n m r ng: th ng dùng 3 ký t trong các ký t nêu trên. Thông th ng
ph n m r ng do ch ng trình ng d ng t o ra t p tin t đ t.
Ví d :

BAI TAP.DOC
ph n tên

QBASIC.EXE

AUTOEXEC.BAT

M_TEST

ph n m r ng

Gi a ph n tên và ph n m r ng có m t d u ch m (.) ng n cách.
B n có th c n c vào ph n m r ng đ xác đ nh ki u c a file:
COM, EXE: Các file kh thi ch y tr c ti p đ c trên h đi u hành.
TXT, DOC, ... : các file v n b n; BMP, GIF, JPG, ...: các file hình nh.
Ký hi u đ i di n (Wildcard)
ch m t nhóm các t p tin, b n có th s d ng hai ký hi u đ i di n:
 D u ? dùng đ đ i di n cho m t ký t b t k trong tên t p tin t i v trí nó xu t
hi n.

 D u * dùng đ đ i di n cho m t chu i ký t b t k trong tên t p tin t v trí nó
xu t hi n.
Ví d : - Bai?.doc  Bai1.doc, Bai6.doc, Baiq.doc, …
- Bai*.doc  Bai.doc, Bai6.doc, Bai12.doc, Bai Tap.doc, …
2.2.2 Th m c (Folder/ Directory)
 Th m c là n i l u gi các t p tin theo m t ch đ nào đó theo ý
ng i s d ng. ây là bi n pháp giúp b n qu n lý đ c t p tin, d
dàng tìm ki m chúng khi c n truy xu t. Các t p tin có liên quan v i
nhau có th đ c x p trong cùng m t th m c.
 Trên m i đ a có m t th m c chung g i là th m c g c. Th m c g c không có
tên riêng và đ c ký hi u là \ (d u x ph i: backslash). D i m i th m c g c có
Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 14


Bài 2 : H

I U HÀNH WINDOWS VÀ CÁC PH N M M

NG D NG C B N

các t p tin tr c thu c và các th m c con. Trong các th m c con c ng có các
t p tin tr c thu c và th m c con c a nó. Th m c ch a th m c con g i là th
m c cha.
 Th m c đang làm vi c g i là th m c hi n hành.
 Tên c a th m c tuân th theo cách đ t tên c a t p tin.
2.2.3 đ a (Drive)

đ a là thi t b dùng đ đ c và ghi thông tin, các đ a thông d ng là:

đ a m m: th ng có tên là đ a A:, dùng cho vi c đ c và ghi thông tin lên đ a
m m.

đ a c ng: đ c đ t tên là C:,D:,... có t c đ truy xu t d li u nhanh h n
đ a m m nhi u l n. M t máy tính có th có m t ho c nhi u đ a c ng.

đ a CD: có các lo i nh : lo i ch có th đ c g i là đ a CD-ROM, lo i khác
còn có th ghi d li u ra đ a CD g i là CD-RW, ngoài ra còn có đ a DVD.
2.2.4
ng d n (Path)
Khi s d ng th m c nhi u
c p (cây th m c) thì b n
c n ch rõ th m c c n truy
xu t.
ng d n dùng đ ch
đ ng đi đ n th m c c n
truy xu t (th m c sau
cùng).
ng d n là m t dãy
các th m c liên ti p nhau và
đ c phân cách b i ký hi u \
(d u x ph i: backslash).
Hình 2.2-1 là ví d
đ a, cây
th
m c Windows và
F:\Giaotrinh\Soan moi\Ly
thuyet là đ ng d n c a cây

th m c
Hình 2.2-1, C u trúc cây th m c
2.3 GI I THI U H
I U HÀNH WINDOWS
2.3.1 Gi i thi u Windows
Windows là m t b ch ng trình do hãng Microsoft s n xu t. T version 3.0 ra đ i
vào tháng 5 n m 1990 đ n nay, Microsoft đã không ng ng c i ti n làm cho môi tr ng
này ngày càng đ c hoàn thi n và phiên b n t i th i đi m vi t giáo trình này
Microsoft Windows 7. Giáo trình này ch y u dành đ gi i thi u v các tính n ng c a
h đi u hành Windows XP.
2.3.2 H đi u hành Windows XP
Windows XP là m t h đi u hành c a Microsoft. Nó đ c dành cho h th ng máy
tính đ bàn ho c th ng m i. Windows XP là thành viên trong gia đình các h đi u
hành Windows c a Microsoft (Windows 95, Windows 98, Windows NT, v.v.).
Windows XP có các phiên b n:
 Windows XP Home Edition: dành cho ng i s d ng gia đình
 Windows XP Profesional: thêm các tính n ng qu n lý, b o m t dành cho qu n
tr h th ng ...

Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 15


Bài 2 : H

I U HÀNH WINDOWS VÀ CÁC PH N M M

NG D NG C B N

 Windows XP Media Center Edition: thêm các tính n ng media h tr ng
d ng có th nghe nh c và xem DVD.
 G n đây cùng v i s phát tri n c a các
chip máy tính, có thêm các phiên b n
Windows XP 64-Bit Edition dành
cho các b x lý Intel, AMD 64-bit.

is

Hình 2.3-1, Giao di n Windows XP
2.3.3 Kh i đ ng và thoát kh i Windows XP
2.3.3.1 Kh i đ ng Windows XP
Windows XP đ c t đ ng kh i đ ng sau khi b t máy. S có thông báo yêu c u nh p
vào tài kho n (User name) và m t kh u (Password) c a ng i s d ng. Thao tác này
g i là đ ng nh p (logging on).
Windows XP cung c p nhi u tài kho n ng i s d ng. Cho phép đ ng nh p và chuy n
đ i gi a các tài kho n. M i ng i s d ng s có m t t p h p thông tin v các l a ch n
t thi t l p cho mình (nh dáng v màn hình, các ch ng trình t đ ng ch y khi kh i
đ ng máy, tài nguyên/ ch ng trình đ c phép s d ng, ...) g i là user profile và đ c
Windows XP l u gi l i đ s d ng cho nh ng l n kh i đ ng sau.

Hình 2.3-2:

ng nh p Windows

2.3.3.2 óng Windows XP
Khi mu n thoát kh i Windows XP, b n ph i đóng
t t c các c a s đang m . Ti p theo b n nh n t

h p phím Alt + F4 ho c ch n menu Start (n u
không nhìn th y nút Start phía d i bên góc trái
màn hình thì b n nh n t h p phím Ctrl + Esc) và
ch n Turn Off Computer. Sau thao tác này m t
h p tho i s xu t hi n nh hình 2.3-3.
N u b n ch n Turn Off, ng d ng đang ch y s
đ c đóng l i và máy s t đ ng t t. N u vì m t lý
do nào đó mà máy tính không s n sàng đ đóng
(ch a l u d li u cho m t ng d ng ho c s trao
đ i thông tin gi a hai máy n i m ng đang ti p di n
...) thì s có thông báo đ x lý.
Hình 2.3-3: óng Windows
Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 16


Bài 2 : H

I U HÀNH WINDOWS VÀ CÁC PH N M M

NG D NG C B N

Chú ý: n u không làm nh ng thao tác đóng Windows nh v a nói trên mà t t máy
ngay thì có th s x y ra vi c th t l c m t ph n c a n i dung các t p tin d n đ n tr c
tr c khi kh i đ ng l i l n s d ng ti p theo.
2.3.4 Các thành ph n c a Windows

Hình 2.3-4: Màn hình n n Windows XP
2.3.4.1 Nút kh i đ ng - Start (1)
ây là nút ch c n ng đi u khi n h th ng theo đó b n có th kích ho t b ng cách nh n
chu t, ho c nh n t h p phím Ctrl+Esc ho c phím có bi u t ng c a Microsoft trên
bàn phím.
Trên th c đ n kéo lên t nút Start, b n có th kích ho t đ c các ch ng trình h
th ng, các ch ng trình ng d ng, các tính n ng tr giúp …. ây là đi m b t đ u làm
quen v i h đi u hành Windows.
2.3.4.2 Thanh tác v - Task bar (2)
Thanh đi u khi n n m d i cùng màn hình ch a nút Start và các thành ph n khác
đ c g i là thanh Tác v (Task bar). Thông th ng thanh tác v s n m v trí cu i
cùng màn hình, nh ng tùy theo yêu c u, ng i s d ng đôi khi có th ch n ch đ
luôn hi n th ho c t đ ng n ho c nhóm các nút b m c a cùng m t ch ng trình l i
v i nhau. ây là n i h đi u hành đ t nút đi u khi n các ng d ng đang ch y, b n có
th chuy n đ i ch đ s d ng các ng d ng khác nhau b ng cách nh p chu t vào nút
đi u khi n ch ng trình c a nó ho c ch n nút t h p Alt+Tab.
2.3.4.3 Khay bi u t ng - Tray icon (3)
ây là n i đ c dùng đ đ t bi u t ng các
ng d ng th ng trú đang ch y, các ti n ích
quan tr ng đ i v i ng i s d ng. Thông
th ng, s t ng tác gi a ng i s d ng và
các ng d ng này b ng cách R_Click lên t
bi u t ng ch ng trình đ xu t hi n th c đ n
đ y lên.
Hình 2.3-5: R-Click lên bi u t ng khay bi u t ng
Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 17

Bài 2 : H

I U HÀNH WINDOWS VÀ CÁC PH N M M

NG D NG C B N

2.3.4.4 Kh i đ ng nhanh - Quick Launch (7)
Bên c nh thanh tác v và khay bi u t ng, ng i s d ng c ng có th hi n th các
thanh công c khác nh Quick Launch (kh i đ ng nhanh), Address bar (thanh đ a
ch ), Link (thanh liên k t) … ho c c ng có th kéo th bi u t ng trình ng d ng vào
khu v c này đ có th truy c p nhanh khi c n. (7)
2.3.4.5 Bi u t ng, l i t t trên màn hình n n (4)
Bi u t ng là các hình v nh đ c tr ng cho m t đ i t ng nào đó c a Windows ho c
c a các ng d ng ch y trong môi tr ng Windows. Phía d i bi u t ng là tên bi u
t ng. Tên này mang m t ý ngh a nh t đ nh, thông th ng nó di n gi i cho ch c n ng
đ c gán cho bi u t ng (ví d nó mang tên c a m t trình ng d ng).
Các bi u t ng hi n th t i màn hình n n có th là các t p tin (files), th m c (folders),
l i t t (shortcut) ho c các bi u t ng đ truy c p h th ng ch ng h n bi u t ng My
Computer, My Network place. ây là n i di n ra các ho t đ ng t ng tác chính c a
ng i s d ng v i h th ng và các ng d ng. Các bi u t ng có m i tên màu đen nh
( góc d i bên trái) g i là l i t t (shortcut).
m m t đ i t ng, nh n đúp trên
bi u t ng c a đ i t ng ho c R_Click/Open
2.3.4.6 Màn hình làm vi c – màn hình n n – Desktop (5)
Là vùng làm vi c trên màn hình, bao g m các c a s , các bi u t ng, và các h p h i
tho i đang xu t hi n giúp ng i s d ng t ng tác qua công c đ h a.
2.3.4.7 T p h s – Folder (6)
Folder đ c g i là “t p h s ” hay “bi u t ng nhóm” ho c “th m c”. Folder là n i

qu n lý các Folder khác (c p th p h n) và các t p tin.
2.3.4.8 Các d ng th c đ n
Trong Windows XP khi b n nh n chu t ph i trên m t bi u t ng c a m t đ i t ng,
th c đ n (menu) t ng ng v i đ i t ng đó s đ c m ra đ ch n các l nh thao tác
v i nó. ây là các th c đ n ng c nh (Context Menu).
Trong ch ng trình ng d ng, các th c đ n hi n th phía trên cho phép thao tác v i
ng d ng đ c g i là th c đ n ch ng trình (application menu). Trong m i ng d ng
c ng có các th c đ n ch hi n th khi nh n ph i chu t. Nhóm th c đ n này là th c đ n
đ y lên (popup menu), đ đ n gi n trong cách g i, b n c ng g i chúng là th c đ n
ng c nh.

ng trình

Th c đ n ng c nh

Th c đ n ch

Hình 2.3-6: Các th c đ n
2.3.4.9 My Computer
i t ng này cho phép duy t nhanh tài nguyên trên máy tính. Khi m My Computer
(b ng thao tác D_Click ho c R_Click/Open trên bi u t ng c a nó), c a s xu t hi n
Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 18


Bài 2 : H

I U HÀNH WINDOWS VÀ CÁC PH N M M

cho phép b n thao tác v i các tài nguyên trên
in…

NG D NG C B N

đ a, truy c p b ng đi u khi n, máy

Hình 2.3-7: C a s My Computer
C a s bên trái:
 Tác v h th ng (System Tasks): cho phép ch n th c hi n m t s công vi c h
th ng c a máy.
 Khu v c khác (Other Places): cho phép t ng tác v i các thành ph n khác trong
máy.
C a s bên ph i:
Theo ng m đ nh c a s này ch a bi u t ng c a t t c các đ a m m, đ a c ng c c
b , đ a CD, đ a USB c m ngoài ...
Khi Nh n kép trên các bi u t ng trong c a s này s có các c a s c p nh h n đ c
m . Do đó, b ng cách m d n các c a s t ngoài vào trong b n có th duy t qua t t
c tài nguyên ch a trong máy tính.
Khu v c liên k t m ng - My Network Places: n u m c a s My Network Places b n
s th y tên và các tài nguyên c a các máy tính trong m ng máy tính c c b (LAN) c a
b n. T đây có th truy c p các tài nguyên đã đ c chia s mà b n đ c quy n s
d ng.
2.3.4.10 Thùng rác (Recycle Bin)
Recycle Bin là n i l u tr t m th i các t p tin và các đ i t ng đã b xoá. Nh ng đ i
t ng này ch th t s m t khi b n xóa chúng trong c a s Recycle Bin ho c nh n
chu t ph i vào bi u t ng Recycle Bin r i ch n Empty Recycle Bin. N u mu n ph c
h i các t p tin ho c các đ i t ng đã b xóa b ng th t c Delete (xóa), ch n đ i t ng

c n ph c h i trong c a s Recycle Bin, sau đó R_Click/ Restore.
2.3.4.11 C a s ch ng trình – Application windows (6)
Các ch ng trình ng d ng ch y trên môi tr ng Windows đ u s d ng c a s
ch ng trình làm n i di n ra các thao tác chính v i ng i s d ng.
Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 19


Bài 2 : H

I U HÀNH WINDOWS VÀ CÁC PH N M M

NG D NG C B N

2.3.4.11.1 C a s và các thành ph n c a c a s

Hình 2.3-8: C a s ch

ng trình ng d ng

 Thanh tiêu đ (Title bar): thanh tiêu đ n m v trí trên cùng c a c a s .
Thanh tiêu đ ch a bi u t ng c a ch ng trình và tên ng d ng đang ch y. Bên
ph i c a thanh tiêu đ có các nút thu nh
(Minimize), nút ph c h i
(Restore) ho c phóng to
(Maximize) và nút đóng c a s
(Close). Bên trái

thanh tiêu đ ch a h p đi u khi n (control box) ch a các l nh đi u khi n c a s .
 Thanh l nh đ n (Menu bar): ch a các l nh c trình ng d ng, tùy theo trình
ng d ng mà có các th c đ n khác nhau
 Thanh công c (Toolbars): ch a các nút công c giúp cho th c hi n nhanh m t
l nh thay vì ph i vào menu bar
 Thanh tr ng thái (Status bar): cho bi t tr ng thái v đ i t ng đang tr ch n
ho c thông tin tr ng thái đang làm vi c
 Thanh cu n đ ng (vertical scroll bar) và ngang (horizontal scroll bar): ch
hi n th khi n i dung không hi n đ y đ trong c a s . Chúng cho phép cu n màn
hình đ xem n i dung ph n còn l i.
2.3.4.11.2 Các thao tác trên m t c a s
 Di chuy n c a s : kéo (drag) thanh tiêu đ c a s (Title bar) đ n v trí m i.
 Thay đ i kích th c c a c a s : Di chuy n con tr chu t đ n c nh ho c góc
c a s , khi con tr chu t bi n thành hình m i tên hai chi u thì kéo cho đ n khi
đ t đ c kích th c mong mu n.
 Phóng to c a s ra toàn màn hình: Nh n nút Maximize .
 Ph c h i kích th c tr c đó c a c a s : Nh n nút Restore .
 Thu nh c a s v trên Taskbar: Nh n nút Minimize .
 óng c a s : nh n nút Close c a c a s ho c nh n t h p phím Alt + F4.
 Chuy n đ i gi a các c a s c a các ng d ng đang m : nh n t h p phím Alt
+ Tab cho đ n khi ch n đ c ng d ng c n làm vi c ho c nh n ch n nút đi u
khi n ng d ng t ng ng trên thanh Taskbar.
Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 20


Bài 2 : H

I U HÀNH WINDOWS VÀ CÁC PH N M M

NG D NG C B N

2.3.4.12 H p h i tho i (Dialogue box)
Trong khi làm vi c v i Windows và các ch ng trình ng d ng b n th ng g p nh ng
h p tho i. Các h p tho i này xu t hi n khi ng d ng c n thêm nh ng thông s đ th c
hi n l nh theo yêu c u c a b n.

Hình 2.3-9: Các thành ph n h p tho i
2.3.4.12.1 Các thành ph n trên h p tho i
 H p v n b n (Text box): dùng đ nh p thông tin.
 H p danh sách (List box): li t kê s n m t danh sách có các m c có th ch n
l a, n u s m c trong danh sách nhi u, không th li t kê h t thì s xu t hi n
thanh cu n đ duy t danh sách.
 H p ch n th xu ng (Drop down list box/ Combo box): khi nh n chu t vào
, h p ch n s th xu ng m t danh sách, trong đó li t kê các m c ch n
nút th
và cho phép b n ch n m t trong các m c đó.
 H p ki m tra (Check box) : cho phép ch n m t ho c nhi u m c không lo i
tr l n nhau.
 Nút tùy ch n (Option button) : b t
bu c ph i ch n m t trong s các m c.
Nh ng l a ch n là lo i tr l n nhau.
 Nút l nh (Command button): nút đi u
khi n đ xác nh n th c thi l nh.
Hình 2.3-10: Nút tùy ch n

2.3.4.12.2 Các nút l nh thông d ng

 OK:
ng ý th c hi n ho c ch p thu n các thi t l p v a th c hi n ho c đ ngh
ng d ng yêu c u.
 Close: đóng h p tho i mà không có thay đ i nào c k t l n cu i cùng nh n nút
Apply.
 Cancel (hay nh n phím Esc): h y t t c nh ng thay đ i và đóng h p tho i,
 Apply: kích ho t nh ng thay đ i v a th c hi n.
 Default: đ t các thông s v a ch n là m c đ nh cho ng d ng. Trong m t s
tr ng h p, khi b n th c hi n thay đ i c u hình thi t b , l nh này còn có ngh a là
đ a các thi t l p v tr ng thái m c đ nh c a thi t b .
Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 21


Bài 2 : H

I U HÀNH WINDOWS VÀ CÁC PH N M M

NG D NG C B N

2.3.4.13 Sao chép d li u gi a các ng d ng trong Windows
Vi c sao chép ho c di chuy n d li u trong h đi u hành Windows đ c th c hi n
thông qua b nh đ m (Clipboard). T i m t th i đi m, b nh đ m ch ch a m t
thông tin m i nh t. Khi m t thông tin khác đ c đ a vào b nh đ m thì thông tin
tr c đó s b xoá. Khi thoát kh i Windows n i dung trong b nh đ m c ng b xóa.
Khi mu n sao chép ho c di chuy n d li u t m t v trí nào đó đ dán vào m t v trí
khác, c n th c hi n các thao tác theo trình t sau đây:

 Xác đ nh đ i t ng c n sao chép
 Ctrl +C đ sao chép d li u (Ctrl+X đ di chuy n d li u)
 Xác đ nh v trí c n chép t i.
 Th c hi n l nh dán Ctrl+V đ dán d li u t b nh đ m vào v trí c n chép.
2.3.4.14 Kh i đ ng ch ng trình ng d ng
Khi m t ch ng trình ng d ng đã đ c cài đ t, ch ng trình ch y, d li u c n thi t
s đ c đ t vào th m c c a chúng. L i t t dùng đ kh i đ ng ch ng trình s đ c
đ a vào Nhóm ch ng trình ng d ng (Program Groups) theo t ng th m c riêng.
Toàn b các nhóm ch ng trình này đ c đ ng ký v i H đi u hành và đ c đ t trong
th c đ n All Programs ho c Programs trong th c đ n c a nút Start. B n có th kh i
đ ng ch ng trình ng d ng theo các cách sau:
2.3.4.14.1 Dùng Shortcut (l i t t) đ kh i đ ng các ch ng trình:
B n c ng có th kh i đ ng ch ng trình b ng cách nh n đúp ho c R_Click/ Open
trên l i t t (Shortcut) t i màn hình làm vi c (n u đã có l i t t).
2.3.4.14.2 Kh i đ ng t Th c đ n kh i đ ng Start Menu
Ch ng trình đ c kh i đ ng b ng cách ch n Start/[Programs|All
Programs]/[Nhóm ch ng trình]/[Bi u t ng]
Ví d , b n c n kh i đ ng Microsfot Winwords, cách làm nh sau:
Start/[Programs]/[Microsoft Office]/[Microsoft Office Word 2003]

Hình 2.3-11: Kh i đ ng trình ng d ng t Start menu
2.3.4.14.3 Kh i đ ng b ng h p tho i Run:
g i h p tho i Run, hãy làm nh sau:
 Ch n Start/ [Run]
 Nh p đ y đ đ ng d n và tên t p tin
ch ng trình vào m c Open ho c nh n
ch n nút Browse đ ch n ch ng trình
c n kh i đ ng.
 Ch n OK đ kh i đ ng ch ng trình.
Hình 2.3-12: H p tho i Run

2.3.4.14.4 Kh i đ ng t các Folder (th m c)
Khi đang làm vi c v i các ch ng trình ng d ng qu n tài nguyên trên máy tính nh
My computer, Windows Explorer, cách đ b n kh i đ ng nó là m t các Folder, nh n
đúp ho c R_Click/ Open trên bi u t ng c a ch ng trình ng d ng c n m ho c trên
bi u t ng c a m t t p tin t ng ng.
Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 22


Bài 2 : H

I U HÀNH WINDOWS VÀ CÁC PH N M M

NG D NG C B N

2.3.4.15 Thoát kh i ch ng trình ng d ng

thoát kh i m t ng d ng b n có th dùng 1 trong các cách sau đây:
 Nh n t h p phím Alt + F4
 Nh n vào nút Close ( góc trên bên ph i c a thanh tiêu đ ).
 Ch n menu File/ Exit.
 D_Click lên nút Control Box ( góc trên bên trái c a thanh tiêu đ ).
 Nh n lên nút Control Box. Nh n ch n Close.
Khi đóng m t ng d ng, n u d li u c a ng d ng đang làm vi c ch a đ c l u l i thì
nó s hi n th h p tho i nh c nh vi c xác nh n l u d li u. Thông th ng nh sau:

Hình 2.3-13: H p tho i xác nh n l u d li u

+ Yes: l u d li u và thoát kh i ch
+ No: thoát kh i ch

ng trình ng d ng.

ng trình ng d ng mà không l u d li u.

+ Cancel: h y b l nh, tr v ch ng trình ng d ng.
2.3.4.16 T đ ng ch y m t ng d ng khi kh i đ ng Windows
Khi b n mu n t đ ng ch y khi Windows kh i đ ng, ch ng h n v i ch ng trình gõ
ti ng Vi t Unikey. B n có th th c hi n b ng cách t o ra m t Shortcut đ n ch ng
trình c n ch y và đ t vào nhóm Startup có trong th c đ n Start/Programs/Startup.
2.3.4.17 Th c đ n Documents trong Start Menu
Trong quá trình th c hi n, Windows XP ghi nh n l i các t p tin v a m i dùng g n
nh t và l u tên các t p tin này trong m t menu con (Documents) c a menu Start.
m m t t p tin v a m i dùng b n ch n l nh Start/ Documents và nh n vào tên c a
t p tin c n m .
xoá n i dung trong menu Documents b n th c hi n:
Start/ Settings/ Taskbar/ Start Menu Programs/ Customize và ch n Clear
2.3.4.18 Tìm ki m d li u
Ch c n ng này cho phép tìm ki m các t p tin, các th m c và c tên c a các máy tính
trên m ng LAN. Sau khi đã tìm th y đ i t ng, b n có th làm vi c tr c ti p v i k t
qu tìm ki m trong c a s Search Results.
2.3.4.18.1 Tìm ki m t p tin và th m c
tìm ki m t p tin và th m c, B n th c hi n các b c sau:
 Ch n l nh Start/ Search/ For Files or Folders, s xu t hi n c a s Search
Results, b n nh n ch n All files and folders. H p tho i tìm ki m xu t hi n (hình
2.3-14, trang sau):

Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 23


Bài 2 : H

I U HÀNH WINDOWS VÀ CÁC PH N M M

NG D NG C B N

Hình 2.3-14: H p tho i tìm ki m t p tin/th m c
 All or part of the file name: nh p tên th m c hay t p tin c n tìm, có th s
d ng ký t đ i di n * và ?
 A word or pharse in the file: nh p t / c m t trong n i dung t p tin c n tìm.
 Look in: n i tìm ki m, b n có th nh p vào tên c a đ a, đ ng d n mà t đó
vi c tìm ki m s đ c th c hi n. Theo ng m đ nh, Windows tìm ki m c trong
đ a ho c trong th m c đã ch đ nh trong khung Look in cùng v i m i th m c
con c a nó.
 Sau khi khai báo xong các d li u đ tìm ki m, nh n nút Search, ch ng trình s
ti n hành tìm và thông báo k t qu .
2.3.4.18.2 Làm vi c v i các k t qu tìm ki m
Sau khi tìm ki m, ch ng trình đ a ra k t qu tìm ki m phía bên ph i c a h p tho i
Search Results. B n có th làm vi c v i c a s k t qu nh v i m t c a s t p h s
thông th ng (nh thay đ i th t s p x p ho c dùng các l nh c a menu View đ hi n
th các ki u th hi n khác nhau, ki m tra tính ch t c a các đ i t ng trong danh sách
k t qu ...). B n c ng có th kh i đ ng m t đ i t ng v a tìm th y b ng cách D_Click
trên tên c a đ i t ng đó.

Hình 2.3-15: K t qu tìm ki m
Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 24


Bài 2 : H

I U HÀNH WINDOWS VÀ CÁC PH N M M

NG D NG C B N

2.4 THAY
I C U HÌNH MÁY TÍNH
Windows XP cho phép b n thay đ i c u hình cho phù h p v i công vi c ho c s thích
c a b n thông qua b ng đi u khi n Control Panel (ch n menu Start/Settings/ Control
Panel). T b ng đi u khi n Control Panel b n có th thi t l p c u hình cho h th ng,
thay đ i ngày gi , cài đ t thêm Font ch , thi t b ph n c ng, ph n m m m i ho c lo i
b chúng đi khi không còn s d ng n a.

Hình 2.4-1: C a s Control pannel
2.4.1 Cài đ t và lo i b Font ch
Font ch là s th hi n các d ng khác nhau c a ký t . Ngoài các Font ch có s n b n
có th cài đ t thêm nh ng Font ch khác ho c lo i b các Font ch không s d ng.
Mu n cài đ t hay lo i b các Font ch , b n ch n l nh Start/ Settings/ Control Panel/
Fonts, xu t hi n c a s Fonts nh hình 2.4-2.

Hình 2.4-2: C a s phông ch

2.4.1.1 Xoá b font ch
 Ch n nh ng Font c n xóa b .
 Ch n File/ Delete (ho c nh n phím Delete).
Tài li u h

ng d n h c t p

Trang 25