Ảnh hưởng của thuế và trợ cấp đối với thị trường

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
M CL C
Ch

ng I:

c quy n và nh ng t n th t phúc l i do đ c quy n

I. H s co dãi c a c u

OBO
OK S
.CO
M

1.1. Khái ni m
1.2 Co dãn c a c u theo giá
1.2.1. Khái ni m phân tích
1.2.2.

l n c a h s co dãn, các d ng c a đ

1.2.3. Các nhân t

nh h

ng c u.

ng đ n co dãn c a c u.

1.3. Các lo i h s co dãn khác c a c u.
1.3.1. Co dãn c a c u theo thu nh p.
1.3.2. Co dãn theo giá chéo c a c u.
II. Co dãn c a cung

2.1. Khái ni m, ph
2.2.

ng pháp xác đ nh.

l n, h s c a co dãn, các d ng c a đ

ng cung.

III. Nh ng công c can thi p gián ti p c a chi phí vào th tr
Ch

ng II. Phân tích nh h

I. Thu

ng

ng c a thu và tr c p đ i v i th tr

ng

1.1. Khái ni m, các lo i thu .

1.2. Tác đ ng c a thu đ n th tr

ng

1.2.1. M c đích c a vi c đánh thu

1.2.2. Tác đ ng c a thu đ i v i ng

i s n xu t và ng

1.2.2.1. Tác đ ng c a thu đ i v i ng
1.2.2.2. Thu đ i v i ng
II. Tr c p

i tiêu dùng

ng c a có giãn đ n thu và gánh n ng thu

KIL

1.2.3. nh h

i s n xu t

2.1. Tác đ ng c a tr c p
2.1.1. Tr c p đ i v i ng

i s n xu t

2.1.2. Tr c p đ i v i ng

i tiêu dùng

2.2. L i ích c a các bên tham gia th tr

1

ng

i tiêu dùng.



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
Ch

ng I:

c quy n và nh ng t n th t phúc l i do đ c quy n

Th tr

ng là trung tâm các ho t đ ng kinh t , v i nhi m v qu n lý n n

đ ng th tr

ng xã h i ch ngh a. Chi phí ph i can thi p vào các ho t

KIL
OBO
OKS

.CO
M

kinh t theo đ nh h

ng thơng qua các cơng c đi u ti t đ nh m đ t đ

c m c tiêu nh t

đ nh. Tuy nhiên, đơi khi tác đ ng c a các cơng c đi u ti t b phân tán, bóp méo
do co dãn c a cung và c u làm cho n n kinh t có d u hi u ch ng l i. G p nhi u
khó kh n.

có có nhi u b

c đi v ng ch c trên con đ

ng phát tri n và h i

nh p v i n n kinh t th gi i, chúng ta hãy cùng nhau xem xét v co dãn cung
và c u.

bi n các đ

ng cung và đ

ng c u thành cơng c th c s h u ích.

I. H s co giãn.
1.1. Khái ni m

Lu t c u nói r ng s gi m giá c a m t hàng hố làm gi m l
nó.

l

ng hố đ

c m c đ ph n ng c a ng

c u các nhà kinh t đã s d ng m t th

i tiêu dùng, mơ t đ

ng c u v
cl

ng

c đo đó là đ co dãn c a c u:

co dãn là só đo tính nh y c m c a bi n s này đ i v i m t bi n s
khác, đ co dãn đ

c xác đ nh = % thay đ i tr ng l

ng c u v hàng hố chia

cho % thay đ i c a các nhân t tác đ ng.
Nh v y đ co dãn c u là th

c đo khơng ph thu c vào đ n v đo l

vì t l % thay đ i c a m t bi n s đ c l p v i đ n v đo l

ng

ng c a bi n s đó.

Ví d : N u giá x ng t 7.000đ là 500 đ. N u đ n v tính là nghìn đ ng thì
m t s t ng giá c a chi phí t 7 nghìn đ ng đ n 7.5 nghìn đ ng là 0.5 nghìn
đ ng. Tr

ng h p 1 làm t ng lên 500 đ n v , tr

ng h p 2 làm t ng 0.5 đ n v

nh ng chúng đ u ph n ánh s t ng lên 7.14% trong giá bán x ng.
Ngồi ra đ co dãn c a c u còn cho bi t khi các nhân t tác đ ng thay đ i
1% l

ng c u s thay đ i bao nhiêu %.

C n c vào các nhân t tác đ ng đ n c u chúng ta có th chia co dãn
thành cac lo i sau:

- Co dãn c a c u theo giá ( giá c a các hàng hố, d ch v , giá ngu n l c).
- Co giãn c a c u theo thu nh p (2)
2

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
- Co giãn c a c u theo giá chéo.
Tr

c h t chúng ta hãy nhìn vào s ph n ng c a ng

i tiêu dùng đ i v i

s thay đ i c a giá:

KIL
OBO
OKS
.CO
M

1.1.2. Co dãn c a c u theo giá:
1.2.1. Khái ni m, ph
* Trên th tr

ng pháp tính

ng, ph n l n các đ i t

ng khách hàng b thu hút b i giá

c a các hàng hố. ó là nhân t đ u tiên mang tính quy t đ nh đ n tiêu dùng c a
h theo đúng nh lu t c u. Chúng ta hồn tồn có th xác đ nh m c đ ph n ng

c a ng

i tiêu dùng thơng qua đ co dãn c a c u theo giá.

co dãn c a c u theo giá ph n ánh m c đ ph n ng c a c u tr
thay đ i c a giá. Nó cho chúng ta bi t có bao nhiêu % bi n đ i v l

cs

ng c u khi

giá thay đ i 1 %.

Gi s . S gia t ng 5% giá vé xem phim s làm cho l
gi m đi 10% chúng ta tính tốn h s co giãn c a c u trong tr
sau:

ng ng

i xem

ng h p này nh

H s co giãn c a c u = Error!= 2

Trong ví d này h s co giãn = 2 cho chúng ta bi t r ng s thay đ i c a
l

ng c u l n g p 2 l n s thay đ i c a giá.
V i ngun lý đ

ng c u d c xu ng: l

ng c u v m t hàng hố có quan

h t l ngh ch v i giá c a nó nên % thay đ i c a l

ng c u ln trái d u v i %

thay đ i c a giá, trong ví d trên % thay đ i c a giá là " + " 5% ( s t ng lên )
còn % thay đ i c a c u là "âm " 10% ( gi m xu ng ). Do đó s co giãn c a c u
theo giá s ln mang d u " âm ".
c a ng

có th đánh giá đ

i tiêu dùng c ng nh có th so sánh đ

c m c đ ph n ng

c đ l n c a h s co giãn.

Chúng ta th ng nh t ket (Ep) đ chuy n h s co dãn thành gt (+). Nh
vây theo quy

c h s co dãn giá càng l n, m c đ co dãn c a l

v i giá càng m nh.

ng c u đ i

đ n gi n chúng ta ch ghi EPD khơng tính đ n d u c a h

s co dãn đ chuy n h s co dãn thành giá tr d

ng.

* Bây gi , chúng ta cùng xem xét cách tính h s co dãn c u

3



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Trờn m t kho ng: N u xột mi n bi n ng c a giỏ gi a 2 i m AB
t

ng ng v i s bi n ng t m c giỏ PA PB (hỡnh 1, 2). Khi ú co dón

c a d u m t kho ng AB thu c

ng c u D

KIL
OBO
OKS
.CO
M

EPD = Error! x Error!

Vỡ chỳng ta xột s bi n ng c a giỏ v s n l
ú chỳng ta ph i tớnh TB c ng c a giỏ vo l

ng lờn m t kho ng AB do

ng

EPD = Error! x Error!
Trờn 1 i m:

P

N u nh ng t ng gi m c a giỏ l vụPA

A

cựng nh (P r t nh ) khi ú i m A l lõn
c n c a i m B, co dón trờn kho ng AB
tr thnh co dón c a 1 i m trờn
c u D.

thỡ co dón t i 1 i m

ng

0

G/s : hm c u cú d ng QD = f(p)

B

PB

QA

D



Q

QB

c xỏc nh theo cụng th c:

DQ
EWDL

dQ
P
Q
P

Q' x
x
dp
Q
Q
dP

P

N u P = f(QD) thỡ ta cú : EPD = Error! x Error!
Ngoi ra chỳng ta cũn cú th xỏc
nh

c h s co dón t i m t i m

nh ph

ng phỏp hỡnh h c. Gi s tớnh

h s co dón thu c i m I. Trờn

ng

c u D ta v ti p tuy n AB v i

ng

c u thu c I. N i OI (hỡnh 1.3). V i hm
c u cú d ng P = f(QD) thỡ P'(Q) chớnh l
d cc a
d c c a

I

ng c u D t i i m I.

ng OI chớnh l t l P/Q.

4

Q



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
Nh v y đ co dãn c a c u  đi m I s
đ

c xác đ nh nh sau:
EPD = Error!

E PD =

KIL
OBO
OKS
.CO
M

IQ
BA
BI
OB
BI
IQ
OQ
E PD =
x

x



OA
IA
IA
BA
OA OQ
OB
BI
QB
PO


IA
QO
PA

Nh v y b ng các ph
đ nh đ

ng pháp phân tích khác nhau chúng ta có th xác

c đ co dãn c a c u v hàng hố và d ch v theo s bi n đ ng c a giá

c hàng hố đó. Khi tính tốn đ co dãn c n h t s c chú ý các đi m sau:
- Coi m i đ co dãn đ u d
- T ng gi m đ n v đo l

ng

ng khơng nh

- Q trình tính % t ng gi m giá và l
d ng giá và l
*

ng t i đ co dãn

ng, đ tránh s m h chúng ta s

ng trung bình.

có cách nhìn tồn di n v co giãn c u theo giá. Ngồi s co giãn c a

c u v hàng hố, d ch v đã xét trên chúng ta c ng m r ng ph m vi phân tích
cho c u v các y u t đ u vào nh lao đ ng và v n.

+ V lao đ ng: Có th mơ t m i quan h gi a l
nghi p có nhu c u th v i m c ti n l

ng lao đ ng mà doanh

ng ph i tr cho m i ng

i lao đ ng

b ng hàm s sau.
L = F (w)

Trong đó: L: s l

ng lao đ ng mà m i doanh nghi p có nhu c u s d ng.

w: ti n l

ng tr cho m i ng

i lao đ ng.

Chúng ta có th v n d ng lý thuy t co dãn c u đ mơ t s t ng gi m c a
l

ng

- C u khi ti n l

ng t ng gi m.

co dãn c a c u L theo s theo TL = Error!
EDP = Error!

5



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
Nh v y co dãn c u lao đ ng theo ti n l
c u v lao đ ng khi có 1% t ng gi m v ti n l

l

ng v n đ

ng

ng.

ng t co dãn c a c u v n theo lãi su t đo l

ng đ nh y c m c a s

c cung ng ho c u c u khi lãi su t t ng gi m.

KIL
OBO
OKS
.CO
M

+T

ng là % t ng gi m c a l

N u: K = f(i)

Trong đó : K là l

ng v n có nhu c u.

i là lãi su t

thì

co giãn v v n theo lãi su t = Error!

EiDh= Error! x Error!

V b n ch t, trong các l nh v c khác nhau này thì co dãn c a c u là co
dãn theo giá nói chung v n đ ch ch t là đ nh y c m c a c u nh th nào
thơng qua đ l n, nh c a h s co dãn.
1.2.2.

l n c a h s co dãn, các d ng c a đ

ng c u

H s co dãn giá có quan h ch t ch v i đ d c c a đ
v i m i lo i hàng hố khác nhau thì có nhi u đ
dãn khác nhau. Hình d ng, đ d c c a đ
tr ng v ph n ng c a ng

ng c u t

ng ng

ng c u khác nhau và h s co

ng c u cho ta nhi u thơng tin quan

i tiêu dùng v i s bi n đ ng c a giá c . Ngồi ra

cùng lo i hàng hố ng

i tiêu dùng v i s bi n đ ng c a giá c . Ngồi ra cùng

m t lo i hàng hố ng

i tiêu dùng c ng có nh ng m c ph n ng khác nhau đ i

v i các m c giá khác nhau. Chúng ta có 5 tr
giá

6

ng h p x y ra c a co dãn c u theo



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
EPD = Error!
- Khi EPD =

P

c g i l

C u hon ton co dón
1. T i m c giỏ cao h n P0
l ng c u = 0

ho v

KIL
OBO
OKS
.CO
M

ng c u ny ớt khi g p, cú th minh
ng c u c a trung

ng v i t giỏ

c nh trong m t kho ng (+) nh t nh. VD:

2. Giỏ = P0 ng i mua s mua
b tk
3. Giỏ th p h n l ng c u =

**** chi phớ thỡ s n sng mua b t k m t
l

ng vng no c a n

c ngoi v i giỏ =

0

35USD v khụng mua n u giỏ cao h n.

P

Q1

Q

Hỡnh 1-4

- EPD = 0 c u hon ton khụng co dón
Tr

D

P0

D

ng h p ny c ng ớt g p, xột m t

ph m vi h p thỡ nú tr nờn ph bi n. VD c u
c a 1 b nh nhõn v i 1 lo i thu c c tr .

P2

P1

0

Giỏ

Q0 l ng
khụng i = Q0

Hỡnh 1-5

7

Q



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
- EDP > c u co dãn

P

Giá t ng gi m 1% làm cho l

ng c u

t ng gi m l n h n 1% và khi đó gi m giá s
i bán.

D

KIL
OBO
OKS
.CO

M

làm t ng t ng doanh thu cho ng

P2

P1

Giá 

L

0

- Khi

EPD

< 1: C u kém co dãn

Giá bi n đ ng 1%  l
gi m nh h n 1% trong tr
xu ng.



Q1

P

ng c u t ng

ng h p này gi m

giá làm t ng doanh thu c a ng

Q2

ng  nhi u

i bán gi m

P2

P1

0

Q2  Q1

Q

- EDP = 1 co dãn đ n v % t ng gi m
c a l
l

ng c u t

ng c a giá.

ng đ

ng % t ng gi m

P2

P1

0

Nh v y đ

ng c u càng d c thì h s co dãn càng nh và ng

co dãn càng l n khi đ
đ d cc ađ

Q2  Q1

ng c u càng tho i. Tuy nhiên không đ

ng c u và h s co dãn.

8

cl ih s

c nh m l n gi a

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
1.2.3. Các nhân t
V n đ đ t ra

nh h

ng đ n co dãn c a c u

đây là t i sao nhu c u c a m t lo i hàng hố nào đó r t

nh y c m v i giá c trong khi đó nh ng lo i hàng hố khác l i r t ít nh y c m?

KIL
OBO
OKS
.CO
M

Nh ng y u t nào quy t đ nh nhu c u v m t hàng hố co dãn hay khơng co
dãn, đó là do các ngun nhân sau:
- Tr

c h t là kh n ng thay th

Càng nhi u hàng hố thay th thì co dãn c a c u hàng hố đó càng l n và
ng

c l i. Nhìn chung đ co dãn c a c u theo giá đ i v i nh ng hàng hố thi t

y u là th p (VD: khi giá các d ch v khám b nh t ng thì con ng

i khơng gi m

đáng k s l n đi khám). Còn đ i v i hàng xa x thi co dãn m nh. M t khác m c
đ thay th gi a 2 hàng hố còn tu thu c vào m c đ chúng ta xác đ nh r ng
h p khác nhau.

- Th 2: là t tr ng chi tiêu cho hàng hố trong t ng ngân sách:
Chi tiêu cho 1 hàng hố chi m t tr ng càng l n trong t ng chi tiêu thì c u
càng co dãn và ng

c l i t ph n c a t ng chi tiêu tính cho 1 hàng hố càng nh ,

đ co dãn c a c u đ i v i hàng hố đó càng ít.
- Th 3: Nhân t th i gian
Hàng hố th

ng có c u co dãn h n trong kho ng (+) dài h n. Khi giá

x ng t ng, c u v x ng gi m chút ít trong m t vài tháng đàu, nh ng v lâu dài,
ng

i ta mua nhi u lo i xe ti t ki m ngun li u h n, chuy n sang s d ng

ph

ng ti n giao thơng cơng c ng ho c chuy n nhà v g n n i làm vi c h n.

Trong vài n m, c u v x ng gi m đáng k .

1.3. Các lo i h s co dãn c a c u

1.3.1. Co dãn c a c u theo thu nh p

Ngồi h s co dãn c a c u theo giá, các nhà kinh t còn tính tốn m t s
h s co dãn khác đ mơ t hành vi c a ng
L

ng c u v m t hàng hố c a ng

nh p c a h .
c u. Nó đ

i mua trên th tr

ng.

i tiêu dùng còn ph thu c vào thu

xem xét v n đ này chúng ta hãy xét h s co dãn thu nh p c a

c xác đ nh b ng cơng th c:

EID = Error! = Error!
9



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
co dón c a c u theo thu nh p cho bi t % t ng gi m trong l

khi thu nh p ng

i tiờu dựng t ng gi m 1%.
i tiờu dựng r t khỏc nhau i v i cỏc lo i hng

KIL
OBO
OKS
.CO
M

Ta th y ph n ng c a ng
hoỏ khỏc nhau:

ng c u

- Hng hoỏ thụng th

ng, h s co dón thu nh p d

ng

- Hng th c p cú h s co dón thu nh p õm

- Hng xa x cú h s co dón thu nh p r t cao.
1.3.2. Co dón theo giỏ chộo c a c u

Cỏc hng hoỏ cú tỏc ng v i nhau khụng? Co dón c a c u trong tr

ng

h p ny mụ t s tỏc ng liờn i gi a cỏc hng hoỏ cú liờn quan.
co dón c a c u theo giỏ chộo cho bi t s t ng gi m v l

ng c u c a

hng hoỏ X. Khi giỏ c c a hng hoỏ Y t ng gi m 1% v i i u ki n giỏ c a hng
hoỏ X v thu nh p khụng t ng gi m.
EPyDx = Error!

Trong ú: EPyDx l h s co dón c a c u hng hoỏ X theo giỏ hng hoỏ Y
%QDX l % t ng gi m l

ng c u c a hng hoỏ X

%QPY l % t ng gi m l

ng c u c a hng hoỏ Y

H s co dón giỏ chộo ny mang d u (-) hay (+) tu thu c vo ch 2 hng
hoỏ l hng thay th hay b sung.
II. CO DN C A CUNG

2.1. Khỏi ni m, ph

ng phỏp xỏc nh

Theo lu t cung: giỏ t ng lm t ng l
s ph n ng c a l

ng cung. Co dón c a cung o l

ng

ng cung ng hng hoỏ d ch v khi cú s t ng gi m c a cỏc

nhõn t tỏc ng n cung.

co dón c a cung

c xỏc nh b ng cụng th c sau:

EPS = Error!

Cỏc nhõn t tỏc ng

õy g m nhi u bi n s nh giỏ c c a hng hoỏ

d ch v , giỏ c u vo.

10



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
+ V i nhân t giá c hàng hố d ch v : Theo lu t cung thì giá t ng d n t i
l

ng cung t ng và ng

d ud

ng và đ

c l i. Vì v y co dãn cung trong tr

ng h p này mang

c xác đ nh b ng cơng th c:

KIL
OBO
OKS
.CO
M

EPS = Error!
Trong đó:

ESP là h s co dãn c a cung theo giá
%QS là % t ng gi m c a l

ng cung

%P là % t ng gi m c a giá hàng hố

EPS = Error!

Trong đó: % Pi là % t ng gi m c a giá đ u vào.

co dãn c a cung theo giá đ u vào s là 1 s âm. S gia t ng giá đ u
vào (t ng chi phí v i các doanh nghi p) thì l

ng hàng cung ng s gi m.

VD: G/s giá s a 2,85$  3,15$, 1 thùng làm t ng l
xu t s a t

9000 lên 11.000 thùng m i tháng (s

đi m).

ng s a c a nhà s n

d ng ph

ng pháp trung

Ta có: % t ng gi m giá = Error! . 100 = 10%
% t ng gi m c a l

ng cung = Error! . 100  20%

 H s co dãn giá c a l
i u này cho ta th y l

ng cung = 20%/10% = 2

ng cung t ng gi m v i t l l n g p 2 l n so v i t

l t ng gi m c a giá c .
2.2.

l n c a h s co dãn, các d ng c a đ

ng cung

Co dãn c a cung cho bi t s t ng gi m kh n ng cung ng trong các th i
k khác nhau.

* Trong th i đi m I' th i
ng cung trong tr

ng h p này

hồn tồn khơng co dãn.

11



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN

P
S

H s co dãn ESP = 0
thành ph do ch

có m t s nhà I' d chlên giá nhà t ng cao mà

l

P1

KIL
OBO
OKS
.CO
M

VD: Cung thuê nhà



ng cung không đ i v i ((t) ng n)

D1

P0

0

D0
Q1

Q

Không làm t ng gi m l

* 1 Th i k

ng n h n: đ

ng cung

ng

P

S

d c, co dãn c a cung th p

EPS < 1 (cung không co dãn)

P1

Giá 



P0

0

Làm t ng l

T
Q0  Q1

Q

ng cung lên

P

* Trong th i k dài h n: cung co dãn
m nh EPS > 1

S

P1

P0

0

12

Q0 

Q1



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Cung co dón n v EPS = 1
L

ng t ng c a giỏ = L

P

ng t ng c a

kh n ng cung ng.

S

KIL
OBO
OKS
.CO
M

P1
P0

0

Q0

Q1

P

Cung hon ton co dón.

l

P0

l

T i m c giỏ cao h n P0
ng cung b ng vụ cựng
Giỏ = P0 ng i bỏn cung b t k
ng gi m giỏ th p h n l ng cung
=0

0

Q

Nh v y co dón c a cung v c u r t quan tr ng ú l c s lớ lu n gi i
thớch m t s v n th c t .

ng th i nú cũn giỳp chỳng ta cú

c ph

ng

phỏp lu n khoa h c trong vi c ho ch nh cỏc chớnh sỏch cho n n kinh t trong
t ng th i k .

III. NH NG CễNG C
TR

NG

M t trong m

CAN THI P GIN TI P C A CHNH PH

i nguyờn lý kinh t h c cho r ng "th tr

t ch c ho t ng kinh t ". N n kinh t th tr

VO TH

ng l cỏch t t

ng cú r t nhi u u i m nh ng

bờn c nh ú c ng ch a r t nhi u khuy t t t. V n t ra l ph i lm th no
h n ch b t nh ng khuy t t t ny. C ng cú m t nguyờn lớ khỏc núi r ng ụi khi
chớnh ph cú th c i thi n k t c c th tr
tr c ti p ho c giỏn ti p vo th tr

ng. Trờn th c t , chớnh ph can thi p

ng i u ti t v mụ n n kinh t .

13



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
Can thi p tr c ti p chính ph s d ng các cơng c nh giá tr n, giá sàn.

Tuy nhiên, vi c ki m sốt giá tr c ti p này l i t o ra s b t cơng trong n n kinh
t . Ngồi ra cùng v i vi c ki m sốt tr c ti p này, chính ph còn có th dùng
ng thơng qua cung c u.

KIL
OBO
OKS
.CO
M

pháp lu t, thu , tr c p can thi p gián ti p vào th tr

T c là s d ng nh ng chính sách này tác đ ng đ n t ng cung và t ng c u t đó
gián ti p tác đ ng đ n giá c , s n l

ng đ đi u ch nh k t qu th tr

ng theo ý

mu n c a chính ph .

Th t v y, chính ph ban hành pháp lu t đ qu n lý xã h i, m i cơng dân
đ u ph i tn theo pháp lu t, trong l nh v c kinh t c ng v y, chính ph ban
hành các lu t đ nh các chính sách b t bu c m i ng

i tham gia kinh t ph i tn

th , t đó có th qu n lý đi u hành đ m b o n n kinh t

n đ nh, phát tri n.

Thu và tr c p c ng là cơng c can thi p gián ti p, tr

c h t v thu

chính ph đánh thu  giá t ng, b ng cơng c này chính ph có th đi u ch nh
vi c phân b ngu n l c s n xu t, l a ch n quy t đ nh s n xu t (thu gián thu)
hay v i chính sách thu

u đãi, thu b o h nhà n

c có th khuy n khích đ

s n xu t m t m t hàng nào đó, khuy n khích đ u t
n

trong c ng nh

c

ngồi

c… t đó t o đi u ki n đ phát tri n s n xu t kinh doanh. Ngồi ra v i s

đi u ch nh thơng qua thu (thu nh p kh u…) chính ph có th đi u ti t đ

c

vi c tiêu dùng, v i chính sách phân bi t đ i x thơng qua thu gi a các ngành,
có th thúc đ y các ngành kinh t m i nh n, đ y nhanh q trình cơng nghi p

hố đ t n

c.

Bên c nh chính sách thu
đem l i l i ích cho c ng

i s n xu t và ng

khi giá c c a hàng hố trên th tr
h

chính ph còn áp d ng chính sách tr c p đ
i tiêu dùng. Tr c p đ

c s d ng

ng t ng q cao ho c gi m q th p gây nh

ng đ n s n xu t và đ i s ng c a nhân dân. Chính ph tr c p d

i r t nhi u

hình th c: có th tr c p tr c ti p vào thu nh p, tr c p cho đ u vào s n xu t
ho c tr c p làm t ng kh n ng cung ng c a ng
c u c a ng

i s n xu t ho c làm t ng u

i mua hàng (tr giá, h tr lãi su t…). V i nh ng hình th c tr c p

này làm thay đ i cung c u d n đ n t ng gi m giá và s n l
V i ng

i mua, tr c plàm gi m giá giúp h mua đ
14

ng trên th tr

ng.

c nhi u hàng hố c n thi t



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
ng th i khuy n khớch

c vi c t ng kh i l

ng s n xu t hng hoỏ, gúp ph n

lm cõn i cung c u. N u giỏ hng hoỏ gi m xu ng quỏ th p thỡ tr c p s giỳp
cho ng

i s n xu t gi m m c thi t h i.

KIL
OBO
OKS

.CO
M

Nh v y v i phỏp lu t, thu , tr c p chớnh ph tỏc ng n cung c u t
ú giỏn ti p can thi p vo th tr
cụng b ng.

ng nh m m b o cho n n kinh t phỏt tri n,

15



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
CH

NG II: PHN TCH NH H

NG C A THU V TR

I V I TH TR

NG

KIL
OBO
OKS
.CO
M

Thu v tr c p l 2 cụng c can thi p giỏn ti p v th tr
c ny

C P

ng. C 2 cụng

c chớnh ph s d ng nh m kh c ph c nh ng khuy t t t c a th tr

ng

v t o ra ngu n thu trong ngõn sỏch. V y cỏch th c, c ch tỏc ng c a nú nh
th no? Trong ch

ng ny chỳng ta c ng xem xột nh h

ng c a nú n tớnh

hi u qu v cụng b ng trong cung c p hng hoỏ d ch v .
I. THU

1.1. Khỏi ni m cỏc lo i thu

Thu l kho n úng gúp b t bu c c a cỏc cỏ nhõn, doanh nghi p cho
NSNN trang tr i chi phớ ho c h n ch l

ng cung hng hoỏ trờn th tr

ng.

Thu tỏc ng n s n xu t v tiờu dựng, khi cú thu giỏ c a tiờu dựng
th

ng b y lờn v giỏ c a ng

giỏ ng

i tiờu dựng ph i tr v ng

nh n

c. Thu c a nh n

i s n xu t b y xu ng. Ph n chờnh l ch gi a
i s n xu t nh n

c chớnh l m c thu c a

c g m r t nhi u lo i nh :

- Thu c nh

- Thu theo s n l

ng

- Thu n v
- Thu VAT

M i m t lo i thu cú m t vai trũ, tuy nhiờn

thu t i th tr
ra.

õy xột nh h

ng c a

ng chỳng ta ch xột n thu ỏnh trờn n v s n ph m s n xu t

1.2. Tỏc ng c a thu n th tr

ng

1.2.1. M c ớch c a vi c ỏnh thu
Nh ó núi

trờn thu l cụng c c a chớnh ph nh m kh c ph c nh ng

th t b i c a th tr

ng v phõn ph i l i thu nh p, nú l m t cụng c r t quan

tr ng. Chớnh ph ỏnh thu vo r t nhi u m t hng khỏc nhau nh thu c lỏ,
r
ng

u, bia, l

ng thỏng, l i nhu n h

ng d n ng

i s n xu t, h

ng d n

i tiờu dựng v thu ngõn sỏch c a chớnh ph . Tuy nhiờn vi c ỏnh thu nh
16



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
th no, nh ng hng hoỏ no nh n
cú

c nờn ỏnh thu v ỏnh thu nh th no

c cụng b ng?... thỡ chớnh ph ph i xem xột l a ch n r t k .

1.2.2. Tỏc ng c a thu i v i ng

i s n xu t v ng
i s n xu t

KIL
OBO
OKS
.CO
M

1.2.2.1. Tỏc ng c a thu i v i ng

i tiờu dựng

Gi s chớnh ph ỏnh thu t ng/1 vsp u ra.
Tr
giao v i

c khi cú thu ,

ng cung S

P

ng c u D t i i m cõn b ng l

E

A. Khi ú hng hoỏ

c bỏn v i giỏ l P0 v

Pm

ng hng hoỏ giao d ch l Q0. Lỳc ny

P

th ng d tiờu dựng l di n tớch P0AE, th ng

Pb

l

d s n xu t l di n tớch P0AF v t ng PLXH

Q

Q0

i d ng thu . i u ú lm chi phớ biờn

ng ỳng b ng t v

ng ng thnh St t i i m cõn b ng th tr

ng cung s d ch chuy n lờn

ng m i l B. S n l

l a1 v i m c giỏ Pm. Tuy nhiờn õy ch l m c giỏ ng
thu . Ph n thu ng

D

C

i bỏn bi t r ng v i m i n v hng hoỏ

bỏn ra, h ph i tr m c t cho chớnh ph d

V phỏi ng

A

Q1

Khi chớnh ph ỏnh thu , ng

t

S

B

F

l di n tớch (EAF = P0AE + P0AF)

s n xu t t ng thờm m t l

St

i mua giỏ Pm cao h n P0 do ú ng

ng giao d ch

i mua ph i tr .
i mua ó ch u m t ph n

i mua ch u l PoPm v t ng gỏnh n ng thu v phớa ng

i

mua l di n tớch P0PmBG.

V i mong mu n t ng giỏ lờn (Ptt) chuy n thu sang ng
th c t giỏ bỏn ch t ng n Pm th p h n (Pott). Vỡ ng
x y ra d cung t i m c giỏ (Pott).

i mua, nh ng

i mua gi m c u do ú

thi t l p l i cõn b ng th tr

ng, giỏ bỏn s

ph i gi m n u c u co dón cng m nh thỡ kh n ng chuy n thu t ng
sang ng

i mua cng nh . V phớa ng

i bỏn, m c dự nh n

nh ng h l i ph i tr thu cho chi phớ. Do ú m c giỏ th c s

c m c giỏ Pm

nh n

l (Pm - t) (kho ng cỏch S v St l t). Vỡ th m c giỏ sau thu c a ng
(= Pm - t) th p h n m c giỏ tr

c thu . V y ng

(P0Pb) v t ng gỏnh n ng thu l SP0P bCG.

17

i s n xu t
cc ah
i bỏn l Pb

i bỏn c ng ch u m t ph n thu



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
Nh v y tuy trên danh ngh a là đánh vào s n xu t nh ng th c t c ng
mua và ng
Ph n ng

i

i bán đ u thi t đem l i cho ngân sách m t kho ng thu PmPbCB.

i mua ph i ch u l n h n hay nh thu c co dãn c a cung c u.

KIL

OBO
OKS
.CO
M

Ngồi tác đ ng phân ph i l i thu nh p thu còn gây ra t n th t phúc l i xã
h i. Th t v y, sau khi đánh thu th ng d tiêu dùng = s n ph mmBE, th ng d
s n xu t = P0CE c ng thêm ph n thu c a chi phí thì phúc l i xã h i là EBCF
th p h n tr

c thu đúng b ng là ABC.

ây là ph n m t khơng c a phúc l i xã

h i, nó tu thu c vào thu su t và co dãn cung c u.

VD: Gía x ng t ng  4 đơ la 1 galơng thì 1 đơ la (1 galơng…
1.2.1.2. Thu đ i v i ng
Phân tích nh h
phân tích nh h

ng c a thu đánh vào ng

i s n xu t c ng t

ng t nh

ng c a thu đánh vào tiêu dùng ch khác là đánh vào ng

xu t d ch chuy n đ

đ

i tiêu dùng

ng S còn đánh vào ng

ng D. Cân b ng th tr

is n

i tiêu dùng s làm d ch chuy n

ng lúc đ u t i P0, Q m.

Sau khi có thu t đánh vào ng

i mua, P
ng òi mua bi t r ng, v i m i đ n v hàng E
hố h mua h s ph i tr thêm t đ ng ti n
thu . Do đó, h s n sàng tr cho ng
m c (P 0 - t), k t qu

là đ

i bán

ng c u d ch

chuy n t D xu ng Dt và cân b ng th tr

ng

m i t i đi m C, t c Pb, Q1.

S

B

Pm
P

G
C

Pb

A

D

F

Th ng d s n xu t là: PbCF, th ng d

0

Q1

Pb
Q0

Q

tiêu dùng là P mBE, PLXH là EBCF và phúc
l i xã h i m t kho ng là ABC.
K t lu n: Trong 2 c tr
ng

i mua tr và giá ng

cho dù thu đ

ng h p, thu đ u đ t 1 chi c nêm vào gi a giá

i bán nh n đ

c đánh vào ng

c. Chi c nêm này khơng đ

i mua hay ng

c thay đ i

i bán.

Tác đ ng th t s c a thu khơng ph thu c vào vi c lu t thu quy đ nh
thu do ai ch u. Tác đ ng đó ch ch u nh h
và đ

ng c u.
18

ng c a đ co dãn c a đ

ng cung



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
1.2.3. nh h

ng c a co dón c u n thu , gỏnh n ng thu

+ C u co dón hon ton (EPD = 0)

P

Cung co dón l n h n (PPS >1)
ng h p ny ng

i s n xu t

khụng th chuy n thu cho ng

i tiờu dựng

St

KIL

OBO
OKS
.CO
M

- Tr

i s n xu t ph i ch u.

E0

E1

thụng qua giỏ, gỏnh n ng thu hon ton do P
ng

S0



T0

D

t

PS

0

Q1

P

+ C u co dón (EPD > 1)

Cung ớt co dón (EPS < 1) ho c co dón
n v (EP = 1). Ng
S



St

i s n xu t chuy n

c m t ph n nh thu cho ng

xu t ch u (TP) v ph n nh do ng

is n

P0

TP

i tiờu PS

0

19

S0

TC

i tiờu dựng PD

do ú gỏnh n ng thu ch y u do ng
dựng ch u (TC).

Q

Q0

E1
E0

t

Q1

D

Q0

Q

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
+ C u ớt co dón (EPD < 1), cung co dón P
(EPS > 1) ho c co dón n v (EPS = 1). Gỏnh
n ng thu ch y u do ng
nh (TP).

i tiờu dựng ph i

S0

E1

i s n xu t ch gỏnh m t ph n PD

KIL
OBO
OKS
.CO
M

ch u (TC), ng

St

TC

t

P0
PS

E0

D

TP

0

Q1

Q

Q0

+ C u hon ton khụng co dón (EPD = P
0), cung co dón ho c co dón n v (EPS 1),
gỏnh n ng thu hon ton do ng
ch u.

D

i tiờu dựng

Pd

TC

PS

St

S0

E1
t
E0

TP

0

II. TR

C P

Q

Bờn c nh chớnh sỏch thu chớnh ph cũn thi hnh chớnh sỏch tr c p. Tr
c p l chuy n giao c a chớnh ph t o ra m t kho n m gi a giỏ m ng

i tiờu

dựng tr v chi phớ s n xu t khi n cho giỏ th p h n chi phớ biờn.
Tr c p em l i l i ớch cho cỏ nhõn ng
giỳp cho ng

i s n xu t v ng

i tiờu dựng, nú

i s n xu t bự l trong kinh doanh ng th i h tr cho ng

dựng. Khi cú tr c p, giỏ ng
chờnh l ch gi a giỏ ng

i bỏn t ng lờn, giỏ ng

i bỏn ng

i

c p c a chớnh ph .

20

c v i giỏ ng

i tiờu

i mua gi m xu ng. Ph n
i mua tr l i l m c tr



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
2.1. Tỏc ng c a tr c p
2.1.1. Tr c p i v i ng

i s n xu t

t ng cung v hng hoỏ, d ch v , chớnh ph ti n hnh tr c p cho ng

i d ng tr giỏ (bự l ) ho c

KIL
OBO
OKS
.CO
M

s n xu t. Cỏc kho n tr c p ny cú th th c hi n d
tr thu s n xu t. Tỏc ng c a tr c p trong tr

i

ng h p ny nh th no? Vi c

phõn tớch tỏc ng c a tr c p c ng gi ng nh thu (tr c p l thu õm) nh ng
theo chi u ng

c l i.

Khi tr c p ỏnh vo ng
ph i thnh

i s n xu t,

ng cung SS. M c giỏ cõn b ng m ng

Nh ng v i m i n v hng hoỏ cung ng, ng
b ng S, khi n m c giỏ h th c s nh n
2

ng cung s d ch chuy n sang

i bỏn

i mua ph i tr l Pm.
c tr c p m t kho ng

c l Pm+S hay Pb, vỡ kho ng cỏch gi a

ng cung l m c tr c p S

Tr c p = T ng doanh thu c a ng
tiờu dựng.

i s n xu t - T ng doanh thu c a ng

P

= Pb . Q1 - Pm . Q 1
= Q1 (Pb - Pm)
= Q1 . X

PS thờm

Pd

(T ng s ti n tr c p m chi phớ chi l

P0
PS

di n tớch hỡnh PmPtCB).

CSthờm

0

21

S
C

SS
X

B
D

Tỏc ng c a tr c p vo cung

Q

i

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
2.1.2. Tr c p đ i v i ng

i tiêu dùng

kích thích tiêu dùng, đ đ m b o cơng b ng xã h i chính ph ti n hành
tr c p cho ng

i tiêu dùng d

i các hình th c nh tr c p b ng hi n v t, tem

phi u, tr thu tiêu dùng.

KIL
OBO
OKS
.CO
M

P

Tác đ ng c a tr c p vào ng
dùng hồn tồn t

i tiêu

ng t nh tác đ ng c a

tr c p vào ng i s n xu t ch khác ch Pd
P0
khi có tr c p, đ ng c u (ch khơng ph i P
S
đ

S
C

A

X

B

ng cung) s d ch chuy n sang ph i t D

sang D S. Và m c tr c p S c ng là kho ng 0
cách gi a 2 đ

ng c u.

Q0

DS
D

Q1

Q

Tác đ ng c a tr c p vào c u

2.2. L i ích các bên tham gia th tr

ng

Chúng ta th y trên danh ngh a là tr c p cho s n xu t, tr c p cho ng
tiêu dùng, tuy nhiên th c t thì c n

i s n xu t và ng

nhau l i ích c a tr c p. Ng

ch

i bán đ

c hàng hố v i m c giá cao h n giá cân b ng tr

đ

ch

i d ng bán

c tr c p, còn ng

i mua

ng l i t vi c tr giá th p h n.

Nh v y: kho n tr c p s đ
Ng

i tiêu dùng đ u chia

ng m t ph n l i ích d

đ

i tiêu dùng bao nhiêu?

m t hàng đ
* Tr

c chuy n vào ng

i s n xu t bao nhiêu?

i u này ph thu c vào đ co dãn c a cung c u c a

c tr c p. Ta có nh ng tr

ng h p sau:

ng h p : co dãn cung b ng co dãn c u EPD = EPS
QQ1

S

S0

Pd
P0
PS

i

Pd

Stc

X

P0

X

Dtc

PS

D

Tr c p cho ng

Q0

i s n xu t

Tr c p cho ng

22

D0
Q1
i tiêu dùng



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Trong tr

ng h p ny ng

i s n xu t v ng

i tiờu dựng u

ch

PS
thờm

Stc

ng

l i nh nhau.
* Tr

ng h p 2: C u co dón EPD> 1,

P

S

cung ớt co dón EP < 1

KIL
OBO
OKS
.CO
M

Pb

Ta th y giỏ ng

i tiờu dựng ph i tr

gi m tiờu dựng t ng Q0 Q1. Do cung ớt

co dón nờn kho n tr c p lm cho giỏ t ng lờn
ỏng k . Doanh thu c a ng
lờn cao do bỏn

i s n xu t t ng

Pm

ng h p ny tr

c p

i s n xu t nhi u h n ng

Q

Q1

i

P

S0

ng h p 3: C u ớt co dón EPD < 1, Pb

Stc

P0

Do c u ớt co dón nờn l
i tiờu dựng

ng c u t ng ớt, Pm

c l i nhi u h n do giỏ

gi m m nh. Vỡ v y trong tr
c p s chuy n v phớa ng
h n ng

Q0

Tỏc ng c a tr c p vo c u

cung co dón ES < 1
ng

D

PS
thờm

tiờu dựng.
* Tr

B

CS
thờm

d s n xu t > th ng d tiờu dựng.
chuy n cho ng

A

P0

c hng v i giỏ cao th ng 0

V y trong tr

S0

ng h p ny tr

CS
thờm

0

D

Q

Q1

Q0

i tiờu dựng nhi u

i s n xu t.

* Tr

ng h p 4: C u hon ton khụng co dón, cung co dón (EPS > 1), co

dón n v (EPS = 1 ho c ớt co dón EPS < 1).
Ta th y s n l
tr

ng khụng i, giỏ bỏn c a ng

v n l P0 giỏ ng
Trong tr
h

P

S0

i s n xu t

i mua gi m xu ng Pm.

ng h p ny ng

i khụng

c

ng l i ớch t kho n tr c p, chớnh sỏch

tr c p cho ng

ng trao i trờn th

P0

Stc
X

Pm

CS
thờm

i s n xu t khụng th c hi n

0

c.
* Tr

Q

ng h p 5: C u hon ton co dón
P

23

Pb

S0

P
thờm

X

Stc



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Giỏ ng

i mua khụng i b ng P0, giỏ

bỏn t ng lờn Pb, cao h n P0 ỳng b ng kho n


ng h p ny tr c p

KIL
OBO
OKS
.CO
M

tr c p. V y trong tr

c chuy n h t cho ng

i s n xu t.

Túm l i: l i ớch c a m t kho ng tr c p
xu t v ng
c p

c phõn chia gi a ng

i tiờu dựng tu thu c r t l n vo co dón c a cung c u. Kho n tr

c chuy n ph n l n cho ng

i tiờu dựng n u c u ớt co dón, cung co dón

nhi u hay EPD/EPS < 1. Kho n tr c p ph n l n chuy n cho ng
EPD/EPS > 1. Kho n tr c p s d n c cho ng
ch

ng tr c p b ng nhau n u EPS = EPD.

24

i s n xu t n u

i s n xu t (ho c tiờu dựng) n u

cung (ho c c u) hon ton co dón. C ng cú th ng
dựng

is n

i s n xu t v ng

i tiờu



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
Ch
B

ng III.

c vào th p k 90, Vi t Nam m c a m nh m đ phát tri n kinh t đ c

bi t là xu h

ng h i nh p qu c t hi n nay. D

c ta có r t nhi u thay đ i trong s nghi p cơng

KIL
OBO
OKS
.CO
M

bình thơng nhau " n n kinh t n

i tác đ ng c a " nhi u chi c

nghi p hố - hi n đ i hố.

gi v ng n n kinh t th tr

ng đ nh h

ch ngh a, chi phí duy thu và tr c p gián ti p can thi p và th tr
lu t cung c u. Tuy nhiên

ng xã h i

ng thơng qua

đây, đ có th nghiên c u sâu chúng ta ch xét đ n s

tác đ ng gián ti p c a thu .

I. DANH SÁCH THU C A CHI PHÍ.
1.1.

Danh sách thu đ i v i s n xu t

ph c v cho s nghi p cơng nghi p hố - hi n đ i hố đ t n

c, cùng

v i s đ i m i hồn thi n c a danh sách tài chính qu c gia, danh sách thu ch
y u khơng ng ng đ

c s a đ i, hồn thi n v i m c tiêu khuy n khích phát tri n

s n xu t kinh doanh, thu hút v n, khuy n khích chuy n giao cơng ngh . B o h
s n xu t, đ m b o ngu n thu cho ngân sách n

c ngồi.

1.1.1. Thu đ i v i m t hàng có c u co dài EDP < 1 nh lúa g o, ga, thu c
lá,thép…Khi đánh thu vào m t hàng này, gánh n ng thu ch y u do ng

i tiêu

dùng gánh ch u danh sách thu m t th i gian qua góp ph n khuy n khích thúc
đâ phát tri n và h

ng d n tiêu dùng đúng h

ng.

C th chúng ta xét danh sách thu c a chi phí đ i v i vi c s n xu t thu c
lá.Có th nói thu c lá

Vi t Nam hi n nay đ

c x p vào m t trong nhi u lo i

hàng hố đ c b êt ph i ch u đi u ti t v thu r t cao, c th đ i v i ngun li u
s n xu t thu c lá: Nhà n

c thu thu s d ng đ t nơng nghi p đ i v i c s s n

xu t, h gia đình, cá nhân, nơng dân tr ng thu c lá ngun li u. Vi c kinh doanh
thu c lá ph i n p thu GTGT 10% trên giá bán, s n ph m thu c lá ph i n p thu
tiêu th đ c bi t t 25% đ n 65%. C s s n xu t thu c lá ph i n p thu thu
nh p doanh nghi p 32% trên t ng thu nh p ch u thu hàng n m.
Hi n nay vi c s n xu t thu c lá đ
chi m 50% trong t ng s n l

c s n xu t t ngun li u nh p ngo i

ng thu c lá có đ u l c ch u thu tiêu th đ c bi t

t 45% - 65%. V y tính bình qn thu tiêu th đ c bi t c a Vi t Nam đ i v i
25