Giáo án Hội giảng tỉnh môn XH

Giáo án Hội thi Giáo viên giỏi

Môn Lịch sử lớp 7

bài 14: ba lần kháng chiến chống quân xâm lợc Mông Nguyên (thế kỷ XIII)
tiết 24:
I. Cuộc kháng chiến lần thứ nhất chống quân xâm
lợc Mông Cổ (1258):
A. mục tiêu:
1. Kiến thức: Qua bài, học sinh nắm đợc sức mạnh quân Mông Cổ và âm
mu xâm lợc Đại Việt của chúng. Những nét chính của cuộc kháng chiến lần I và ý
nghĩa trận đánh quyết định Đông Bộ Đầu. Tinh thần đoàn kết của nhân dân ta
cũng nh quyết tâm của nhà Trần cùng các nhân vật anh hùng lịch sử. ý nghĩa bài
học về chiến thắng đó.
2. Kỹ năng: Kỹ năng thuật diễn biến sự kiện, nhận xét đánh giá sự kiện,
nhân vật lịch sử.
3. Thái độ: Tự hào truyền thống anh hùng, ý thức độc lập tự cờng trang sử
vẻ vang hào hùng của dân tộc. Từ đó biết suy nghĩ định hớng hành động bản thân
đối với đất nớc, với dân tộc với quá khứ và những việc làm đối với tơng lai bản
thân.
Rèn một số kỹ năng hình thành từ bài học: Suy nghĩ sáng tạo, trình bày suy
nghĩ cá nhân, khả năng t duy độc lập và t duy hợp tác.
Một số phơng pháp cơ bản: Câu hỏi vấn đáp, trực quan, giải quyết vấn đề,
trò chơi.
b. chuẩn bị:
- Giáo viên: Nghiên cứu bài soạn, thiết kế chơng trình, một số mẩu chuyện
lịch sử có liên quan. Máy chiếu, bản đồ thế giới, lợc đồ kháng chiến.
- Học sinh: Phiếu học tập, nghiên cứu bài mới, học bài cũ.
c. tiến trình:
1. ổn định tổ chức: Giới thiệu đại biểu
Giáo viên giảng dạy: Đồng Ngọc Kiên

- Trờng THCS Trực Mỹ


Giáo án Hội thi Giáo viên giỏi

Môn Lịch sử lớp 7

2. Kiểm tra: Sự chuẩn bị, phơng tiện. Kết hợp kiểm tra bài cũ trong giờ.
3. Bài mới: Mảnh đất Thiên Trờng ngàn năm văn hiến gắn liền với những
chiến tích hào hùng và những con ngời vĩ đại. Trên quê hơng Tức Mạc của Trấn
Sơn Nam Hạ ta xa tự hào là nơi phát tích của dòng tộc nhà Trần. Một triều đại đã
đi vào lịch sử phong kiến với những mốc son chói lọi nhất.
Hôm nay, chúng ta sẽ đi tìm hiểu một trong những mốc son ấy và một
trong những con ngời kiệt xuất ấy qua bài học...
thời
gian

hoạt động của giáo viên và học sinh

nội dung ghi bảng

1. Âm mu xâm lợc Đại

10p

Việt của Mông Cổ
Dựa vào việc nghiên cứu ở nhà và những kiến thức
của em. Em có hiểu biết gì về quân Mông Cổ?
TL: Đầu thế kỷ XIII, nhà nớc Mông Cổ thành lập.

Đã xâm lợc và thống trị nhiều quốc gia trên thế
giới. Đã gây rất nhiều tội ác chiến tranh.
- Đầu thế kỷ XIII, nhà nớc Mông Cổ thành lập.
Chiếu:
- ảnh Thành Cát T Hãn, Hốt Tất Liệt, chân dung
các tớng lĩnh.
- Bản đồ thế giới, bản đồ xâm lợc của quân Mông
Cổ đối với thế giới.
- Hình ảnh đội quân Mông Cổ :
? Nhận xét vũ khí trang bị quân Mông Cổ
HS: Cỡi nga, dáo dài, áo giáp, hàng ngũ, tinh nhuệ.
Giáo viên bình: Sự hình thành quốc gia Mông Cổ
từ sự thống nhất các bộ lạc thị tộc du mục trên thảo
Giáo viên giảng dạy: Đồng Ngọc Kiên

- Trờng THCS Trực Mỹ


Giáo án Hội thi Giáo viên giỏi

Môn Lịch sử lớp 7

nguyên đứng đầu là thành cát T Hãn. Chúng phủ
bóng đen chiến tranh và gieo rắc tội ác mở rộng
lãnh thổ từ Thái Bình Dơng sang Ban tích, bờ biển
Đen xuống tận Ba T, giáp thế giới ả Rập.
? Từ những hình vẽ, những đoạn trích trên, em có - Quân Mông Cổ cực
nhận xét gì về quân Mông Cổ.

mạnh, thiện chiến, chiếu

Học sinh trả lời, giáo viên ghi

chiến, tàn bạo và cha từng
thất bại.

Chiếu:
- Đoạn nhận xét của các sử gia đời Tống.
- Ngời Thát (Quân Mông Cổ) lớn lên trên yên
ngựa, tự luyện tập chiến đấu từ mùa xuân đến mùa
đông, ... Về đánh trận họ lợi ở dã chiến, không
thắng lợi thì không tiến quân ...
- Trăm quân kỵ quay vòng, có thể bọc đợc vạn ngời, nghìn quân kỵ tản ra có thể dài đến trăm dặm.
Kẻ địch chia ra thì họ chia ra, kẻ địch hợp lại thì
họ cũng hợp lại cho nên kỵ đội là thế mạnh của
họ. Hoặc xa hoặc gần, hoặc nhiều hoặc ít, hoặc
hợp lại hoặc tản ra, hoặc ẩn, hoặc hiện, đến thì họ
nh trên trời xuống, đi thì nhanh nh chớp giật ... Họ
mà thắng thì đuổi theo địch chém giết, không để
trốn thoát; họ mà thua thì chạy rất nhanh đuổi
theo không kịp ...
? Quân Mông Cổ mạnh ở điểm gì:
Kỵ binh.dã chiến.
Giáo viên bình: Sức mạnh ấy đi đến đâu cỏ không
mọc đợc, thành luỹ tan hoang, nhà cửa đổ nát nhân
dân hoặc bị giết, hoặc bị bắt làm nô lệ. Đội quân
Giáo viên giảng dạy: Đồng Ngọc Kiên

- Trờng THCS Trực Mỹ

Giáo án Hội thi Giáo viên giỏi

Môn Lịch sử lớp 7

bất khả chiến bại tung hoành khắp thế giới cha
quốc gia nào chặn đợc.
*Câu hỏi gợi mở:
Vậy quân Mông Cổ có điểm yếu không? Về nhà
các em nghiên cứu.
Nhà thơ: ác Tê mi thế kỷ XIII:
Không một dòng suối, một con sông nào
Không tràn đầy nớc mắt chúng ta
Không một ngọn núi nào, một cánh đồng nào
Không bị quân ta giầy xéo
? Với sức mạnh nh vậy, Mông Cổ xâm lợc nớc ta
nhằm mục đích gì.
TL:
- Xâm lợc Đại Việt
- Thực hiện kế hoạch
Chiếu:

gọng kìm tấn công Nam

- Lợc đồ kế hoạch gọng kìm, giáo viên giải thích vị Tống
trí và mu đồ của Mông Cổ.
? Tại sao Mông Cổ không đánh Tống trớc mà lại
đánh Đại Việt trớc.
HSTL:
- Nam Tống còn rất mạnh, khó đánh.

- Đánh hai mặt Nam - Bắc thì Nam Tống không
chống đỡ nổi.
- Đại Việt Ta dễ đánh hơn.
- Chúng vừa chiếm đợc Đại Việt, vừa đánh đợc
Nam Tống thuận lợi hơn.
? Em hãy nhận xét âm mu đó của Mông Cổ.
HSTL:
Giáo viên giảng dạy: Đồng Ngọc Kiên

- Trờng THCS Trực Mỹ


Giáo án Hội thi Giáo viên giỏi

Môn Lịch sử lớp 7

- Âm mu thâm độc, hiểm ác, khôn ngoan, đầy
tham vọng bành trớng.
Giáo viên bình: Một mũi tên trúng hai đích, mu kế
nhất cử lỡng tiện.
? Để bắt đầu cho dã tâm xâm lợc, Mông Cổ có
hành động gì đối với nớc ta?
HSTL: GV chiếu :
- Ba lần sứ giả đa th
- Doạ dẫm, dụ hàng
GV chiếu: Hành động của giặc.
? Sao chúng không đánh ngay?
HS:Thăm dò, động tĩnh vầ thái độ đối phơng.
? Trớc thái độ ấy, vua Trần hành động nh thế nào?
HSTL:

- Ba lần cho bắt, tống giam sứ giả.
Giáo viên bình:
Cùng với th là thái độ ngông nghênh hoạnh hoẹ
hống hách doạ nạt. Vua Trần cho tống chúng vào
ngục.
Gợi mở: Liệu vua tôi nhà Trần có biết sức mạnh
của quân Mông Cổ không? Quá biết rồi sao vẫn
bắt tống giam sứ giả? Từ sự kiện này em hãy suy
nghĩ trả lời câu hỏi:
Chiếu: Thảo luận chung:
Hành động vua Trần ba lần bắt giam sứ giả Mông
Cổ, gợi cho em suy nghĩ gì?
- HS : Trả lời, nhóm khác bổ sung.
- Hành động cứng cỏi kiên quyết.
- Tinh thần thợng võ, khí phách.
Giáo viên giảng dạy: Đồng Ngọc Kiên

- Trờng THCS Trực Mỹ


Giáo án Hội thi Giáo viên giỏi

Môn Lịch sử lớp 7

- ý thức tự cờng không hề sợ giặc.
- Ta đáng khâm phục tự hào.
Giáo viên giảng giải: Trớc sức mạnh quân giặc và
chúng vừa xâm chiếm nớc Đại Lý, cái nôi của anh
hùng võ lâm trung nguyên, vua Trần vẫn không hề
nao núng.

? Tóm lại: Qua toàn bộ phần nội dung tìm hiểu
trên em có suy nghĩ gì về hoàn cảnh đất nứơc ta
lúc đó
HSTL:
Trớc sự Mạnh mẽ hung hăng đầy dã tâm và mu đồ
bá chủ.
- Mu đồ xâm lợc thôn tính hiểm độc. Đại Việt sẽ
gặp nhiều khó khăn nguy hiểm.
Chuyển ý:
Từ âm mu và sức mạnh ghê gớm, chúng sẽ tiến
quân sang nớc ta và sự nguy hiểm đã kề cận biên
giới. Cuộc chiến đấu sẽ diễn ra nh thế nào chúng ta
sẽ nghiên cứu tiếp phần 2

25p

? Đứng trớc sức mạnh của quân giặc và cuộc chiến 2. Nhà Trần chuẩn bị và
không cân sức sắp sửa diễn ra, vua tôi nhà Trần đã tiến hành kháng chiến
chuẩn bị những gì?

chống quân Mông Cổ

Học sinh trả lời, giáo viên bổ sung, chiếu
Chiếu:
- Lệnh cả nớc: Sắm sửa vũ khí.

a, Nhà Trần chuẩn bị

- Thành lập các đội dân binh.

kháng chiến:

- Ngày đêm luyện tập võ nghệ.
Giáo viên giảng dạy: Đồng Ngọc Kiên

- Trờng THCS Trực Mỹ


Giáo án Hội thi Giáo viên giỏi

Môn Lịch sử lớp 7

- Sẵn sàng tinh thần đánh giặc
* Kết hợp kiểm tra bài cũ:
Ngoài những công việc trên, em hãy nhắc lại quân
đội triều Trần thờng xuyên đợc xây dựng nh thế
nào?.

Nhắc học sinh ghi nhanh

Học sinh trả lời, giáo viên nhận xét.
Chiếu:
- Chính sách: Ngụ binh nông.
- Chủ trơng: Quân lính cốt tinh nhuệ, không cốt
đông.
Giáo viên bình, giải thích thêm: Một không khí
khẩn trơng và sôi sục diễn ra khắp cả nớc. Tất cả
hăng hái, hớng vào cuộc chiến sắp diễn ra.
? Qua đây, em có nhận xét gì về sự chuẩn bị của
nhà Trần.

HSTL:
- Nhà Trần quyết tâm chủ động lực lợng tràn đầy
khí thế sẵn sàng đánh giặc.
- Nhà trần quyết tâm chủ
động lực lợng
Giáo viên mở rộng:

- Khí thế sẵn sàng đánh

- Triều Trần ngoài quân đội chính quy, các vơng giặc.
hầu quý tộc có quân đội riêng.
- Các gia binh gia tớng, gia nô rất trung thành sẵn
sàng xả thân vì chủ vì nghĩa lớn.
- Ngoài ra vị tớng trẻ Trần Quốc Tuấn cử đi phòng
thủ nơi biên giới hiểm yếu. Ta đã sẵn sàng đối đầu
với kẻ thù hung bạo nhất thế giới.

Giáo viên giảng dạy: Đồng Ngọc Kiên

- Trờng THCS Trực Mỹ


Giáo án Hội thi Giáo viên giỏi

Môn Lịch sử lớp 7

GV: Chiếu lợc đồ gt,thuật qua các vịi trí.
? Dựa vào sự nghiên cứu ở nhà và sách giáo khoa, b, Diễn biến cuộc kháng
hãy thuật lại tiến trình tấn công của giặc?

chiến

Học sinh trả lời, bổ sung, nhận xét đúng.

* Quân giặc:

Giáo viên ghi nhanh:

- 01 / 1258 ba vạn quân
do Ngột Lơng Hợp Thai
chỉ huy.
- Tiến theo đờng sông
Thao - Phú Thọ.
- Qua Bạch Hạc, xuống
Bình Lệ Nguyên bị vua
Trần chặn đánh.
- Giặc tiến quân vào

GV: Đây là giai đoạn rất khó khăn.Trớc thế giặc Thăng Long.
rất mạnh:
Giữa lúc gay go ác liệt nhất của cuộc chiến vua
Trần Thái Tông đã lo lắng hỏi ý kiến thái s Trần
Thủ Độ. Trần Thủ Độ đã khẳng khái trả lời rằng:
Đầu thần cha rơi xuống đất, xin bệ hạ đừng lo.
Chiếu: Câu hỏi thảo luận chung theo bàn:
? Câu nói này thể hiện điều gì và có tác dụng nh
thế nào trong thời điểm ấy?
Học sinh đại diện nhóm: Trả lời, nhóm kia nhận
xét bổ sung.
- Tự tin vào sức mình.

- Tinh thần quyết tâm
- Dũng cảm mu trí không run sợ trớc khó khăn.
- Đồng lòng chống giặc giữ nớc.
Giáo viên giảng dạy: Đồng Ngọc Kiên

- Trờng THCS Trực Mỹ


Giáo án Hội thi Giáo viên giỏi

Môn Lịch sử lớp 7

- Cổ vũ động viên tinh thần chiến đấu lúc gian
nguy.
? Trớc sức giặc mạnh, quân ta đối phó ra sao?
HSTL.Bổ sung,giáo viên ghi nhanh.
* Ta : Thực hiện chủ trơng:

Vờn không nhà

trống Rút khỏi Thăng
? Em hiểu Vờn không nhà trống là gì?

Long về Thiên Mạc.

HSTL: Bỏ trống hoang vu, bỏ ngỏ và di chuyển hết
ngời của khỏi kinh thành.
Chiếu: Thảo luận nhóm
Chủ trơng vờn không nhà trống có tác dụng gì?
- Đại diện nhóm trả lời, nhận xét bổ sung.

- Giặc không bắt đợc vua Trần, ta bảo toàn đợc lực
lợng
- Giặc thiếu lơng ăn, bị tiêu hao lực lợng
- Hoang mang, rối loạn lòng quân.
- Chúng chủ quan khinh địch, kiêu ngạo.
Giáo viên: Chiếu, chốt nội dung.
Đây chính là điều kiện thuận lợi cho ta.Nhà Trần
quyết định làm gì?

- Ta mở cuộc phản công ở

HSTL. GV ghi nhanh:

Đông Bộ Đầu.

? Kết quả cuối cùng nh thế nào?
c/ Kết quả: 29/01/1258
quân

giặc

rút

chạy.

Kháng chiến thắng lợi
Giáo viên dẫn dắt:
- ? Đặc biệt sự kiện anh hùng nhân dân nh Hà
Giáo viên giảng dạy: Đồng Ngọc Kiên

- Trờng THCS Trực Mỹ


Giáo án Hội thi Giáo viên giỏi

Môn Lịch sử lớp 7

Bổng đã truy kích giặc để biến chúng thành khúc
gỗ biết chạy, cục đất biết đi, giặc phật, giặc bụt thể
hiện điều gì?
- Tinh thần đồng lòng đoàn kết chung sức đánh
giặc của toàn dân.
- Giáo viên mở rộng: Nhân dân Cổ Lộng, gia nô
bãi Màn Trò - Thiên Mạctiêu hao địch
* Chiếu: Lợc đồ kháng chiến
Giải thích các ký hiệu, màu sắc.
? Dựa vào những sự kiện trên, hãy thuật lại diễn
biến trên lợc đồ.
Học sinh bổ sung, giáo viên bổ sung sửa chữa uốn
nắn.
Giáo viên thuật lại chính xác bình thêm các sự
kiện.
- Nh vậy: Qua một số dữ kiện lịch sử trên trong
quá trình diễn ra kháng chiến, phần nào đã góp sức
mang đến sự thắng lợi của dân tộc. Bằng sự hiểu
biết và suy nghĩ của bản thân, hãy khái quát những
nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến qua
câu hỏi tháo luận sau:
* Chiếu: Thảo luận chung
Vì sao quân mông Cổ mạnh mà vẫn bị ta đánh bại?

HSTL. Giáo viên chốt.
- Sự kiên quyết, chuẩn bị chu đáo
- Chủ trơng, kế hoạch đánh giặc, năm bắt thời cơ.

Nhắc học sinh ghi nhanh

- Vua tôi đồng lòng, toàn dân quyết tâm.
Mặc dù đứng trớc sức mạnh của Mông Cổ nhng ta
vẫn thắng. Chiến thắng của nhà Trần có ý nghĩa
Giáo viên giảng dạy: Đồng Ngọc Kiên

- Trờng THCS Trực Mỹ


Giáo án Hội thi Giáo viên giỏi

Môn Lịch sử lớp 7

nh thế nào?
HSTL:
- Chiến thắng kẻ thù hung bạo nhất thế giới. Đập d, ý nghĩa và bài học lịch
tan âm mu thâm độc của chúng.

sử của cuộc kháng chiến

- Tạo niềm tin củng cố tinh thần và cổ vũ dân ta
tiếp tục trớc khó khăn mới
GV khẳng định: Đây mới là bớc mở đầu mà còn cả
một quá trình lịch sử khó khăn sau này, chúng ta
sẽ quay lại nội dung này trong các bài sau.

Nhắc học sinh tự ghi
? Qua cuộc kháng chiến này giúp chúng ta có hoàn chỉnh nội dung cơ
những bài học gì?

bản

HSTL:
- Tận dụng thời cơ
- Chủ động, bình tĩnh trớc những khó khăn, trớc
những sức mạnh của quân thù.
- Đồng lòng nhất trí quyết tâm trong công việc.
Giáo viên khẳng định:
-Bài học lấy yếu đánh mạnh, ít địch nhiều, chiến
tranh nhân dân.
Đó là những bài học quý giá cho chúng ta cho
những cuộc kháng chiến khó khăn sau này và cũng
là những bài học sâu sắc cho mỗi con ngời trong
cuộc sống cá nhân của mình.
4. Củng cố:
Để củng cố và khái quát toàn bộ nội dung cơ bản
Giáo viên giảng dạy: Đồng Ngọc Kiên

- Trờng THCS Trực Mỹ


Giáo án Hội thi Giáo viên giỏi
8p

Môn Lịch sử lớp 7

qua tiết học này chúng ta sẽ giải quyết bài tập trò Bài tập: Trò chơi ô chữ
chơi ô chữ
(Văn bản nội dung câu hỏi kèm theo)
* Luật chơi: Đại diện hai nhóm
Có 9 ô chữ hàng ngang, một ô chữ hàng dọc, một ô chữ chìa khoá.
- Trả lời đúng mỗi ô ở hàng ngang đợc 10 điểm.
- Sau 5 ô hàng ngang có thể trả lời đợc ô hàng dọc đợc 30 điểm.
- Trả lời sai hàng ngang thì phải nhờng quyền cho đội bạn, nếu trả lời sai ô
hàng dọc thì mất quyết chơi. Đội thắng là đội có số điểm cao hơn.
Giáo viên chiếu trò chơi, dẫn chơng trình
Học sinh bắt đầu chơi.
Câu hỏi ô chữ:
* Khái quát trò chơi - Luật chơi- Đội chơi
* Ô 1 - 7 chữ cái:
Tên gọi nớc ta thời nhà Trần
Đại Việt
* C1 - 8 chữ cái:
Quân giặc đã xâm lợc nớc ta theo đừơng này
Sông thao
* C3 - 12chữ cái
Vị minh quân thời Trần,đứng đầu,tổ chức cuộc kháng chiến chống quân
xâm lợc mông cổ
TRần thái tông
* C4 - 17 chữ cái
Chủ trơng ta thực hiện tại Thăng Long trớc thế mạnh của giặc
Vờn không nhà trống
* C5 - 7 chữ: cái
Hành động của vua Trần trớc thái độ doạ nạt,dụ dỗ của sứ giả.
Bắt giam
* C6 - 7 chữ cái:

Đánh giá về âm mu của giặc khi xâm lợc Đại Việt.
Thâm độc
Giáo viên giảng dạy: Đồng Ngọc Kiên

- Trờng THCS Trực Mỹ


Giáo án Hội thi Giáo viên giỏi

Môn Lịch sử lớp 7

* C7 - 7 chữ cái
Cội nguồn tạo nên sức mạnhđề vua tôi nhà trần và dân ta đánh thắng quân
giặc hung bạo.
Đoàn kết
* C8-9 chữ cái:
Đầu thần cha rơi xuống đất,xin bệ hạ đừng lo. Là câu nói của ai?
Trần thủ độ
* C9 6 chữ cái:
Hà Bổng đã chặn đánh quan Mông Cổ khi chúng tháo chạy tại đây?
Quy hoá
* Hàng dọc: 9 chữ cái:
Cuộc phản công quan trọng góp phần quyết định chiến thắng quân Mông
Cổ lần thứ nhất của nhân dân ta?
Đông bộ đầu
- Nhận xét đánh giá xếp loại.
Sau khi học sinh chơi xong, giáo viên nhận xét, tổng kết: Dọc : Đông bộ đầu
Chiến thắng Đông Bộ Đầu cuộc phản công mang tính quyết định chiến thắng.
- Tên tuổi Trần Thái Tông, vị vua anh minh đứng đầu lãnh đạo cùng thái s Trần
Thủ Độ hoà cùng chiến thắng vang dội đầu tiên của triều đại nhà Trần.

- Tất cả cùng tạo nên hào khí của thời đại. Hào khí đông A. Vang mãi trong lòng
ngòi vào những năm nguuyên Phong ấy:
- Bạch đầu quân sỹ tại/Vãng thuyết Nguyên Phong.
5. Hớng dẫn về nhà: (2 phút)
- Tập thuận diễn biến cuộc kháng chiến theo lợc đồ.
- Làm bài tập sách giáo khoa. Trả lời câu hỏi gợi mở.
- Xem trớc :kháng chiến lần 2.
* Kết thúc tiết học: Kính chúc sức khoẻ, cám ơn các thầy cô giáo.

Giáo viên giảng dạy: Đồng Ngọc Kiên

- Trờng THCS Trực Mỹ