tuần 25 Tiết 91: CÂU PHỦ ĐỊNH (Ngữ Văn 8)

TRƯỜNG THCS LONG VĨNH

Giáo viên giảng : Nguyễn Thanh Yên

ầy cô và các các em học sinh về dự thao giảng.


Trường trung học cơ sở Long Vĩnh
PHÒNG GIÁO DỤC- ĐÀO TẠO DUN HẢI

BÀI GIẢNG CĨ ỨNG DỤNG CƠNG
NGHỆ THƠNG TIN

ầy cô và các các em học sinh về dự thao giảng.


Trường Trung học cơ sở Long vĩnh
hân hạnh đón chào quý thầy cô cùng
các em học sinh đã về dự hội giảng


1. Xét những câu sau và trả lời câu hỏi.
a) Nam đi Huế.
b) Nam không đi Huế.
c) Nam chưa đi Huế.
d) Nam chẳng đi Huế.
Các
Hỏi:
từCác
khơng,
câu (b),

(b),
chẳng,
(c), (d)
(d)
chưa,
có gì
đặc
là khác
những
điểm
từ
hình
ngữ
thức
phủ
Hỏi:
Những
câu
(c),
có
với
định
gì(a)
và
khác
những
so với
câu
câu
chứa

(a)?từ ngữ phủ định được gọi là
câu
về
chức
năng?
câu phủ định.
Trả lời: Câu (a) khẳng định việc Nam đi Huế là có
diễn ra. Các câu (b), (c), (d) dùng để phủ định lại
việc đó, tức là việc Nam đi Huế là khơng diễn ra.


2. Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Thầy sờ vịi bảo:
-Tưởng con voi như thế nào, hóa ra nó sun sun như con đĩa.
Thầy sờ ngà bảo:
phải nó chần chẫn như cái địn càn.
- khơng phải,
Thầy sờ tai bảo:
- Đâu có ! Nó bè bè như cái quạt thóc.
(Thầy bói xem voi)
Lưu
Hỏi:
ý: Trong
Trong
đoạn
mục
1,
trích
nội
trên,

dung
những
bị
phủ
câu
định
nào
được
có
chứa
thể
hiện
từ
Hỏi:
Hai
-Hỏi:
Nội
câu
Qua
dung
phủ
phân
định
bị
tích
phủ
trên
trên,
định
nhằm

em
trong
thấy
để
câu
phản
mấy
phủ
bác
ơng
định
một
thầy
thứ
ý
bói
kiến,
nhất
xem
một
được
voi
Đoạn
trích
trên
được
trích
từ
văn
bản

nào?
rõ
ngữ
trong
phủ
các
định?
câu
(b),
(c),
(d)
, trong hai câu phủ định ở mục
dùng
nhận
thể
định
những
hiện
của
trong
câu
người
câu
có
từ
nói
đối
ngữ
của
thoại,

phủ
ơng
vì
định
thầy
vậyđể
được
bói
làm
sờgọi
gì?
vịi:
là
(Để
Tưởng
câu
phản
phủ
Thuộc
thể
loại
truyện
gì?
2,
khơng
có
phần
biểu
thị
nội

bịđối
phủthoại
định.hay
bác
định
con
một
bác
voiýbỏ.
như
kiến,
thế
nhận
nào,
định
hóa
của
radung
nó
người
sun
sun
như
con để
đĩa.thơng

- Nội
phủ
định
câuđịnh

phủ
định
thứ
hai
báo,
xácdung
nhận
một
sự
vật,trong
tính
chất
quantrong
hệ nào
Hỏi:
Theo
cácbị
em,
nội
dung
bị phủ
haiđó?
câuđược
phủ
thểởhiện
cả thể
câuhiện
nói của
ơng
thầy

bói đoạn
sờ vịi:
Tưởng
định
mụctrong
2 được
ở chỗ
nào
trong
trích?
con voi như thế nào, hóa ra nó sun sun như con đĩa và
ơng thầy bói sờ ngà: nó chần chẫn như cái đòn càn.


 Một em hãy hệ thống lại nội dung bài học hôm nay
bằng cách trả lời câu hỏi gợi ý như sau:
- Ngoài những từ ngữ phủ định trên, em cịn biết
thêm những từ ngữ phủ định nào khác?
Ngồi các từ phủ định trên, cịn có các từ phủ định :
chả, chẳng phải, đâu có phải, . . .
- Câu phủ định được dùng để làm gì?
 Thơng báo, xác nhận khơng có sự vật, sự việc, tính
chất, quan hệ nào đó (câu phủ định miêu tả).
 Phản bác một ý kiến, một nhận định (câu phủ định
bác bỏ).
 Một em hãy đứng dậy đọc to ghi nhớ.


Ghi nhớ
 Về đặc điểm hình thức:

Câu phủ định là câu có những từ ngữ phủ định như:
Khơng, chẳng, chả, chưa, khơng phải (là), chẳng phải
(là), đâu có phải (là), đâu (có), . . .
 Về chức năng, câu phủ định dùng để:
- Thơng báo, xác nhận khơng có sự vật, sự việc,
tính chất, quan hệ nào đó (câu phủ định miêu tả).
- Phản bác một ý kiến, một nhận định (câu phủ định
bác bỏ).


Bài tập 1: Trong những câu sau đây, câu nào là câu phủ
định bác bỏ? Vì sao?

a) Tất cả quan chức nhà nớc vào buổi sáng ngày khai trờng đều
chia nhau đến dự lễ khai giảng ở khắp các trờng học lớn nhỏ.
Bằng hành động đó, họ muốn cam kết rằng, không có u tiên
nào lớn hơn u tiên giáo dục thế hệ trẻ cho tơng lai.
( Theo Lí Lan, Cỉng trêng më ra )
b) T«i an đi l·o:
- Cơ cứ tởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì đâu! Vả lại ai nuôi chó
mà chả bán hay giết thịt! Ta giết nó chính là hoá kiếp cho nó
đấy, hoá kiếp để cho nó làm kiếp khác.
( Nam Cao,
LÃo Hạc )
c) Không, chúng con không đói nữa đâu. Hai đứa ăn hết ngần kia
củ khoai thì no mòng bụng ra rồi còn đói gì nữa.
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn)


Hai

phủ phủ
định:định
Cụ cứ
tưởng
đấy
chứ
nóđịnh
chả thứ
hiểuhai
gì
Lưucâu
ý: Câu
trong
câu thế
(a) và
câu
phủ
đâu!
Khơng,
chúng
đói
đâu!
Làhay
haigiết
câuthịt!)
phủ
trongVà
câu
(b) (Vả
lại ai con

nikhơng
chó mà
chả
bán
định
vì nó
phản
bác
kiến,
nhận
đó.
là haibác
câubỏ
phủ
định
miêu
tả.một
Cịnýcâu
thứ
hai định
trongtrước
câu (c)
Cụ
thể:
(Hai
đứa ăn hết ngần kia củ khoai thì no mịng bụng ra rồi
Câu: “Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì đâu! “ là
cịn đói gì nữa.) cũng có ý nghĩa bác bỏ, nhưng không phải
câu ông giáo dùng để “phản bác” lại suy nghĩ của lão Hạc
là câu phủ định, vì khơng có từ ngữ phủ định.

( Cái giống nó cũng khơn! Nó cứ làm in như nó trách tơi;
nó kêu ư ử, nhìn tơi, như muốn bảo tơi rằng: “A ! Lão già
tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tơi như thế
à?” . Thì ra tơi già bằng này tuổi đầu rồi mà còn đánh lừa
một con chó, nó khơng ngờ tơi nỡ tâm lừa nó! ).
Câu: “Khơng, chúng con khơng đói đâu!” là câu cái Tí
muốn làm thay đổi ( “phản bác”) điều mà mẹ nó đang
nghĩ: Mấy đứa con đang đói quá.


Bài tập 2: Đọc các đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
a) Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đờng, song
không phải là không có ý nghĩa.
( Hoài Thanh, ý nghĩa văn chơng )
b) Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, không ai không
từng ăn trong Tết Trung thu, ăn nó nh ăn cả mùa thu vào
lòng vào dạ.
( Băng Sơn, Quả thơm )
c) Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai chẳng có một lần nghển cổ
nhìn lên tán lá cao vút mà ngắm nghía một cách ớc ao chùm
sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món sấu
dầm bán trớc cổng trờng.
( Tạ Việt Anh, Cây sấu Hà Nội )
Hi:
Nhng
cõu
trờn
cúphi
ý(c)
ngha

ph
nh
khụng?
Vỡ
sao?
Tr
li:
Nhng
khụng
cú
ýcõu
ngha
ph
nh
m
Tr
Hi:
li:
Nhng
C
ba
cõu
cõucõu
trờn
(a),
cú
(b),
u
l câu
là

phủ
phủ
định
định
khơng?
vì
đều
Vì
có

Hãy
đặt
những
câutrên
khơng
có
từ
ngữ
phủ
định
mà
có
ýsao?
mang
ý nghĩa
khẳng
vì:(a),
Khi
một
phủ

định
kết
từ
phủtương
định
như
khơng
trong
(b)
và từ
chẳng
trong
(c).hợp
nghĩa
đương
vớiđịnh
những
câu
trên.
So
sánh
những
câu
vớiđặt
mộtvới
từnhững
phủ định
một
từbiết
nghicó

vấn
thìýýnghĩa
nghĩa
mới
câukhác
trênhoặc
đây và
cho
phải
cả chúng
câu phủ
địnhtồn
sẽ là
khẳng
định.
của
hồn
giống
nhau
khơng?


a) Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường,
song khơng phải là khơng có ý nghĩa.
 Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường,
song có ý nghĩa.
b) Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, không ai không
từng ăn trong Tết Trung thu, ăn nó như ăn cả mùa thu vào
lịng vào dạ.
Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, ai cũng từng

ăn trong Tết Trung thu, ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng
vào dạ.
c) Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai chẳng có một lần nghển
cổ nhìn lên tán lá cao vút mà ngắm nghía một cách ước ao
chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món
sấu dầm bán trước cổng trường.
Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai cũng có một lần nghển
cổ nhìn lên tán lá cao vút mà ngắm nghía một cách ước ao
chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp
món sấu dầm bán trước cổng trường.


So sánh các câu mới đặt với các câu phủ định trên, ta thấy
các câu phủ định thể hiện ý nghĩa khẳng định làm cho ý
khẳng định được nhấn mạnh hơn các câu khẳng định. Chẳng
hạn để phản bác lại câu “ Câu chuyện ấy khơng có ý nghĩa”
thì thường dùng câu có hình thức phủ định “Câu chuyện ấy
khơng phải là khơng có ý nghĩa” , chứ ít khi dùng câu khẳng
định “Câu chuyện ấy có ý nghĩa”.


Bài tập 3: Xét câu văn sau và trả lời câu hỏi.
Choắt khơng dậy được nữa, nằm thoi thóp.
( Tơ Hồi, Dế Mèn phiêu lưu kí)
Hỏi:
NếuTơ
Hồi
thay
từ phủ
định

khơng
chưaviết
thì nhà
Trả lời:
Nếu
thay
khơng
bằng
chưa,
câubằng
văn phải
lại:
văn
phảichưa
viết lại
này nằm
như thoi
thế nào?
Nghĩa
câutừcó
thay
“Choắt
dậycâu
được,
thóp.”.
Lưu của
ý : Bỏ
nữa
vì
đổi

Câu nào
hợp
vớinằm
câu thoi
chuyện
hơn?
vì sao?
câu khơng?
“Choắt chưa
dậyphù
được
nữa,
thóp.”
là câu
sai.
 Khi thay khơng bằng chưa thì ý nghĩa của câu cũng
thay đổi vì: chưa biểu thị ý phủ định tại thời điểm đó khơng
có nhưng sau thời điểm đó có thể có, cịn khơng cũng biểu
thị ý phủ định đối với điều nhất định nhưng khơng có hàm ý
về sau có thể có (tức về sau cũng khơng có). Trong câu
chuyện Dế choắt sau khi bị chị Cốc mổ đã nằm thoi thóp,
khơng bao giờ dậy nữa và chết. Vì vậy câu văn của Tơ Hồi
thích hợp với mạch của câu chuyện hơn.


Bài tập 4: Các câu sau đây có phải là câu phủ định không? Những
câu này dùng để làm gì? Đặt câu có ý nghĩa tơng đơng.
a) Đẹp gì mà đẹp!

Không phải là câu phủ định

Phản bác ý kiến cho là đẹp.
Câu có nghĩa tơng đơng: Không đẹp.
Không phải là câu phủ định

b) Làm gì có chuyện đó!

Dùng để phản bác một thông báo.
Đặt câu: Không có chuyện đó.
Không phải là câu phủ định

c) Bài thơ này mà hay à?

Phản bác ý kiến cho một bài thơ nào đó hay.
Đặt câu: Bài thơ này không hay.
Không phải là câu phủ định

d)Cụ tởng tôi sung sớng hơn chăng?

( Nam Cao, LÃo Hạc )

Phản bác điều mà lÃo Hạc nghĩ.
Đặt câu:Tôi cũng chẳng sung sớng gì.


Bài tập trắc nghiệm.
Khoanh tròn vào đầu câu trả lời đúng nht trong những câu sau:
Câu 1: Câu phủ định là gì?
A. Là câu dùng để tả hoặc kể một sự việc nào đó.
B. là câu
nêu thắc mắc cần đợc giải đáp.

C. Là câu sử dụng
các từ ngữ phủ định, dùng để thông báo, xác nhận một sự việc ... nào đó hoặc
phản bác một ý kiến.



D. Là câu thông báo, xác nhận sự tồn tại của sự vật, sự việc.
Câu 2: Các câu phủ định sau là câu phủ định miêu tả hay câu phủ định bác
bỏ?
Trời không rét lắm.
Trăng cha lặn.
A. Câu phủ định miêu tả.


B. Câu phủ định bác bỏ.

Câu 3: Về hình thức hai câu dới đây là câu phủ định hay câu khẳng định?
a) Em học
sinh này không phải là không thông minh.
b) Không phải là
tôi không hiểu anh.





Em vận
dụng
học
Chuẩn

bị ở
nhà bài
theo
cáchôm
yêunay
cầunhư
sau:thế nào trong
cuộc sống cũng như trong học tập của bản thân?
- Về nhà học bài, nắm vững đặc điểm hình thức và các
chức năng của câu phủ định.
- Xem lại các ví dụ, các bài tập về câu phủ định. Làm
tiếp bài tập 5 và 6 trang 54 SGK.
-Soạn bài: Chương trình địa phương (phần Tập làm văn)
+ Tự tìm hiểu, điều tra, nghiên cứu một di tích,
thắng cảnh ở Trà Vinh để chuẩn bị viết bài thuyết minh
giới thiệu một di tích, danh lam thắng cảnh địa phương.
+ Lưu ý: Tham khảo thêm các tài liệu để viết thành
bài thuyết minh, các số liệu phải đáng tin cậy.


Cảm ơn quý thầy cô, các em học sinh đã
về dự tiết hội giảng hôm nay. Tôi thay mặt
đơn vị trường THCS Long Vĩnh gởi đến
quý thầy cô, các em học sinh lời cảm ơn,
lời chúc sức khoẻ và một năm mới an
khang thịnh vượng, vạn sự như ý.