SKKN Khai thác và ứng dụng CNTT

Phòng giáo dục - đào tạo huyện quảng Ninh
Trờng Th số 1 xuân ninh

Sỏng
kin
kinh
nghim

sáng kiến kinh nghiệm
Đề tài:

Khai thác và ứng dụng
công nghệ thông tin
vào giảng dạy bộ môn âm nhạc
trong trờng Tiểu học

Ngời viết: Nguyễn Thị Xuân
Xuân Ninh, tháng 04 năm 2011


A. PHN M U
I. T VN
Trong những năm gần đây, sự bùng nổ việc ứng dụng công nghệ
thông tin trên toàn cầu, trong mọi phơng diện đã trở nên rất phổ biến và
không thể thiếu trên mọi lĩnh vực công việc.
ở Việt Nam nói chung và trong ngành giáo dục nói riêng việc sử dụng
công nghệ thông tin đã trở nên phổ cập và mang tính thờng nhật. Với việc
giáo dục bộ môn Âm nhạc trong nhà trờng phổ thông cũng vậy, trong mỗi
tiết học Âm nhạc giờ đây để thoát khỏi cách dạy chay hoặc có chăng là
với vài thứ đồ dùng lạc hậu, tính trực quan và thẩm mĩ thấp, ngời giáo viên
có thể khai thác và sử dụng công nghệ thông tin nh một công cụ hữu ích

để việc giảng dạy Âm nhạc trở nên hấp dẫn và mang tính chuyên nghiệp
hơn. Mọi thông tin, tài liệu hỗ trợ cho công việc giảng dạy Âm nhạc có
thể khai thác đợc trên mạng Internet, các bài dạy đều có thể thiết kế trên
máy tính...để trong giờ dạy ngời giáo viên sẽ không còn phải đa những
giáo cụ cũ mòn hay những bức tranh minh họa tĩnh lặng với tính minh họa
không cao, hay những bản nhạc với chất lợng thu thanh kém cho học sinh
nghe...
Vì vậy nhằm phát huy tính tích cực của công nghệ thông tin trong việc
giảng dạy môn Âm nhạc, đặc biệt là trong các tiết học Âm nhạc thờng
thức nh: Giới thiệu nhạc sĩ nổi tiếng thế giới; Nghe nhạc; Giới thiệu nhạc
cụ dân tộc; Giới thiệu nhạc cụ nớc ngoài; Tập đọc nhạc... ngời giáo viên
có thể thiết kế bài giảng với các phần mềm hỗ trợ trên máy tính nh:
PowerPoint (Phần mềm thiết kế các dạng trình chiếu), Encore 4.5 (Phần
2


mềm chép và soạn nhạc), Internet (Mạng toàn cầu khai thác tất cả các
thông tin cần có)...
Qua việc giảng dạy môn Âm nhạc nhiều năm, thực tế đã chứng minh là
chất lợng các giờ học Âm nhạc có sử dụng công nghệ thông tin đều đem
lại hiệu quả rất cao. Sự hứng thú trong học tập của học sinh thể hiện rất rõ
nét, ngời giáo viên có nhiều cơ hội để nâng cao và mở rộng lợng kiến thức
cần cung cấp cho học sinh...Các dẫn chứng, minh họa chính xác và hiệu
quả hơn, cuối tiết học bên cạnh việc dạy và học môn Âm nhạc thì một
việc quan trọng hơn đó là học sinh cũng đã một phần nào đợc giáo dục về
thẩm mỹ, thái độ cảm thụ và thởng thức âm nhạc.
Căn cứ vào c s lớ lun v c s thc tin ca việc giảng dạy bộ môn
âm nhạc có ứng dụng công nghệ thông tin trong nhà trờng phổ thông bn
thõn tụi xin a ra mt s bin phỏp v ỏp dng cụng ngh thụng tin vo
ging dy bộ môn âm nhạc.

II. I TNG và phơng thức thực hiện:
- Đối tợng học sinh lớp 4, 5.
- Theo dừi v kim tra vic tiếp thu bài của học sinh trờn lp.
- Tỡm hiu vic ging dy mụn m nhc ca các bạn đồng nghiệp ở một
số trờng tiểu học.
- Đối chiếu với các tiết học cha s dng cụng ngh thụng tin.

B. PHN NI DUNG
I. C S Lí LUN
- Tri giỏc tr em la tui học sinh tiểu học thng gn vi hot ng cụ
thể nh: cm, nm, s, mú, "Trm nghe khụng bng mt thy, trm thy
3


khụng bng mt lm". Vỡ th trc quan sinh ng giỳp cỏc em có tri giỏc
tt hn.
- Trớ nh ca hc sinh tiu hc l trớ nh trc quan hỡnh tng, s d
hc sinh nh c kin thc bi hc u n vi cỏc em t 5 giỏc quan:
Th giỏc (nhỡn); Xỳc giỏc (s, mú); V giỏc (nm); Khu giỏc (ngi);
Thớnh giỏc (nghe). Do ú nhng hỡnh nh và âm thanh trc quan sinh
ng sẽ giỳp cỏc em ghi nh bi hc nhanh nhất và lõu nht.
Túm li: Quỏ trỡnh nhn thc ca hc sinh tiu hc rt cn n nhng
phng tin trc quan sinh ng, chớnh vỡ c im ú m s dng
dựng dy hc thụng qua cụng ngh thụng tin i vi hc sinh tiu hc là
rt thớch hp và cần thiết.
II. C S THC TIN
* Mt s thun li v khú khn khi thc hin việc ứng dụng công nghệ
thông tin vào giảng dạy bộ môn âm nhạc trng tiu hc số 1 Xuân
Ninh:
1. Thun li:

* Nh trng:
- Vi phng chõm i trc ún u trong phng hng, nhim v
giáo dục, trờng TH số 1 Xuân Ninh ó sớm trin khai vic ng dng cụng
ngh thụng tin vo i mi phng phỏp dy hc v coi õy l mt
nhim v trng tõm của nhà trờng và là tiêu chí đánh giá mỗi giáo viên.
- c sự ng h ca cỏc cp, ban ngnh, ph huynh ton trng h
tr c s vt cht cho nh trng và c bit là sự quan tõm đầu t các
trang thit b hin i của BGH nhà trờng trong những năm học vừa qua .
4


- Cú mỏy chiu Projector, máy ảnh kỹ thuật số, hệ thống máy vi tớnh
hiện đại đợc nối mạng Internet
* Giỏo viờn:
- c tp hun s dng cụng ngh thông tin qua cỏc bui sinh hot
chuyờn mụn.
- Khỏ thnh tho khi s dng cỏc phn mm tin hc.
- Nhit tỡnh, sáng tạo, cú ý thc i mi phng phỏp dy hc.
* Hc sinh:
- Đc hc tin hc t khi lớp 3, 4, 5.
- Học sinh thờng rất say mê và hứng thú học tập môn âm nhạc, đặc biệt
là những tiết học có sử dụng công nghệ thông tin.
2. Khó khăn:
- Việc xây dựng và thiết kế 1 bài giảng có sử dụng công nghệ thông tin
đòi hỏi ngời giáo viên phải đầu t nhiều hơn về thời gian và các điều kiện
phục vụ tiết dạy, trớc giờ dạy phải chuẩn bị lâu hơn về mọi điều kiện để
tiến trình tiết học diễn ra theo dự kiến về mặt thời gian, nội dung kiến
thức
- Giờ học còn bị chi phối và phụ thuộc vào các điều kiện nh: Phòng học,
nguồn điện, các đồ dùng dạy học cần thiết khác

III. MT Số phần mềm hữu ích để ứng dụng VO việc
thiết kế bài giảng môn âm nhạc:
Dựa vào các tính năng sẵn có trên máy tính giáo viên có thể thiết kế
đợc nhiều dạng bài để phục vụ việc giảng dạy môn Âm nhạc trong nhà trờng phổ thông nh:
1. Dạy hát:
5


Sử dụng phần mềm PowerPoint và Encore 4.5 để thiết kế dạng bài dạy
hát (Bao gồm cả nhạc và lời). Có thể chèn những hình ảnh tĩnh hoặc động
phù hợp với nội dung bài hát nh là một giáo cụ trực quan sinh động với
tính thẩm mỹ rất cao.
2. dạy tập đọc nhạc:
Sử dụng phần mềm Encore 4.5, để chép lại các tiến trình nh: Luyện tập
tiết tấu, luyện tập cao độ, bài tập đọc nhạc, lời ca rồi trình chiếu trên
phần mềm PowerPoint theo ý đồ của giáo viên.
3. Dạy bài giới thiệu nhạc cụ:
Sử dụng mạng Internet khai thác hình ảnh, lịch sử ra đời, tính năng, cách
sử dụng của các nhạc cụ dân tộc Việt Nam cũng nh các nhạc cụ nớc
ngoài với âm thanh thực minh họa.
4. dạy kể chuyện âm nhạc, giới thiệu nhạc sĩ,
nghe nhạc
Sử dụng mạng Internet để khai thác chân dung một số nhạc sĩ nổi
tiếng trên thế giới nh: Mozart, Beethoven, ...và các tác phẩm Âm nhạc nổi
tiếng của các nhạc sĩ này đợc thu thanh với chất lợng cao nhằm minh họa
bằng âm thanh chuẩn của các tác phẩm này.
IV. biện pháp cụ thể:
1. phân môn dạy hát:

Thông thờng trong một tiết học dạy hát ngời giáo viên thờng sử dụng

tranh ảnh để minh họa cho nội dung và phần nhạc và lời của bài hát đợc
photo to ra rồi treo lên bảng, cách làm này khụng gõy c hng thỳ so
vi vic ng dng cụng ngh thụng tin. Thực tế với cách giới thiệu bài
vẫn là tranh ảnh minh họa nhng chất lợng những bức ảnh rất cao có thể là
6


ảnh động thì tác dụng của nó đã vợt trội so với cách làm cũ, ví dụ: Giới
thiệu học hát bài: Những bông hoa những bài ca
Nhạc và lời: Hoàng Long
(Môn âm nhạc lớp 5)

Thông qua các hiệu ứng trình chiếu của phần mềm Powerpoint, các
bức ảnh này có thể chuyển động theo ý đồ của giáo viên với phần giai
điệu của bài hát đợc lồng ghép trực tiếp có thể phát đồng thời trong quá
trình ngời giáo viên giới thiệu bài.
Với phần dạy hát, giáo viên có thể đa toàn bộ phần nhạc và lời bài hát
hoặc đa riêng phần lời ca để hớng dẫn học sinh các cách gõ đệm:
- Gõ đệm theo nhịp.
- Gõ đệm theo phách.
- Gõ đệm theo tiết tấu.

7


Với phần rèn luyện các kỹ năng nh vận động phụ họa hoặc tập biểu diễn,
tùy thuộc vào nội dung từng bài hát cụ thể mà ngời giáo viên có thể lồng
8

ghép các Video clip vào cho học sinh xem và tự tìm cách vận động phụ họa
hay biểu diễn một cách hoàn toàn chủ động và sáng tạo.
Ngoài ra việc xây dựng các kỹ năng hát nâng cao cũng rất dễ xây dựng
trên một sơ đồ trực quan, thay cho việc giáo viên phải giải thích, dẫn giải:

Học sinh chỉ cần quan sát sơ đồ trên và nghe giáo viên gợi ý là đã tự biết
nhiệm vụ của nhóm mình
2. phân môn Dạy tập đọc nhạc:

ở lớp 4 và lớp 5 chơng trình dạy tập đọc nhạc đòi hỏi giáo viên phải
lần lợt rèn cho học sinh các kỹ năng cần thiết nh: Luyện tập cao độ, luyện
tập tiết tấu, tập đọc nhạc, ghép lời ca. Nếu chỉ đơn thuần treo tranh bài tập
đọc nhạc lên bảng rồi với một cây đàn và giáo viên lần lợt thực hiện các
thao tác trên thì học sinh sẽ tiếp thu bài một cách mơ hồ, thậm chí dẫn đến
9


tình trạng học sinh học vẹt (Nghe bạn đọc rồi bắt chớc đọc theo). Vậy thì
với phần thiết kế bài giảng trên máy vi tính một cách trực quan, cụ thể các
kỹ năng cần thực hiện học sinh sẽ dễ dàng tiếp thu bài một cách chủ động
tích cực bởi nếu bài giảng giáo viên thiết kế tốt đã gây sự tò mò của học
sinh ngay từ đầu tiết học.
Ví dụ:

Với các hiệu ứng của phần mềm, các nốt nhạc trong phần luyện tập cao
độ có thể đa ra lần lợt khi luyện tập kèm cao độ chuẩn của nốt ấy khiến
học sinh dễ dàng thẩm âm một cách chuẩn xác. ở phần luyện tập cũng
vậy, giáo viên có thể tạo trờng độ của các nốt bằng
cách dùng các âm sắc của bộ gõ điện tử minh họa cho hình tiết tấu cần
thực hiện.

10


Trong phần tập đọc nhạc và ghép lời ca, phần nhạc và lời có thể xuất
hiện theo chủ ý của giáo viên, kết hợp với hệ thống câu hỏi cùng các hiệu
ứng về âm thanh cũng nh hình ảnh, tạo hiệu quả rất đặc biệt hỗ trợ tốt cho
việc truyền đạt kiến thức cho học sinh:

(Tập đọc nhạc số 5 - Âm nhạc lớp 5)
Sau khi học sinh tự quan sát và trả lời hệ thống các câu hỏi trên, lúc này tự
bản thân mỗi học sinh đã bắt đầu nắm đợc các kỹ năng cơ bản và các yêu
cầu của bài tập đọc nhạc. Và học sinh đã có thể tự vỡ bài thông qua sự hớng
dẫn, hỗ trợ của giáo viên:

11


Khi hoàn thành các yêu cầu của bài học giáo viên có thể cho học sinh ôn bài
bằng cách chơi trò chơi:

Trên màn hình sẽ là các hình nốt nhạc chuyển động, trên bảng giáo viên để
sẵn khuông nhạc và học sinh sẽ xung phong lên gắn các nốt nhạc theo bài
tập đọc nhạc mình vừa học.
12


3. phân môn dạy âm nhạc thờng thức:

Trong chơng trình âm nhạc lớp 4 và 5 ngoài việc học hát, tập đọc nhạc
học sinh còn đợc giới thiệu các nhạc cụ dân tộc Việt Nam và nhạc cụ nớc

ngoài, đợc nghe kể chuyện về một số nhạc sĩ nổi tiếng trên thế giới Với
dạng bài dạy này nếu giáo viên chỉ sử dụng một vài bức tranh minh họa
thì hiệu quả của tiết học sẽ không cao, học sinh sẽ có ấn tợng mờ nhạt sau
tiết học. Ngợc lại nếu khai thác tốt thì đây là một dạng bài học sinh rất
hứng thú bởi tính tò mò, muốn tìm hiểu thế giới xung quanh là đặc điểm
của lứa tuổi. Thực tế đã chứng minh rằng trong các tiết học mà mọi thông
tin cũng nh các kiến thức liên quan mà gíao viên biết khai thác trên mạng
Internet sẽ đem đến hiệu quả rất cao trong việc tạo ấn tợng và gây đợc sự
hứng thú cao trong học tập của học sinh
Ví dụ: Bài giới thiệu các nhạc cụ dân tộc Việt Nam
Ngoài hình ảnh của các nhạc cụ sẽ có hình ảnh minh họa t thế chơi đàn
và âm thanh thực minh họa thông qua các Video clip biểu diễn, thậm chí
trong các tiết âm nhạc tăng cờng giáo viên còn có thể giới thiệu cho học
sinh lịch sử ra đời và cấu tạo cụ thể của các nhạc cụ này, tuy nhiên tất cả
những vấn đề trên ngời giáo viên chỉ dạy học sinh ở mức độ mang tính
giới thiệu vì với học sinh tiểu học cha thể ghi nhớ một cách cụ thể các
kiến thức nêu trên, nhng với tinh thần gợi mở, khuyến khích tìm hiểu sẽ
có tác dụng tích cực cho học sinh:

13


Đàn Tam

Hay bµi giíi thiÖu vÒ c¸c nh¹c cô níc ngoµi:

14


15

16


17



(Giới thiệu một số nhạc cụ nớc ngoài - Âm nhạc lớp 5)
Với cách giới thiệu này học sinh ngoài việc đợc quan sát, nghe giới
thiệu còn có thể ghi nhớ đợc ngay âm sắc cụ thể của từng loại nhạc cụ.
Và cuối cùng là phần kể chuyện âm nhạc, các câu chuyện về các nhạc sĩ
nổi tiếng trên thế giới cũng có thể biến thành một tiết học âm nhạc thờng
thức rất bổ ích, đặc biệt là hiện nay hầu hết các trờng tiểu học đều có tiết
âm nhạc tăng cờng. Ngời giáo viên có thể thay vì cách đọc hoặc kể cho
học sinh nghe câu chuyện âm nhạc bằng việc cho học sinh biết chi tiết
hơn về chân dung, ngày sinh, ngày mất của nhạc sĩ:
(Kể chuyện m
 nhạc: Khúc nhạc dới trăng - Âm nhạc lớp 5)

18


giớ
giới thi ệu nhạ
nh ạc sĩ
sĩ

L .V. Beethoven

1770 - 1827
Và các thông tin cơ bản về cuộc đời, sự nghiệp sáng tác của nhạc sĩ:

19


Sau khi nghe giíi thiÖu nh¹c sÜ th× viÖc gi¸o viªn cho häc sinh nghe
nh¹c, hoÆc giíi thiÖu c¸c t¸c phÈm næi tiÕng cña c¸c nh¹c sÜ (Th«ng qua
20


các trang Web về âm nhạc của Thế giới và Việt Nam) là vô cùng có ý
nghĩa. Trong bất kỳ thời gian nào về sau này, hễ cứ nghe thấy nét nhạc
nào đã đợc nghe, học sinh đều có thể trả lời đợc ngay tên nhạc sĩ sáng tác
một cách rất chính xác, hay khi nhìn thấy tấm chân dung của nhạc sĩ nào
thì các em cũng nói ngay đợc tên nhạc sĩ đó, bởi vì trong tâm trí của các
em đã có một ấn tợng sâu sắc, nhờ những kiến thức đã đợc thay đổi cách
thức truyền đạt mà công nghệ thông tin là công cụ hữu ích nhất để thực
hiện điều đó.

C. kết luận
Trên đây là một số công việc đã thờng xuyên đợc thực hiện trong
các giờ dạy âm nhạc tại trờng Tiểu học số 1 Xuân Ninh, bằng cách làm
này hiệu quả các tiết dạy âm nhạc đã đợc nâng lên rõ rệt, học sinh rất
hứng thú học tập và tiếp thu bài một cách chủ động, nhanh chóng. Tính
chuyên nghiệp trong các tiết học âm nhạc dần đợc khẳng định, từng bớc
vợt ra khỏi việc dạy và học âm nhạc một cách đơn điệu, tẻ nhạt. Sự hiểu
biết âm nhạc của học sinh đợc nâng cao rõ rệt, góp phần giáo dục thẩm
mỹ âm nhạc và định hớng tốt cho việc cảm thụ và thởng thức âm nhạc của
học sinh về sau này.

Cuối cùng rất mong đợc sự chỉ dẫn, góp ý kiến của các cấp lãnh đạo
và các bạn đồng nghiệp.
Xuân Ninh ngày 10 tháng 3 năm 2011
Ngời viết
21


Nguyễn Thị Xuân

Tài liệu tham khảo:

1. Lịch sử Âm nhạc thế giới toàn tập - GS. Nguyễn Xinh
Nhạc Viện Hà Nội.
2. Website www.classicalarchives.com - Âm nhạc thế giới
(Giới thiệu chân dung, tác phẩm âm nhạc của các nhạc sĩ nổi tiếng
thế giới)
3. Website www.vnstyle.vdc.com.vn - Viện Âm nhạc
(Giới thiệu các nhạc cụ dân tộc Việt Nam)
4. Website www.nhacvienhanoi.vn - Nhạc viện Hà Nội
5. Phần tìm kiếm hình ảnh trong Website: www.google.com.vn

22


Mục lục:
A.

Phần mở đầu:

I.

Đặt vấn đề ..Trang 2

II.

Mục tiêu của đề tài 3

III.

Đối tợng và phơng thức thực hiện 3

B.

Phần nội dung:

I.

Cơ sở lý luận 4

II.

Cơ sở thực tiễn 4

III.

Một số phần mềm hữu ích để ứng dụng vào việc
thiết kế bài giảng môn âm nhạc6

IV. Biện pháp cụ thể ...7
C.

Kết luận .21

Tài liệu tham khảo 22
Mục lục .23
23