Sự vận dụng quan điểm toàn diện vào xây dựng nền văn hoá việt nam hiện nay tiên tiến, đậm đà bản sắc văn hoá dân tộc

Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

TRNG I HC S PHM H NI 2
KHOA GIO DC CHNH TR
-------------o0o-------------

VI TH TUYT HOA

S VN DNG QUAN IM TON
DIN VO XY DNG NN VN HểA
VIT NAM HIN NAY TIấN TIN,
M BN SC DN TC
KHểA LUN TT NGHIP I HC
Chuyờn ngnh : Trit hc Mỏc - Lờnin

Hà Nội - 2012

Vi Thị Tuyết Hoa

1

Khoa Giáo dục Chính trị


Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

TRNG I HC S PHM H NI 2

KHOA GIO DC CHNH TR
-------------o0o-------------

VI TH TUYT HOA

S VN DNG QUAN IM TON
DIN VO XY DNG NN VN HểA
VIT NAM HIN NAY TIấN TIN,
M BN SC DN TC
KHểA LUN TT NGHIP I HC
Chuyờn ngnh: Trit hc Mỏc - Lờnin

Ngi hng dn khoa hc
ThS. Nguyn Th Giang

Hà Nội - 2012

Vi Thị Tuyết Hoa

2

Khoa Giáo dục Chính trị


Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

PHN M U
1. Lý do chn ti:

Lch s nhõn loi núi chung v lch s dõn tc Vit Nam núi riờng ó
chng minh rng, vn húa l nn tng tinh thn ca xó hi, th hin tm cao
cng nh chiu sõu v trỡnh phỏt trin v s trng tn ca mt dõn tc.
Nn vn húa truyn thng ca dõn tc c kt tinh v khng nh trong cỏc
cuc u tranh trong lao ng v sn xut tn ti, phỏt trin ca nhõn dõn
trong lch s dng nc v gi nc. Cú th núi, vn húa l mt trong nhng
nhõn t quan trng gúp phn vo hỡnh thnh truyn thng lch s hng ngn
nm ca dõn tc Vit Nam. Trong s nghip cỏch mng gii phúng dõn tc,
di s lónh o ca ng Cng sn Vit Nam, nhõn t vn húa luụn c
phỏt huy, to nờn sc mnh to ln trong u tranh, bo v c lp dõn tc,
thc hin thng nht t nc. Ngy nay, vn húa tip tc úng vai trũ l
ng lc thỳc y s nghip CNH - HH, a t nc phỏt trin theo nh
hng XHCN vi mc tiờu ''dõn giu, nc mnh, xó hi cụng bng, dõn
ch, vn minh''.
Sau hn 20 nm i mi, t nc ta ó bc qua bao nhiờu thng
trm, thm chớ cú lỳc khng hong gay gt, nhng ó vn lờn, t c s
n nh v bc vo giai on phỏt trin mi, giai on y mnh CNH HH v hi nhp quc t. i sng vt cht v tinh thn ca nhõn dõn c
nõng lờn rừ rt, uy tớn quc t ca nc ta ngy cng c khng nh. Trong
bi cnh y, ng ta xỏc nh, cựng vi nhiu mc tiờu v i khỏc, õy l
giai on nc ta i lờn xõy dng nn vn húa tiờn tin, m bn sc
dõn tc, va l nn tng va l ng lc cho s phỏt trin ca t nc.

Vi Thị Tuyết Hoa

3

Khoa Giáo dục Chính trị


Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

Tri qua hn mt phn t th k, trong quỏ trỡnh ng lónh o xõy dng
v phỏt trin nn vn húa, t khi cng vn húa Vit Nam ra i nm
1943, ng li ca ng trờn lnh vc vn húa ngy cng hon thin v phự
hp vi tng thi k lch s. Ngh quyt Trung ng 5 khúa VIII nm 1998
ca ng ó ỏnh du s thng li to ln khụng ch dng t duy lý lun m
cũn giỏ tr thc tin ca nú. Ngh quyt ó xõy dng 5 quan im ch o
quan trng, 10 nhim v v 4 gii phỏp ln v xõy dng v phỏt trin vn húa
Vit Nam tiờn tin, m bn sc dõn tc.
Trong bi cnh hin nay, s nghip xõy dng v phỏt trin vn húa
luụn luụn phi chu s tỏc ng ca quỏ trỡnh CNH - HH v gn vi nhng
vn phỏt sinh trong xu th ton cu húa v nn kinh t th trng. Vỡ vy,
ũi hi ng v Nh nc phi kiờn trỡ chin lc xõy dng nn vn húa tiờn
tin, m bn sc dõn tc. Ngh quyt i Hi ng ton quc ln th X
thỏng 4 nm 2006 ó tip tc khng nh: "Tip tc phỏt trin sõu rng v
nõng cao cht lng nn vn húa Vit Nam tiờn tin, m bn sc dõn tc,
gn kt cht ch v ng b hn vi phỏt trin kinh t - xó hi, lm cho vn
húa thm sõu vo mi lnh vc ca i sng xó hi" [3; 106]. Ngoi ra, vn
húa s l hnh trang cho mi con ngi khi bc vo cuc sng, v quan tõm
n vn húa chớnh l s hng ti mc tiờu vỡ nhõn sinh cao c v mc tiờu
phỏt trin bn vng ca t nc. Vỡ th, xõy dng v phỏt trin nn vn húa
Vit Nam tiờn tin, m bn sc dõn tc khụng ch l trỏch nhim ca ton
ngnh vn húa, m cũn l trỏch nhim ca ton ng, ton dõn v ton xó hi.
Chớnh vỡ vy tụi quan tõm v la chn ti: "S vn dng quan im ton
din vo xõy dng nn vn húa Vit Nam hin nay tiờn tin, m bn
sc dõn tc".
2. Tỡnh hỡnh nghiờn cu ca ti:

Vi Thị Tuyết Hoa

4

Khoa Giáo dục Chính trị


Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

Trc nhng yờu cu, ũi hi mi ca t nc v thi i thỡ vn
xõy dng nn vn húa tiờn tin, m bn sc dõn tc ó c rt nhiu nh
nghiờn cu tỡm hiu di nhiu gúc khỏc nhau.
Bn v vn xõy dng nn vn húa tiờn tin, m bn sc dõn tc
trong giai on hin nay cú khỏ nhiu cụng trỡnh nghiờn cu, tiờu biu cú
cun sỏch: Thnh tu trong xõy dng v phỏt trin vn húa Vit Nam 25 nm
i mi (1986 - 2010), do PGS.TS Phm Duy c ch biờn (2010), ó i sõu
tng kt tỡnh hỡnh xõy dng v phỏt trin nn vn húa Vit Nam cỏc lnh
vc ch yu ca vn húa theo tinh thn ca Ngh quyt Trung ng 5 khúa
VIII nm 1998 v xõy dng v phỏt trin nn vn húa tiờn tin, m bn
sc dõn tc.
Bờn cnh ú cun sỏch: ng lónh o xõy dng v phỏt trin vn húa
trong thi k i mi ca TS. Nguyn Danh Tiờn ó tng kt ng li lónh
o ca ng Cng sn Vit Nam v lnh vc vn húa trong thi k i mi.
Ngoi ra cũn nhiu cụng trỡnh nghiờn cu tiờu biu khỏc nh:
- Cun sỏch: Tỡm v bn sc vn húa Vit Nam (xut bn nm 1996)
ca PGS. Vin s Trn Ngc Thờm, l mt cụng trỡnh s nghiờn cu v bn
sc vn húa Vit Nam v vn bo tn, gi gỡn bn sc ú.
- Cun sỏch: Vn vn húa v Phỏt trin (xut bn nm 1996) ca

GS.Vin S Hong Trinh ó bn v mi quan h gia vn húa v phỏt trin,
vn dng vo tỡnh hỡnh nc ta trong thi k i mi.
- Cun sỏch: Giao lu vn húa v s phỏt trin vn húa ngh thut
Vit Nam hin nay (xut bn nm 1996) ca PTS. Phm Duy c ó úng
gúp nhng quan im quý bỏu v xõy dng vn húa - ngh thut trong giai
on hin nay.
Ngoi ra cũn rt nhiu bi bỏo khỏc tỡm hiu v quỏ trỡnh xõy dng nn
vn húa nc ta. Tuy nhiờn, nhng tỏc phm trờn õy ch cp n mt

Vi Thị Tuyết Hoa

5

Khoa Giáo dục Chính trị


Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

khớa cnh ca vn húa, nh: vn húa - ngh thut; vn húa v phỏt trin; thc
trng vn húa nc ta...cha cú mt cụng trỡnh nghiờn cu no bn mt cỏch
sõu sc v xõy dng nn vn húa di gúc vn dng quan im ton din
trong Trit hc Mỏc-Lờnin. Vỡ vy tụi chn ti "S vn dng quan im
ton din vo xõy dng nn vn húa Vit Nam hin nay tiờn tin, m
bn sc dõn tc".
3. Mc ớch v nhim v nghiờn cu:
- Mc ớch:
Mc ớch ca khúa lun nhm vn dng quan im ton din vo xõy
dng nn vn húa Vit Nam tiờn tin, m bn sc dõn tc trong giai on

hin nay.
- Nhim v nghiờn cu ca ti:
Nghiờn cu thc trng ca quỏ trỡnh xõy dng nn vn húa nc ta
hin nay. T ú xut mt s gii phỏp ch yu nhm xõy dng nn vn
húa tiờn tin, m bn sc dõn tc trờn c s vn dng quan im ton
din.
4. i tng v phm vi nghiờn cu:
- i tng nghiờn cu: Khúa lun nghiờn cu v tỡm hiu nhng
thnh tu v hn ch trong quỏ trỡnh xõy dng nn vn húa Vit Nam tiờn
tin, m bn sc dõn tc k t khi ban hnh Ngh quyt Trung ng 5
khúa VIII.
- Phm vi ca khúa lun: Nghiờn cu quỏ trỡnh thc hin nhng
nhim v ra trong Ngh quyt Trung ng 5 khúa VIII (16/7/1998) v xõy
dng nn vn húa Vit Nam tiờn tin, m bn sc dõn tc.
5. í ngha thc tin ca ti:
Khúa lun l s gúp phn tỡm hiu nhng vn xung quanh quỏ trỡnh
xõy dng nn vn húa Vit Nam v cho chỳng ta nhn thc, ỏnh giỏ mt

Vi Thị Tuyết Hoa

6

Khoa Giáo dục Chính trị


Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

cỏch khoa hc nhng giỏ tr ca vn húa Vit Nam, nhng yờu cu khỏch

quan ca vic xõy dng nn vn húa tiờn tin, m bn sc dõn tc trờn c
s vn dng quan im ton din. Ngoi ra, ti cũn lm ti liu tham kho
cho cỏc bn sinh viờn trong vic nghiờn cu khoa hc.
6. C s ca Phng phỏp nghiờn cu:
Hng tip cn i tng nghiờn cu ca ti xut phỏt t quan im
ca ch ngha duy vt bin chng v ch ngha duy vt lch s, ỏnh giỏ
thc trng xõy dng v phỏt trin nn vn húa Vit nam hin nay.
Ngoi ra khúa lun cũn s dng phng phỏp chuyờn ngnh nh:
- Phng phỏp lụgớc.
- Phng phỏp lch s c th.
- Phng phỏp phõn tớch tng hp, khỏi quỏt húa, tru tng húa.
7. Kt cu ca khúa lun:
Khúa lun bao gm cú 3 chng:
Chng 1: Ni dung c s lý lun ca quan im ton din v nhng
khỏi nim v vn húa.
Chng 2: Thc trng xõy dng nn vn húa Vit Nam tiờn tin, m
bn sc dõn tc hin nay.
Chng 3: Mt s phỏp gúp phn xõy dng nn vn húa Vit Nam hin
nay tiờn tin, m bn sc dõn tc.

Vi Thị Tuyết Hoa

7

Khoa Giáo dục Chính trị


Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

PHN NI DUNG
CHNG 1:
MT S VN L LUN CHUNG
1.1 Nguyờn lớ v mi liờn h ph bin ca phộp bin chng duy vt.
1.1.1 Khỏi nim v phộp bin chng duy vt.
Phộp bin chng (PBC) ra i ngay t khi trit hc ra i, trong quỏ
trỡnh phỏt trin, PBC cú 3 hỡnh thc c bn ú l: PBC cht phỏc, PBC duy
tõm v PBC duy vt.
Thi c i, do trỡnh t duy phỏt trin cha cao, khoa hc cha phỏt
trin nờn cỏc nh trit hc ch da trờn nhng quan sỏt trc tip, mang tớnh
trc quan cm tớnh khỏi quỏt bc tranh chung ca th gii. PBC cht phỏc
th hin rừ rt trong thuyt m - Dng, thuyt Ng - Hnh ca trit hc
Trung Hoa c i, trong cỏc h thng trit hc cú cỏc nh trit hc Hy Lp c
i. Song PBC ny thiu nhng cn c khoa hc vỡ vy nú ó b phộp siờu
hỡnh thay th t na cui th k XV.
PBC duy tõm xut hin trong trit hc Cant v hon thin trong trit
hc ca Hờghen - mt i biu xut sc ca trit hc c in c cui th k
XVIII, u th k XIX. Vi mt h thng khỏi nim, phm trự, quy lut c
bn, Hờghen l ngi xõy dng hon chnh PBC duy tõm. Tớnh cht duy tõm
trong PBC ca Hờghen th hin ch ụng coi: ý nim tuyt i tha húa
thnh vn ng ca th gii t nhiờn v xó hi cui cựng tr v vi chớnh
mỡnh trong tinh thn th gii. Thc cht PBC duy tõm khỏch quan ca
Hờghen l PBC ca ý nim sn sinh ra bin chng ca s vt. PBC c in

Vi Thị Tuyết Hoa

8

Khoa Giáo dục Chính trị

Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

c cú nhng úng gúp to ln vo s phỏt trin t duy bin chng ca nhõn
loi, thỳc y t duy bin chng lờn mt trỡnh cao nhng hn ch l PBC
duy tõm nờn nú cha th tr thnh c s lớ lun cho mt th gii quan khoa
hc.
K tha cú chn lc nhng thnh tu ca nhng nh trit hc trc ú,
da trờn c s khỏi quỏt nhng thnh tu mi nht ca khoa hc thi y v
thc tin lch s loi ngi cng nh thc tin xó hi vo th k XIX, C.Mỏc
v ngghen ó tip thu cú phờ phỏn trit hc Hờghen v ch ngha duy vt
Phbỏch. i vi Hờghen trong tỏc phm "B t bn", C.Mỏc ó vit:
ụng phộp bin chng ln u xung t ch cn dng ngc nú li l s thy
c b mt hon ton cú lớ ca nú.[2; 34]
C.Mỏc ó tip thu cú chn lc trit hc c v phỏt trin cao hn, do vy
bn cht PBC ca Mỏc cao hn v cht so vi PBC ca Hờghen, ụng núi:
phng phỏp bin chng ca tụi khụng nhng khỏc phng phỏp bin
chng ca Hờghen v cn bn, m nú cũn i lp hn vi phng phỏp y
na. Theo Hờghen thỡ s vn ng ca t duy m ụng t cho cỏi tờn l ý
nim v bin nú thnh mt ch th c lp, chớnh chỳa sỏng to ra th gii
hin thc v gii hin thc ny chng qua ch l hin tng bờn ngoi ca ý
nim m thụi. Trỏi li, theo tụi thỡ s vn ng ca t duy ch l s phn ỏnh
vn ng hin thc, di chuyn v bin hỡnh trong u úc con ngi [2; 27]
Nh ú m ch ngha Mỏc mang giỏ tr to ln ú l tớnh phờ phỏn i
vi mi quan im sai trỏi, vi nhng quan im siờu hỡnh v i vi mi ch
ngha chit chung, phn ng. Mt trong nhng k xuyờn tc ch ngha Mỏc
l uyrinh - giỏo s mụn c hc ngi c, nh trit hc v kinh t hc.

ngghen ó phn i v kch lit phờ phỏn quan im ca uyrinh trong cun
sỏch Chng uyrinh, chớnh trong tỏc phm ny ngghen ó a ra nh
ngha hon chnh v PBC phộp bin chng chng qua ch l mụn khoa hc

Vi Thị Tuyết Hoa

9

Khoa Giáo dục Chính trị


Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

v nhng quy lut ph bin ca s vn ng v phỏt trin ca t nhiờn, ca
xó hi v ca t duy [14; 39]
Sau ny, cui th k XIX u th k XX, Lờnin ó phỏt trin thờm hc
thuyt ca Mỏc - ngghen v PBC v ch rừ: cú th nh ngha vn tt phộp
bin chng l s thng nht ca cỏc mt i lp. Nh th ngi ta s nm
c ht nhõn ca phộp bin chng nhng iu ú ũi hi phi cú s gii
thớch v mt s phỏt trin thờm [11; 240].
Nh vy n Mỏc, ngghen, Lờnin th gii quan duy vt bin chng v
phng phỏp lun bin chng duy vt thng nht hu c vi nhau trong PBC
y. Chớnh vỡ vy nú ó khc phc c nhng hn ch ca PBC cht phỏc
thi c i v nhng thiu sút ca PBC duy tõm khỏch quan thi cn i. Nú
ó khỏi quỏt nhng quy lut c bn chung nht ca s vn ng v phỏt trin
ca th gii. PBC duy vt tr thnh mt khoa hc v l hỡnh thc phỏt trin
cao nht, hon b nht trong lch s PBC.
PBC duy vt c xõy dng trờn c s mt h thng nhng nguyờn lớ

(nguyờn lớ v s phỏt trin; nguyờn lớ v mi liờn h ph bin); nhng cp
phm trự c bn (6 cp phm trự: Cỏi riờng, cỏi chung v cỏi n nht;
Nguyờn nhõn v kt qu; Tt nhiờn v ngu nhiờn; Ni dung v hỡnh thc;
Bn cht v hin tng; Kh nng v hin thc); nhng quy lut (Quy lut
chuyn húa t nhng s thay i v lng thnh s thay i v cht v ngc
li; Quy lut thng nht v u tranh ca cỏc mt i lp; Quy lut ph nh
ca ph nh). Trong h thng ú, nguyờn lớ v mi liờn h ph bin v
nguyờn lớ v s phỏt trin l hai nguyờn lớ khỏi quỏt nht trong PBC duy vt.
Tuy nhiờn trong phm vi khúa lun ny chỳng ta s i sõu tỡm hiu v mi
liờn h ph bin.
1.1.2 Nguyờn lớ v mi liờn h ph bin.
* Khỏi nim v mi liờn h ph bin

Vi Thị Tuyết Hoa

10

Khoa Giáo dục Chính trị


Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

Khi gii thớch v s tn ti ca th gii nhng cõu hi c t ra l:
Th nht: Cỏc s vt, cỏc hin tng v cỏc quỏ trỡnh khỏc nhau ca
th gii cú mi liờn h qua li, tỏc ng nh hng ln nhau hay chỳng tn ti
bit lp tỏch ri nhau?
Th hai: Nu chỳng cú mi liờn h qua li thỡ cỏi gỡ quy nh mi liờn
h ú?

Trong lch s trit hc, tr li nhng cõu hi ú ta thy cú nhng
quan im khỏc nhau. Tr li cho cõu hi th nht, nhng ngi theo quan
im siờu hỡnh cho rng cỏc s vt hin tng tn ti bit lp, tỏch ri nhau,
cỏi ny tn ti bờn cnh cỏi kia. Chỳng khụng cú s ph thuc, khụng cú s
rng buc v quy nh ln nhau. Nu gia chỳng cú s quy nh ln nhau thỡ
cng ch l quy nh b ngoi mang tớnh ngu nhiờn. Tuy vy, trong s nhng
ngi theo quan im siờu hỡnh cng cú mt s ngi cho rng cỏc s vt,
hin tng cú mi quan h v liờn h rt a dng, phong phỳ song cỏc hỡnh
thc liờn h khỏc nhau khụng cú kh nng chuyn húa ln nhau. Chng hn:
Gii vụ c v gii hu c khụng cú liờn h gỡ vi nhau, tn ti c lp
khụng thõm nhp ln nhau; tng s n gin ca nhng con ngi riờng l
to thnh xó hi ng yờn khụng vn ng [1; 208]
Trỏi li nhng ngi theo quan im duy vt bin chng li cho rng
cỏc s vt, hin tng, cỏc quỏ trỡnh khỏc nhau ca th gii va tn ti c
lp, va quy nh, tỏc ng qua li, chuyn húa ln nhau. Chng hn s gia
tng v dõn s s tỏc ng trc tip n kinh t, xó hi khụng ch trong mt
nc m trờn ton th gii.
Tr li cho cõu hi th hai, nhng ngi theo ch ngha duy tõm khỏch
quan v ch ngha duy tõm ch quan tr li rng: cỏi quyt nh mi liờn h,
s chuyn húa ln nhau gia cỏc s vt, hin tng l mt lc lng siờu t
nhiờn hay ý thc, cm giỏc ca con ngi (i biu ca ch ngha duy tõm

Vi Thị Tuyết Hoa

11

Khoa Giáo dục Chính trị


Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

khỏch quan l Platon). ng trờn quan im duy tõm ch quan Bộccli cho
rng: cm giỏc l nn tng ca mi liờn h gia cỏc s vt, hin tng.
Hờghen xut phỏt t lp trng khỏch quan li vch ra rng ý nim tuyt
i l nn tng ca mi liờn h gia cỏc s vt, hin tng.
Nhng ngi theo quan im duy vt bin chng khng nh tớnh thng
nht vt cht ca th gii l c s liờn h gia cỏc s vt, hin tng. Cỏc s
vt hin tng to thnh th gii, dự cú a dng phong phỳ, cú khỏc nhau bao
nhiờu song chỳng u ch l nhng dng khỏc nhau ca mt th gii duy nht,
thng nht - th gii vt cht. Nh cú tớnh thng nht ú, chỳng khụng th tn
ti bit lp tỏch ri nhau m tn ti trong s tỏc ng qua li, chuyn húa ln
nhau theo nhng quan h xỏc nh. Chớnh trờn nhng c s ú, trit hc duy
vt bin chng khng nh rng: mi liờn h l phm trự trit hc dựng ch
s quy nh, s tỏc ng qua li, s chuyn húa ln nhau gia cỏc s vt, hin
tng hay gia cỏc mt ca mt s vt, ca mt hin tng trong th gii.
Cỏc s vt hin tng trong th gii ch biu hin s tn ti ca mỡnh
thụng qua s vn ng, s tỏc ng qua li ln nhau. Bn cht tớnh quy lut
ca s vt, hin tng cng ch bc l thụng qua s tỏc ng qua li gia cỏc
mt ca bn thõn chỳng hay s tỏc ng ca chỳng vi s vt, hin tng
khỏc. Chỳng ta ch cú th ỏnh giỏ s tn ti cng nh bn cht ca mt con
ngi c th thụng qua mi liờn h s tỏc ng ca chớnh ngi y. Ngay tri
thc ca con ngi cng cú giỏ tr khi chỳng c con ngi vn dng vo
hot ng ci bin t nhiờn, ci bin xó hi v ci bin chớnh con ngi.
* Cỏc tớnh cht ca mi liờn h:
Mi mi liờn h ca cỏc s vt hin tng u bao gm cú cỏc tớnh cht
sau:
- Tớnh khỏch quan:

Vi Thị Tuyết Hoa

12

Khoa Giáo dục Chính trị


Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

Cú th khng nh mi liờn h ca cỏc s vt hin tng l khỏch quan
l cỏi vn cú ca s vt, hin tng vỡ nú c bt ngun t tớnh thng nht
vt cht ca th gii. Tớnh cht ny c biu hin trong tt c cỏc quỏ
trỡnh: t nhiờn, xó hi, t duy. S vt, hin tng no cng tn ti trong mi
liờn h vi s vt hin tng khỏc. Ngay c nhng vt vụ tri, vụ giỏc cng
ang hng ngy, hng gi chu s tỏc ng ca cỏc s vt, hin tng khỏc
nh (ỏnh sỏng, nhit , ỏp sut ụi khi cng chu s tỏc ng ca con
ngi). Con ngi - mt sinh vt phỏt trin cao nht trong t nhiờn, dự mun
hay khụng cng luụn luụn b tỏc ng bi cỏc s vt, hin tng khỏc v cỏc
yu t ngay trong chớnh bn thõn con ngi. Khụng ch chu s tỏc ng ca
t nhiờn, con ngi cũn chu s tỏc ng ca xó hi, ca nhng ngi khỏc.
Chớnh con ngi v ch cú con ngi mi tip nhn quan h, mi liờn h
chng cht. Vn l con ngi phi hiu bit cỏc mi liờn h, vn dng
chỳng vo cỏc hot ng ca mỡnh gii quyt cỏc mi liờn h phự hp nhm
phc v nhu cu, li ớch ca xó hi v bn thõn con ngi.
- Tớnh ph bin:
Khụng ch mang tớnh khỏch quan, mi liờn h cũn mang tớnh ph bin.
Tớnh ph bin ca mi liờn h th hin:
Th nht: bt c s vt, hin tng no cng liờn h vi cỏc s vt,

hin tng khỏc, khụng cú s vt no nm ngoi mi liờn h. Trong thi i
ngy nay, khụng cú mt quc gia no li khụng cú quan h, khụng cú liờn h
vi cỏc quc gia khỏc v mi mt ca i sng xó hi. Chớnh vỡ th, hin nay
trờn th gii ó v ang xut hin xu th ton cu húa, khu vc húa mi mt
i sng xó hi. Nhiu vn ó v ang tr thnh vn ton cu nh: úi
nghốo, bnh him nghốo, mụi trng sinh thỏi, cht lng giỏo dc
Th hai: Mi liờn h biu hin di nhng hỡnh thc riờng bit, c th
tựy theo iu kin nht nh. Song dự di hỡnh thc no chỳng cng ch l

Vi Thị Tuyết Hoa

13

Khoa Giáo dục Chính trị


Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

biu hin ca nhng mi liờn h ph thụng nht, chung nht. Nhng hỡnh thc
liờn h riờng r, c th c cỏc khoa hc c th nghiờn cu. PBC duy vt ch
nghiờn cu nhng mi liờn h chung nht, bao quỏt nht ca th gii. Bi th,
ngghen vit: phộp bin chng l khoa hc v s liờn h ph bin [24;
455]
Cựng vi nhng lớ do trờn, trit hc gi nhng mi liờn h ú l mi
liờn h ph bin. Nghiờn cu v mi liờn h ph bin ca cỏc s vt hin
tng trong th gii cũn thy rừ tớnh a dng, nhiu v ca nú.
- Tớnh a dng:
Cú th phõn chia cỏc mi liờn h a dng ú thnh tng loi tựy theo

tớnh cht phc tp hay n gin, phm vi rng hay hp, trỡnh nụng hay sõu,
vai trũ trc tip hay giỏn tip m cú th khỏi quỏt thnh nhng mi liờn h
khỏc nhau. Da vo tớnh a dng ú cú th phõn chia ra cỏc mi liờn h khỏc
nhau theo tng cp: mi liờn h bờn trong v mi liờn h bờn ngoi; mi liờn
h ch yu v mi liờn h th yu; mi liờn h bn cht v mi liờn h khụng
bn cht. Cỏc mi liờn h ph bin ca s vt, hin tng trong th gii c
khỏi quỏt trong cỏc cp phm trự c bn ca PBC.
+ Mi liờn h gia cỏi chung, cỏi riờng.
+ Mi liờn h gia cỏi tt nhiờn v ngu nhiờn.
+ Mi liờn h gia nguyờn nhõn v kt qu.
+ Mi liờn h gia bn cht v hin tng.
+ Mi liờn h gia ni dung v hỡnh thc.
+ Mi liờn h gia kh nng v hin thc.
Mi loi mi liờn h nờu ra trờn õy cú vai trũ khỏc nhau i vi s vn
ng v phỏt trin ca s vt. Mi liờn h bờn trong l s tỏc ng qua li, s
quy nh chuyn húa ln nhau gia cỏc yu t, cỏc thuc tớnh cỏc mt ca mt
s vt. Mi liờn h ny gi vai trũ quyt nh ti s tn ti v phỏt trin ca

Vi Thị Tuyết Hoa

14

Khoa Giáo dục Chính trị


Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

s vt. Mi liờn h bờn ngoi l mi liờn h gia cỏc s vt, hin tng. Mi

liờn h ny núi chung khụng gi vai trũ quyt nh i vi s tn ti, s vn
ng v phỏt trin ca s vt. Nú thng phi thụng qua mi liờn h bờn trong
mi cú th tỏc ng i vi s tn ti, s vn ng v phỏt trin ca s vt.
Chng hn, s lnh hi tri thc ca ngi hc trc ht v ch yu c quyt
nh bi chớnh ngi ú (trỡnh , nng lc, tõm lớ) s tỏc ng bờn ngoi
(ngh thut truyn th tri thc, c s vt cht...) dự cú tt, cú y bao
nhiờu chng na m ngi hc nghe tai ny ra tai kia thỡ ngi ú khụng
bao gi lnh hi c tri thc, c bit l nhng tri thc khoa hc c tip
cn ln u tiờn. Cỏc cp mi liờn h khỏc cng cú mi quan h bin chng
ging nh mi liờn h bin chng ca cỏc cp mi liờn h ó nờu trờn (ng
nhiờn mi cp mi liờn h cú nhng c trng riờng).
S phõn chia tng cp mi liờn h ch mang tớnh tng i vỡ mi loi
mi liờn h ch l mt hỡnh thc, mt b phn, mt mt xớch ca mi liờn h
ph bin. Mi loi mi liờn h trong tng cp cú th chuyn húa ln nhau tựy
theo phm vi bao quỏt ca mi liờn h hoc do kt qu vn ng v phỏt trin
ca chớnh cỏc s vt. Chng hn, khi xem xột lnh vc c dc - trớ dc - m
dc - th dc nh l nhng lnh vc khỏc bit thỡ mi liờn h qua li gia
chỳng vi nhau l nhng mi liờn h bờn ngoi. Nhng nu coi chỳng l 4
lnh vc c bn ca cụng tỏc giỏo dc trong nh trng nhm hỡnh thnh v
phỏt trin nhõn cỏch, xõy dng con ngi mi thỡ mi liờn h gia chỳng vi
nhau li tr thnh mi liờn h bờn trong.
Tuy s phõn chia thnh cỏc loi mi quan h ch mang tớnh tng i
nhng s phõn chia ú li rt cn thit, bi vỡ mi loi mi liờn h ú li cú v
trớ v vai trũ xỏc nh trong s vn ng v phỏt trin ca s vt. Con ngi
phi nm bt ỳng cỏc mi liờn h ú cú cỏch tỏc ng phự hp a li
hiu qu cao nht trong cỏc hot ng ca mỡnh.

Vi Thị Tuyết Hoa

15

Khoa Giáo dục Chính trị


Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

Nh vy, cú th khng nh bt kỡ s vt, hin tng no trong th gii
luụn tn ti trong mi liờn h mt thit vi cỏc s vt hin tng khỏc. Do ú
mun tỡm hiu v mt s vt, hin tng no ú chỳng ta phi t nú trong
mi liờn h, quan h vi xung quanh ngha l phi xem xột mt cỏch ton
din. ú cng chớnh l nguyờn tc phng phỏp lun rỳt ra t mi liờn h ph
bin.
1.2 Mt s nguyờn tc, phng phỏp lun rỳt ra t nguyờn lớ v mi liờn
h ph bin.
1.2.1 Ni dung quan im ton din.
T vic nghiờn cu v mi liờn h ph bin ca PBC duy vt, ngi ta
rỳt ra c quan im ton din.
Nh ó tỡm hiu trờn, vỡ bt c s vt, hin tng no trong th gii
u tn ti trong mi liờn h vi cỏc s vt, hin tng khỏc v mi liờn h rt
a dng phong phỳ do ú khi nhn thc c s vt, hin tng chỳng ta phi
cú quan im ton din, trỏnh ri vo quan im phin din ch xem xột s
vt, hin tng mt vi mi liờn h ó vi vng kt lun v bn cht hay
tớnh quy lut ca chỳng. Chng hn khi tỡm hiu nguyờn nhõn vỡ sao mt hc
sinh hc kộm? Trc ht, phi xem xột kh nng nhn thc ca hc sinh ú,
tip n l phng phỏp hc, iu kin hc tp, ý thc hc tp ca hc sinh,
phng phỏp ging dy ca giỏo viờn, hon cnh gia ỡnh cú nh vy mi
mong tỡm ra nguyờn nhõn khc phc tỡnh trng hc kộm ca hc sinh ú.
Trờn c s quỏn trit quan im ton din trong mi hot ng nhn

thc v thc tin, quan im ton din t ra cỏc yờu cu sau:
Th nht: Quan im ton din ũi hi chỳng ta nhn thc v s vt
trong mi liờn h qua li gia cỏc b phn, gia cỏc yu t, gia cỏc mt ca
chớnh s vt v trong s vt, trong s tỏc ng qua li gia s vt ú vi s
vt khỏc. Cn trỏnh quan im phin din, ch xem xột s vt, hin tng

Vi Thị Tuyết Hoa

16

Khoa Giáo dục Chính trị


Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

mt hoc mt vi mi liờn h ó vi vng i n nhng kt lun v bn cht
s vt nh Lờnin ó tng núi mun thc s hiu c s vt cn nhỡn bao
quỏt v nghiờn cu tt c cỏc mt, tt c cỏc mi liờn h v quan h giỏn tip
ca s vt ú [22; 364]. Ch trờn c s ú mi cú th nhn thc ỳng v s
vt. Chng hn, mun nhn thc ỳng v y khoa hc tri thc khoa hc
ca trit hc chỳng ta cn phi tỡm ra mi liờn h gia tri thc trit hc vi tri
thc khoa hc v hot ng ca con ngi, nht l tri thc chuyờn mụn c
chỳng ta lnh hi. Mt trong nhng nguyờn nhõn lm ngi hc khụng nm
vng tri thc trit hc chớnh l do ngi hc khụng bit liờn h vi tri thc
ca cỏc khoa hc khỏc.
Th hai: Quan im ton din ũi hi chỳng ta phi bit phõn bit tng
mi liờn h, phi bit chỳ ý ti mi liờn h bờn trong, mi liờn h bn cht
hiu rừ bn cht ca s vt v cú phng phỏp tỏc ng phự hp nhm

em li hiu qu cao nht trong hot ng ca bn thõn. Chỳng ta phi xem
xột thu ỏo v phõn bit tng mi liờn h, trỏnh cỏch xem xột dn tri, lit kờ
dn n s ỏnh ng ngang nhau nhng thuc tớnh, nhng quy nh khỏc
nhau ú. Cn phi i t tri thc nhiu mt, t nhiu mi liờn h ca s vt
khỏi quỏt lm ni bt nờn cỏi c bn nht, quan trng nht ca s vt hin
tng ú. ng nhiờn, trong nhn thc v hot ng, chỳng ta cng cn lu
ý ti s chuyn húa ln nhau gia cỏc mi liờn h nhng iu kin xỏc nh.
Trong quan h gia con ngi vi con ngi chỳng ta phi bit ng x sao
cho phự hp vi tng ngi. Ngay c quan h vi mt ngi nht nh
nhng khụng gian khỏc nhau chỳng ta cng phi cú cỏch giao tip, quan h
phự hp nh ụng cha ta ó tng núi i nhõn x th.
Th ba: Quan im ton din cng ũi hi trỏnh ri vo sai lm ca
ch ngha chit chung v thut ngy bin thc cht ca ch ngha chit chung
l s kt hp vụ nguyờn tc cỏc mi quan h to nờn mt hỡnh nh khụng

Vi Thị Tuyết Hoa

17

Khoa Giáo dục Chính trị


Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

ỳng v s vt. Thc cht ca thut ngy bin l s ỏnh trỏo cú dng ý,
bin cỏi khụng c bn thnh cỏi c bn, bin cỏi khụng bn cht thnh bn
cht hoc ngc li phn ỏnh sai lch, xuyờn tc s vt hin tng. Do ú
trong hot ng thc t theo quan im ton din khi tỏc ng vo s vt

chỳng ta khụng nhng phi chỳ ý ti mi liờn h ca s vt y vi cỏc s vt
khỏc m cũn phi bit s dng ng b cỏc bin phỏp, cỏc phng tin khỏc
nhau tỏc ng nhm em li hiu qu cao nht. Vớ d: thc hin mc
tiờu dõn giu, nc mnh, xó hi cụng bng, dõn ch, vn minh mt mt
chỳng ta phi phỏt huy ni lc ca t nc mt khỏc phi bit tranh th thi
c, vt qua th thỏch do xu hng quc t húa mi lnh vc ca i sng xó
hi v ton cu húa kinh t a li.
1.2.2 Nguyờn tc lch s c th.
Khi nghiờn cu v mi liờn h ph bin ca PBC duy vt, i lin vi
quan im ton din cũn l nguyờn tc lch s c th.
Nguyờn tc lch s c th cú ngha l trong nhng iu kin hon cnh
c th khỏc nhau thỡ mi liờn h gia cỏc s vt, hin tng cng khỏc nhau.
Nguyờn tc lch s c th ũi hi chỳng ta khi nhn thc v s vt v
tỏc ng vo s vt phi chỳ ý iu kin, hon cnh lch s c th, mụi trng
c th trong ú s vt sinh ra, tn ti v phỏt trin. Mt lun im khoa hc
trong iu kin ny nhng s khụng phi l lun im khoa hc trong iu
kin khỏc.
Nguyờn tc lch s c th cú nhng ũi hi mang tớnh tng hp, quỏn
trit nguyờn tc ny trong quỏ trỡnh vn dng phng phỏp t duy s a
nhn thc ca con ngi ti chõn lớ. Mt khi xa ri nhng hon cnh, iu
kin c th thỡ chõn lớ s tr thnh sai lm.
Túm li, qua tỡm hiu v mi liờn h ph bin ca PBC duy vt chỳng
ta rỳt ra quan im ton din v nguyờn tc lch s c th. õy l nhng

Vi Thị Tuyết Hoa

18

Khoa Giáo dục Chính trị

Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

nguyờn tc phng phỏp lun cú ý ngha quan trng trong mi hot ng
nhn thc v thc tin. Tuy nhiờn trong phm vi khúa lun ny chỳng ta i
sõu tỡm hiu v vic vn dng quan im ton din vi s nghip xõy dng v
phỏt trin nn vn húa nc ta.
1.3 Khỏi nim vn húa.
Khỏi nim vn húa l mt khỏi nim a chiu v a gúc cnh. Cho n
nay ngi ta ó thng kờ c hn 400 nh ngha khỏc nhau v vn húa.
Song cỏc nh vn húa u cú cựng nhn nh ú l vn húa bao gm cú vn
húa vt cht v vn húa tinh thn.
T "Vn húa" bt ngun t ting Latinh phng Tõy, "Cultura" ban
u cú ngha l canh tỏc t ai v gieo trng thc vt. Sau ny, trong quỏ
trỡnh s dng ngụn ng ny mang thờm mt ngha mi ú l: s m mang
kin thc, bi dng v th cht v tinh thn i vi con ngi, l s vun xi
v mt tinh thn hay "trng trt tinh thn". Ngay t nhng nm 45 (trCN) nh
trit hc, vn húa hc Hy Lp - La Mó c i Xirờrụn ó coi trit hc nh l
"Vn húa trớ tu", ụng khng nh cn phi rốn luyn v vun xi trớ tu nh
ngi nụng dõn vun xi t ai. Trờn c s ú ụng nhỡn thy ni dung c bn
ca vn húa l s phỏt trin cỏc nng lc tinh thn ca con ngi.
Sang th k XVII - XVIII, vic s dng thut ng "Vn húa" vi ngha
l "canh tỏc tinh thn" bờn cnh ngha gc l qun lý, canh tỏc nụng nghip.
n th k XIX, thut ng "Vn húa" c cỏc nh nhõn loi hc
phng Tõy s dng nh mt danh t chớnh. Nhng hc gi ny cho rng vn
húa (vn minh) th gii cú th phõn loi t trỡnh thp n cao nht v vn
húa ca h chim v trớ cao nht. Bi vỡ h cho rng bn cht ca vn húa l
hng v trớ lc v s vn lờn phỏt trin thnh vn minh.

Ngi u tiờn i thng vo nghiờn cu khoa hc v vn húa l
E.B.Tylor - nh nhõn hc ni ting ngi Anh. Nm 1871 trong cun "Vn

Vi Thị Tuyết Hoa

19

Khoa Giáo dục Chính trị


Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

húa nguyờn thy" theo ụng vn húa l ton b phc th bao gm hiu bit, tớn
ngng, ngh thut, o c, lut phỏp, phong tc, nhng kh nng tp quỏn
khỏc m con ngi cú c vi t cỏch l mt thnh viờn ca xó hi.
n th k XX, nm 1909 thut ng "Vn húa hc" (ting c:
"Kunturkunde", ting Anh: "Culturology") mi c ra i. Ngi t ra
thut ng ny l Wilhelm Ostwald nh khoa hc v trit hc c. Thut ng
ny dựng ch mụn hc mi m ụng gi l "khoa hc v cỏc hot ng vn
húa, tc l hot ng c bit ca con ngi", hot ng m ch con ngi
mi cú. ễng vit: "Chỳng ta gi nhng gỡ phõn bit con ngi vi ng vt l
vn húa".
phng ụng (Trung Quc) t "Vn húa" cú trong i sng ngụn
ng t rt sm. Trong Chu dch cú cõu: "Quan h nhõn d húa thnh thiờn
h", tc "Thỏnh nhõn quan sỏt nhõn vn ly Thi, Th, L, Nhc lm phộp tc
v giỏo húa lm cho thiờn h c khai húa" [15; 435]. Túm li, vn húa
m c nhõn núi n l vn tr giỏo húa. Nh vy, quan nim c i Trung
Quc v vn húa l quan nim ly hc thuyt Nho gia l chớnh, ni dung ch

yu ca vn húa l Thi, Th, L, Nhc, ch chớnh tr, luõn thng o lý,
ch l nghi v hng lot quan nim tp tc tr thnh l tc...Giỏo húa vn
tr l ch thc hin Tam cng, Ng thng, Thi, Th, L, Nhc. ú chớnh
l ct lừi ca quan nim v vn húa Trung Quc c i.
Theo ch ngha Mỏc-Lờnin thỡ vn húa ch gn lin vi con ngi v xó
hi loi ngi, Vi quỏ trỡnh sỏng to ca con ngi. Nu nh hot ng ca
con vt l hot ng bn nng thỡ hot ng ca con ngi l hot ng t
giỏc, hot ng nhm hiu bit, khỏm phỏ v sỏng to. Con ngi va sỏng
to ra bn thõn mỡnh va ng thi sỏng to ra th gii vn húa.
Trong tỏc phm "Phờ phỏn Cng lnh Gụta", C.Mỏc ó vch rừ ngun
gc ca vn húa gn lin vi s sỏng to v nng lc ca con ngi v s

Vi Thị Tuyết Hoa

20

Khoa Giáo dục Chính trị


Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

sỏng to ú bao gi cng bt ngun t lao ng. Lao ng sỏng to ra con
ngi v xó hi loi ngi. Cỏi lm nờn bn cht con ngi, to nờn s khỏc
bit gia con ngi vi bt k ging, loi no ca t nhiờn chớnh l "hot
ng sng" ca con ngi. ú l hot ng sn xut vt cht v tỏi to sn
xut ra bn thõn con ngi vi t cỏch l mt thc th xó hi, th hin quan
h gia con ngi vi con ngi, con ngi vi xó hi.
Theo C.Mỏc, hot ng ca con ngi khụng ch tha món nhu cu n,

mc, ... m cũn l kt tinh nng lc sỏng to, l cỏch sng, phng thc
sng, phng thc bc l nhõn tớnh, biu hin ra trong ton b sn phm vt
cht, tinh thn do chớnh con ngi sỏng to ra trong quỏ trỡnh lch s. Nh vy
vn húa c hỡnh thnh v phỏt trin trờn c s hỡnh thnh v phỏt trin ca
chớnh con ngi. Con ngi l tỏc gi sỏng to ra vn húa v cng l "k"
mang cỏc giỏ tr vn húa. Chớnh vỡ vy cỏc giỏ tr vn húa u cú tớnh k tha
t th h ny n th h khỏc, t thi i qua thi i v cú s giao thoa nh
hng gia cỏc dõn tc.
Khi bn v vn húa, V.I.Lờnin cho rng trong xó hi cú giai cp luụn
tn ti hai nn vn húa, nn vn húa ca giai cp thng tr v nn vn húa ca
nhõn dõn lao ng. ễng khng nh tớnh tt yu ca cỏch mng vn húa, cuc
cỏch mng ny ht sc khú khn vỡ trỡnh dõn trớ v c s h tng lc hu.
Song khụng phi ngi ch lc lng sn xut phỏt trin mi lm cỏch mng
vn húa, m phi ch ng to ra cỏc tin cn bn ca nn vn húa cỏch
mng, yu t c bn xõy dng xó hi mi. V.I.Lờnin ó xỏc nh tớnh k
tha bin chng ca s phỏt trin vn húa khi ụng gii quyt mi quan h
gia dõn tc, giai cp trong vn húa. ễng vit: "Vn húa vụ sn khụng phi
bng nhiờn m cú, nú khụng phi do nhng ngi t cho mỡnh l chuyờn gia
v vn húa vụ sn phỏt minh ra. ú hon ton l iu ngu ngc. Vn húa l
s phỏt trin hp quy lut ca tng s kin thc m loi ngi ó tớch ly

Vi Thị Tuyết Hoa

21

Khoa Giáo dục Chính trị


Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

c di ỏch thng tr ca xó hi t bn, xó hi ca bn a ch v xó hi
ca bn quan liờu" [23; 345-346].
õy, V.I.Lờnin ó hiu vn húa theo ngha rng l nhng giỏ tr
chung nht, tn ti v phỏt trin qua nhiu ch xó hi, nhiu giỏ tr cú ý
ngha. Vỡ vy, phi bit k tha cú chn lc cỏc giỏ tr vn húa truyn thng.
Nh chỳng ta ó bit, tớnh n nay cú ti hng trm nh ngha khỏc
nhau v vn húa. Trong khi trờn th gii cũn bn cói rt nhiu v nh ngha
vn húa thỡ nc ta t nm 1942, Ch tch H Chớ Minh ó a ra mt nh
ngha v vn húa mang tớnh cht h thng: "Vỡ l sinh tn cng nh mc ớch
ca cuc sng, loi ngi mi sỏng to v phỏt minh ra ngụn ng, ch vit,
o c, phỏp lut, khoa hc, tụn giỏo, ngh thut, nhng cụng c sinh hot
hng ngy v n, mc, v cỏc phng thc s dng. Ton b sỏng to v
phỏt minh ú tc l vn húa. Vn húa l tng hp ca mi phng thc sinh
hot cựng vi s biu hin ca nú m loi ngi ó sn sinh ra nhm thớch
ng nhu cu ca i sng v ũi hi ca s sinh tn" [9; 431].
Trong nh ngha ny, H Chớ Minh xỏc nh vn húa l s phỏt trin
tt yu, mang tớnh xó hi cao, l phng thc sng, hot ng v khụng
ngng nõng cao theo phỏt trin ca xó hi. Sỏng to ra giỏ tr nhõn vn l
ni dung ct lừi ca giỏ tr vn húa.
My thp k qua, trc nguy c mụi trng vn húa b phỏ v, hy
hoi trc thc t tht bi ca cỏc k hoch phỏt trin kinh t - xó hi do
khụng chỳ ý n vn húa, thỏng 12 - 1986 t chc vn húa, giỏo dc v khoa
hc Liờn hp quc (UNESCO) di s bo tr ca Hi ng Liờn hp quc
ó quyt nh phỏt trin "Thp k vn húa th gii". Theo UNESCO thỡ "Vn
húa c c trng bi din mo v tinh thn, vt cht, tri thc, tỡnh
cm...Khc ha nờn bn sc ca mt quc gia, cng ng, gia ỡnh, lng
xúm, xó hi...Vn húa khụng ch bao gm ngh thut, vn chng, m c

Vi Thị Tuyết Hoa

22

Khoa Giáo dục Chính trị


Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

nhng li sng, nhng quyn c bn ca con ngi, nhng h thng giỏ tr,
nhng truyn thng tớn ngng" [12; 47]. Nh vy, trong nh ngha ny
chỳng ta thy cú cỏc di sn vn húa "vụ hỡnh" nh phong tc, tp quỏn, truyn
thng, ngụn ng, quy trỡnh cụng ngh ca cỏc ngnh ngh truyn thng, nghi
l dõn gian.
Vit Nam cng cú rt nhiu nh vn húa hc nghiờn cu v vn húa.
Tuy nhiờn mi ngi li cú cỏch tip cn khỏc nhau, do ú nh ngha v vn
húa cng khỏc nhau: PGS.TS Trn Ngc Thờm ó a ra nh ngha v vn
húa nh sau: "Vn húa l mt h thng hu c cỏc giỏ tr vt cht v tinh
thn do con ngi sỏng to v tớch ly qua quỏ trỡnh hot ng thc tin
trong s tng tỏc gia con ngi vi mụi trng t nhiờn v xó hi ca
mỡnh" [18; 25].
Theo PGS Phan Ngc: "Khụng cú cỏc vt gỡ gi l vn húa c v
ngc li bt k vt gỡ cng cú cỏi mt vn húa. Vn húa l mt quan h. Nú
l mi quan h gia th gii biu tng v th gii thc ti..." [17; 105].
Nh vy, chỳng ta cú th thy c rng "Vn húa" l mt khỏi nim
m, l mt phm trự ht sc rng ln, phong phỳ v a dng nú bao hm
nhng giỏ tr trờn tt c cỏc lnh vc do con ngi sỏng to ra trong i sng
xó hi, do ú khú cú th cú mt nh ngha hon chnh v mt vn húa m

trong ú bao hm c tt c cỏc lnh vc ca i sng xó hi m vn húa cú
mt. Vỡ th cú ngi ngh rng: Vn húa l cỏi gỡ ú tht mụng mờnh, vụ tn,
n ni hu nh mi nh vn húa hc u cú mt nh ngha riờng v vn húa,
mi nh ngha u tp trung vo mt phng din, mt c trng no ú ca
vn húa. Song tt c cỏc nh ngha u cha lt t ht bn cht ca vn húa.
Tuy nhiờn cỏc nh ngha khỏc nhau v vn húa ny a ra khụng nhm bi
tr ln nhau m ng thi b sung cho nhau lm cho khỏi nim vn húa ngy
cng tr nờn y hn, ton din hn. L.G.Ionin ó tng núi: "Cú th hỡnh

Vi Thị Tuyết Hoa

23

Khoa Giáo dục Chính trị


Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

dung gn ỳng v im m cỏc tỏc gi ca mi nh ngha nờu trờn u tỏn
thnh. H nht trớ rng vn húa - ú l cỏi phõn bit con ngi vi ng vt,
vn húa - ú l c trng ca xó hi loi ngi...".
Nn vn húa xó hi ch ngha c hỡnh thnh trờn c s tip thu
nhng tinh hoa vn húa ca cỏc dõn tc trờn th gii, tng kt nhng kinh
nghim mi m, v v c bn tớnh cht vn húa xó hi ch ngha khỏc vi mi
nn vn húa c v quan trng hn c l nú c xõy dng trờn quan im ca
ch ngha Mỏc-Lờnin. Theo quan im ca ch ngha Mỏc-Lờnin: "Vn húa
c biu hin nh ton b giỏ tr vt cht v tinh thn do con ngi sỏng
to ra trong quỏ trỡnh thc tin lch s xó hi v tiờu biu cho trỡnh t

c trong lch s xó hi" [21; 656].
õy l khỏi nim tng i y v hon chnh phn ỏnh nhng khớa
cnh bn cht ca vn húa. Theo nh ngha ny, vn húa c chia ra lm
vn húa vt cht v vn húa tinh thn. Vn húa vt cht l ton b nhng giỏ
tr vt cht do con ngi sỏng to ra phc v cho nhu cu ca con ngi. Vớ
d nh: ca ci vt cht, t liu sinh hot, t liu sn xut...Vn húa tinh thn
l ton b nhng giỏ tr thuc v i sng tinh thn ca con ngi. Vớ d nh:
vn hc, ngh thut, khoa hc, giỏo dc, o c, li sng, cỏc chun mc xó
hi...
T nhng nh ngha khỏc nhau v vn húa v t quan im ca ch
ngha Mỏc-Lờnin, t tng H Chớ Minh v vn húa, khỏi nim vn húa ni
lờn cỏc c trng c bn sau õy.
Th nht, vn húa phn ỏnh cỏc giỏ tr nhõn vn. Vn húa c hỡnh
thnh v phỏt trin trong mi quan h ci to t nhiờn v u tranh xõy dng
xó hi. Do ú bn cht vn húa l phn ỏnh cỏc giỏ tr nhõn vn l x lý mi
quan h gia con ngi vi con ngi, cao giỏ tr con ngi. Con ngi l
ch th ca hot ng vn húa, vn húa phi do con ngi sỏng to ra, thuc

Vi Thị Tuyết Hoa

24

Khoa Giáo dục Chính trị


Tr-ờng Đại học S- phạm Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp - Năm 2012

v con ngi; ngun gc ca s tn ti v phỏt trin vn húa l hot ng

sỏng to ca con ngi.
Th hai, vn húa mang tớnh dõn tc. Vn húa vi bn cht l nhõn vn,
tc mang tớnh chung ca con ngi, ca loi ngi nhng li mang bn sc
riờng ca tng dõn tc v du n riờng ca tng giai cp. S hỡnh thnh v
phỏt trin ca quc gia - dõn tc ch xut hin khi xut hin hỡnh thỏi kinh t xó hi, cú s phõn chia giai cp, cú nhng s khỏc bit v con ngi, v cỏc
dõn tc, cú s khỏc nhau v a lý, lónh th v nhng iu kin thiờn nhiờn
trong ú con ngi sng, lao ng v u tranh. Trong s phỏt trin ca nhõn
loi cú nhng s khỏc nhau v lch s, v trỡnh phỏt trin, sinh ra t cỏc
cuc u tranh gia con ngi vi thiờn nhiờn v t cuc u tranh gia
ngi vi ngi, u tranh giai cp, u tranh dõn tc v u tranh trong ni
b dõn tc v cỏc quc gia dõn tc. T ú hỡnh thnh nn vn húa riờng, m
bn sc ca tng dõn tc, cựng vi nhng du n riờng gia nhng giai cp
khỏc nhau i din cho cỏc hỡnh thỏi kinh t - xó hi khỏc nhau, k tip nhau
ó n v i trong lch s trng tn ca cỏc dõn tc v lch s nhõn loi.
Th ba, vn húa cũn c th hin trong s giao lu vn húa gia cỏc
quc gia, dõn tc. Mt nc mun phỏt trin khụng th khụng giao lu vi
cỏc quc gia khỏc. Trong quỏ trỡnh giao lu ú vn húa va c c xỏt, va
c th hin nhng giỏ tr ca bn thõn mỡnh v tip thu tinh hoa ca nhng
nn vn húa khỏc.
Th t, vn húa l mt hin tng mang tớnh lch s. Tri qua mi thi
k lch s s cú mt nn vn húa tng ng vi thi k lch s ú. Nhng
chỳng ta ó bit lch s xó hi loi ngi ó v ang tri qua 5 hỡnh thỏi kinh
t - xó hi. Do ú vn húa cng tri qua 5 hỡnh thc phỏt trin t thp n cao
bao gm: Vn húa cng sn nguyờn thy, vn húa chim hu nụ lờ, vn húa
phong kin, vn húa t bn ch ngha, vn húa xó hi ch ngha. Qua mi thi

Vi Thị Tuyết Hoa

25

Khoa Giáo dục Chính trị