Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kỹ thuật phát bóng cao tay trước mặt cho đội tuyển bóng chuyền nam của trường THPT xuân hòa

1

Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2
Khoa giáo dục thể chất
*********

nguyễn toàn trung

một số giải pháp
nhằm nâng cao hiệu quả kỹ thuật phát bóng cao
tay trước mặt
cho đội tuyển bóng chuyền nam của trường thpt
xuân hoà

Khoá luận tốt nghiệp đại học

Hà Nội - 2010


2

lời cam đoan

Tên tôi là: Nguyễn Toàn Trung
Lớp : K32 Khoa Giáo dục Thể chất
Tôi xin cam đoan khoá luận tốt nghiệp với đề tài “Một số
giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kỹ thuật phát bóng cao tay
trước mặt cho đội tuyển bóng chuyền nam của Trường THPT
Xuân Hoà” là công trình nghiên cứu của riêng tôi, không trùng
với kết quả của tác giả nào. Nếu sai tôi xin hoàn toàn chịu trách
nhiệm.

Hà Nội, tháng 5 năm 2010
Sinh viên thực hiện

Nguyễn Toàn Trung


3

Danh mục các chữ viết tắt

- THPT

: Trung học phổ thông

- TDTT

: Thể dục thể thao

- Nxb

: Nhà xuất bản

- VĐV

: Vận động viên

- HLV

: Huấn luyện viên

- GDTC

: Giáo dục thể chất

- TTN

: Trước thực nghiệm

- STN

: Sau thực nghiệm


4

Danh mục biểu bảng

Bảng 1 : Kết quả số lần phát bóng cao tay trước mặt của đội bóng
chuyền nam Trường THPT Xuân Hoà trong các năm thi đấu gần đây.
Bảng 2: Kết quả kiểm tra kỹ thuật phát bóng cao tay trước mặt của 18
học sinh trong đội tuyển bóng chuyền nam Trường THPT Xuân Hoà.
Bảng 3: Kết quả phỏng vấn 15 chuyên gia để lựa chọn một số bài tập
ứng dụng trong giảng dạy - huấn luyện kỹ thuật phát bóng cao tay trước mặt
cho đội tuyển Trường THPT Xuân Hoà (n = 15).
Bảng 4: Lịch trình giảng dạy (xem phần Phụ lục).
Bảng 5: Kết quả phỏng vấn giáo viên, huấn luyện viên (n = 15).
Bảng 6: Kết quả kiểm tra trước thực nghiệm (n = 18, gồm 2 nhóm:
nhóm đối chứng và nhóm thực nghiệm).
Bảng 7: Kết quả kiểm tra sau thực nghiệm (n = 18, gồm 2 nhóm: nhóm
đối chứng và nhóm thực nghiệm).

Biểu đồ 1: Test 1: Biểu diễn thành tích phát bóng chuẩn vào ô quy định.
Biểu đồ 2: Test 2: Biểu diễn thành tích phát bóng mạnh vào khu vực
cuối sân.
Biểu đồ 3: Test 3: Biểu diễn thành tích test 3 phát bóng điểm rơi trên
vạch 3m.


5

Mục lục
Trang
Đặt vấn đề
Chương 1. Tổng quan các vấn đề
1.1. Cơ sở lí luận về giáo dục thể chất hiện nay
1.2. Cơ sở thực tiễn về hoạt động GDTC tại các trường THPT
1.3. Đặc điểm tâm, sinh lí lứa tuổi học sinh THPT từ 15 đến 18 tuổi
1.3.1. Đặc điểm tâm lí lứa tuổi học sinh
1.3.1.1. Đặc điểm tâm lí chung
1.3.1.2. Đặc điểm tâm lí trong sự phát triển trí tuệ
1.3.2. Đặc điểm sinh lí lứa tuổi ở học sinh THPT
1.3.2.1. Hệ thần kinh
1.3.2.2. Hệ vận động
1.3.2.3. Hệ hô hấp
1.3.2.4. Hệ tuần hoàn
1.4. Một số nét đặc trưng của bóng chuyền
1.5. Đặc điểm kỹ thuật phát bóng trong môn Bóng chuyền
1.6. Một số yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả phát bóng
1.6.1. Các yếu tố kỹ thuật
1.6.2. Các yếu tố thể lực
1.7. Các giai đoạn huấn luyện hoàn thiện kỹ thuật phát bóng

1.7.1. Giai đoạn huấn luyện ban đầu
1.7.2. Giai đoạn huấn luyện hoàn thiện kỹ thuật
1.7.3. Giai đoạn hoàn thiện và nâng cao kỹ thuật
Chương 2. Nhiệm vụ - phương pháp - tổ chức nghiên cứu
2.1. Nhiệm vụ nghiên cứu
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu
2.2.2. Phương pháp phỏng vấn

1
4
4
6
7
7
7
8
8
9
9
9
9
9
12
12
13
13
14
14
15

15
17
17
17
17
17


6

2.2.3. Phương pháp quan sát sư phạm
2.2.4. Phương pháp kiểm tra sư phạm
2.2.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
2.2.6. Phương pháp toán học thống kê
2.3. Tổ chức nghiên cứu
2.3.1. Thời gian nghiên cứu
2.3.2. Đối tượng nghiên cứu
2.3.3. Địa điểm nghiên cứu
Chương 3. Phân tích kết quả nghiên cứu
3.1. Đánh giá thực trạng hiệu quả phát bóng cao tay trước mặt của
đội tuyển bóng chuyền nam Trường THPT Xuân Hoà
3.1.1. Đánh giá tình trạng tập luyện phong trào TDTT
3.1.2. Cơ sở vật chất
3.1.3. Đội ngũ giáo viên
3.1.4. Đánh giá thực trạng hiệu quả phát bóng cao tay trước mặt
của đội tuyển bóng chuyền nam Trường THPT Xuân Hoà
3.2. Lựa chọn và áp dụng các bài tập để nâng cao hiệu quả phát
bóng cao tay trước mặt cho đội tuyển bóng chuyền nam Trường
THPT Xuân Hoà
3.2.1. Cơ sở lí luận để lựa chọn bài tập

3.2.2. Lựa chọn các bài tập nhằm nâng cao hiệu quả phát bóng
cao tay trước mặt
3.2.3. Lựa chọn test đánh giá hiệu quả bài tập
3.2.4. ứng dụng những bài tập đã chọn để nâng cao hiệu quả
phát bóng cao tay trước mặt cho đội tuyển bóng chuyền nam
Trường THPT Xuân Hoà
3.2.5. Đưa 10 bài tập đã chọn vào ứng dụng trong thực tế
Kết luận và kiến nghị
Tài liệu tham khảo
Phụ lục

18
18
18
18
19
19
20
20
21
21
21
21
22
22

25
25
25
31

32
34
39
41


7

Đặt vấn đề
Trong công cuộc xây dựng và đổi mới đất nước, ngành TDTT cùng với
các ngành khác đã có những đóng góp to lớn vào sự phát triển chung của
nước nhà, góp phần nâng cao sức khoẻ của nhân dân để phục vụ và cống hiến
cho Tổ quốc.
Trong lĩnh vực thể thao nước ta đang từng bước hoà nhịp với quá trình
phát triển TDTT của châu lục và thế giới. Trong đó bóng chuyền của Việt
Nam cũng đang từng bước khẳng định mình trong khu vực châu á và trên toàn
thế giới.
Môn bóng chuyền ra đời năm 1895 do một giáo viên thể dục tên là
Uylyam Moocgan (Người Mỹ) sáng tạo ra. Sau hai năm các điều luật đã được
biên soạn lúc đầu còn đơn giản. Qua thời gian phát triển, môn bóng chuyền đã
được đưa vào thi đấu. Bóng chuyền xuất hiện tại Việt Nam vào năm 1922, từ
đó đến nay bóng chuyền là môn thể thao được nhiều người chơi và tham gia
tập luyện. Những năm gần đây môn bóng chuyền không ngừng phát triển và
được coi là môn thể thao mũi nhọn, được đầu tư và phát triển nâng cao thành
tích trong thi đấu. Trong mấy năm qua đội tuyển bóng chuyền nước ta đã
tham gia giải bóng chuyền Đông Nam á, cùng giải bóng chuyền châu á và đã
đạt được nhiều thành tích đáng khích lệ. Đặc biệt là chiếc Huy chương đồng
đầu tiên của đội tuyển bóng chuyền nữ nước ta tại Đại hội TDTT Đông Nam á
(Seagames 19) và từ đó đến nay đội tuyển bóng chuyền nước ta đã ngày càng

phát triển và đạt được nhiều thành tích cao.
Bóng chuyền là môn thể thao hiện đại đòi hỏi người chơi phải hội tụ đủ
nhiều tố chất: Nhanh, mạnh, bền, khéo léo... kết hợp với nắm vững các kĩ
thuật. Như các môn thể thao khác, tập luyện bóng chuyền góp phần nâng cao


8

sức khoẻ, giáo dục cho người tập có phẩm chất đạo đức cần thiết để phục vụ
xã hội xây dựng đất nước. Ngoài ra, còn giúp người chơi có tính tập thể, tinh
thần đoàn kết, ý chí quyết tâm... Bóng chuyền là môn thể thao phù hợp với
mọi lứa tuổi, được nhiều người tập luyện nhất là đối tượng từ 16 - 40 tuổi.
Phong trào tập luyện TDTT nói chung và phong trào tập luyện môn
bóng chuyền nói riêng ở nước ta đang phát triển mạnh mẽ. Nhu cầu tập luyện,
thi đấu bóng chuyền ngày càng cao, đòi hỏi phải xây dựng một hệ thống các
bài tập để phục vụ cho việc huấn luyện, nhằm đào tạo một đội ngũ giáo viên,
vận động viên là vấn đề cần được coi trọng. Hoạt động thi đấu bóng chuyền là
tổ hợp các kỹ thuật cơ bản như: phát bóng, đệm bóng, chuyền bóng, đập
bóng, chắn bóng... Trong đó kỹ thuật phát bóng cao tay là một trong các kỹ
thuật cơ bản và quan trọng trong thi đấu. Khi phát bóng ta phải chú ý đến tư
thế chuẩn bị, cách tung bóng, đánh bóng. Vì khi ta thực hiện đúng các kỹ
thuật này chúng ta sẽ có quả phát bóng uy lực dồn ép đối phương vào thế bị
động. Và chúng ta cũng có thể trực tiếp ghi điểm ngay khi phát bóng bằng kỹ
thuật phát bóng cao tay trước mặt, do đó kỹ thuật phát bóng cao tay là vô
cùng quan trọng đối với người chơi bóng chuyền.
Muốn phát bóng cao tay tốt, chuẩn xác đòi hỏi người vận động viên
nắm vững yếu lĩnh kỹ thuật kết hợp với óc quan sát cảm giác bóng và cách
dùng lực hợp lý.
Trường Trung học phổ thông (THPT) Xuân Hoà có một đội ngũ giáo
viên thể dục giỏi về chuyên môn và rất nhiệt tình trong công tác huấn luyện

học sinh nên đã có những thành tích cao về thể thao. Trong đó, bóng chuyền
không chỉ là môn thể thao đã đem lại thành tích về cho nhà trường mà còn là
một môn học, một môn thể thao được rất nhiều học sinh thích thú học tập và
tập luyện.


9

Trong môn bóng chuyền nói riêng hay các môn thể thao khác nói chung
thì yếu tố quan trọng đối với người tập là các động tác kỹ thuật cơ bản do vậy
khi hướng dẫn tập luyện thì người giáo viên phải có những phương pháp hợp
lý nhằm giúp học sinh nắm chắc các kỹ thuật cơ bản ngay từ đầu. Nếu không
làm đúng kỹ thuật cơ bản ngay từ đầu thì dần dần trong quá trình luyện tập,
những động tác sai kỹ thuật sẽ trở thành thói quen và rất khó sửa. Điều này tất
nhiên sẽ là hạn chế trong quá trình tập luyện cũng như thi đấu là trở ngại
trong việc tiếp thu các kỹ thuật nâng cao về sau. Qua thực tế tìm hiểu ở nhiều
trường THPT những học sinh mới học môn bóng chuyền chúng tôi thấy được
kỹ thuật phát bóng cao tay trước mặt còn mắc nhiều lỗi, khả năng thành công
của những lần phát bóng cao tay còn chưa cao. Đa số các em không thực hiện
đúng kỹ thuật khi phát bóng cao tay. Và từ đó chúng tôi thấy việc tìm hiểu,
nghiên cứu về kỹ thuật phát bóng cao tay trước mặt là rất cần thiết.
Trong phạm vi đề tài này, bước đầu chúng tôi đề xuất ứng dụng một số
bài tập nhằm góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả kỹ thuật phát bóng cao
tay. Từ đó, chúng tôi chọn đề tài: Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả
kỹ thuật phát bóng cao tay trước mặt cho đội tuyển bóng chuyền nam của
Trường THPT Xuân Hoà.
* Mục đích nghiên cứu:
Thông qua thực trạng và tình hình phát triển của đội tuyển bóng chuyền
nam Trường THPT Xuân Hoà, đề tài nghiên cứu một số giải pháp và trong đó
sử dụng một số bài tập để nâng cao chất lượng và hiệu quả kỹ thuật phát bóng

cao tay trước mặt của đội tuyển bóng chuyền nam Trường THPT Xuân Hoà.


10

Chương 1
Tổng quan các vấn đề nghiên cứu

1.1. Cơ sở lí luận về giáo dục thể chất hiện nay
Trong giai đoạn hiện nay, GDTC trong nhà trường là một bộ phận hết
sức cần thiết, nó gắn liền và góp phần vào thực hiện mục tiêu của giáo dục.
GDTC là quá trình tác động để hình thành cho người học những phẩm chất tốt
về thể chất và tinh thần, tạo cho học sinh một sức khoẻ tốt để sống hạnh phúc
và tham gia vào cuộc sống lao động xã hội. Như vậy, GDTC có liên quan tới
tất cả các mặt của giáo dục bởi vì sức khoẻ là vốn quý nhất của con người, có
sức khoẻ tốt con người mới có thể học tập tốt, lao động tốt, ham thích sáng
tạo cái đẹp... Do đó GDTC là cơ sở để giáo dục con người toàn diện.
Chỉ thị 36/CT-TW ngày 24-3-1994 của Ban Bí thư Trung ương Đảng
khoá VII đã nêu: “Giao trách nhiệm cho Bộ Giáo dục & Đào tạo và Tổng cục
TDTT thường xuyên phối hợp chỉ đạo tổng kết công tác GDTC, cải tiến
chương trình giảng dạy, tiêu chuẩn rèn luyện thân thể, đào tạo giáo viên
TDTT cho trường học các cấp, tạo những điều kiện cần thiết về cơ sở vật chất
và kinh phí để thực hiện việc dạy và học thể dục bắt buộc ở tất cả các trường
học, làm cho việc tập luyện TDTT trở thành nếp sống hàng ngày của hầu hết
học sinh, sinh viên qua đó phát hiện và tuyển chọn được nhiều tài năng thể
thao cho quốc gia...” [1].
Dưới sự lãnh đạo của Đảng và sự quan tâm của Nhà nước, ngành Thể
thao trong những năm gần đây có nhiều nỗ lực trong việc tổ chức và phát
triển sự nghiệp TDTT. Có thể nói rằng trong những năm gần đây sự nghiệp

11

TDTT đã gặt hái được nhiều thành công, được chứng minh qua số lượng các
huy chương tại các Đại hội TDTT như: Olympic, Seagames...
Cũng như các môn thể thao khác, Bóng chuyền là một trong những
môn thể thao được phát triển rộng rãi và phổ biến trên toàn thế giới, nó chiếm
vị trí khá quan trọng trong giáo dục đạo đức cho con người, vì nó là môn thể
thao tập thể có tính đối kháng cao. Tập luyện và thi đấu Bóng chuyền có tác
dụng nâng cao các tố chất thể lực như sức mạnh, sức nhanh, sức bền, mềm
dẻo và khéo léo, cũng như khả năng chịu đựng lớn như: chịu đựng về áp lực
tâm lí, thể lực..., đặc biệt phát triển linh hoạt và trí thông minh.
Hệ thống chương trình GDTC ở trường phổ thông hiện nay bao gồm
các môn: Cầu lông, Bóng chuyền, Bóng đá, Đá cầu...
Bóng chuyền chỉ là một nội dung giảng dạy trong số các môn học
GDTC nhưng nó có vai trò, tác dụng rất lớn đối với sự phát triển thể chất và
tinh thần cho học sinh.
+ Về sinh lí:
Tập luyện Bóng chuyền một cách hệ thống và đúng đắn sẽ làm cho các
em khoẻ mạnh, có vóc dáng cân đối đặc biệt là sẽ phát triển toàn diện được
các tố chất thể lực: Sức nhanh, sức mạnh, sức bền, sự mềm dẻo, khéo léo linh
hoạt và khả năng phối hợp, đồng thời phát triển hệ hô hấp, hệ tuần hoàn, hệ
thần kinh... các khả năng chức phận của cơ thể cũng được tăng cường.
+ Về tâm lí:
Việc thường xuyên tập luyện và thi đấu sẽ giúp cho các em có một tâm
lí vững vàng hơn khi phải chịu áp lực lớn từ ảnh hưởng của trận đấu. Chơi
bóng chuyền giúp các em có những giây phút sảng khoái, thoải mái, xua tan
đi sự mệt mỏi về tinh thần, tạo điều kiện tốt cho công việc học tập, lao động

12

sản xuất hàng ngày, giúp nâng cao sức khoẻ và bồi dưỡng cho các em về mặt
ý chí, tinh thần đoàn kết và tính tập thể cao.

1.2. Cơ sở thực tiễn về hoạt động GDTC ở các trường THPT
Hiện nay, việc giảng dạy môn học GDTC đã được chú trọng hơn; các
giáo viên giảng dạy môn học ngày càng chú ý tới việc tạo ra cho các em học
sinh cảm thấy hứng thú khi học môn học này. Bằng cách đưa ra các hình thức
tập, các bài tập thích hợp giúp học sinh hiểu được ý nghĩa của môn học. Rất
nhiều môn thể thao được đưa vào trong chương trình: Bóng đá, bóng chuyền,
cầu lông... tại các trường THPT, các hoạt động về GDTC được nhà trường
quan tâm và chú ý đến bằng các hoạt động ngoại khoá như: tổ chức thi đấu
thể thao giữa các khối trong trường nhằm giúp các em rèn luyện sức khoẻ,
giúp các em thoải mái hơn sau các giờ học. Tham gia các giải thi đấu trong
khu vực giữa các trường với nhau.
Môn Bóng chuyền là một nội dung giảng dạy trong số các môn học
GDTC, là một phương tiện giáo dục thanh thiếu niên có hiệu quả cao, nhất là
trong môi trường giáo dục của nhà trường THPT. Trong các hoạt động thể
thao trường học, công tác Đoàn, Đội, Bóng chuyền luôn là một nội dung hoạt
động tích cực được lựa chọn với nhiều mục đích, trong đó mục đích được coi
trọng nhất là giúp người tập có được sức khoẻ. Bóng chuyền luôn thu hút
được số lượng lớn sự quan tâm và tham gia rất lớn của các em. Chính vì vậy
mà các em luôn nhiệt tình và chăm chỉ trong học tập cũng như trong tập luyện
và thi đấu. Phong trào tập luyện của các em trong các nhà trường hiện nay rất
sôi nổi vì tuổi trẻ thích chơi Bóng chuyền vừa là nhiệm vụ học tập, vừa là để
thoả mãn niềm đam mê, ham thích vận động, là để chứng tỏ tài năng làm chủ
quả bóng của mình và là để so tài với bạn bè, nhưng trên tất cả là được tăng
cường sức khoẻ, sảng khoái tinh thần do cuộc chơi, do môi trường thiên nhiên

13

mang lại. Bóng chuyền là một nội dung thi đấu chính thức trong các kì Hội
khoẻ Phù Đổng, tại nhiều trường THPT trên cả nước hằng năm thường xuyên
tổ chức các giải Bóng chuyền. Đây là cơ hội tốt để các em giao lưu học tập
lẫn nhau trong Bóng chuyền cũng như trong các lĩnh vực khác làm tăng thêm
kho tàng kiến thức của các em như: hiểu được tác dụng khi chơi bóng chuyền.
1.3. Đặc điểm, tâm sinh lí lứa tuổi học sinh THPT (từ 15 - 18 tuổi)
1.3.1. Đặc điểm tâm lí lứa tuổi học sinh
1.3.1.1. Đặc điểm tâm lí chung
Tâm lí con người rất phong phú và đa dạng, trong thể thao khi tham gia
các hoạt động tập luyện và thi đấu tâm lí của mỗi người cũng được biểu hiện
khác nhau. Nhất là ở lứa tuổi trung học phổ thông, các em muốn được chứng
tỏ mình là người lớn. Các em đã có trình độ nhất định có khả năng tư duy,
phân tích tổng hợp, muốn được hiểu biết nhiều hơn và muốn được hoạt động
nhiều hơn nhưng cũng còn có một số nhược điểm như: vẫn còn thiếu tâp
trung, đôi khi còn tỏ ra thờ ơ với việc học tập.
1.3.1.2. Đặc điểm tâm lí trong sự phát triển trí tuệ
ở lứa tuổi THPT, các em đã biết cách ghi nhớ có hệ thống; đảm bảo
tính lôgíc, tư duy chặt chẽ hơn và lĩnh hội được bản chất của vấn đề cần học
tập. Trong lứa tuổi THPT, năng lực ghi nhớ đã có chủ định; khả năng cách
thức ghi nhớ được cải tiến. Có nhiều tiến bộ trong việc ghi nhớ các tài liệu,
các hoạt động, các vấn đề. Các em có những kỹ năng tổ chức hoạt động tư
duy, biết tiến hành các thao tác như: so sánh; hệ thống hoá; phân loại nhằm
ghi nhớ các tài liệu; kỹ năng nắm vững; phương tiện ghi nhớ tăng lên. Ghi
nhớ máy móc ngày càng nhường chỗ cho ghi nhớ lôgic; ghi nhớ có ý nghĩa.
Hiệu quả của trí nhớ trở nên tốt hơn.

14

Tư duy ở các em đã có nhiều thay đổi: tư duy nói chung và tư duy trừu
tượng nói riêng phát triển mạnh; là một đặc điểm của hoạt động tư duy ở thiếu
niên. Các em đã biết vận dụng lí luận vào thực tiễn; biết lấy những điều quan
sát được những kinh nghiệm riêng của mình để minh hoạ kiến thức [7].
Nhất là trong việc học tập các em đã nhận thức được phải tập trung vào
những vấn đề nào. Còn trong thể thao đã biết cách tiếp thu động tác, biết thực
hiện động tác sao cho đúng kĩ thuật, trên hết các em biết kết hợp các động tác
lại với nhau và biến nó trở thành các kĩ xảo của mình. Tuy nhiên, việc tiếp thu
và tư duy về các động tác của các em còn chưa được tốt; đôi khi còn thể hiện
tâm lí thờ ơ, chán nản mỗi khi thực hiện một động tác khó hay một động tác
làm các em không hứng thú.
Bên cạnh đó, ở lứa tuổi THPT các em quan sát trở nên có mục đích, có
hệ thống và toàn diện hơn.Tuy nhiên, quan sát của các em sẽ khó có hiệu quả
nếu thiếu sự chỉ đạo của GV. Các phẩm chất ý chí của lứa tuổi THPT đã rõ
ràng hơn và mạnh mẽ hơn; giúp cho học sinh hoàn thành được các bài tập
khó; đòi hỏi sự khó khăn lớn trong tập luyện.
1.3.2. Đặc điểm sinh lý lứa tuổi học sinh THPT
ở lứa tuổi THPT, cơ thể đã phát triển tương đối hoàn chỉnh, các bộ
phận của cơ thể vẫn tiếp tục lớn lên nhưng đã chậm dần. Cấu trúc giải phẫu
tương đối ổn định; khả năng hoạt động của cơ thể cũng nâng cao hơn. Có ý
nghĩa nhất đối với công tác giáo dục và huấn luyện là sự phát triển mạnh mẽ
của các hệ cơ quan: hệ thần kinh, hệ vận động, hệ hô hấp, hệ tuần hoàn, trao
đổi chất và năng lượng [5].
1.3.2.1. Hệ thần kinh


15

Hệ thần kinh tiếp tục được phát triển và đi đến hoàn thiện kỹ năng tư
duy, phân tích tổng hợp được phát triển tạo điều kiện cho việc hình thành
phản xạ có điều kiện. Do hoạt động mạnh của tuyến giáp, tuyến sinh dục,
tuyến yên làm cho hứng phấn của hệ thần kinh chiếm ưu thế giữa hưng phấn
và ức chế không cân bằng làm ảnh hưởng đến hoạt động thể lực. Do vậy trong
quá trình tập luyện cần lựa chọn bài tập thích hợp.
1.3.2.2. Hệ vận động (hệ cơ xương)
+ Hệ xương: Hệ xương bắt đầu giảm tốc độ phát triển mỗi năm nam
cao thêm 1 - 3cm. Có loại xương như xương bàn tay, xương cổ tay hầu như đã
hoàn thiện, cột sống đã ổn định hình dáng vì vậy các em có thể tập luyện
được các bài tập nặng như động tác treo, chống, mang vác nặng được. Như vậy
trong quá trình GDTC có thể sử dụng các bài tập tương đối lớn về lượng vận
động.
+ Hệ cơ phát triển chậm so với hệ xương nên vẫn tương đối yếu, các cơ
lớn hơn phát triển tương đối nhanh, cơ nhỏ phát triển chậm hơn, cơ co phát
triển nhanh hơn cơ duỗi. Vì vậy, khi tập luyện những bài tập phát triển sức
mạnh đối với nam cần có những yêu cầu để phù hợp với các em.
1.3.2.3. Hệ hô hấp
Hệ hô hấp đã phát triển và tương đối hoàn thiện vòng ngực trung bình
của nam 67 - 72 cm, dung lượng phỏi tăng lên nhanh chóng, tần số hô hấp gần
giống người lớn, tuy nhiên các cơ hô hấp vẫn còn yếu, nên sức co dãn của cơ
lồng ngực ít chủ yếu là co dãn của cơ hoành vì vậy trong tập luyện thi đấu cần
thở sâu tập trung chú ý thở bằng ngực và các bài tập bơi, chạy trung bình có
tác dụng tốt đến sự phát triển hệ hô hấp.
1.3.2. 4. Hệ tuần hoàn
Hệ tuần hoàn ở lứa tuổi này đang phát triển và đi đến hoàn thiện buồng
tim hệ thống điều hoà còn mạnh phát triển tương đối hoàn chỉnh. Phản ứng


16

của tuần hoàn trong vận động tương đối rõ rệt nhưng sau vận động mạch đập
và huyết áp hồi phục tương đối nhanh chóng. Vì thế lứa tuổi này có thể tập
những bài tập dai sức và những bài tập có khối lượng và cường độ vận động
tương đối lớn. Tuy nhiên, khi sử dụng bài tập này cần phải thận trọng và
thường xuyên phải kiểm tra theo dõi sức khoẻ của học sinh.
1.4. Một số nét đặc trưng của Bóng chuyền
Bóng chuyền là môn thể thao giàu tính xúc cảm, thông minh sáng tạo
và có nhiều tình huống. Trong bóng chuyền có rất nhiều các kĩ thuật nhưng
các kĩ thuật chính có trong bóng chuyền là: kĩ thuật phát bóng (phát bóng cao
tay, thấp tay...); kĩ thuật đỡ bóng; kĩ thuật chuyền bóng (chuyền bóng thấp
tay; chuyền bóng cao tay), kĩ thuật chắn bóng; kĩ thuật đập bóng.
Đặc điểm tâm lí trong hoạt động của VĐV bóng chuyền được xác định
bởi tính chất của trận đấu và các yếu tố khách quan đến từ mọi phía trong thi
đấu. Ngoài ra, các yếu tố trong trận đấu đều tạo cho các VĐV khi thi đấu cảm
thấy căng thẳng, do đó các VĐV thi đấu đỉnh cao đều có sự tập trung và tâm
lí rất vững. Các dạng hành động chủ yếu của một VĐV bóng chuyền là: di
chuyển nhanh, những động tác đỡ bóng, những động tác nhảy và hành động
đập bóng. Sự khác biệt nhất của kĩ thuật trong môn Bóng chuyền là thời gian
tiếp xúc với bóng rất ngắn. Tất cả những hành động vận động luôn biến đổi.
Trong quá trình luyện tập VĐV bóng chuyền phải nắm vững toàn bộ hệ thống
kỹ năng vận động trên cơ sở số lượng các động tác kỹ thuật tấn công và
phòng thủ. Tính phức tạp của hoạt động thi đấu được biểu hiện ở chỗ tất cả
các động tác kỹ thuật phải được áp dụng trong sự phối hợp và trong những
điều kiện khác nhau đòi hỏi VĐV phải có độ chính xác và năng lực phân biệt
động tác tốt, biết chuyển đổi nhanh chóng từ những động tác kỹ thuật này
sang động tác kỹ thuật khác.


17

các hoạt động của VĐV bóng chuyền phụ thuộc vào sự phối hợp chiến
thuật của đồng đội. Việc tạo ra các tình huống để có điều kiện tốt nhất thực
hiện các động tác dự định, che dấu các ý đồ và hoạt động. Tất cả điều đó đòi
hỏi VĐV bóng chuyền phải có tư duy chiến thuật. Khi thực hiện một động tác
kỹ thuật nào đó, VĐV không chỉ thực hiện chiến thuật đúng, mà còn phải có
biện pháp thực hiện phù hợp. Trong hoạt động về tư duy chiến thuật đòi hỏi
phải phát triển cao khả năng cảm giác không gian, sự linh hoạt trong nhận
định tình huống và cách xử lý các tình huống. Mỗi trận bóng thường có nhịp
độ vận động rất cao, thời gian kéo dài, sự căng thẳng khi thi đấu, ảnh hưởng
của khán giả đối với mình. Do đó môn bóng chuyền đòi hỏi người chơi, hay
người tập luyện môn này nhất là các vận động viên thi đấu có trình độ cao
phải có tâm lí vững vàng, phẩm chất và ý chí rất cao. Bóng chuyền là môn thể
thao tập thể, thành tích có được là cố gắng của cả tập thể. Mỗi một người
trong đội có những chức năng và nhiệm vụ riêng, nhưng phải biết kết hợp của
cả đội thì mới thành thể thống nhất.
Cùng với sự phát triển của môn bóng chuyền thế giới, môn bóng
chuyền Việt Nam cũng đang từng bước phát triển để phù hợp với xu thế phát
triển chung của thế giới. Hiện nay, trong thi đấu bóng chuyền hiện đại đã sử
dụng chiến thuật tấn công tầm cao, xa lưới nhanh và biến hoá rất đa dạng.
Như vậy, chúng ta đã thấy được việc huấn luyện kĩ thuật đã đạt đến một mức
cao hơn giúp VĐV ngày càng hoàn thiện hơn về mọi mặt. Muốn thực hiện
được chiến thuật này vận động viên phải ngày càng phát triển và phải đáp ứng
được các yếu tố chính của bóng chuyền là: chiều cao - sức mạnh - sức bền.
* Chiều cao:
Chiều cao trong bóng chuyền chỉ người cao, tức chiều cao đứng tay với
(một tay và hai tay), bật tại chỗ, bật có đà cao và ở chừng mực nhất định, thể
hiện ở khả năng vươn xa, yếu tố này tạo điều kiện cho VĐV có thể chống chế

18

tầm không gian, chiều cao theo chiều thẳng đứng và không gian theo chiều
ngang.
* Sức mạnh:
Đó là một trong những tố chất thể lực cơ bản có quan hệ mật thiết với
các tố chất sức nhanh và khả năng phối hợp vận động. Đặc biệt, ngoài các
môn thể thao khác thì tố chất sức mạnh trong môn bóng chuyền là yếu tố ảnh
hưởng trực tiếp tới việc tiếp thu kỹ thuật cơ bản có ảnh hưởng tới trạng thái
tâm lí của VĐV trong tập luyện và thi đấu.
* Sức bền:
Là năng lực của cơ thể hoạt động trong thời gian dài và chống lại mệt
mỏi. Nếu huấn luyện mà không tạo ra mệt mỏi thì chức năng của cơ thể
không thể nâng cao được. Mặt khác mệt mỏi lại làm cho năng lực vận động
của cơ thể giảm sút, hạn chế sự phát huy trình độ kỹ thuật. Do vậy, trong huấn
luyện môn bóng chuyền sức bền là yếu tố đặc trưng và rất quan trọng.
1.5. Đặc điểm kĩ thuật phát bóng trong môn bóng chuyền
Trong môn Bóng chuyền có các kỹ thuật chính là:
+ Kĩ thuật phát bóng (phát bóng cao tay trước mặt, chạy lấy đá bật nhảy
phát bóng...).
+ Kĩ thuật đỡ bóng.
+ Kĩ thuật chuyền bóng (chuyền bóng thấp tay, chuyền bóng cao tay).
+ Kĩ thuật đập bóng.
+ Kĩ thuật chắn bóng.
Phát bóng là kĩ thuật để mở đầu cho các tình huống diễn ra trong các
trận đấu, ngoài ra còn mang tính chất tấn công. Phát bóng cao tay trước mặt là
kĩ thuật thường đem lại điểm số trực tiếp cho đội nếu VĐV biết sử dụng tốt kĩ
thuật, kết hợp với óc quan sát và sử dụng lực hợp lí.
+ Kĩ thuật phát bóng có đặc điểm:

19

- Phát bóng là kĩ thuật cá nhân, người thực hiện quả phát bóng có
quyền thực hiện kĩ thuật theo sở trường.
- Phát bóng là kĩ thuật chủ yếu tại chỗ (tuy nhiên VĐV có thể chạy lấy
đà kết hợp bật nhảy để phát bóng), nhưng trong khu vực quy định; phát bóng
tốt sẽ gây khó khăn cho đối phương.
- Phát bóng tốt sẽ thắng điểm trực tiếp hoặc phá vỡ chiến thuật phòng
ngự của đối phương.
1.6. Một số yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả phát bóng
Phát bóng là một trong những kĩ thuật mở màn cho trận đấu, hiệp đấu
nó có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Phát bóng đảm bảo hiệu quả cao, nhất là
phát bóng cao tay tạo ra các tình huống ăn điểm trực tiếp. Tính hiệu quả khi
phát bóng thể hiện bằng sự gây khó khăn cho đối phương, nếu có các yếu tố
tốc độ, chiến thuật, điểm rơi và sức mạnh. Thực hiện được điều đó sẽ tạo cho
đồng đội tâm lí vững vàng, đỡ tốn sức và khả năng thực hiện phối hợp các
hoạt động khác được dễ dàng, tự tin và có độ chuẩn xác cao. Các yếu tố chính
ảnh hưởng đến hiệu quả phát bóng: các yếu tố kỹ thuật, các yếu tố thể lực.
1.6.1. Các yếu tố kĩ thuật
Yếu tố kĩ thuật có tầm quan trọng đặc biệt đối với hiệu quả phát bóng.
Nếu kĩ thuật chưa đạt được tới kĩ xảo tự động hoá thì trong khi thực hiện kĩ
thuật phát bóng sẽ thể hiện rất nhiều sai lầm.
Các yếu tố của kĩ thuật phát bóng: tư thế chuẩn bị, tung bóng, đánh
bóng, cách dùng lực, điểm tiếp xúc bóng...
Nhất là đối với kĩ thuật phát bóng cao tay, muốn thực hiện tốt được quả
phát bóng thì VĐV phải biết kết hợp các yếu tố như: tung bóng, tiếp xúc
bóng, cách dùng lực... lại với nhau thì sẽ có được một quả phát bóng nguy
hiểm gây khó khăn cho đội bạn.
1.6.2. Các yếu tố thể lực

20

Thể lực là một trong những yếu tố quan trọng trong việc tập luyện và
thi đấu môn bóng chuyền. Thể lực là nền tảng cho mỗi vận động viên để thực
hiện các kĩ thuật và mọi hành vi chiến thuật, trình độ thể lực không cao sẽ
không đáp ứng được quá trình thi đấu căng thẳng và liên tục trong thời gian
dài. Đặc biệt là thể lực rất quan trọng trong kĩ thuật phát bóng vì nếu thể lực
tốt thì sẽ duy trì được uy lực của mỗi quả phát bóng trong suốt trận đấu. Các
yếu tố thể lực liên quan đến hiệu quả phát bóng là sức mạnh trong phát bóng,
chân bật nhảy, khả năng dùng lực của cánh tay khi phát bóng.
Các môn thể thao tập thể nói chung và đặc biệt là môn bóng chuyền
đều giúp cho người tập phát triển các tố chất thể lực. Trong thi đấu bóng
chuyền, thời gian thi đấu dài, mật độ vận động lớn cho nên về cuối trận thể
lực thường giảm sút. Vì vậy, trong tập luyện hay thi đấu môn bóng chuyền,
ngoài việc đòi hỏi có trình độ kĩ thuật cao còn phải có thể lực chuyên môn
thật tốt.
1.7. Các giai đoạn huấn luyện hoàn thiện kỹ thuật phát bóng
1.7.1. Giai đoạn huấn luyện ban đầu
- Mục đích của giai đoạn này là dạy các nguyên lí kỹ thuật của động
tác, hình thành kỹ thuật thực hiện nó.
- Nhiệm vụ cụ thể là:
+ Tạo khái niệm chung về động tác, chuẩn bị tâm thế chung để tiếp thu
động tác.
+ Học từng phần, từng giai đoạn của kỹ thuật động tác mà trước đây
chưa biết.
+ Ngăn ngừa và loại trừ những cử động không cần trong thực hiện kỹ
thuật động tác.
+ Hình thành nhịp điệu chung của động tác.

21

Để giải quyết tốt các nhiệm vụ trên sử dụng một số phương pháp như:
Phương pháp sử dụng lời nói (giảng giải - nêu vấn đề): làm mẫu động
tác đảm bảo nhận thức đúng về mục đích và nhiệm vụ cần học, từ đó có
những hình dung cho việc tiếp thu kỹ thuật động tác.
- Đặc điểm, cấu trúc phương pháp:
+ Dạy học ban đầu thường sử dụng một số tổ hợp các phương pháp nổi
bật là các thông tin về cảm giác, tri giác của tai và thị giác của mắt. Chú trọng
thủ thuật làm mẫu, đặc biệt cần lưu ý làm mẫu đảm bảo độ chính xác về
hướng và biên độ.
+ Chú ý đến định hướng động tác xác định vật định hướng không gian,
âm thanh và các tín hiệu khác.
Kiểm tra việc tiếp thu: Cần chỉ rõ chỗ học sinh sai, tập trung cần thiết
vào yếu lĩnh nào và thời điểm cần thiết của việc tập trung, cần có thang đánh
giá cụ thể về mức độ sai lệch của người tập.
1.7.2. Giai đoạn huấn luyện hoàn thiện kỹ thuật
- Mục đích đưa ra trình độ tiếp thu của người học từ mức độ ban đầu về
kỹ thuật động tác lên mức độ tương đối hoàn thiện.
- Nhiệm vụ chính của giai đoạn này là:
+ Hiểu được các quy luật vận động của động tác cần học sâu hơn, chính
xác hoá kỹ thuật động tác theo các đặc tính không gian, thời gian và động lực
phù hợp với đặc điểm cá nhân của người tập.
+ Hoàn thiện nhịp điệu động tác, thực hiện động tác một cách tự nhiên
và liên tục.
+ Tạo điều kiện tiền đề thực hiện các động tác biến dạng khác.
- ở giai đoạn này, việc hoàn thiện kỹ năng vận động đã bắt đầu được
nhấn mạnh và đồng thời yêu cầu chuyển một phần kỹ năng đó thành kỹ xảo. ở

22

giai đoạn này kỹ xảo vận động sẽ được củng cố, đồng thời diễn ra quá trình tự
động hoá tinh vi nhất và theo trật tự các quá trình điều hoà thần kinh trung
ương một cách ổn định.
- Phương pháp:
áp dụng phương pháp tập luyện nguyên vẹn, hoàn chỉnh có chọn lọc đi
sâu vào chi tiết kỹ thuật.
Sử dụng phương pháp trực quan và phương thức trung gian, phân tích
tiến trình tiếp thu động tác phát hiện sai sót, các nguyên nhân nảy sinh và tìm
con đường hoàn thiện động tác.
Phát huy vai trò tập luyện bằng tư duy, việc tập luyện này phù hợp với
các bài tập cơ bản giúp cho việc có biểu tượng động tác, chính xác hoá động
tác được hình thành một cách đặc biệt sẽ giúp cho việc hình thành động tác
một cách chuẩn xác.
1.7.3. Giai đoạn hoàn thiện và nâng cao các kỹ thuật
- Mục đích của giai đoạn này là tiếp tục tiếp thu hoàn thiện kỹ thuật
động tác, ứng dụng vào thực tế của thi đấu thể thao.
- Nhiệm vụ cần giải quyết đó là:
Củng cố kỹ xảo đã có về kỹ thuật động tác.
Mở rộng các biến dạng của kỹ thuật động tác có thể thực hiện được
trong điều kiện khác nhau.
Cấu tạo lại một phần kỹ thuật động tác và tiếp tục hoàn thiện nó trên cơ
sở phát triển các tố chất thể lực.
Hoàn thiện sự cá biệt hoá kỹ thuật động tác, phù hợp với đặc điểm và
các năng lực cá nhân của người tập.
- Phương pháp:
Đối với các biện pháp mang tính ổn định tương đối, cần áp dụng

phương pháp lặp lại, kết hợp với sự phối hợp các phương pháp biến đổi.
Đối với các động tác thuộc loại biến dạng thì phải củng cố nhờ phương
pháp biến đổi lặp lại. Tức là lặp lại các kỹ thuật động tác được phối hợp lúc


23

đầu với sự thay đổi điều kiện vận động ở mức hạn chế và sau đó ở mức độ
cao hơn.


24

Chương 2
Nhiệm vụ - phương pháp - tổ chức nghiên cứu
2.1. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để giải quyết mục đích nghiên cứu, đề tài đề ra các nhiệm vụ sau:
* Nhiệm vụ 1:
Đánh giá thực trạng hiệu quả kỹ thuật phát bóng cao tay trước mặt cho
đội tuyển bóng chuyền nam của Trường THPT Xuân Hoà.
* Nhiệm vụ 2:
Lựa chọn và áp dụng bài tập để nâng cao hiệu quả kỹ thuật phát bóng cao
tay trước mặt cho đội tuyển bóng chuyền nam của Trường THPT Xuân Hoà.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu
Chúng tôi sử dụng phương pháp này nhằm tham khảo tổng hợp hệ
thống hoá các nguồn kiến thức có liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu, hình
thành cơ sở lí luận, xây dựng giả thiết khoa học, xác định mục đích, nhiệm vụ
nghiên cứu. Đồng thời cũng thông qua phương pháp này, chúng tôi có cơ sở
lựa chọn, ứng dụng và kiểm chứng được hiệu quả các bài tập giúp nâng cao

hiệu quả kỹ thuật phát bóng cao tay cho đội tuyển bóng chuyền nam của
Trường THPT Xuân Hoà.
2.2.2. Phương pháp phỏng vấn
Đây là phương pháp khi sử dụng cần đưa ra hệ thống các câu hỏi cho
đối tượng và dựa vào các câu trả lời để trao đổi thông tin về vấn đề nghiên
cứu, rút ra kết luận chính xác, khách quan, có chất lượng. Nội dung phỏng
vấn của chúng tôi quan tâm các vấn đề thực trạng việc giảng dạy kỹ thuật phát
bóng cao tay cho đội tuyển bóng chuyền nam Trường THPT Xuân Hoà. Bên
cạnh đó, chúng tôi tiến hành phỏng vấn các giáo viên, huấn luyện viên trong


25

việc lựa chọn các test kiểm tra và các bài tập nhằm nâng cao kỹ thuật phát
bóng cao tay trước mặt của đối tượng được nghiên cứu.
2.2.3. Phương pháp quan sát sư phạm
Phương pháp này sẽ giúp chúng tôi tiếp cận với đối tượng nghiên cứu
nhằm mục đích tìm được những ưu điểm, nhược điểm của đối tượng nghiên
cứu. Chúng tôi đã sử dụng phương pháp này trong việc quan sát các buổi tập
luyện và thi đấu của đội tuyển bóng chuyền nam để đánh giá việc tiếp thu các
kỹ thuật, từ đó đưa ra các bài tập phù hợp.
2.2.4. Phương pháp kiểm tra sư phạm
Chúng tôi sử dụng phương pháp này trong cả hai giai đoạn trước thực
nghiệm và sau thực nghiệm dưới dạng các test đánh giá sự phát triển của kỹ
thuật phát bóng của nhóm được đánh giá và mức độ hiệu quả của các bài tập
đó.
2.2.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Chúng tôi sử dụng phương pháp này để kiểm nghiệm tính khoa học,
tính thực tiễn và tính hiệu quả của các bài tập về cả lí thuyết lẫn thực hành.
Tiến hành thực nghiệm so sánh hai nhóm đối tượng của đội tuyển bóng

chuyền nam Trường THPT Xuân Hoà và chia thành hai nhóm, nhóm đối
chứng và nhóm thực nghiệm.
+ Nhóm thực nghiệm: 9 học sinh
+ Nhóm đối chứng:

9 học sinh

Chương trình thực nghiệm được áp dụng 6 tuần cả hai nhóm đều thực
hiện luyện tập theo kế hoạch huấn luyện của đội tuyển bóng chuyền nam
Trường THPT Xuân Hoà. Với nhóm đối chứng sử dụng bài tập cũ, nhóm thực
nghiệm sử dụng các bài tập nâng cao kỹ thuật phát bóng cao tay trước mặt
mới vào trong tập luyện.
2.2.6. Phương pháp toán học thống kê
Để phân tích kết quả nghiên cứu, chúng tôi sử dụng phương pháp toán
học thống kê với một số công thức sau: