T.26 Từ trường của ống dây có dòng điện chạy qua

TUẦN 13
Bài 24
Tiết 26

Ngày soạn: 06 / 11 / 2010

T Ừ TR ƯỜNG ỐNG DÂY CĨ DỊNG ĐI ỆN CH ẠY QUA

I/Mục tiêu:
*Kiến thức:
-So sánh được từ phổ của ống dây có dòng điện chạy qua với từ phổ của thanh nam
châm thẳng.
-Vẽ được đường sức từ biểu diễn từ trường của ống dây.
-Vận dụng qui tắc nắm tay phải để xác đònh chiều đường sức từ của ống dây có dòng
điện chạy qua khi biết chiều dòng điện và ngược lại
*Kỹ năng:
-Tạo ra được từ phổ của ống dây có dòng điện chạy qua.
-Vẽ đường sức từ của từ trường ống dây có dòng điện đi qua và xác đònh được chiều của
đường sức từ
*Thái độ:
-Thận trọng, khéo léo khi làm thí nghiệm
II/Chuẩn bò:
*Chuẩn bò của giáo viên:
-Mỗi nhóm:
+1 nguồn điện 6V
+1 tấm nhựa có luồn sẵn các vòng dây của một ống dây dẫn
+1 ít mạt sắt
+1 bút dạ
+1 công tắc, 3 đoạn dây dẫn
-Cả lớp:
Hình 24.3; 24.4; 24.5; 24.6 SGK

-Phương án tổ chức:
+Chia lớp thành 3 nhóm, dạy theo góc
+Hợp tác theo nhóm nhỏ
*Chuẩn bò của học sinh:
+Nghiên cứu bài trước
+Vẽ và xác đònh được chiều của đường sức từ của nam châm thẳng
+Giấy, bút dạ
III/ Hoạt động dạy học: 45ph
1)Ổn đònh tình hình lớp: 1ph
-Kiểm diện học sinh:
-Chấn chỉnh lớp
2)Kiểm tra bài cũ: 6ph
-Gv:
+Nêu cách tạo ra từ phổ và đặc điểm từ phổ của nam châm thẳng?
+Nêu qui ước về chiều đường sức từ?
+Vẽ và xác đònh chiều đường sức từ biểu diễn từ trường của nam châm thẳng?
-Hs:
+Muốn tạo ra từ phổ chỉ cần rắc mạt sắt lên tấm nhựa đặt trong từ trường.


Đặc điểm từ phổ của nam châm thẳng là những đường cong nối từ cực nầy sang cực kia
của nam châm, càng ra xa nam châm những đường nầy càng thưa dần
+Qui ước chiều đường sức từ: Ở bên ngoài thanh nam châm đường sức từ có chiều đi
ra từ cực Bắc, đi vào cực Nam của nam châm
+Vẽ và xác đònh chiều đường sức từ của nam châm thẳng
N

S

3)Giảng bài mới: 37ph

a-Giới thiệu bài: 1ph
Chúng ta biết từ phổ và các đường sức từ biểu diễn từ trường của thanh nam châm
thẳng. Xung quanh dòng điện có từ trường. Từ trường của ống dây có dòng điện chạy qua
thì được biểu diễn như thế nào?
b-Tiến trình bài dạy: 36ph
TG

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

Nội dung

15ph Hoạt động 1: Tạo ra và quan sát từ phổ của ống dây có dòng điện chạy qua
-Hãy nêu cách tạo ra từ phổ -H/s nêu được cách tạo ra I)Từ phổ, đường sức
của ống dây có dòng điện từ phổ của ống dây có dòng tư øcủa ống dây có
chạy qua ?
điện chạy qua: Rắc đều dòng điện chạy qua:
một lớp mạt sắt trên tấm 1.Thí nghiệm:
nhựa có luồn sẵn các vòng
SGK
dây của một ống dây. Cho
dòng điện chạy qua ống
dây, gõ nhẹ tấm nhựa
Gv nêu tóm tắt mục -Lắng nghe để biết cách
tiêu, và cách thực hiện học tập
nhiệm vụ của các góc -Quan sát suy nghó và lựa
(chiếu trên màn hình và chọn góc phù hợp với
dán ở các góc), thời gian phong cách học của mình
-Tại các góc h/s phân công

mỗi góc là 5ph
nhiệm vụ nhóm trưởng, thư
*Góc quan sát:
ký trong nhóm
+Mục tiêu:
-Làm thí nghiệm tạo ra từ -Làm việc theo cặp nhóm
phổ của ống dây có dòng để tìm hiểu các nhiệm vụ
điện. Quan sát từ phổ bên của các góc
trong và bên ngoài ống dây
-Trả lời câu hỏi C1
-Rút ra được các nhận xét
*Góc vẽ hình:
và kết luận, ghi kết quả
+Mục tiêu:
-Từ thí nghiệm tạo ra từ vào phiếu học tập
phổ của ống dây có dòng -H/s luân chuyển kiĨm tra
điện chạy qua, dựa vào các nhau qua các góc để hoàn
đường mạt sắt vẽ một vài thành nhiệm vụ
-Dán kết quả của các nhóm
đường sức từ của ống dây
tại các góc tương ứng
-Trả lời câu C2


*Góc phân tích:
+Mục tiêu:
-Từ thí nghiệm tạo ra từ
phổ của ống dây có dòng
điện chạy qua, đặt các kim
nam châm lên một đường

sức từ để vẽ mũi tên chỉ
chiều của đường sức từ
-Trả lời câu C3
-Hướng dẫn h/s về các góc
xuất phát theo phong cách
học
-Quan sát, theo dõi hoạt
động của các nhóm và hỗ
trợ khi hs yêu cầu
-Nhắc nhở học sinh luân
chuyển góc theo nhóm
Hướng dẫn học sinh báo
cáo kết quả
-Yêu cầu đại diện nhóm
học sinh báo cáo kết quả
trên bảng từ góc quan sát,
góc vẽ hình, góc phân tích
-Nhận xét bổ sung ý kiến
sau khi nghe báo cáo

-Mỗi nhóm cử 1 đại diện
lên báo cáo kết quả. Hai
nhóm còn lại theo dõi so
sánh với kết quả của nhóm
mình
-Nhóm khác nêu câu hỏi
nhận xét, bổ sung

-Gv thông báo: Hai đầu của
ống dây có dòng điện chạy

qua cũng là hai từ cực. Đầu
có các đường sức từ đi ra
gọi cực Bắc, đầu có các
đường sức từ đi vào gọi cực
Nam
-Từ kết quả nghiên cứu ở -H/s rút ra kết luận
các nhóm ta rút ra được kết
luận gì về từ phổ, đường
sức từ ở hai đầu ống dây có
dòng điện chạy qua?

2.Kết luận:
a)Phần từ phổ ở bên
ngoài của ống dây
có dòng điện chạy
qua rất giống phần
từ phổ ở bên ngoài
thanh nam châm.
Trong lòng ống dây
cũng có các đường
sức từ, được sắp xếp
gần như song song
với nhau


b)Đường sức từ của
ống dây là những
đường cong khép kín
c) Giống như thanh
nam châm tại hai

đầu ống dây, các
đường sức từ có
chiều cùng đi vào
một đầu và cùng đi
ra ở đầu kia
11ph Hoạt động 2: Tìm hiểu qui tắc nắm tay phải
-Gv: Từ trường do dòng -H/s nêu dự đoán, và cách
điện sinh ra, vậy chiều của kiểm tra sự phụ thuộc của
đường sức từ có phụ thuộc chiều đường sức từ vào
vào chiều của dòng điện chiều của dòng điện
hay không?
Làm thế nào để kiểm tra
được điều đó?
-Tổ chức cho h/s làm thí -H/s tiến hành làm thí
nghiệm kiểm tra dự đoán nghiệm kiểm tra theo
theo nhóm và hướng dẫn nhóm. So sánh kết quả thí
thảo luận kết quả thí nghiệm với dự đoán ban
nghiệm → Rút ra kết luận
đầu → Rút ra kết luận:
Chiều đường sức từ của
dòng điện trong ống dây
phụ thuộc vào chiều dòng
điện chạy qua các vòng
dây
-Gv: Để xác đònh chiều
đường sức từ của ống dây
có dòng điện chạy qua
không phải lúc nào cũng
cần có kim nam châm thử,
hoặc phải tiến hành thí

nghiệm mà người ta đã sử
dụng qui tắc nắm tay phải
để có thể xác đònh dễ dàng
-Yêu cầu h/s nghiên cứu -H/s làm việc cá nhân
qui tắc nắm tay phải ở phần nghiên cứu qui tắc nắm tay
2 → Gọi h/s phát biểu qui phải trong SGK
tắc
Vận dụng xác đònh chiều
đường sức của ống dây
trong thí nghiệm trên, so
sánh với chiều đường sức
từ đã xác đònh bằng nam

II)Qui tắc nắm tay
phải:
1.Chiều đường sức từ
của ống dây có dòng
điện chạy qua phụ
thuộc vào yếu tố
nào?
Chiều đường sức từ
của ống dây phụ
thuộc vào chiều của
dòng điện chạy qua
các vòng dây

2.Quy tắc nắm tay
phải:
Nắm bàn tay phải,
rồi đặt sao cho bốn

ngón tay hướng theo
chiều dòng điện
chạy qua các vòng
dây thì ngón tay cái


châm thử

-Gv: Qui tắc nắm tay phải
giúp ta xác đònh chiều
đường sức từ ở trong lòng
ống dây hay ngoài ống
dây?
-Biết chiều đường sức từ
trong lòng ống dây, suy ra
chiều đường sức từ bên
ngoài ống dây như thế nào?
-Đổi chiều dòng điện chạy
trong các vòng ống dây,
kiểm tra lại chiều đường
sức từ bằng nắm tay phải
10ph Hoạt động 3:
*Vân dụng:
-Yêu cầu h/s trả lời câu C4
+Muốn xác đònh tên từ cực
của ống dây cần biết gì?
+Xác đònh bằng cách nào?
-Yêu cầu h/s trả lời câu C5ø
Muốn xác đònh chiều dòng
điện chạy qua các vòng dây

cần biết gì? Vận dụng qui
tắc nắm tay phải trong
trường hợp nầy như thế
nào?
-Yêu cầu h/s trả lời câu C6

choãi ra chỉ chiều
của đường sức từ
trong lòng ống dây

-Qui tắc nắm tay phải giúp
ta xác đònh chiều đường sức
từ trong lòng ống dây

-H/s nêu cách xác đònh

- 1, 2 h/s xác đònh chiều
đường sức từ khi đổi chiều
dòng điện chạy trong vòng
ống dây
Vận dụng, Củng cố
III)Vận dụng:
-C4:
*C4:
Đầu A là cực Nam, đầu B Đầu A là cực Nam,
là cực Bắc
đầu B là cực Bắc
-C5:
*C5:
Kim nam châm bò vẽ sai Kim nam châm bò vẽ

chiều là kim số 5. Dòng sai chiều là kim số 5
điện trong ống dây có
chiều đi ra ở đầu dây B

-C6:
*C6:
Đầu A của cuộn dây là cực Đầu A của cuộn dây
Bắc, đầu B là cực Nam
là cực Bắc, đầu B là
cực Nam

*Củng cố:
-Phát biểu qui tắc nắm bàn -Gọi h/s phát biểu
tay phải?
-Cho h/s đọcphần: Có thể
em chưa biết
4)Hướng dẫn về nhà: 1ph
-Học thuộc qui tắc nắm tay phải, vận dụng thành thạo qui tắc
-Làm bài tập từ 24.1 đến 24.5 SBT
-Nghiên cứu trước bài 25: Sự nhiễm từ của sắt, thép _ Nam châm điện
IV/Rút kinh nghiệm bổ sung:


GÓC QUAN SÁT

1/Mục tiêu:
-Làm thí nghiệm tạo ra từ phổ của ống dây có dòng điện chạy qua
-Quan sát từ phổ bên trong và bên ngoài ống dây so sánh với từ phổ của thanh nam châm
cho biết chúng có gì giống và khác nhau
2/Nhiệm vụ:

-Tiến hành thí nghiệm tạo ra từ phổ của ống dây có dòng điện chạy qua
-Trả lời câu C1 SGK

PHIẾU HỌC TẬP 1
1/-Mắc mạch điện như sơ đồ:

A

-Rắc đều một lớp mạt sắt lên tấm nhựa có luồn sẵn các vòng dây của một ống dây dẫn có
dòng điện chạy qua rồi gõ nhẹ
2/ Từ phổ của thanh nam châm và ống dây có dòng điện chạy qua có gì giống và khác
nhau:
*Giống nhau:
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
...................
*Khác nhau:
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
...................


GÓC VÏẼ HÌNH

1/ Mục tiêu:
Từ thí nghiệm tạo ra từ phổ của ống dây có dòng điện chạy qua, dựa vào các đường mạt

sắt vẽ một vài đường sức từ của ống dây
-Nhận xét hình dạng của các đường sức từ
2/ Nhiệm vụ:
-Dựa vào các đường mạt sắt của ống dây có dòng điện chạy qua vẽ một vài đường sức từ
-Trả lời câu C2 SGK

PHIẾU HỌC TẬP 2
1/ Vẽ một vài đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua

I

I

2/ Nhận xét gì về hình dạng của các đường sức từ?
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
.........................


GÓC PHÂN TÍCH

1/ Mục tiêu:
-Từ thí nghiệm tạo ra từ phổ của ống dây có dòng điện chạy qua, đặt các kim nam châm
nối tiếp nhau trên một đường sức từ. Vẽ mũi tên chỉ chiều các đường sức từ
-Nhận xét về chiều của đường sức từ ở hai đầu ống dây với chiều đường sức từ ở hai cực
của thanh nam châm
2/ Nhiệm vụ:

-Dựa vào các đường mạt sắt của ống dây có dòng điện chạy qua đặt các kim nam châm
trên một đường sức từ, xác đònh chiều của các đường sức từ
-Trả lời câu C3 SGK
PHIẾU HỌC TẬP 3
-Vẽ mũi tên chỉ chiều của các đường sức từ của ống dây có dòng điện chạy qua:

-Nhận xét về chiều của đường sức từ ở hai đầu ống dây so với chiều của đường sức từ ở hai
cực của thanh nam châm?


..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
................................