Làng Vũ Đại của Nam Cao

LÀNG VŨ ĐẠI CỦA NAM CAO
Làng Vũ Đại ngoài đời ( thôn Nhân Hậu, xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam) cách thành phố Phủ
lý khoảng hơn 40km. Đường xá gồ ghề, nhưng đến đây rồi thì chúng tôi không hề hối tiếc.
Chàng trai Trần Hữu Tri lấy bút danh Nam Cao là để nhớ đến mảnh đất thân thương thuộc về Cao Đà tổng,
Nam Sang phủ.
Làng Đại Hoàng, hay thôi Đại Hoàng, xã Đại Hoàng cũng thế vì ở đây nhất thôn, nhất làng, nhất xã) đã
nhiều lần đổi tên và sát nhập nay có tên là thôn Nhân Hậu thuộc xã Hòa Hậu. Cái tên Vũ Đại trong tác
phẩm của Nam Cao bắt nguồn từ chữ Đại trong Đại Hoàng rồi. Đại Hoàng có nghề dệt vải lâu đời , có
giống chuối ngự tiến vua nổi tiếng và giống hồng đặc sản. Người Đại Hoàng hầu hết, nếu không phải là tất
cả đều mang họ Trần (mẹ và vợ của nhà văn Nam Cao cũng họ Trần).
Chí Phèo là người thiên hạ dạt về , ở một thời gian rồi lại đi đâu không ai rõ. Ngoài đời , đó là một gã đàn
ông cục cằn có “tên gốc” là Chí trú trong điếm chợ , ai thuê gì làm nấy. Anh ta hay chớt nhả với đàn bà
con gái. Mỗi lần xin được tiền các bà giầu có trong làng hoặc trả tiền công thì đều uống rượu say khướt rồi
về điếm nằm phèo. Cũng có người nói là anh ta hay được thuê mổ lợn , có tài làm món phèo nên mới gọi là
Chí Phèo. Nhưng Chí không rạch mặt ăn vạ , không gây gổ khi say tuy mặt anh ta nom dữ tợn và hay bị
người ta đem ra dọa trẻ con. Tính cách ghê gớm của Chí trong truyện là được lấy từ 5-7 gã nát rượu nổi
tiếng trong làng, mỗi gã “góp” một tý. Chí ở ngoài đời không tư thông với bà ba, không đâm chết Bá Kiến,
không rạch bụng tự tử. Và điều quan trọng nhất là anh ta không hề có tình ý với Thị Nở.
Thị Nở cũng là một nhân vật có thật. Chị ta chính là mợ của …Nam Cao! Cậu của nhà văn vì nghèo , vì
mối lái hay vì lý do nào đó mà chấp nhận kết duyên với cô thôn nữ quá xấu xí và không thật tính. Thị Nở
(đúng là tên như vậy) ngay cả một bữa cơm bình thường cũng không biết nấu cho chồng ăn. Nhưng chị ta
không tơ tưởng đến gã đàn ông nát rượu. Không chửa hoang mà rất chính chuyên. Thị Nở ngoài đời sinh
được một cậu con trai bình thường (người này chết bệnh khi còn trẻ). Thật ra, chị ta đã cho nhân vật của
Nam Cao mượn tên và tính cách . “Người yêu Chí Phèo” là người đàn bà sống ở một làng mà ngày nay
người ta gọi là thôn Nhân Tiến. Chị ta có chồng, có con, không hề xấu, không hề vô duyên. “Kết” với Chí
Phèo vì hàng ngày chị ta đi cất trứng ở bên kia sông về qua điếm chợ rất sớm, hay bị gã này chòng ghẹo.
Có thế cuộc hôn nhân của chị ta vốn cũng chẳng hạnh phúc gì. Khi Chí bỏ làng Đại Hoàng đi biệt tăm thì
chị này cũng mất tích một thời gian rồi lại trở về với chồng con. Nay thì các con của “chị” cũng đã “trăm
tuổi”, chỉ còn cháu chắt.
Về Nhân Hậu, điểm đến đầu tiên dĩ nhiên là Nhà tưởng niệm nhà căn liệt sĩ Nam Cao và mộ của ông. Tiếp
đến là ngôi nhà và vườn hồng đặc sản của em trai nhà văn, ông Trần Hữu Đạt, người còn nhớ rõ những

nguyên mẵu mà Nam Cao dựa vào đẻ khắc họa nhân vật. Nhưng chúng ta cũng chẳng thể không đến thăm
ngôi nhà của Bá Kiến, nơi diễn ra những hành động trái với thuần phong mỹ tục giữa bà chủ phốp pháp và
gã người ở trẻ trai, lực lưỡng, nơi tên cường hào lạnh lùng bày mưu đẩy người ta xuống sông rồi lại làm ra
vẻ cứu người ta lên để được hàm ơn.
Ngôi nhà cột lim lợp ngói âm dương vẫn còn nguyên vẹn , chỉ thiếu dãy nhà ngang , đúng trên khuôn viên
cũ. Bối cảnh xung quanh cũng u tịch và cổ rất hợp với tâm trạng của khách muốn tìm về chốn xưa. Chỉ có
điều chủ đã đổi nhiều lần . Bá Kiến ngoài đời gọi là Bá Bính, giàu có, mua được chức nghị viên. Ông ta
thâm hiểm khét tiếng nhưng bề ngoài rất mềm mỏng, chẳng mấy khi tỏ vẻ hách dịch với dân. Khôn ngoan
lọclõi, ông ta hại người mà người ta không hay. Truyện của Nam Cao xuất bản được ít lâu thì tiếng tăm dội
về làng. Bá Bính gặp thân phụ của nhà văn, ngọt nhạt: “Ông có phúc đẻ thằng con viết sách chửi cả làng.”
Bá Kiến trong truyện ác độc hơn và bị đâm chết có lẽ là do tình cảm giai cấp của nhà văn chi phối. Ngoài
đời, Bá Bính ốm chết mấy năm sau Cách mạng tháng Tám. Thời Nam Cao làm Chủ tịch Ủy ban kháng
chiến ở xã, Bá Bính hễ gặp Nam Cao là lên tiếng chào từ xa, bất kể ông ta là người hơn tuổi. Con của ông
ta nhiều người tham gia Cách mạng, có cả một vị lên đến chức Đại tá Quân đội nhân dân Việt nam.
Bá Bính có người vợ ba tên là Yêm. Bà ta cũng được gọi là bà Ba như trong truyện . Quả thật, bà ta tư
thông với một gã trai là kẻ ăn người ở trong nhà, nhưng không phải chí Phèo. Anh Chí ngoài đời chẳng


liên quan gì tới nhà Bá Bính. Bà này chẳng đến nỗi cay nghiệt với người làng, con cái của bà cũng chẳng
đển nỗi nào, có người là bạn học của ông Đạt. Tuy nhiên, năm 1954, do nghe những lời đồn đại về sự
trừng phạt của chính quyền mới đối với cường hào ác bá mà bà ta hoảng loạn, treo cổ chết trên cành nhãn.
Bến đò xưa không còn. Thay vào đó là cây cầu tạm. Cái lò gạch cũ nổi tiếng, nơi Chí Phèo của Nam Cao
bị bỏ rơi và nơi Thị Nở văn học nghĩ đến khi sờ cái bụng căng phồng, cũng bị phá từ lâu. Nơi đó giờ mọc
lên những cụm tre chắn sóng. Thật may, vẫn còn vườn chuối ven sông, chỗ Thị Nở kín nước ngủ quên
dưới ánh trăng và gặp Chí Phèo. Giống chuối Đại Hoàng quả nhỏ và thơm phức được Quĩ môi trường toàn
cầu đầu tư để bảo vệ gien quí.