Lối sống tiêu cực của một bộ phận giới trẻ việt nam hiện nay dưới lăng kính học thuyết hành vi con người của freud (TT)

H C VI N CHÍNH TR QU C GIA H

CHÍ MINH

NGUY N TH BÍCH H NG

LèI SèNG TI£U CùC CñA MéT Bé PHËN GIíI TRÎ
VIÖT NAM HIÖN NAY D¦íI L¡NG KÝNH HäC THUYÕT
HµNH VI CON NG¦êI CñA FREUD
Chuyên ngành: CNDVBC & CNDVLS
Mã s

: 62 22 03 02

TÓM T T LU N ÁN TI N S

HÀ N I - 2015


CÔNG TRÌNH
C HOÀN THÀNH T I
H C VI N CHÍNH TR QU C GIA H CHÍ MINH

Ng

ih

ng d n khoa h c: GS. TS. Nguy n Tr ng Chu n

Ph n bi n 1: .............................................................................

Ph n bi n 2: .............................................................................

Ph n bi n 3: .............................................................................

Lu n án s

cb ov t iH i

ng ch m lu n án c p H c vi n,

h p t i H c vi n Chính tr qu c gia H Chí Minh.
Vào h i

gi

ngày

tháng

n m

Có th tìm hi u lu n án t i:
- Th vi n Qu c gia
- Th vi n H c vi n chính tr qu c gia H Chí Minh


1

M
1. TÍNH C P THI T C A

U
TÀI LU N ÁN

Ngày nay, thanh niên và l i s ng c a thanh niên ã tr thành v n
tr ng y u, g n li n v i chi n l c phát tri n kinh t , xã h i, v n hóa
và con ng i c a
ng và Nhà n c ta. ó là m t trong nh ng v n
c p thi t
c quan tâm c a toàn th xã h i.
ng l i i m i và h i nh p qu c t trong xu h ng toàn c u hóa
ã a t n c ta thay i m i m t v kinh t - xã h i và ã thu
c
nh ng thành t u quan tr ng,
c c ng ng qu c t ánh giá cao. Trong
b i c nh ó, th h tr Vi t Nam có r t nhi u c h i h c t p, nâng cao
trình , tham gia óng góp s c l c c a mình vào công cu c xây d ng t
n c. Tuy nhiên, h i nh p và toàn c u hóa c ng gây ra nh ng khó kh n và
thách th c không nh cho t n c nói chung và th h tr nói riêng. Th c
t cho th y, th h tr r t nh y c m và d b t n th ng trong th i k h i
nh p này. Khoa h c công ngh m i, các ph ng ti n truy n thông tiên
ti n, giao l u qu c t r ng m là i u ki n t t cho gi i tr ti p c n nhanh
chóng nh ng m t u vi t, tích c c c a th gi i hi n i, ng th i h c ng
ch u nh h ng không nh t nh ng m t tiêu c c c a nó. Nh ng tiêu c c
này lan t a trong l i s ng c a m t b ph n gi i tr nh nh ng virus g m
nh m tinh th n và th ch t c a h . Có nhi u xu h ng s ng khác nhau
ang len l i trong m i thành ph n c a gi i tr nh : h c sinh ph thông,
sinh viên, công nhân, viên ch c, thanh thi u niên thành th , nông thôn và
mi n núi. T tình tr ng l i h c t p, l i lao ng t i n ch i ua òi, s ng
buông th b n thân, s ng thác lo n v i các t n n ma túy, m i dâm, r i i t i

tuy t v ng, b t c, m t ph ng h ng. Tình d c ng gi i, chuy n gi i, th m
chí hôn nhân ng gi i trong gi i tr có xu h ng ngày càng gia t ng. L i
s ng ích k , th , vô c m, thi u trách nhi m; không quan tâm t i ng i
khác; không quan tâm t i t ng lai, v n m nh t n c khác h n v i tính cách
v n có c a thanh niên tr c ây. Tình tr ng b o l c, coi th ng pháp lu t, t i
ph m v thành niên, t i ph m h c
ng ngày càng phát tri n v i nhi u d ng
r t nguy hi m nh hành ng c a các k sát nhân máu l nh tr tu i Lê V n
Luy n, Nguy n c Ngh a, Nguy n H i D ng trong m y n m g n ây.
Tình hình trên t ra cho ng và Nhà n c ta nhi m v c p bách là
ph i giáo d c chính tr t t ng cho th h tr . Cùng v i các bi n pháp
nh m t ng b c y lùi s lây lan c a l i s ng tiêu c c này, nhi u cu c
i u tra xã h i h c ánh giá th c tr ng, nhi u nghiên c u v thanh thi u
niên ã
c ti n hành. Vi c m x tìm nguyên nhân c a hi n t ng này
d i góc nhìn c a các l nh v c khoa h c khác nhau c ng ã có. Tuy nhiên,
tr c nh ng di n bi n vô cùng ph c t p v i hình th c lan truy n c a d ng


2

virus khó ki m soát, cùng v i m i nguy hi m nh t ng b ng trôi, các
nghiên c u ánh giá v th c tr ng và nguyên nhân l i s ng tiêu c c c a
m t b ph n gi i tr v n ch a áp ng
c yêu c u. H u h t các nghiên
c u ch m i t p trung vào nh ng nguyên nhân ngo i sinh v i các tác ng
ngo i c nh nh nh h ng c a du nh p l i s ng ngo i lai, v n hóa ph m,
sách báo, phim nh c h i trên internet, giáo d c b t c p c a nhà tr ng
và gia ình Do v y, còn c n ph i ti p t c nghiên c u sâu h n, r ng h n
và a d ng h n v i nhi u cách ti p c n khác nhau,

t ó có các ánh
giá úng n và tìm ra các gi i pháp phù h p nh m kh c ph c c n b nh
phát sinh t h i nh p và toàn c u hóa hi n nay.
Ng i có công l n nh t nghiên c u khám phá tâm lý hành vi con
ng i và các nghiên c u c a ông ã
c nâng lên thành h c thuy t là
Sigmund Freud (1856-1939). S.Freud là nhà khoa h c mà tên tu i c a ông
c t bên c nh nh ng tên tu i v i khác nh Archimedes, G. Galilei, I.
Newton, A. Einstein... Công lao to l n c a Freud và là c s c a h c thuy t
mang tên ông (còn
c g i là h c thuy t phân tâm - Psychoanalysis) là khám
phá ra vô th c nh m t t ng t duy n n t ng mà ông coi là nh hình và nh
h ng cho m i hành vi c a con ng i.
ánh giá v h c thuy t Freud có nhi u quan i m và ý ki n khác
nhau, th m chí có nh ng ý ki n i l p nhau. Tuy nhiên, m i ng i u
th a nh n r ng, h c thuy t Freud có tác ng và nh h ng sâu r ng n
r t nhi u l nh v c khoa h c khác nhau c a th gi i ngày nay nh tâm lý
h c, tri t h c, xã h i h c, lu t h c, v n h c ngh thu t, tôn giáo, giáo d c,
t i ph m h c, v.v..
Khám phá v vô th c c a Freud là m t cu c cách m ng trong nh n
th c v b n ch t c a hành vi con ng i, b i tr c ó ng i ta v n có xu
h ng cao ý th c nh ph n t duy ch y u c a con ng i. Freud c u trúc
b máy t duy c a con ng i thành ba thành ph n vô cùng quan tr ng là vô
th c, ti n ý th c và ý th c v i ba thành t là cái y (id), cái tôi (ego), cái
siêu tôi (superego). Các thành ph n này
c kích ho t b i xung l c bên
trong c a m i con ng i, Freud g i ó là libido, là n ng l c tính d c
nguyên th y, ó là ngu n g c d n t i m i hành vi c a con ng i. T libido,
Freud ã xác nh
c hai b n n ng i l p song l i g n bó v i nhau là

eros, ông g i là b n n ng s ng, ó là nh ng ham mu n, d c v ng và òi h i
s sinh t n c a con ng i và thanatos, Freud g i là b n n ng ch t là ngu n
g c d n t i hành vi gi n d , p phá, h y ho i, b o l c, chém gi t b t ch p
m i nguyên t c, k c ng, lu t pháp. Nh ng lu n thuy t c b n nêu trên
cùng v i các lu n quan tr ng c a h c thuy t Freud nh tâm lý ám ông,
tình d c ng gi i
u có th v n d ng lý gi i tìm c n nguyên hành vi,
l i s ng c a con ng i.


3

T góc
tri t h c có th v n d ng h c thuy t hành vi con ng i
c a Freud v vô th c, libido th hi n qua cái y, cái tôi, cái siêu tôi, b n
n ng eros, thanatos và các lu n
khác c a Freud nh là m t l ng kính
phân tích, nh n di n các hành vi l i s ng tiêu c c, suy thoái o c,
hành x b o l c, coi th ng pháp lu t c a m t b ph n gi i tr Vi t
Nam hi n nay.
Khác v i cách ti p c n theo h ng ch tìm hi u t nguyên nhân
ngo i sinh mà các nghiên c u hi n nay v l i s ng c a gi i tr th ng
ti p c n. NCS c g ng tìm hi u nguyên nhân n i sinh, t c là i tìm hi u
b n n ng g c r c a m i con ng i ho c m i nhóm c ng ng ã hình
thành hành vi c a mình
lý gi i hành vi l i s ng tiêu c c c a m t b
ph n gi i tr Vi t Nam hi n nay. Tuy nhiên, c ng c n hi u rõ thêm r ng,
b n n ng g c r luôn t n t i ti m n trong m i con ng i và là kh i
ngu n cho tính cách, hành vi t t hay x u c a con ng i. th i i nào
c ng v y, con ng i nói chung và gi i tr nói riêng u b c l

các
m c
khác nhau nh ng hành vi tích c c ho c tiêu c c c a mình.
Nh ng vào th i k
i m i và h i nh p, b n n ng g c r d n t i hành vi
tiêu c c n m trong con ng i, n m trong gi i tr có i u ki n tr i d y và
bùng phát m nh m h n tr c ây.
Nh v y, có th thông qua l ng kính h c thuy t hành vi con ng i c a
Freud
lý gi i hành vi và l i s ng tiêu c c c a m t b ph n gi i tr hi n
nay và t ó tìm
c m t ph n nguyên nhân c a c n b nh ang ti n tri n
x u c a m t b ph n gi i tr này. Tìm
c nguyên nhân c a c n b nh s là
c s cho cách i u tr hi u qu h n và t ng s c kháng cho gi i tr .
V i ý ngh a lý lu n và ý ngh a th c ti n c p thi t nh trên, nghiên
c u sinh ch n L i s ng tiêu c c c a m t b ph n gi i tr Vi t Nam hi n
nay d i l ng kính h c thuy t hành vi con ng i c a Freud
vi t lu n
án ti n s tri t h c.
Nghiên c u sinh mong mu n r ng, lu n án này s hòa cùng v i
nh ng nghiên c u theo cách ti p c n khác có th ,
t o nên b c tranh
chung nhi u m t, a s c màu và rõ nét h n v l i s ng tiêu c c c a m t b
ph n gi i tr Vi t Nam hi n nay cùng cách th c h n ch nó.
2. M C ÍCH VÀ NHI M V NGHIÊN C U

2.1. M c ích nghiên c u
Trên c s phân tích nh ng bi u hi n l i s ng tiêu c c c a m t b ph n
gi i tr hi n nay, t góc nhìn c a h c thuy t hành vi con ng i c a Freud, lu n

án phân tích c n nguyên d n n nh ng hành vi l i s ng tiêu c c y; t ó
xu t m t s gi i pháp mang tính nh h ng, nh m h n ch l i s ng tiêu c c
cho gi i tr Vi t Nam hi n nay.


4

2.2. Nhi m v nghiên c u
t
c m c tiêu nghiên c u trên, lu n án th c hi n các nhi m v sau:
M t là, nêu lên th c tr ng l i s ng tiêu c c c a m t b ph n gi i tr
Vi t Nam hi n nay và ch n nh ng l i s ng i n hình trong s ó
phân
tích, lý gi i.
Hai là, khái quát hóa nh ng n i dung c b n c a h c thuy t hành vi
con ng i Freud
c v n d ng nghiên c u.
Ba là, t các lu n thuy t, lu n phù h p c a h c thuy t hành vi con
ng i c a Freud, nh n di n, phân tích, lý gi i c n nguyên c a m t s l i
s ng tiêu c c c a m t b ph n gi i tr Vi t Nam hi n nay.
B n là, phân tích, ch ra nh ng m t giá tr và m t h n ch trong h c
thuy t hành vi con ng i c a Freud và xu t m t s gi i pháp có tính nh
h ng, nh m h n ch l i s ng tiêu c c cho gi i tr Vi t Nam hi n nay.
3.

IT

NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U

3.1.

i t ng nghiên c u
- L i s ng tiêu c c c a m t b ph n gi i tr Vi t Nam hi n nay, bao
g m thanh niên và thi u niên trong
tu i h c
ng.
- Các lu n thuy t c b n và các lu n
chính c a h c thuy t Freud
c ch n phân tích v n d ng.
3.2. Ph m vi nghiên c u
- Nghiên c u nh ng lu n thuy t c b n c a h c thuy t hành vi con
ng i c a Freud v vô th c, v c u trúc b máy tâm lý, v libido, v cái
y, cái tôi, cái siêu tôi, v b n n ng eros và thanatos cùng các lu n
v tâm lý ám ông, v tình d c ng gi i. T ó tìm ra c n nguyên
hành vi l i s ng tiêu c c c a m t b ph n gi i tr Vi t Nam,
xu t
m t s gi i pháp mang tính nh h ng nh m xây d ng l i s ng lành
m nh cho gi i tr .
- Nghiên c u t p trung vào l i s ng tiêu c c ph bi n c a m t b ph n
gi i tr Vi t Nam trong th i k
i m i. Tuy nhiên, do có nhi u l i s ng
khác nhau trong ó có nhi u d ng bi u hi n c a l i s ng khác nhau và h c
thuy t Freud l i r t r ng l n,
c p t i nhi u v n , nên lu n án ch t p
trung i sâu vào ba l i s ng tiêu c c i n hình, v i nh ng d ng bi u hi n
c l a ch n mà có th v n d ng các lu n thuy t phù h p c a h c thuy t
hành vi con ng i c a Freud phân tích, lý gi i. ó là:
+ L i s ng hành x b o l c coi th ng pháp lu t v i d ng bi u hi n
c l a ch n là hành x b o l c.
+ L i s ng h i h t, a dua ua òi v i d ng bi u hi n
c l a ch n là

ua xe trái phép, lu n án g i là v n n n ua xe trái phép.
+ L i s ng buông th b n thân v i d ng bi u hi n
c l a ch n là
ng tính luy n ái.


5
4. C

S

LÝ LU N VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

4.1. C s lý lu n
Nghiên c u d a trên quan i m và c s lý lu n c a
ng l i chính
sách c a ng C ng s n Vi t Nam; t t ng H Chí Minh v thanh thi u
niên, k th a có ch n l c các ánh giá, các t ng k t có
tin c y cao c a
các nghiên c u tr c ây.
4.2. Ph ng pháp nghiên c u
Lu n án s d ng: Ph ng pháp phân tích và t ng h p
ánh giá
t ng quan các nghiên c u v l i s ng tiêu c c c a m t b ph n gi i tr
hi n nay và các nghiên c u v h c thuy t Freud Vi t Nam; Ph ng pháp
l ch s - lôgic
nghiên c u ánh giá và phân tích nh ng lu n thuy t c
b n c a h c thuy t Freud.

ng th i, lu n án v n d ng quan i m duy v t
bi n ch ng và duy v t l ch s
phân tích, ánh giá, v n d ng h c thuy t
Freud lý gi i l i s ng tiêu c c c a m t b ph n gi i tr hi n nay.
5. ÓNG GÓP M I V KHOA H C C A LU N ÁN

1. Nghiên c u xác nh
c nguyên nhân n i sinh d n n hành vi
c a m t s l i s ng tiêu c c c a m t b ph n gi i tr Vi t Nam hi n nay,
khác bi t v i các nghiên c u v thanh thi u niên tr c ây ch nghiên c u
nguyên nhân ngo i sinh v i các tác ng ngo i c nh.
2. L n u tiên có m t nghiên c u v n d ng h c thuy t Freud
phân tích, lý gi i tâm lý hành vi c a l i s ng tiêu c c c a gi i tr , khác v i
các nghiên c u tr c ây Vi t Nam ch nghiên c u v n d ng h c thuy t
Freud trong v n h c ngh thu t, tôn giáo, tâm linh, tính cách dân t c.
3. Làm sâu s c h n tính khoa h c cho các gi i pháp c a ng và Nhà
n c ta nh m gi m thi u l i s ng tiêu c c c a gi i tr . Các gi i pháp mang
tính nh h ng trong lu n án, có th t ng t nh các gi i pháp hi n có,
song nó
c xây d ng trên c s c a m t h c thuy t n i ti ng v hành vi
con ng i là h c thuy t Freud.
6. Ý NGH A LÝ LU N VÀ Ý NGH A TH C TI N C A LU N ÁN

1. Góp ph n nghiên c u v gi i tr Vi t Nam, trong ó nghiên c u
sâu v c n nguyên hình thành ba l i s ng tiêu c c c a m t b ph n gi i tr
ang là b c xúc l n c a xã h i hi n nay, ó là: Hành x b o l c coi
th ng pháp lu t; V n n n ua xe trái phép; ng tính luy n ái.
2. Góp ph n nghiên c u, ánh giá v h c thuy t Freud Vi t Nam,
m t h c thuy t ph bi n r ng rãi trên th gi i song g n ây m i
c quan

tâm nhi u h n Vi t Nam.
3. Lu n án có th làm tài li u tham kh o cho các nghiên c u v gi i
tr Vi t Nam và v h c thuy t Freud Vi t Nam.
7. K T C U LU N ÁN

Ngoài ph n m
u, k t lu n, danh m c tài li u tham kh o, các n
ph m ã công b c a nghiên c u sinh, lu n án có k t c u 4 ch ng, 11 ti t.


6

CH
NG 1
T NG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U
LIÊN QUAN T I N I DUNG
TÀI LU N ÁN
TR

1.1. NH NG NGHIÊN C U V
VI T NAM TRONG TH I K

GI I TR
IM I

VÀ L I S NG C A GI I

1.1.1. Các t ng k t ánh giá v thanh thi u niên hi n nay
Các t ng k t ánh giá c a ng, c a oàn ch rõ m t m nh và m t
y u kém c a thanh niên Vi t Nam trong th i k

i m i hi n nay. Trong
ó, v n
o c l i s ng, tình tr ng t i ph m và t n n xã h i c a
thanh thi u niên là b c xúc l n c a xã h i.
1.1.2. i u tra xã h i h c v thanh thi u niên
ã có nhi u cu c i u tra kh o sát xã h i h c nh : i u tra kh o sát
v th c tr ng v n hóa thanh niên (2002) và Cu c i u tra qu c gia v v
thành niên và thanh niên Vi t Nam (Survey Assessment of Vietnamese
Youth SAVY1, SAVY2 - 2003, 2010). Các cu c i u tra này ch cung
c p nh ng con s v th c tr ng tình hình mà ch a i sâu vào tìm hi u l i
s ng c a gi i tr , c bi t ch a có nh ng phân tích, lý gi i tìm nguyên nhân
d n n l i s ng c a h .
1.1.3. Nghiên c u v thanh thi u niên và l i s ng c a thanh thi u
niên trong th i k
im i
Các nghiên c u v thanh niên khá phong phú. B c u các nghiên
c u ã phân tích nguyên nhân d n n nh ng h n ch tiêu c c trong l i
s ng c a m t b phân gi i tr hi n nay. Tuy nhiên, các nghiên c u m i
ch
a ra các nguyên nhân ngo i c nh tác ng d n n hành vi tiêu
c c ó nh thi u s giáo d c c a gia ình và nhà tr ng, nh h ng c a
v n hóa ph m ngo i lai, c a internet mà ch a i sâu vào c n nguyên
g c r bên trong d n n các hành vi tiêu c c nói trên. C th h n, ch a
có m t nghiên c u nào v n d ng h c thuy t Freud, h c thuy t n i ti ng
v tâm lý hành vi con ng i,
phân tích hành vi l i s ng tiêu c c c a
m t b ph n gi i tr Vi t Nam hi n nay.
1.2. T NG QUAN CÁC NGHIÊN C U V
VI T NAM

H C THUY T FREUD

1.2.1. S ti p nh n và ánh giá chung tình hình nghiên c u h c
thuy t Freud Vi t Nam
mi n B c Vi t Nam tr c n m 1975, vi c nghiên c u tri t h c
ph ng Tây nói chung và h c thuy t Freud nói riêng ch a
c ph
bi n, n u không mu n nói là ch a h
c tri n khai. Chính vì v y,
h c thuy t Freud r t xa l v i gi i trí th c mi n B c Vi t Nam vào
th i gian này.


7

T n m 1990, sau Ngh quy t s 01-NQ/TW c a B Chính tr trong
nhi m k
i h i VI v Công tác V n hoá T t ng thì cách nhìn nh n v
tri t h c ph ng Tây, trong ó có h c thuy t Freud, ã có nh ng b c t
phá, c i m h n r t nhi u. Tri t h c ph ng Tây nói chung và h c thuy t
Freud nói riêng,
c nhi u ng i nghiên c u và có i u ki n lan t a, hòa
chung vào dòng tri t h c v n có tr c ây Vi t Nam. M t kh i l ng l n
các tác ph m c a Freud và nghiên c u v h c thuy t Freud
c xu t b n.
ã có t i 16 tác ph m trong t ng s 35 tác ph m c a Freud
c d ch ra
ti ng Vi t. Bên c nh ó, nhi u nghiên c u v h c thuy t Freud c a các h c
gi trong và ngoài n c c ng
c xu t b n.

1.2.2. Các nghiên c u i sâu v n i dung h c thuy t hành vi con
ng i c a Freud và v n d ng lý lu n c a h c thuy t này vào th c ti n
cu c s ng
1.2.2.1. Các nghiên c u i sâu v n i dung h c thuy t hành vi con
ng i c a Freud
Có nhi u tác ph m c a các h c gi trong n c và ngoài n c nghiên
c u v n i dung h c thuy t Freud. NCS í sâu phân tích 3 tác ph m
c coi
là r t c b n và sâu s c, ó là: Freud ã th c s nói gì c a David Stafford Clrak (1966), Freud và tâm phân h c c a Ph m Minh L ng (2000), H c
thuy t và tâm lý h c Freud. c a Ph m Minh H c (2013).
Trong Freud ã th c s nói gì, D.Stafford - Clrak ã t ng h p m t
cách khoa h c toàn b công trình nghiên c u trong su t cu c i c a Freud
vào m t cu n sách không quá nhi u trang. H n th n a, tác gi ãgiúp ng i
c hi u rõ h n nh ng t t ng trong các tác ph m c a Freud.
Trong Freud và tâm phân h c, Ph m Minh L ng t p trung phân tích
nh ng v n
c b n nh t, c t lõi nh t c a h c thuy t Freud. ó là: lý
thuy t v vô th c, lý thuy t v tính d c và lý thuy t v c c u nhân cách
toàn di n hay tâm lý h c v cái tôi. Cùng v i ba v n
l n nêu trên,
Ph m Minh L ng c ng
c p t i các nghiên c u khác c a Freud v gi c
m , v m c c m dipe và g i ý m t s kh n ng ng d ng h c thuy t
Freud vào th c t xã h i.
Trong H c thuy t và tâm lý h c S.Freud Ph m Minh H c cho
ng i c th y b c tranh toàn c nh v h c thuy t Freud. Tác gi t ng h p
h c thuy t Freud v i nh ng nét cô ng nh t v i các v n : khái ni m
n ng l ng, l c, xung; gi c ng và gi c m ; vô th c và ý th c; b n
n ng T ó, tác gi gi i thi u: tâm lý h c sâu th m (tâm lý h c mi n
sâu) và tâm lý h c ng, là nh ng v n

m i c a Tâm lý h c
ng i.
Tác gi nêu lên m i liên h gi a ch ngh a Marx và h c thuy t Freud ã
c nhi u h c gi trên th gi i quan tâm nghiên c u.


8

1.2.2.2. Các nghiên c u v n d ng h c thuy t hành vi con ng i
c a Freud vào th c ti n cu c s ng
Trên th gi i ã có r t nhi u nghiên c u v n d ng h c thuy t Freud
vào phân tích, lý gi i các hi n t ng trong i s ng xã h i, trong b nh h c,
trong tâm lý con ng i, trong v n hóa ngh thu t L nh v c nghiên c u
này
c g i chung là nghiên c u v n d ng h c thuy t Freud.
Vi t Nam cho n nay, nh ng nghiên c u mang tính v n d ng h c
thuy t Freud vào th c ti n cu c s ng mà ch y u trong v n h c ngh thu t
m i ch d ng l i m c
nh l qua các bài báo trên các t p chí. Ch có
m t s công trình mang tính t ng h p nh : Phân tâm h c áp d ng vào vi c
nghiên c u các ngành h c v n c a V
ình L u (1969) và m t chùm tác
ph m v nghiên c u v n d ng h c thuy t Freud c a h c gi
Lai Thúy
(2003-2007). NCS phân tích sâu hai tác ph m này nh là i di n cho
nhóm các nghiên c u v n d ng h c thuy t Freud vào th c ti n cu c s ng.
1.3. GIÁ TR THAM KH O C A CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U
TRONG T NG QUAN VÀ NH NG V N
LU N ÁN S TI P T C
NGHIÊN C U

1.3.1. Giá tr tham kh o c a các công trình nghiên c u trong
t ng quan
1.3.1.1. Giá tr tham kh o c a các công trình nghiên c u v l i s ng c a
gi i tr
M t s nghiên c u nêu trong t ng quan, d i các góc
khác
nhau ã c g ng xác nh nguyên nhân d n n l i s ng tiêu c c c a
m t b ph n gi i tr nêu trên. Tuy nhiên, các nghiên c u ch m i t p
trung vào xem xét các tác ng ngo i c nh. Cho n nay, ch a có m t
nghiên c u nào i sâu vào tìm hi u nguyên nhân n i sinh t trong m i
con ng i. C th h n, cho n nay ch a có m t nghiên c u nào v n
d ng nh ng t t ng và lu n i m c a h c thuy t Freud - h c thuy t n i
ti ng v tâm lý hành vi con ng i
tìm nguyên nhân sâu xa, g c r c a
l i s ng tiêu c c c a m t b ph n gi i tr ang lan tràn hi n nay.
1.3.1.2. Giá tr tham kh o c a các công trình nghiên c u v h c
thuy t Freud và v n d ng h c thuy t Freud vào th c ti n cu c s ng
Cho n nay Vi t Nam, ã có nhi u nghiên c u v h c thuy t
Freud và b t
u c ng ã có các nghiên c u v n d ng h c thuy t
Freud vào các l nh v c khoa h c xã h i, v n hóa ngh thu t. Tuy
nhiên, ch a có m t nghiên c u nào v n d ng u th m nh nh t c a
h c thuy t Freud là xu t phát t g c r sâu th m c a tâm lý nhân
cách con ng i
lý gi i tâm lý hành vi c a l i s ng tiêu c c c a
m t b ph n gi i tr Vi t Nam.


9

1.3.2. Nh ng v n
lu n án ti p t c nghiên c u
T tên g i c a
tài lu n án, có th th y
c h ng nghiên c u
c a lu n án ch n là nghiên c u v n d ng h c thuy t Freud vào th c ti n
cu c s ng. Lu n án ch n cách ti p c n mà Vi t Nam ch a có nghiên
c u nào l a ch n là nghiên c u tìm hi u nguyên nhân g c r - nguyên
nhân n i sinh c a hành vi d n n l i s ng tiêu c c c a m t b ph n
gi i tr nhìn t các lu n thuy t c b n c a h c thuy t Freud, ó là: vô
th c, libido, b n n ng eros, thanatos, tính d c, ng tính luy n ái, tâm
lý ám ông.
CH
NG 2
L I S NG TIÊU C C C A M T B PH N GI I TR
VI T NAM HI N NAY VÀ KHÁI L
C H C THUY T
HÀNH VI CON NG
I C A FREUD
2.1. L I S NG TIÊU C C C A M T B
NAM HI N NAY

PH N GI I TR

VI T

2.1.1. V ph m trù gi i tr và ph m trù l i s ng
NCS phân tích và ch n l a nh ngh a t ng quát và ph d ng nh t
c a ph m trù gi i tr và ph m trù l i s ng

m c nh xuyên xu t quá
trình nghiên c u trong lu n án.
2.1.2. Nh ng bi u hi n c a l i s ng tiêu c c c a m t b ph n gi i
tr Vi t Nam hi n nay
tài nghiên c u khoa h c c p nhà n c, mã s KX03.16/06-10,
Th c tr ng và xu h ng bi n i l i s ng c a thanh niên Vi t Nam trong
quá trình i m i và h i nh p qu c t ã t ng h p và phân chia 4 xu
h ng s ng tiêu c c c a gi i tr v i các c p
khác nhau nh sau:
- Ích k , th , vô c m, thi u trách nhi m, thi u nhi t tình và ni m tin.
- H i h t, a dua ua òi, ch y theo các trào l u th i th ng , ti p
thu thi u ch n l c nh h ng v n hóa t bên ngoài.
- L i s ng buông th b n thân v i các d ng: bu n chán, th t v ng; t
gây th ng tích, t t ; s ng thác lo n, nghi n hút; l ch l c v hành vi tình
d c, có hành vi tình d c không bình th ng, ng tính luy n ái.
- Hành x b o l c b t ch p pháp lu t, k c ng.
Nghiên c u sinh ng tình v i cách phân nh v l i s ng tiêu c c
c a
tài a ra. Do m c tiêu lu n án không i sâu nghiên c u các xu
h ng s ng tiêu c c, mà ch phân tích ánh giá c n nguyên c a chúng,
nên lu n án ti p thu, k th a phân nh này c a
tài và l y ó làm c s
nghiên c u phân tích.


10

làm sâu s c h n bi u hi n l i s ng tiêu c c c a m t b ph n gi i
tr nh ã nêu trên, NCS c p nh t b sung và phân tích thêm các s li u
m i và nh ng thông tin m i có n n m 2014 và n a u n m 2015. Các

phân tích cùng v i các s li u
c th hi n tóm t t trong các ti t sau:
2.1.2.1. Bi u hi n c a l i s ng ích k , th
vô c m, thi u trách
nhi m, thi u nhi t tình và thi u ni m tin
2.1.2.2. Bi u hi n c a l i s ng h i h t, a dua ua òi theo các trào
l u th i th ng ti p thu thi u ch n l c v n hóa t bên ngoài
2.1.2.3. Bi u hi n c a l i s ng buông th b n thân

2.1.2.4. Bi u hi n v l i s ng hành x b o l c, coi th
2.2. KHÁI L

C H C THUY T HÀNH VI CON NG

ng lu t pháp
I C A FREUD

2.2.1. B i c nh l ch s , ti n
khoa h c và ti n
lý lu n c a h c
thuy t hành vi con ng i c a Freud
2.2.1.1. B i c nh l ch s
Sigmund Freud (1856 -1939) sinh ngày 6 tháng 5 n m 1856 t i
Freiberg, vùng Moravia thu c n c Áo (nay thu c C ng hòa Sec) là trung
tâm v n hoá chính tr c a Châu Âu th i b y gi .
2.2.1.2. Ti n khoa h c và ti n lý lu n
Freud ã ch u nh h ng và k th a nhi u t t ng tri t h c khác nhau
c a các tri t gia tr c và cùng th i v i ông nh : Darwin (1809-1882), G.W.
Leibniz (1646-1716),Schopenhauer(1788-1860), J.Goethe (1749-1832),Von
Helmholtz (1821-1894), Nietzsche (1844-1900), F.Brentano (1838-1917).

2.2.2. Quá trình hình thành và phát tri n h c thuy t hành vi con
ng i c a Freud
C cu c i mình v i h n 60 n m làm khoa h c, S. Freud ã dành
h t tâm huy t cho vi c xây d ng, c ng c và phát tri n m t h c thuy t n i
ti ng mang tên ông. Quá trình ó
c chia làm 3 giai o n: Giai o n 1
(1881-1896); Giai o n 2 (1896-1920); Giai o n 3 (1920 -1939).
2.2.3. Nh ng lu n thuy t chính c a h c thuy t hành vi con ng i
c a Freud
H c thuy t Freud
c t h p t nhi u các lu n thuy t khác nhau,
trong khuôn kh c a lu n án, NCS không th i sâu vào t t c các khía
c nh n i dung c a h c thuy t mà ch t p trung vào 4 lu n thuy t chính
v tâm lý hành vi con ng i có liên quan t i lu n án.
2.2.3.1. Lu n thuy t v vô th c
Lu n thuy t v vô th c là chìa khóa i t i m i v n
c a h c thuy t
Freud. Khám phá v vô th c c a Freud
c coi là m t cu c cách m ng


11

trong nh n th c v b n ch t hành vi con ng i, b i tr c ó, t ng i dân
bình th ng t i các nhà khoa h c và các tri t gia v n cao ý th c và coi ý
th c nh ph n t duy ch y u d n n m i hành vi c a con ng i.
Freud cho r ng, ph n chính c a tâm lý con ng i
c n ch a trong
cõi vô th c. Vô th c n m d i l p v ngoài mà không l di n ra, v i nhi u
lý do, nó không nh ng d u kín v i ng i bên ngoài mà nó còn d u kín v i

chính b n thân ng i ó.
Vô th c xâm nh p vào h u h t m i l nh v c c a i s ng xã h i loài
ng i. Vô th c có m t s c m nh c c k to l n, nó g n k t t t c nh ng gì
thu c v s t n t i và phát tri n xã h i.
Chính nh nh ng khám phá ra vô th c, hi u th u quan h c a vô th c
v i ý th c mà ng i ta ã v n d ng h c thuy t Freud
nghiên c u các
tr ng thái tâm lý hành vi con ng i, tâm lý hành vi nhóm ng i.
2.2.3.2. Lu n thuy t v c u trúc b máy t duy con ng i
Freud chia b máy t duy c a con ng i thành ba h th ng: Vô th c
(unconscius), ti n ý th c (preconscius) và ý th c (conscius). Ý th c là ph n
tinh th n liên h tr c ti p v i th gi i bên ngoài. Ti n ý th c là ph n tinh
th n i ra t vô th c nh ng ch a n
c ý th c và do ó ch a tr thành
ý th c. Vô th c tách r i h n ý th c, nó là thành ph n chính, là thành ph n
ch
o và có m i quan h kh ng khít v i các h th ng khác trong b máy
t duy c a con ng i.
Freud ã so sánh c u trúc này v i hình t ng c a m t t ng b ng
trôi. Trong t ng b ng trôi ó, ph n n i nhìn th y
c trên m t n c là
ý th c ch chi m m t ph n r t nh c a t ng b ng, ph n chìm d i n c
không nhìn th y
c chi m ph n vô cùng l n c a t ng b ng là vô
th c. Ph n r t nh n m giáp ranh gi a vô th c và ý th c và v n chìm
d i n c là ti n ý th c.
Trên n n 3 h th ng vô th c, ti n ý th c, ý th c nêu trên, Freud
c u trúc b máy t duy c a con ng i v i ba thành t vô cùng quan tr ng
là cái y (id), cái tôi (ego), cái siêu tôi (super ego).
Cái y (id): N m hoàn toàn trong vô th c, theo s

c u trúc b
máy t duy nó n m ph n d i n c c a t ng b ng trôi. Cái y (id) là
thành ph n sinh h c (biological component) c a t duy. Nó là b n n ng
tính d c, có ngay t lúc con ng i m i sinh, nó th hi n nh ng l c l ng
nguyên th y c a s s ng. Các hành ng c a cái y u d a trên nguyên
t c khoái l c (pleasure principle).
Cái tôi (ego): Trong mô hình c u trúc b máy t duy con ng i, cái
tôi n m ph n trên cái y. Cái tôi n m trong c ph n ý th c, ti n ý th c và
m t ph n vô th c. Cái tôi là thành ph n tâm lý (psychological component)


12

c a b máy t duy. Cái tôi b chi ph i b i nguyên lý thích ng v i th c t i.
Cái tôi th hi n trong ho t ng ý th c nh tri giác, ngôn ng và nh ng
ho t ng trí tu cho phép ki m soát ki m ch hành vi cá nhân trong quan
h v i ngo i c nh. Cái tôi nh n bi t
c th gi i xung quanh và nh n ra
r ng, ph i kìm hãm nh ng khuynh h ng sai l ch c a cái y, ng n ng a
m i xung t v i lu t l xã h i.
Cái siêu tôi (superego): Trong mô hình c u trúc b máy t duy con
ng i, cái siêu tôi n m trong c ba h th ng vô th c, ti n ý th c và ý th c.
Cái siêu tôi là thành ph n xã h i (social component) c a b máy t duy.
Cái siêu tôi là s phát tri n tinh th n cao h n c mà con ng i có th
t
c. L ng tâm, o c c a con ng i hoàn toàn ph thu c vào s phát
tri n c a cái siêu tôi. Cái siêu tôi u tranh
cho các hành vi
c hoàn
thi n b ng cách xác nh giá tr hành vi ho c t thái

i v i hành vi là
úng hay sai. Cái siêu tôi bu c cái tôi phù h p không ch v th c t mà
còn v lý t ng c a mình và v
o c.
Khi 3 thành t trong b máy t duy con ng i là cái y, cái tôi và cái
siêu tôi hòa h p v i nhau thì lúc y cá nhân tr ng thái an bình và h nh
phúc. Khi cái tôi cho cái y vi ph m các lu t l c a o c, l ng tâm và
các lu t l c a xã h i thì cái siêu tôi s gây ra c m giác lo l ng, b t an và c m
th y có t i l i. T ó chúng ta càng th y rõ cái y, cái tôi, cái siêu tôi c c k
quan tr ng trong vai trò i u khi n tâm lý hành vi tính cách con ng i.
2.2.3.3. Lu n thuy t v n ng l c tính d c Libido
Theo Freud, libido gi ng nh s ói n nói chung, con ng i ói n
t c là nhu c u tiêu th th c n c n
c tho mãn, c ng v y con ng i
khát d c khi có nhu c u nh c d c c n
c tho mãn. Xung l c libido
chính là s t o ra khoái l c nh c d c do nhu c u tình d c mu n
c tho
mãn. Nó là n ng l ng nguyên thu , liên h tr c ti p v i xung n ng tình
d c nói chung và t o nên ngu n n ng l ng v n có ngay t khi m i sinh ra
và t n t i cho n n tu i già. Thúc y gây ra các c m xúc khoái l c òi
c th a mãn và thúc y t o ra hành vi ng x c a con ng i u t b n
n ng tính d c libido.
Vào cu i i, trong tác ph m N n v n minh và s b t n c a nó (1929),
Freud ã nghiên c u m i quan h gi a cá nhân và xã h i và ngu n g c v n
minh c a nhân lo i. Freud th a nh n r ng, t t c các b n n ng có ý ngh a c n
b n trong s quy t nh ti n trình i s ng cá nhân m i con ng i, trong ó
b n n ng quan tr ng nh t là libido - lo i b n n ng hoang s nh t.
2.2.3.4. Lu n thuy t v xung l c b n n ng
Trong mô hình c u trúc b máy t duy con ng i c a Freud, các

xung l c b n n ng này u n m trong cái y c a vô th c. Freud cho r ng,


13

toàn b s c m nh tác ng phía sau nh ng nhu c u c p bách c a cái y
là xung l c, nói cách khác, xung l c b t ngu n t nh ng nhu c u c th .
Có nhi u xung l c
c Fredud
c p t i trong nghiên c u, nh ng
cu i cùng ông ch ch n hai xung l c b n n ng c b n nh t là eros
c
g i là b n n ng s ng và xung l c phá hu thanatos
c g i là b n n ng
ch t. Freud tin r ng, m i hành vi c a con ng i u
c thúc y b i
hai xung l c này.
Tóm l i, vô th c, libido và các xung l c b n n ng eros, thanatos cùng
v i c u trúc cái y (id), cái tôi (ego), cái siêu tôi (superego) là nh ng v n
trung tâm c a h c thuy t Freud. ây là óng góp h t s c to l n c a Freud, nó
t n n móng cho l i gi i v
ng l c thúc y hành vi con ng i và m
r ng ra là ng l c phát tri n xã h i. B i l ó, ng i ta g i h c thuy t Freud
là h c thuy t v hành vi con ng i là h c thuy t v con ng i.
2.2.4. Nh ng lu n
c hình thành trên c s các lu n thuy t
c b n c a h c thuy t hành vi con ng i c a Freud
Lu n
v tâm lý h c ám ông
c Freud nghiên c u d a trên s

phát tri n nh ng quan i m c a Gustave Le Bon (1841-1931) trong tác
ph m Tâm lý h c ám ông (1895); c a Mc. Dougall (1871-1938), trong
tác ph m Tâm lý nhóm (1920). Theo cách phân tích c a Freud, ng i ta
hi u thêm b n ch t g c r sâu xa d n n tâm lý hành vi c a ám ông là
t vô th c, t libido, t cái tôi và t các xung l c b n n ng.
Lu n
v tình d c ng gi i
c Freud bàn n r t sâu khi
nghiên c u v tính d c nói chung và các khuynh h ng tình d c b t bình
th ng trong ó có tình d c ng gi i.
CH
NG 3
V N D NG H C THUY T HÀNH VI CON NG
I C A FREUD
PHÂN TÍCH NH NG BI U HI N L I S NG TIÊU C C
C A M T B PH N GI I TR VI T NAM HI N NAY
3.1. HÀNH X B O L C T
N NG EROS VÀ THANATOS

GÓC NHÌN C A XUNG L C B N

3.1.1. M t s quan i m v v n
b o l c c a gi i tr
ã có nhi u nghiên c u v l i s ng b o l c c a gi i tr theo các góc nhìn
khác nhau là: B o l c gi i tr d i góc nhìn c a lý thuy t hành vi; B o l c
gi i tr d i góc nhìn c a lý thuy t ti n tri n nh n th c;B o l c gi i tr
d i góc nhìn c a lý thuy t tính cách.


14

3.1.2. Hành x b o l c t góc nhìn c a lu n thuy t xung l c b n
n ng eros và thanatos c a Freud
Eros là thu t ng g c Hy L p
c Freud s d ng
bi u th s
ham mu n, òi h i s sinh t n và ông g i ó là b n n ng s ng. B n n ng
s ng eros giúp duy trì s t n t i c a con ng i, nó h ng t i nh ng hành
ng nh m duy trì s s ng nh hô h p, n u ng, tình d c và các hành ng
áp ng toàn b nh ng nhu c u c a c th . M r ng ra, eros h ng t i
th a mãn các ham mu n d c v ng và s s ng còn. Ham n, ham u ng,
ham s c d c, ham c a c i v t ch t, ham ti n b c, ham danh l i... u là
nh ng th ham mu n n m trong cái eros.
Thanatos c ng là m t t g c Hy l p
c Freud s d ng ch tr ng thái
tâm lý mu n h y ho i (death wish) mu n p phá m i th b t ch p cái ch t
gi i quy t nh ng b t c, nh ng c ng th ng trong cu c s ng và ông g i ó là
b n n ng ch t thanatos. S bi u l
m c
th p c a thanatos là tính t ái,
nóng gi n, n i khùng; m c
cao h n là s ghen t c, k d n t i hành vi
hãm h i l n nhau. M c
t t cùng c a thanatos là thù oán, gi n d , mu n
chém gi t ng lo i nh m t th b n n ng dã thú, b n n ng súc v t.
Trong r t nhi u tr ng h p b n n ng eros là ti n , là ng l c
cho b n n ng thanatos. S ham mu n, s òi h i quá m c c a eros s
thúc y và d n t i s giành gi t và hành ng hãm hi p, c p c a,
chém gi t, c a b n n ng thanatos.
Xem xét t g c r c a hai b n n ng eros và thanatos d dàng nh n

th y r ng, hành vi dã man c a Lê V n Luy n
c xu t phát t thói
ham ch i, ham có nhi u ti n
c sung s ng, giàu có. Chính cái
ham mu n t b n n ng eros ó ã thúc y Luy n, m c dù Luy n m i
ch là tr v thành niên. S thúc y này lan truy n, c ng h ng v i b n
n ng thanatos c ng n m trong cái y làm cho cái thanatos có xung l c
m nh m d n lên cái tôi thúc ép cái tôi hành ng. Cái tôi b thúc y
m nh m v t lên kh i ti n ý th c t i ph n ý th c là ph n n i trên m t
c a b máy t duy. Các hành ng sau ó c a Luy n g n nh là theo ý
th c, ph i gi t ng i
có vàng, có ti n, thôi thúc h n hành ng mà
không h run s , không h m y may ngh
n cái ch t c a ng i khác.
Lúc này cái thanatos hoàn toàn ch ng h n. H n i mua dao ch c ti t
l n, bình t nh ch t i sáng m i l nh lùng ra tay hành ng gi t ba m ng
ng i, trong ó có a tr 18 tháng tu i, truy sát ch t t cánh tay m t
bé gái 6 tu i r i c p i hàng ch c l ng vàng theo cái khát khao c a
b n n ng eros thôi thúc h n.


15

B ng cách phân tích t ng t , có th lý gi i hành ng gi t ng i
c p c a dã man c a Nguy n
c Ngh a ch t u và phân xác n n nhân
là b n tình c a h n u b t ngu n t cái eros và thanatos. G n ây nh t
(v th m sát Bình Ph c tháng 7/2015), hành ng gi t m t lúc 6
m ng ng i c c k tàn c c a Nguy n H i D ng c ng u b t ngu n
t cái eros và thanatos

th a mãn ti n và tình.
D ng b o l c c a m t b ph n gi i tr gây ra các v án, t bình
th ng t i tr ng án, b t ngu n t tình tr ng nghi n game, nghi n r u,
nghi n ma túy u có th lý gi i t b n n ng eros và thanatos c a
Freud. Ví d nh tr ng h p nghi n ma túy, tr c h t b n n ng eros,
b n n ng c a ham mu n d c v ng trong con ng i nghi n ma túy thôi
thúc h . H mu n có
c c m giác ngây ng t, th ng hoa c a ma túy,
t ó thúc y b n n ng thanatos v n d luôn t n t i trong h tr i d y.
ó là nguyên nhân n n hành vi b o l c c p c a, gi t ng i, gi t
c ng i ru t th t nh ông bà, cha m , ch vì vài tr m ngàn ng
cho
m t tép heroin
ã c n nghi n, trong khi h v n hoàn toàn t nh táo.
T ó chúng ta
th y, n u con ng i không ch u tu d ng b n thân,
không
c giáo d c t t , không t ý th c r ng
c c n ph i bi t t ki m
ch d c v ng thì xung l c c a hai b n n ng eros và thanatos m nh m và
nguy hi m bi t nh ng nào.
3.2. V N N N UA XE TRÁI PHÉP T
TÂM LÝ H C ÁM ÔNG C A FREUD

GÓC NHÌN TRI T H C C A

3.2.1. Nh ng nghiên c u v tâm lý ám ông
c Freud ti p th
Freud r t ng tình v i quan i m c a Gustave Le Bon và c a Mc.
Dougall v tâm lý ám ông. Ông ti p th nh ng lu n i m chính c a

hai tác gi này và phát tri n theo các lu n thuy t v vô th c, libido, xung
l c b n n ng eros c a mình.
3.2.2. Freud v i Tâm lý h c ám ông và nhìn nh n v n n n ua
xe trái phép d i góc nhìn Tri t h c v Tâm lý h c ám ông c a Freud
C ng gi ng nh G. Le Bon và Mc Dougall, Freud cho r ng, hành
ng chung c a ám ông và hành vi c a t ng cá nhân trong ám ông
u xu t phát t b n n ng vô th c. Liên h v i ám ông ua xe trái
phép chúng ta d dàng nh n th y, khi cùng tham gia và b cu n hút vào
ám ông ua xe thì nh ng cá nhân tham gia không còn
lý trí
i u khi n ý th c mà h hoàn toàn b vô th c chi ph i, i u khi n.
Freud ng tình v i Le Bon v ba nguyên nhân quy t nh s xu t
hi n nh ng tính cách riêng c a tâm lý ám ông. ó là: Tâm lý ám
ông
c hình thành d i áp l c c a s ông; Do tính lây lan hay lây


16

nhi m trong ám ông; Do tính d b g i ý hay tính d b ám th c a cá
nhân trong ám ông. Liên h v i ám ông ua xe trái phép t phát,
chúng ta d dàng nh n ra nh ng nguyên nhân ó là hoàn toàn úng.
V i nguyên nhân th nh t, úng là, n u ch v i vài ng i có cùng
s thích mu n tìm c m giác m nh, c m giác say t c
cao, c m giác
yêng hùng c a ua xe g p nhau thì ch a ch c ã t o ra
c nhóm ua
xe. Nh ng khi có thêm nhi u ng i có cùng s thích ua xe thì
ph n
khích càng gia t ng và n m t lúc nào ó khi có s kh i x ng, cu c

ua xe s b t phát kh i ng. Càng có thêm ng i tham gia ua xe, s
ph n khích càng cu ng nhi t. H c y có s ông cùng tham gia ua xe
mà th y mình có s c m nh d ng nh là vô ch, không còn s c nh sát
giao thông, không còn s t i nguy hi m tính m ng. Các hành ng la
hét, n t pô, rú ga, b c cao u xe, l ng lách, ánh võng, v.v. u là
nh ng hành ng xu t phát t tâm lý c a ám ông.
V i nguyên nhân th hai, ó là s lây nhi m hay lây lan trong
ám ông. Trong ám ông ua xe trái phép, chúng ta d dàng th y
tính lây lan, lây nhi m nhanh chóng lan t a t nh ng ng i n tham
gia có ch ích t i nh ng ng i hi u k thích
c xem ua xe r i b
lôi cu n vào ám ông ua xe, t ó s l ng ng i tham gia m i lúc
m t gia t ng. Trong ám ông ua xe, ng i ta b t ch c nhau t ng l i
nói, t ng c ch , t ng hành ng. H không còn ý th c
c các hành
ng c a mình n a, d ng nh h b lây nhi m lan truy n l n nhau. H
ph n khích n t t
ch ng quan tâm t i nh ng ng i trong ám ông
ua xe g p n n nh
âm u vào c t i n, va húc nhau
xe gi a
ng ho c tông xe vào ng i i
ng.
V i nguyên nhân th ba, ó là do d b g i ý (suggestubility) hay
d b ám th c a nh ng ng i trong ám ông. T ch b n thân h là
nh ng ng i d b g i ý, d b lôi cu n, h l i
c m t cá nhân hay
m t nhóm ng i c m u, kh i x ng khích l , nh Freud g i là nh ng
ông th y thôi miên thì h lao vào tham gia ua xe m t cách iên cu ng
và mê mu i. M t s g i ý

c a ra t ng i c m u ám ua xe hay
m t ti ng gào thét hò la c a ng i bên c nh s tác ng ngay vào b não
c a cá nhân, ngay l p t c g i ý ó bi n thành hành ng chung c a c
ám ông ua xe. T ó, hàng ch c, hàng tr m ng i ua xe ào t nh
c n l c, hò la, lao xe nh iên d i trên
ng ph . úng nh Le Bon ã
nh n nh và Freud c ng ng tình, khi ó, dù là t cháy m t tòa lâu
ài hay th c hi n nh ng hành ng iên cu ng khác, nh c p bóc c a


17

hàng, p phá, t xe ô tô, ám ông c ng s n sàng làm m t cách d
dàng, h tin t ng hoàn toàn vào s g i ý m t cách mù quáng. Khi ã
hòa vào ám ông ua xe, m i cá nhân có nh ng hành ng nh nh ng
con thú trong m t b y àn và c ám ông trông nh m t àn thú ô h p
ch y trên
ng, úng nh Freud ánh giá v ám ông.
3.3.

NG TÍNH LUY N ÁI V I CÁCH NHÌN NH N C A FREUD

3.3.1. ng tính luy n ái trên th gi i và Vi t Nam
Hi n t ng ng tính luy n ái ( TLA)
c th y r t nhi u qu c
gia, nhi u nh t là các qu c gia phát tri n châu Âu và B c M . Cho
n nay ã có 20 qu c gia công nh n hôn nhân ng tính. Trong ó châu
Âu có 13 n c, châu M có 4 n c và m i ây, ngày 15/6/2015 qu c h i
M ã thông qua lu t cho phép hôn nhân ng gi i trên t t c các bang c a
n c M (nh ng n m tr c ây ch có 22 bang cho phép hôn nhân ng

tính). Hà Lan là qu c gia u tiên cho phép hôn nhân ng tính vào n m
2001. Không có qu c gia nào châu Á công nh n hôn nhân ng tính.
Hi n t ng TLA và m t s l ng không l n hôn nhân ng tính
Vi t Nam ang có xu h ng phát tri n m nh gây b c xúc cho xã h i và
các c quan pháp lu t. Tuy nhiên, trong k h p Qu c h i vào tháng
6/2015, v n
cho phép hay không cho phép hôn nhân ng tính ã d c
bàn th o s b , song ch a có k t lu n chính th c.
3.3.2. M t s nghiên c u, ánh giá v
ng tính luy n ái
ã có nhi u nghiên c u v các y u t hình thành nên thiên h ng
tình d c ng tính, s b có th phân theo các nhóm sau: Y u t gen b m
sinh; Môi tr ng s ng, s giáo d c c a gia ình và ch n th ng tâm lý;
nh h ng t v n hóa xã h i; V thành niên r t d b t n th ng và lây
nhi m TLA.
3.3.3. ng tính luy n ái v i cách nhìn nh n c a Freud
Theo Freud, con ng i khi sinh ra ã có b n n ng tính d c nguyên
th y libido không t p trung (unfocused sexual libidinal drives) và ng
tính luy n ái là m t s l ch l c c a tính d c nguyên th y libido. Freud
g i ng tính luy n ái là m t
o chi u libido, ó là s tr v v i m t
i t ng gi ng v i chính nó, m t cái gì ó khác bi t v i lo n dâm là
tr ng h p c a b nh lý.
R t th n tr ng qua nhi u nghiên c u c a chính b n thân và c a các
chuyên gia khác v tâm th n h c, tình d c h c, Freud k t lu n TLA không
ph i là b nh lý. Freud cho r ng, ng tính luy n ái ch là h u qu c a s
thoái hóa sinh lý hay tâm lý, ng tính luy n ái th hi n s còi c c phát


18

tri n tâm lý tình d c cá nhân và ch c n ng tình d c kém h n trong m t
ng i tr ng thành. Ngoài ra, m t cá nhân ã t n giai o n sinh d c
tr ng thành, nh ng do ch n th ng tâm lý ã quay tr l i là ng i ng
tính, i u này
c g i là thoái trào libido (libidinal regression).
Tái nh h ng tình d c
cho quan h
ng gi i tr v quan h
khác gi i là v n
c Freud r t quan tâm. Freud không t ch i các ý
t ng và li u pháp tái nh h ng tình d c, song ông có v không l c
quan. Freud c nh báo r ng, Lo i b
ng tính luy n ái không bao gi
d dàng và ch thành công trong hoàn c nh c bi t thu n l i và th m
chí thành công, thì sau khi anh ta ti p c n v i ng i cùng gi i m t th i
gian các ch c n ng l ng tính c a anh ta l i
c khôi ph c 1. Ông
c ng l u ý nh ng ng i có m i quan h g n g i v i v i nh ng ng i có
khuynh h ng tình d c ng gi i ph i th n tr ng vì r t có th b cu n
theo xu th này.
Trong cu c i mình, Freud nhìn ng i ng tính luy n ái v i m t
thái
r t khoan dung. N m 1930, Freud ã ký vào b n kêu g i h p
pháp hóa các hành vi tình d c ng gi i
c và Áo. Khi
c h i li u
ng i ta ph i th c hi n
ch a b nh ng tính luy n ái ho c làm cho
gi m b t i b ng cách t ng s c ép c a d lu n xã h i, ông tr l i:

ng nhiên, s nh n m nh c a tôi là c n a v các bi n pháp xã h i 2
Freud hi u vai trò c a xã h i là vô cùng quan tr ng
gi m thi u s phát
sinh c a ng tính luy n ái.
CH
NG 4
GIÁ TR VÀ H N CH TRONG H C THUY T
HÀNH VI CON NG I C A FREUD VÀ M T S GI I PHÁP
CÓ TÍNH NH H NG, NH M H N CH L I S NG TIÊU C C
CHO GI I TR VI T NAM HI N NAY
4.1. M T S
C A FREUD

GIÁ TR TRONG H C THUY T HÀNH VI CON NG

I

4.1.1. H c thuy t Freud giúp hi u sâu h n v tâm lý và hành vi
c a con ng i - ó là h c thuy t v con ng i
H c thuy t Freud mang tính nhân v n r t cao, nó i sâu tìm hi u v
y h c c th là th n kinh b nh h c và tâm lý nhân cách con ng i. ó là
1

J.Murphy (1992), Freud and sexual orientation therapy (Freud và li u pháp
APA,Journal of Homosexuality,23,(3), tr 132.
2
J.Murphy (1992), Freud and sexual orientation therapy (Freud và li u pháp
APA,Journal of Homosexuality,23,(3), tr 137..

nh h

ng tình d c),

nh h

ng tình d c),


19

nh ng l nh v c khoa h c xu t phát
hình thành nên h c thuy t v con
ng i. Vì v y, ng i ta g i h c thuy t Freud là h c thuy t v con ng i.
4.1.2. H c thuy t Freud nh h ng sâu r ng t i nhi u ngành
khoa h c xã h i và nhân v n
H c thuy t Freud nh h ng sâu r ng t i nhi u ngành khoa h c xã
h i và nhân v n nh : Tri t h c; S ph m và giáo d c h c; Xã h i h c;
V n h c ngh thu t; T i ph m h c v.v.. Nói riêng v nh h ng c a h c
thuy t Freud t i tri t h c có th th y, tri t h c v con ng i là trào l u
tri t h c l y con ng i làm trung tâm c a nghiên c u. Con ng i
ây
c xem xét nh m t i t ng c a tri t h c mà không ph i c a khoa h c
th c nghi m. H c thuy t Freud chính là m t h c thuy t c a tri t h c v
con ng i hay còn g i là nhân h c tri t h c. Lu n thuy t v vô th c,
libido, xung l c b n n ng c a Freud a ra không ph i ch xem xét n
thu n v b n n ng n i t i mà g n nh t t c
i s ng tinh th n c a con
ng i. ó là m t v n
hoàn toàn m i và còn r ng m trong không gian
và tri th c c a tri t h c

ng i.
4.2. M T S
C A FREUD

H N CH TRONG H C THUY T HÀNH VI CON NG

I

4.2.1. H c thuy t Freud không làm rõ vai trò c a xã h i i v i
tính cách, hành vi con ng i
Freud quá nh n m nh ngu n g c sinh h c bên trong con ng i
mà ít i sâu
làm n i lên vai trò c a các y u t xã h i, ó là y u t
vô cùng quan tr ng i v i i s ng tâm lý và tính cách con ng i.
4.2.2. H c thuy t Freud phân tích ch a th t sâu vai trò c a môi
tr ng s ng và giáo d c i v i hành vi con ng i
Freud ch a chú ý nhi u t i vai trò c a môi tr ng s ng và vai trò giáo
d c con ng i, trong khi quá cao tính ch t sinh h c trong tâm lý, hành vi
con ng i. ây là v n làm n y sinh nhi u tranh lu n trong gi i h c thu t.
4.3. M T S GI I PHÁP CÓ TÍNH NH H
NG, NH M H N CH
L I S NG TIÊU C C CHO GI I TR VI T NAM HI N NAY

4.3.1. Nhóm gi i pháp có tính nh h ng
V n d ng h c thuy t hành vi con ng i c a Freud tác gi lu n án
xu t m t s gi i pháp có tính nh h ng nh sau:
M t là, c n ph i h ng cho gi i tr có ý th c t trau d i tu d ng
b n thân.
M t nhân cách phát tri n úng n c n có s ho t ng cân b ng
h p lý c a 3 thành ph n: cái y, cái tôi và cái siêu tôi. M t nhân cách phát

tri n toàn di n c n th c hi n y
ch c n ng v n có, ngh a là hoàn thi n
chính b n thân mình ng th i ti p nh n các m t tích c c c a môi tr ng
xã h i và thích nghi v i hoàn c nh xã h i tác ng.


20

N u nhân t cái siêu tôi m nh thì s phát tri n nhân cách s t t h n.
N i dung c a cái siêu tôi thay i tùy thu c vào n i t i cá nhân, ng th i
tu thu c vào tác ng c a bên ngoài vào b máy tâm lý, nó không ph i là
cái gì khác, mà chính là ngo i c nh, là môi tr ng xã h i và nh ng ph ng
th c nuôi d y con cái c a b m . M t ng i có cái siêu tôi m nh, có ngh a
là ng i y ch
ng và i u khi n
c hành vi theo nh ng nguyên t c và
chu n m c nh t nh. M t cái siêu tôi m nh còn
c th hi n trong s ti p
nh n ch
ng nh ng y u t tích c c c a các tác ng ngo i c nh, c th là
c a môi tr ng xã h i, c a giáo d c, mà g t i nh ng tác ng tiêu c c,
nh ng tác ng b t l i. Vì v y, tr c h t, c n ph i giúp gi i tr có
cý
th c và nh t là t ý th c tu d ng b n thân, t trang b k n ng s ng, t
l p, t ch trong m i hành ng.
Hai là, c n nâng cao hi u qu giáo d c c a gia ình, nhà tr ng
và c ng ng.
Trong nh ng tác ng và nh h ng c a giáo d c, thì hi n nhiên
các tác ng t giáo d c c a cha m , c a gia ình là vô cùng quan tr ng,
n u cha m có

c cái siêu tôi phát tri n t t thì ó là i u ki n thu n
l i
hình thành cái siêu tôi m nh m cho con cái. Ng c l i, cha m có
nh ng khi m khuy t trong cái siêu tôi thì con cái s r t b t l i trong
phát tri n nhân cách t t.
Freud nh n m nh: Khi mà thi u s khi n trách c a c ng ng thì
b n n ng
c th l ng, con ng i có th làm
m i hành vi ác c,
gian x o, ph n b i và tàn nh n, n u xét n trình
v n hóa c a h thì
3
không ai ng h có th nh th
c . Nh v y, n u không có ho c
thi u i vai trò giáo d c c a c ng ng, c a xã h i thì ó là nhân t quan
tr ng
nh ng tiêu c c có i u ki n tr i d y và phát tri n. Ng c l i,
khi có s tác ng t t t ngo i c nh, môi tr ng và giáo d c thì l i s ng
tiêu c c s d n d n b t i, thay vào ó là l i s ng lành m nh.
Ba là, c n phát huy l i th to l n c a truy n thông i chúng.
Các tác ng c a ngo i c nh, c a môi tr ng xã h i n b máy t
duy con ng i
con ng i có th c m nh n
c là do t ng tác môi
tr ng v t lý. ó là ph ng ti n truy n thông v i hình nh, âm thanh, ch
vi t, giao ti p, ng x
r t a d ng nh : phim nh, b ng ghi hình, loa ài,
sách, báo, v n hóa ph m, internet, v.v.. Ngày nay, ph ng ti n truy n thông
có s c m nh vô cùng to l n i v i xã h i hi n i. Ng i ta g i nó là quy n
l c chính tr s 2 trong m t qu c gia.

Truy n thông i chúng, nh t là internet, là ph ng ti n c c k
hi u qu trong th i i bùng n thông tin hi n nay. Nó có tác ng r t
3

S.Freud (1969), Nghiên c u phân tâm h c, Nxb An Tiêm, Sài Gòn, tr. 296.


21

nhanh, h u nh t c th i, n m i thành ph n gi i tr trên c hai m t tích
c c và tiêu c c. C n qua các ph ng ti n này nêu g ng nh ng i n
hình t t và giáo d c s t giác, kèm theo ki m soát ch t ch nh ng
thông tin en t b t c ngu n nào có th làm b ng ho i t tu ng và l i
s ng c a gi i tr .
B n là, c n hoàn thi n h th ng chính sách phát tri n và chi n l c i
v i th h tr phù h p v i s phát tri n kinh t xã h i trong i u ki n toàn c u
hoá và h i nh p qu c t .
Freud ã t ng nh n m nh n m i quan h gi a k c ng qu c gia,
quy t c xã h i và t bào c a nó là con ng i
c: Qu c gia nào c ng có
nh ng tiêu chu n o c cao tr ng, ng i ng i ph i tôn tr ng n u mu n
h ng h nh phúc c a n n v n minh. K c ng trong m t qu c gia th ng
r t nghiêm ng t và òi h i nhi u con ng i: ph i có nhi u c g ng h n
ch và ti t ch , ph i t b s th a mãn nhi u b n n ng 4. Do ó c n thi t
ph i hoàn thi n h th ng chính sách nh m phát tri n th h tr c ng nh
yêu c u gi v i tr ph i tuân th pháp lu t, tuân th quy t c xã h i và quy
t c c a c ng ng.
Các gi i pháp mang tính nh h ng nêu trên có th g n gi ng nh ng gi i
pháp theo cách ti p c n khác ã có hi n nay. Nh ng s khác bi t ây chính
là các gi i pháp ó

c xu t phát t b n ch t sâu xa c a h c thuy t Freud,
m t h c thuy t n i ti ng v tâm lý hành vi con ng i.
4.3.2. Nhóm gi i pháp nh m gi m thi u ba xu h ng s ng tiêu
c c ã
c lu n án nghiên c u
* Các gi i pháp nh m gi m thi u l i s ng hành x b o l c coi
th ng pháp lu t c a m t b ph n gi i tr Vi t Nam hi n nay
Ngoài nh ng nh h ng chung cho các gi i pháp gi m thi u l i s ng
tiêu c c cho gi i tr ã nêu, c n có nh ng gi i pháp c th mang tính c
thù gi m thi u l i s ng hành x b o l c coi th ng pháp lu t, ó là:
M t là, giáo d c phòng ng a hành vi b o l c c a gi i tr ph i
c
t lên hàng u.
Hai là, t ng c ng các bi n pháp r n e, x ph t nghiêm kh c b ng
i u lu t, b ng các ch tài, b ng các quy nh i v i các hành vi b o l c.
Ba là, c n có các mô hình qu n lý, giáo d c nh ng ng i tr ph m t i
b o l c sau khi mãn h n tù ho c h t khóa giáo d ng v hòa nh p v i c ng
ng, v i gia ình.
4

S.Freud (1969), Nghiên c u phân tâm h c, Nxb An Tiêm, Sài Gòn, tr. 291.


22

* Các gi i pháp nh m gi m thi u v n n n ua xe trái phép c a
m t b ph n gi i tr Vi t Nam hi n nay
Các gi i pháp mang tính c thù
gi m thi u v n n n ua xe trái
phép là:

M t là, i sâu vào gi i quy t, x lý, ng n ch n ngay t khi hình
thành ám ông ua xe trái phép.
Hai là, t o sân ch i lành m nh cho gi i tr , a h tham gia vào các
cu c ua xe và các cu c ua khác có t ch c quy c , lành m nh.
Ba là, c n i u ch nh, b sung các i u lu t, quy nh ch t ch h n,
nghiêm minh h n, m b o tính ch t r n e và nghiêm tr i v i v i hành vi
ua xe trái phép.
B n là, khai thác, phát huy i m tích c c c a tâm lý ám ông, phát
huy lo i hình phong trào t p th trong gi i tr .
* V i hi n t ng ng tính luy n ái, c n m t s nhìn nh n úng
m c và m t thái xây d ng nh m gi m thi u khuynh h ng tình d c b t
bình th ng này
C n có thái
xã h i úng m c và cách nhìn nh n khoan dung v i
m t thái xây d ng gi m thi u s phát tri n c a ng tính luy n ái:
M t là, ph i kh ng nh r ng, quan h
ng tính luy n ái không ph i
là b nh lý.
Hai là, môi tr ng xã h i và s giáo d c là y u t quan tr ng
cho TLA không phát tri n hay không gia t ng.
Ba là, c m thông, khoan dung nh ng không nên có thái
và vi c
làm mang tính ng tình hay khích l cho các quan h TLA.
B n là, v ph ng di n lu t pháp và thu n phong m t c c a dân
t c, không nên cho phép hôn nhân ng tính.
K T LU N
Sau h n 20 n m i m i và h i nh p qu c t , t n c ta ã có b c
chuy n mình m nh m . M i m t kinh t , xã h i, i s ng, v n hóa, ã i
thay rõ r t. Th h tr Vi t Nam có i u ki n thu n l i ti p c n nhanh v i
khoa h c k thu t, v n hóa, công ngh ti n ti n c a th gi i. Tuy nhiên,

i m i và h i nh p c ng mang t i nh ng khó kh n và thách th c không
nh cho t n c nói chung và th h tr nói riêng. Th h tr , c bi t là
l i s ng c a h , r t nh y c m và r t d b t n th ng tr c nh ng tác ng
tiêu c c t bên ngoài. L i s ng tiêu c c t n c ngoài
c gi i tr Vi t
Nam ti p thu b ng nhi u con
ng và lan t a trong t duy và l i s ng c a


23

m t b ph n gi i tr gây b c xúc cho xã h i và c ng là m i quan tâm c
bi t c a ng và Nhà n c ta.
ã có nhi u nghiên c u phân tích, lý gi i nguyên nhân d n n
hành vi l i s ng tiêu c c c a m t b ph n gi i tr . Tuy nhiên, các
nghiên c u ch
a ra các nguyên nhân ngo i sinh t các tác ng ngo i
c nh t i gi i tr , nh nh h ng c a v n hóa ph m ngo i lai c h i;
giáo d c b t c p c a gia ình nhà tr ng, c ng ng, xã h i; nh h ng
c a môi tr ng b n bè...Cho n nay, ch a có nghiên c u nào i sâu tìm
hi u nguyên nhân n i sinh, t c là i tìm hi u b n n ng g c r trong m i
con ng i ã hình thành hành vi c a mình
lý gi i hành vi l i s ng
tiêu c c c a m t b ph n gi i tr . C th h n, cho n nay ch a có m t
nghiên c u nào v n d ng nh ng t t ng và lu n i m c a h c thuy t
Freud, m t h c thuy t n i ti ng v tâm lý hành vi con ng i
tìm hi u
c n nguyên g c r c a l i s ng nói chung và l i s ng tiêu c c nói riêng
c a gi i tr .
V n d ng h c thuy t Freud vào th c ti n cu c s ng là xu h ng m i

m và có r t nhi u tri n v ng phát tri n Vi t Nam. Các lu n i m n i
ti ng c a Freud v vô th c, v libido, v b n n ng eros, thanatos, v tính
d c, v giáo d c gi i tính, v
ng tính luy n ái, v tâm lý h c ám ông,
có m i dây liên h r t kh ng khít
t ó có th lý gi i tìm hi u nguyên
nhân d n n l i s ng tiêu c c c a m t b ph n gi i tr Vi t Nam hi n
nay. H c thuy t Freud tuy ã hi n di n Vi t Nam, song nghiên c u v
h c thuy t Freud ch a nhi u, c bi t là v n d ng h c thuy t này vào vi c
xem xét m t s m t trong th c ti n cu c s ng c a gi i tr . Lu n án này c
g ng kh c ph c các khi m khuy t ó. Lu n án ã ch n
c ba xu h ng
s ng tiêu c c i n hình khái quát nh t mà có th soi r i t nh ng n i dung
phù h p c a h c thuy t Freud phân tích lý gi i.
V i l i s ng hành x b o l c coi th ng pháp lu t, t các lu n
thuy t c a h c thuy t Freud v vô th c, v c u trúc b máy t duy v i cái
y, cái tôi, cái siêu tôi c bi t t hai xung l c b n n ng eros, thanatos,
lu n án ã v n d ng phân tích làm rõ c n nguyên d n n hành vi c a l i
s ng tiêu c c này. Có th th y
c xu t phát i m d n n các hành vi
b o l c trong m t b ph n gi i tr hi n nay là t vô th c, t cái y, t
xung l c c a hai b n n ng eros và thanatos. ó là ngu n ng l c n i sinh
a n các hành vi b o l c.