GIỮ gìn môi TRƯỜNG TRONG PHÁT TRIỂN KINH tế xã hội ENVIRONMENTAL PROTECHTION IN SOCIO ECONOMIC DEVELOPMENT

VIỆN NC QUẢN LÝ KINH TẾ TW
TRUNG TÂM THÔNG TIN – TƯ LIỆU

THÔNG TIN CHUYÊN ĐỀ

GIỮ GÌN MÔI TRƯỜNG
TRONG PHÁT TRIỂN
KINH TẾ - XÃ HỘI
ENVIRONMENTAL
PROTECHTION IN
SOCIO-ECONOMIC
DEVELOPMENT

SỐ
CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

4
2012
1


VIỆN NC QUẢN LÝ KINH TẾ TW
TRUNG TÂM THÔNG TIN – TƯ LIỆU

GIỮ GÌN MÔI TRƯỜNG
TRONG PHÁT TRIỂN
KINH TẾ - XÃ HỘI
ENVIRONMENTAL
PROTECHTION IN
SOCIO-ECONOMIC
DEVELOPMENT

TRUNG TÂM THÔNG TIN – TƯ LIỆU
Tel – Fax: 04 – 37338930
E-mail:
Hà Nội, Tháng 6/2012

CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

2


ENVIRONMENTAL PROTECTION IN SOCIO-ECONOMIC
DEVELOPMENT
I. Situation environmental pollution in Vietnam
1. Environmental pollution in urban areas
1.1. Air pollution
According to the 2012 Environmental Performance Index released at the 2012
World Economic Forum in Davos, Viet Nam is one of the ten countries with the
worst air pollution among 132 countries whose environments were surveyed in
relation to effects on human health.
Urban air pollution is becoming worse and worse, especially in big cities like
Hanoi and HCM City following the rapid urbanization. In these two cities, air
pollution in many places much exceeds the allowed limits. Benzene and SO2
concentration in Hanoi and Ho Chi Minh City is at the alarming level.
Moreover, air environment in these two cities is mainly polluted by coarse
particles such as PM10, PM2.5. PM10 concentration in Hanoi and Ho Chi Minh
City is around 80 micrograms per cubic meter, which is double that in Bangkok.
Most of urban areas suffer from severe dust pollution.
At construction sites and heavy traffic areas, PM10 concentration is double or
triple the allowable level, and during the peak time, the concentration is 5 to 6

times and even 10 times higher than regulated level.
Hanoi ranks the 1st in South East Asia in terms of air pollution and it is also one
of the most polluted cities in the Asia region.
Moreover, exhaust fume emissions from motor vehicles are a main source of
pollutants. Fumes containing SO2, NO2, CO2 and lead dioxide are discharged
into the air.
However, notably, air pollution in Vietnam’s urban areas is mainly due to dust
not toxic fumes such as SO2, NO2, CO as in Beijing, Bangkok or New Delhi.
1.2. Water pollution
Population grows so fast that the drainage system can not meet the demand. Up
to now, only about 30 percent of waste water from urban areas has been treated.
Almost waste water from residential areas, hospitals, schools, offices, etc., is
discharged directly into rivers and streams without treatment. The concentration
of toxic substances exceeds the allowed limits by many times. Water pollution is
CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

3


the most severe in Hanoi, Ho Chi Minh City, Hai Phong, Da Nang, Hue, Nam
Dinh, Hai Duong and some other big cities and towns.
In the river basin of Dong Nai – Sai Gon, a lot of segments are polluted with
organic substances and heavy metals. Rivers in inner Hanoi are all polluted
seriously. Meanwhile, these rivers are the main sources providing water for
living and cultivation.
Moreover, the drainage systems in urban areas (even in big ones) are all
inadequate. The drainage system in Ho Chi Minh City can only meet nearly 60
percent of the demand while those of Hanoi and Hai Phong can only meet about
40 percent of the demand.
1.3. Solid waste pollution

Big cities in Vietnam are facing with a huge amount of solid waste, especially
household solid waste. Household solid waste accounts for 80 percent of the
total solid waste and has been increasing quickly along with the growth of
population and wave of migration to big urban areas. The amount of household
solid waste grows at about 10 percent per annual on average.
According to Vietnam's National Environment Report 2010, the amount of solid
waste increased by 150 percent to 200 percent from 2003 to 2008. The total
amount of household solid waste increased from 17,682 tons per day in 2007 to
about 35,100 tons per day (increasing by nearly 200 percent) in 2008 and to
76,712 tons per day (increasing by more than 200 percent) in 2010. At present,
the total amount of solid waste of the whole country is about 28 million tons.
According to the estimation of Ministry of Natural Resources and Environment
(MoNRE), the total amount of solid waste will be about 43.6 million tons by
2015, 67.6 million tons by 2020 and 91 million tons by 2025 which is 2 to 3
times higher than that at present.
The household solid waste mainly comes from two especial urban areas those
are Hanoi and Ho Chi Minh City, accounting for around 45.24 percent of the
total amount of household solid waste from all urban areas.
In Hanoi, the estimated amount of household solid waste is about 5,000 tons per
day which is double to that in 2007. The amount of household solid waste in
Hanoi increases by 15 percent per year.
In Ho Chi Minh City, the amount of municipal solid waste is over 6,700 tons per
day, among which 1,500 to 2,000 tons are industrial waste and hazardous waste
that need being treated and recycled.
CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

4


Meanwhile, almost municipal solid waste has not been separated at source but

collected and transported to landfills. The percentage of collection of urban
household solid waste increased from 70 percent in 2000 to 80 percent in 2008.
The dominant form of disposal of municipal waste remains open dumping. Of
the 98 disposal sites in the country, only 16 are sanitary landfills. About 60
percent of solid waste is buried in sanitary landfill. About 20 to 25 percent of
solid waste is recycled and reused. Almost hazardous waste and household solid
waste are collected and disposed together.
In terms of means of waste collection, only Hanoi and Ho Chi Minh City have
garbage trucks.
2. Environmental pollution in rural areas
2.1. Solid waste pollution
Solid waste in rural areas arises from household, agriculture and animal farming,
and crafts villages. The amount of solid waste in rural areas increased from 10
million tons in 2006 to 13.5 million tons in 2010. Notably, only 40-70% of solid
waste in the countryside is treated and the remaining volume is disposed in
lakes, rivers, streams, etc.
About 30 percent of household solid waste is collected and transported to
gathering places by improved carts. Several communes have no official
dumping grounds, rubbish collectors and vehicles transporting rubbish.
Therefore, many spontaneous dumping grounds appeared.
Packaging of chemical plant protection agents and chemical fertilizer is often
burned or buried or even disposed in the fields, roads, canals, streams or rivers,
etc. Only 38.28 percent of communes have bins for containing packaging of
chemical plant protection agents and chemical fertilizer.
Agricultural by-products such as straw, rice husk, etc., are mainly burned or left
in the fields, roads, streams or rivers, etc., that pollutes the environment.
About 19 percent of waste from animal farming is discarded to the surroundings.
The remaining are mainly processed and used as feed for fish or fertilizer.
Majority of solid waste from crafts villages have not been collected, separated
and treated thoroughly.

2.2. Air pollution

CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

5


Air pollution in rural areas mostly comes from crafts villages. Fuel being used in
crafts villages is mainly coal that the emission of dust, CO, CO2, SO2 and NOx
during their production is rather high.
2.3. Water pollution
Untreated solid and liquid waste from animal farming are discharged to rivers,
streams, etc., that causes environmental problems for the surrounding
communities including contamination of surface water, spread of odors, flies,
mosquitoes, rodents, dust, and noise.
2.4. Pollution caused by chemical plant protection agents
The overuse of chemical plant protection agents in many rural areas makes soil
and water environment contaminate seriously. Moreover, toxic agents from a
large amount of packaging of chemical plant protection agents being dumped at
edges of fields, streams, rivers, etc., will contaminate under ground water.
3. Pollution in industrial zones
3.1. Water pollution
According to the MoNRE, more than 40 percent of industrial zones in the whole
country have violated environmental regulations. Meanwhile, according to the
Ministry of Industry and Trade (MoIT), among 154 operating industrial zones,
only 39 ones have waste water treatment systems, accounting for 25.3 percent.
Therefore, it is estimated that about 70 percent of more than 1 million m3 of
waste water per day from industrial zones are discharged directly into rivers,
streams, etc., without treatment.
The situation of discharging untreated waste water from industrial zones into

rivers, contaminating seriously the surface water happens in almost provinces,
especially in ones locating many industrial zones such as Hanoi, Ho Chi Minh
City, Binh Duong, Ba Ria – Vung Tau, Quang Ngai, Long An, etc.
According to the MoNRE, ground and underground water pollution has become
serious especially in the river basins of Cau, Nhue, Day, Dong Nai – Sai Gon,
and Thi Vai. Arsenic and iron begin to present in underground water. Along
Dong Nai River, there are 56 industrial zones and processing zones. Out of
them, only 21 zones have waste water treatment systems. In some segments in
Sai Gon – Dong Nai river basin, the NH3 concentration exceeds the allowed
limits by 30 times (Thi Tinh estuary), SS concentration exceeds allowed limits
by 3 to 9 times.
CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

6


This pollution situation contributes to a high incidence rate of skin, digestive,
and respiratory diseases.
3.2. Soil pollution
Heavy metal concentration in soil of industrial zones’ surroundings has
increased in recent years. For example, in Phuoc Long (Binh Phuoc) industrial
cluster, Cr concentration exceeds the standards by 15 times, Cd concentration
exceeds the standards by 1.5 to 5 times and that of As exceeds the standards by
1.3 times.
3.3. Solid waste pollution
The amount of hazardous industrial solid waste arising from the three key
economic zones is rather huge (about 113,118 tons), especially from the
southern Key Economic Zone. It is forecasted that all industrial zones in Ho Chi
Minh City and the southern Key Economic Zone will discard about 3,500 tons
of solid waste per day in 2010, out of which about 700 million tons are

hazardous.
4. Comparing with the Southeast Asian countries
The environmental quality, especially air quality of Vietnam is the worst in
comparison with that of other countries in the Southeast Asia.
III. International experience of environmental protection and green
development
1. Environmental protection legal in Singapore
The Singaporean Government considers environmental protection a strategic
task in their strategy on socio-economic development.
First, to ensure environmental control and protection in Singapore, a lot of
regulations related to environmental protection have been issued including the
Environmental Protection Control Act, the Environmental Public Health Act, the
Drainage System Act, and the Hazardous Waste (Control of Export, Import and
Transit) Act.
Second, to ensure the enforcement of these above regulations, Singapore also set
up a variety of enforcement measures corresponding to different violation of
environmental legal including criminal, administrative and civil measures.
Singapore regards criminal sanction as a basic tool ensuring the enforcement of
environmental regulations. Forms of criminal measures in Singapore are
CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

7


pecuniary penalty, imprisonment, holding in custody, confiscation, and reeducation through labor.
2. Green growth in Korea
When the financial and economic crisis boomed in late 2008, the Korean
government launched a green stimulus package named “Green New Deal” on
January 2009 as a means of stimulating job creation and revitalizing the
economy. The stimulus package has contributed to the national strategy on

“Green growth, Low carbon”. It amounted to a total of 50 trillion won (which is
equivalent to US$38.5 billion), and will be implemented in 4 years with 9 major
green projects and some big projects. It was expected to create 956.000 new
green jobs.
The main points of the Green Growth Strategy of Korea are: (1) climate change
adaptation; (2) effective reduction of GHG emissions; (3) reduction of
dependence on fossil fuel; (4) green technology development; (5) greening
current industries; (6) developing advanced industries; (7) building the base of
the green economy; (8) developing green spaces and green transportation
systems, (9) green reform of the patterns of daily living; and (10) international
support for green growth.
To supervise the implement of green growth initiatives and to create a strong
motivation, the Presidential Commission on Green Growth was established in
2009. In addition, the Government also proposed a Framework Act on LowCarbon Green Growth which is expected to be a comprehensive Act relating to
energy, climate change and sustainable development.
In 2010, the Korean government promoted green industries and technologies
including solar energy, wind energy and supported small and medium sized
enterprises to operate in green industries.
In 2011, the Korean government focused on issuing regulations on reduction of
GHG emission and development of energy management.
The Korean government has rather succeeded in stimulating the participation of
the whole community in the green growth strategy. The number of households
participating in carbon emission reduction was 2 million in February 2011.
Moreover, enterprises in Korea have much contributed to the green growth
strategy.
3. Solid waste tax
CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

8

Tax on disposal of solid waste has been applied in many countries and territories
such as Hong Kong, Taiwan, Japan, Korea, New Zealand, etc. The higher
amount of solid waste people dispose, the higher tax they have to pay. This kind
of tax is expected to change the living habit of people.
4. Motorcycle emission control
In many countries having a lot of motorbikes such as China, Taiwan, Thailand,
and India, the governments have applied several measures on motorcycle
emission control such as testing exhaust fumes periodically and compulsorily,
excluding old motorcycles, etc. In addition, these countries have made effort in
improving the quality of petrol and replacing fossil fuels and energy with green
ones.
5. Bringing environmental education into schools
Several Southeast Asian countries such as Indonesia, Malaysia, Singapore, etc.,
have brought environmental education into their schools to deepen student
understanding of the environment and the role they can play in protecting it.
III. Guidelines and measures of the Party and the Government on
environmental protection and green development
1. Guidelines
Integrating environmental protection into socio-economic development in
Vietnam has been paid attention by the Party and the Government in recent
years.
The orientation of sustainable development was integrated into the SocioEconomic Development Plan for the 2006-2010 period. The Plan set up some
criteria for socio-economic and environmental sustainable development.
The Socio-Economic Development Strategy for the 2011-2020 period pointed
out that “Socio-economic development always has to attach much importance to
environmental protection and improvement, taking the initiative in adaptation
against climate change”.
Meanwhile, the Strategic Orientation for Sustainable Development in Vietnam
(Vietnam Agenda 21) defined that “sustainable development is an indispensable

way of Vietnam”. On the basis of the existing planning system, the Strategic
Orientation for Sustainable Development in Vietnam focuses on the priority
activities that need to be selected and implemented in coming 10 years.

CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

9


The Sustainable Development Strategy for the 2011-2020 period specified that
“Sustainable development is a requirement that run-through the development
process of the country; combining closely, reasonably and harmoniously
economic development, social development and environmental protection,
ensuring national defense, social security and social order and safety;
effectively use natural resources, especially non renewable resources, protecting
and improving environment; forming environmentally-friendly living style,
sustainable production and consumption; prioritizing use of modern, clean and
environmentally-friendly technologies”.
2. Measures
According to the Sustainable Development Strategy for the 2011-2020 period,
groups of measures on sustainable development are as the followings:
(1) Continuing to complete the sustainable development institutions; improving
the quality of national governance with respect to sustainable development.
(2) Strengthening financial sources for the implement of sustainable
development.
(3) Propagandizing, educating and improving awareness of sustainable
development.
(4) Strengthening capacity of management and implement of sustainable
development.
(5) Improving the role, responsibility and enhancing the participation of the

community of enterprises, political and social organizations, social and
professional organizations, NGOs and people in the implement of sustainable
development.
(6) Developing human resources for sustainable development.
(7) Strengthening the role and impacts of science and technologies, enhancing
technological renovation during the implement of sustainable development.
(8) Promoting international cooperation.
IV. Recommendations
First, continuing to complete the legal system on environmental protection, in
which punishment sanctions should be strong enough to deter violators.
Second, intensifying control, inspection, supervision and monitoring in terms of
environment.
CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

10


Third, paying attention to planning and developing industrial zones and clusters,
crafts villages, and urban areas.
Fourth, in the urban master plan, paying attention to building and completing a
public transport system as well as non-polluted means of transports, eliminating
private transports.
Fifth, seriously implementing environmental impact assessment with respect to
investment projects before determining the issuance of investment license.
Sixth, setting up an environmental monitoring system sufficiently, especially in
big cities and urban areas.
Seventh, enhancing environmental propaganda and education in the whole
society, bringing environmental education into schools.
Eighth, promoting socialization of environmental protection activities aiming at
mobilizing every resource for environmental protection.

CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

11


MỤC LỤC
Tình hình ô nhiễm và phá hoại môi trường ở nước ta ............................... 13

I.
1.

2.

3.

4.

Ô nhiễm môi trường thành phố ................................................................ 13
1.1.

Ô nhiễm môi trường không khí ............................................................ 13

1.2.

Ô nhiễm môi trường nước ................................................................... 21

1.3.

Ô nhiễm do chất thải rắn ..................................................................... 22

Ô nhiễm môi trường nông thôn ................................................................ 25
2.1.

Ô nhiễm do chất thải rắn ..................................................................... 26

2.2.

Ô nhiễm không khí ............................................................................... 29

2.3.

Ô nhiễm nước thải ............................................................................... 30

2.4.

Ô nhiễm đất do sử dụng thuốc BVTV .................................................. 30

Ô nhiễm môi trường ở các khu công nghiệp ........................................... 31
3.1.

Ô nhiễm nguồn nước ........................................................................... 31

3.2.

Ô nhiễm môi trường đất ...................................................................... 34

3.3.

Ô nhiễm do chất thải rắn ..................................................................... 34

So sánh với các nước Đông Nam Á .......................................................... 35

II. Kinh nghiệm của một số nước về phòng, chống ô nhiễm, phá hoại môi
trường, bồi bổ và tô điểm môi trường, thực hiện phát triển xanh .................... 36
1.

Pháp luật về bảo vệ môi trường – kinh nghiệm Singapore ..................... 36

2.

Tăng trưởng xanh - Kinh nghiệm Hàn Quốc .......................................... 39

3.

Đánh thuế rác ............................................................................................ 41

4.

Kiểm soát khí thải mô tô, xe gắn máy ....................................................... 42

5.

Đưa bộ môn giáo dục môi trường vào chương trình giảng dạy ............. 42

III. Chủ trương và biện pháp của Đảng và Nhà nước ta về phòng, chống ô
nhiễm, phá hoại môi trường, thực hiện phát triển xanh .................................... 42
1.

Chủ trương................................................................................................. 42

2.

Biện pháp ................................................................................................... 46

IV. Kiến nghị cho những năm tới ........................................................................ 50

CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

12


GIỮ GÌN MÔI TRƯỜNG TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI
I.

Tình hình ô nhiễm và phá hoại môi trường ở nước ta

Theo kết quả nghiên cứu vừa công bố tại Diễn đàn Kinh tế thế giới Davos
tháng 02/2012 vừa qua, Việt Nam nằm trong số 10 quốc gia có chất lượng không
khí thấp nhất và ảnh hưởng nhiều nhất đến sức khỏe. Về ảnh hưởng của chất
lượng không khí, Việt Nam đứng thứ 123 trong bảng xếp hạng 132 quốc gia khảo
sát. Về ảnh hưởng của môi trường đến sức khỏe, Việt Nam đứng vị trí 77. Về chất
lượng nước Việt Nam được xếp hạng 80. Tính theo chỉ số chất lượng môi trường
EPI, Việt Nam xếp thứ 79.1 Hội nghị quốc tế về môi trường diễn ra tại Thuỵ Sĩ
năm 2006 cũng đã xếp Việt Nam vào nước có môi sinh kém nhất trong 8 nước
Đông Nam Á.
Các kết quả này cho thấy, trong những năm qua, mặc dù Đảng và Nhà nước
đã chú trọng hơn công tác bảo vệ môi trường song tình trạng tách rời công tác
bảo vệ môi trường với hoạt động phát triển kinh tế - xã hội diễn ra phổ biến ở
nhiều ngành, nhiều cấp, dẫn đến tình trạng môi trường ô nhiễm ngày càng

nghiêm trọng. Đối tượng gây ô nhiễm môi trường chủ yếu là hoạt động sản xuất
của nhà máy trong các khu công nghiệp, hoạt động làng nghề và sinh hoạt tại
các đô thị lớn.
1. Ô nhiễm môi trường thành phố
Quá trình đô thị hóa đang diễn ra mạnh mẽ tại các đô thị lớn của Việt Nam,
đặc biệt là tại các thành phố lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh,… với
dòng người di cư từ vùng nông thôn ra thành phố tăng nhanh cùng việc bùng nổ
các phương tiện giao thông cá nhân đã và đang khiến cho tình trạng ô nhiễm môi
trường khu vực thành thị trở nên căng thẳng. Ô nhiễm môi trường tại các đô thị
đang ở mức báo động, bao gồm ô nhiễm không khí, nước thải, rác thải sinh hoạt,
rác thải y tế, tiếng ồn, v.v... Trong đó, đặc biệt nghiêm trọng là vấn đề ô nhiễm
môi trường không khí với mức độ ô nhiễm vượt nhiều lần tiêu chuẩn cho phép.
1.1. Ô nhiễm môi trường không khí
Tháng 2/2012 vừa qua, Trung tâm nghiên cứu Môi trường của trường Đại
học Yale và Columbia của Mỹ đã công bố tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở
Davos, Thụy Sỹ, báo cáo đánh giá môi trường tại 132 quốc gia, trong đó đã xếp
hạng Việt Nam nằm trong top 10 nước có môi trường không khí bị ô nhiễm nhất
trên thế giới (đứng thứ 123 trong tổng số 132 nước).

1

Trang Nguyên, Không khí ở Việt Nam bẩn thứ 10 thế giới, , 06/02/2012

CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

13


Trong khi đó, theo báo cáo của Chương trình môi trường của Liên hợp
quốc, Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh đứng đầu châu Á về mức độ ô nhiễm

bụi.2
Có thể nói, chất lượng không khí của các đô thị Việt Nam đang suy giảm,
nhiều nơi vấn đề ô nhiễm môi trường không khí đã ở mức “báo động đỏ”. Môi
trường không khí của hầu hết các khu vực trong thành phố đều bị ô nhiễm bụi,
đặc biệt là ở các nút giao thông, các khu vực có công trường xây dựng và nơi tập
trung hoạt động sản xuất công nghiệp.
Theo Cục Kỹ thuật An toàn và Môi trường Công nghiệp- Bộ Công Thương,
5 tỉnh thành có hoạt động công nghiệp lớn nhất cũng là những địa phương gây ô
nhiễm không khí nghiêm trọng nhất, đó là Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh
(TP.HCM), Bình Dương, Đồng Nai và Hải Phòng. Trong đó, Hà Nội và
TP.HCM là nơi mà tình trạng ô nhiễm không khí diễn ra nặng nhất với nồng độ
các chất gây ô nhiễm vượt quá tiêu chuẩn cho phép nhiều lần.
Bầu khí quyển tại hai thành phố lớn Hà Nội và TP.HCM có mức benzene
và sulfur dioxide đáng báo động. Một trong số chất ô nhiễm nguy hiểm nhất là
những hạt bụi siêu nhỏ (PM10) cũng đang ở mức báo động so với các thành phố
khác thuộc các nước đang phát triển ở Châu Á. Cụ thể, mức PM10 ở Hà Nội và
TP.HCM hiện ở khoảng 80 micrograms/m3, gấp đôi của Bangkok và trên mức
trong bản hướng dẫn 20 của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Độ ô nhiễm bụi ở
hầu khắp các đô thị vượt quá tiêu chuẩn cho phép đến 2 lần, đặc biệt có nơi đến
10 lần. Ở những nút giao thông hay tắc nghẽn, nồng độ khí độc, hơi xăng dầu đã
tới mức báo động. Khói thải từ các nhà máy chưa được khử khí độc hoặc khử
chưa đúng tiêu chuẩn kỹ thuật, cũng như hơi bốc của các loại chất thải nói trên,
nhất là các loại rác phân huỷ vi sinh đã làm tăng thêm nồng độ vẩn đục của
không khí. Ở một số nơi, nhất là 9 địa phương: Hà Nội, Lào Cai, Quảng Ngãi,
Nha Trang, Biên Hoà, TP Hồ Chí Minh, Bình Dương, Vũng Tàu và Mỹ Tho, đã
xuất hiện những trận mưa axit gây hại cho sức khoẻ con người và phá hoại hệ
sinh thái động, thực vật.3
Hà Nội
Theo các chuyên gia nước ngoài, Hà Nội đặc biệt là một trong những thành
phố ô nhiễm nhất khu vực châu Á và là thành phố ô nhiễm nhất khu vực Đông

Nam Á, với hàm lượng bụi cao gấp nhiều lần mức cho phép. Mức độ ô nhiễm
bụi của Hà Nội được đánh giá là tương đương thành phố Dehil và Karachi, hai
trong 10 thành phố ô nhiễm nhất thế giới.

2

TS. Trần Đắc Hiến, Ô nhiễm môi trường ở nước ta hiện nay – Thực trạng và một số giải pháp khắc phục,
, 08/01/2010
3
Đinh Văn Ân, Hoàng Thu Hòa (2009), Vượt thách thức, mở thời cơ phát triển bền vững, NXB. Tài Chính

CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

14


Theo báo cáo về hiện trạng môi trường Hà Nội năm 2011 của Sở Tài
nguyên và Môi trường Hà Nội, tình trạng ô nhiễm môi trường không khí tại Hà
Nội đang ở mức “báo động đỏ”. Nồng độ bụi lơ lửng ở các quận nội thành đều
vượt quá tiêu chuẩn cho phép 5 - 6 lần, thậm chí có nơi trên 10 lần. Lượng khí
thải độc hại ngày càng gia tăng và tác động tiêu cực tới con người, môi trường
sống. 4
Trung bình tại các nơi công cộng ở thủ đô, nồng độ bụi vượt quá chuẩn cho
phép 2 - 4 lần (theo tiêu chuẩn của các nước Châu Âu, Châu Mỹ, nồng độ bụi ở
các thành phố chỉ được phép vượt quá tiêu chuẩn cho phép 1-2 lần). Đặc biệt, tại
các công trình xây dựng, các nút giao thông trọng điểm, mức độ ô nhiễm không
khí cao hơn gấp 5-6 lần quy chuẩn cho phép.5 Cụ thể, theo số liệu của Trung tâm
quan trắc môi trường, Tổng cục môi trường Việt Nam, tại nhiều nút giao thông
như Kim Liên - Giải Phóng, Phùng Hưng - Hà Đông, những khu vực đông dân
cư, nồng độ bụi thường cao hơn mức cho phép, có lúc lên gấp 7 lần.6

Các khu vực hay công trường đang xây dựng, cải tạo, sửa chữa như Lê Văn
Lương, Khuất Duy Tiến, Nguyễn Trãi, Nguyễn Xiển, Phạm Hùng, Láng Hoà
Lạc, Văn Điển, Bắc Thăng Long, v.v… nồng độ bụi cũng vượt quá chuẩn cho
phép 5 lần. Nồng độ các chất ô nhiễm khác đều vượt chuẩn nhiều lần, trong đó
có các chất cực độc như Pb, SO2.
Mặc dù hiện nay, các khí ô nhiễm khác như C0, S02, NO2, Benzen… lẫn
trong không khí đang ở dưới các quy chuẩn nhưng vài năm trở lại đây, lượng
phát thải ô nhiễm này đang có xu hướng tăng lên. Trong đó, giao thông vận tải
là nguồn gây ô nhiễm lớn đối với không khí, nhất là sự phát thải các khí CO,
hỗn hợp các chất hữu cơ bay hơi (VOC) và NO2.
Hình 1 dưới đây cho kết quả quan trắc môi trường của các Trạm Quan trắc
& Phân tích Môi trường Quốc gia, từ năm 2004 – 2011 về trị số bụi TSP của
một số địa điểm của Hà Nội. Đường kẻ ngang là trị số tối đa cho phép trung
bình năm (đường dưới) và trung bình ngày (đường trên). Xét hình 1 ta thấy hầu
hết ở các điểm quan trắc đều bị ô nhiễm nặng về bụi TSP, nghiêm trọng nhất là
ở ngã Tư Kim Liên - Giải Phóng, cao hơn trị số quy chuẩn quốc gia cho phép từ
3-5 lần, mức ô nhiễm bụi cao tiếp theo là khu Mai Động, Thượng Đình, ô nhiễm
thấp hơn là khu dân cư Nam Thành Công. So sánh giữa 3 thành phố (Hình 2) thì
ở Hà Nội bị ô nhiễm bụi PM10 lớn nhất, TP.HCM đứng thứ 2 và Đà Nẵng hầu
như chưa bị ô nhiễm bụi PM10.

4

Thái San, Giảm thiểu ô nhiễm không khí tại Hà Nội: Nhiệm vụ cấp bách, ,
06/02/2012
5
Quỳnh Anh, Ô nhiễm không khí tại các đô thị vượt nhiều lần quy chuẩn cho phép, ,
20/03/2012
6
Hương Thu, Không khí Hà Nội 'bẩn hạng nhất châu Á', , 22/3/2012

CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

15


Hình 1: Nồng độ bụi TSP trung bình của trung bình 6 đợt quan trắc trong
năm của một số địa điểm của TP Hà Nội từ năm 2004-2011 (mg/m3)

Nói chung, môi trường không khí ở thủ đô Hà Nội hiện nay, đang bị ô
nhiễm nặng nề về bụi TSP và bụi PM10. Ô nhiễm các khí độc hại SO2, NO2,
CO, Pb, CnHn còn có tính cục bộ, chủ yếu xảy ra ở các nút giao thông lớn hoặc
bên cạnh các cơ sở sản xuất có đốt than, dầu.7
Thành phố Hồ Chí Minh
Tại TP.HCM, kết quả đo đạc tại 6 trạm quan trắc không khí cho thấy 89%
mẫu kiểm tra không khí không đạt tiêu chuẩn cho phép, luôn ở mức nguy hại
cao cho sức khỏe, trong đó lượng bụi lơ lửng đang là nhân tố gây ô nhiễm
nghiêm trọng hàng đầu trên địa bàn. Bên cạnh đó, tình trạng ô nhiễm không khí
do chì cũng gia tăng nhanh chóng, cụ thể nồng độ chì đo được từ đầu năm 2009
đến nay thường dao động ở ngưỡng 0,22 - 0,38g/m³, quá chuẩn cho phép khoảng
1,5 lần. Theo khảo sát thì tại TP.HCM, hoạt động giao thông vận tải, các ngành
công nghiệp, thủ công nghiệp và hoạt động xây dựng là những nguồn chính gây
ô nhiễm không khí ở các khu đô thị. Trong đó, ô nhiễm không khí ở các đô thị
trung tâm chủ yếu là do giao thông gây nên (khoảng 70%). Tình trạng ô nhiễm
một số khí độc như CO, SO2, NO2 trong không khí tại các đô thị đặc biệt
nghiêm trọng lại một số địa điểm như các nút giao thông trọng yếu (đặc biệt vào
những giờ cao điểm), những khu vực công trường xây dựng… nồng độ các chất
thải nguy hại này (nhất là khí NO2) đã tăng cao và vượt xa so với trị số cho
phép.8
Tuy vậy, cũng cần có cái nhìn toàn diện hơn về vấn đề ô nhiễm môi trường

không khí ở Việt Nam nói chung cũng như ở các thành phố lớn nói riêng của Việt
Nam.
7

M.M, "Việt Nam nằm trong top 10 nước có môi trường không khí bị ô nhiễm nặng nhất trên thế giới" chỉ đúng
một nửa, , 25/05/2012
8
Thái San, Giảm thiểu ô nhiễm không khí tại Hà Nội: Nhiệm vụ cấp bách, ,
06/02/2012

CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

16


(1) Trước hết cần phải phân biệt rõ 2 loại chất ô nhiễm trong môi trường
không khí, chúng có tính chất vật lý, tính chất hóa học và tính chất sinh học
khác nhau, đó là ô nhiễm các loại bụi (bụi lơ lửng, bụi mịn PM10, PM5, PM2,5)
và ô nhiễm các loại khí, như là SO2, NO2 , CO, hơi xăng dầu v.v…. Ô nhiễm
không khí rất độc hại đối với sức khỏe con người, chủ yếu là gây ra các bệnh
đường hô hấp, đặc biệt là gây ra bệnh ung thư phổi. Tác động của các khí ô
nhiễm đối với sức khỏe của con người mạnh hơn tác động của các loại bụi.
Số liệu quan trắc môi trường nhiều năm qua chứng tỏ rằng thực tế môi
trường không khí ở các đô thị Việt nam chủ yếu là bị ô nhiễm rất nặng về bụi,
còn xét về khí ô nhiễm độc hại như SO2, NO2 , CO thì môi trường không khí ở
Việt Nam chưa bị ô nhiễm, còn tốt hơn so với nhiều đô thị trên thế giới và trong
khu vực, như Bắc Kinh, New Deli, Bangkok, v.v…;
(2) Thứ hai là ô nhiễm bụi nặng nề ở nước ta chủ yếu xảy ra ở các thành
phố lớn, đặc biệt là ở Hà Nội, TP.HCM và các thành phố loại 1, loại 2, như là
Hải Phòng, Nam Định, Việt Trì, Cần Thơ, Buôn Ma Thuật, v.v..., trừ TP Đà

Nẵng (năm 2011 TP Đà Nẵng được Ban Thư Ký ASEAN công nhận là 1 trong
10 thành phố có không khí sạch trong ASEAN), chất lượng môi trường không
khí ở nhiều đô thị loại vừa và loại nhỏ của nước ta còn rất tốt.
Như vậy, có thể nói đánh giá của Trung tâm nghiên cứu Môi trường của
trường Đại học Yale và Columbia về môi trường không khí ở nước ta chỉ đúng
đối với ô nhiễm bụi chứ không phải là với ô nhiễm môi trường không khí nói
chung.
Theo chỉ số chất lượng không khí của Mỹ (Air Quality Index) AQI:
AQI ≤ 50
Môi trường
không khí

50 < AQI ≤ 200 200 < AQI ≤ 300

Chất lượng tốt

Chất lượng
trung bình

Ô nhiễm nặng

AQI > 300
Ô nhiễm rất
nặng

Áp dụng phương pháp đánh giá mức độ ô nhiễm môi trường không khí ở
Hà Nội theo AQI thì tính chung cho toàn Hà Nội theo từng chất ô nhiễm ta có:
AQI

Trị số

So sánh chuẩn

AQI (SO2)

59,3

Chất lượng trung bình

AQI (CO)

30,5

Chất lượng tốt

AQI (NO2)

31,5

Chất lượng tốt

AQI (bụi TSP)

351,9

Ô nhiễm rất nặng

Tính chung 4 loại ô nhiễm AQI0

155,4

Chất lượng trung bình

Có nghĩa là xét tổng quát thì môi trường không khí Hà Nội thuộc loại bị ô
nhiễm, nhưng xét riêng từng chất ô nhiễm thì ô nhiễm bụi TSP ở mức rất nặng
CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

17


(nồng độ bụi trung bình trong không khí của Hà Nội gấp 3,5 lần trị số tối đa cho
phép theo Quy chuấn quốc gia), còn xét về khí CO và NO2 thì thuộc loại chất
lượng môi trường tốt, xét về khí SO2 thì thuộc loại không bị ô nhiễm và gần với
mức môi trường tốt (Hình 3).9
Hình 2: Diễn biến nồng độ bụi PM10 trung bình năm trong không khí xung
quanh Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng

Nguồn: Báo cáo Môi trường Việt Nam 2010
Hình 3 : Chỉ số chất lượng không khí (AQI) của Hà nội,tính riêng cho từng chất
ô nhiễm các chất khí SO2, CO, NO2 và bụi TSP

Nguyên nhân của tình trạng ô nhiễm môi trường không khí khu vực thành
thị kể trên là do:
(1) Quy hoạch phát triển đô thị ở nước ta chưa xem xét đầy đủ đến yêu cầu
bảo vệ môi trường (BVMT), như tỷ lệ diện tích giao thông động cũng như giao
thông tĩnh không đủ, tỷ lệ diện tích cây xanh và mặt nước ngày càng bị thu hẹp.

9

M.M, "Việt Nam nằm trong top 10 nước có môi trường không khí bị ô nhiễm nặng nhất trên thế giới" chỉ đúng

một nửa, , 25/05/2012

CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

18


Thảm cây xanh thường được coi là lá phổi của đô thị bị giảm sút rõ rệt.
Theo điều tra, chỉ trong 10 năm phát triển (1986-96) tại 4 quận nội thành Hà Nội
cũ, diện tích cây xanh đã bị mất đến 12%. Bên cạnh đó, diện tích ao hồ bị san
lấp gần 6%. Trong khi đó, số nhà tạm hoặc những nhà chiếm dụng ven sông, ven
hồ lại tăng mạnh, cùng với sự tồn tại từ nhiều năm của những khu nhà ổ
chuột,… Tất cả những điều đó đã làm cho môi trường sống thêm giảm sút.10
(2) Hoạt động xây dựng, sửa chữa, cải tạo nhà cửa, đường xá, cống rãnh…
tràn lan, thiếu quản lý thống nhất và thiếu biện pháp BVMT.
Đường sá chật hẹp, bị đào bới liên tục, cộng với hoạt động xây dựng nhà
cửa và hạ tầng đô thị đã “đóng góp” cho các khu đô thị lớn hàng tấn bụi. Những
phương tiện vận chuyển chất thải, phế thải, vật liệu xây dựng không được che
chắn đúng quy định, không được rửa sạch trước khi rời khỏi bãi tập kết làm rơi
rớt cát, sỏi, phế thải ra đường. Đây chính là nguồn bụi gây ra tình trạng ô nhiễm
không khí như hiện nay.
Cùng với đó, các công trình giao thông, kè sông, đường giao thông, cầu
vượt, đường hầm dành cho người đi bộ không hoàn thành đúng tiến độ, đã tạo
nên một lượng bụi rất lớn.
(3) Phương tiện giao thông cơ giới phát triển quá nhanh, vượt quá khả năng
phục vụ của hệ thống giao thông đô thị.
Do mật độ dân số tại các khu đô thị tăng quá nhanh, kéo theo đó là sự tăng
nhanh của các phương tiện giao thông cơ giới (nhất là xe máy, và những năm
gần đây là ô tô) tham gia giao thông (Hình 4). Số lượng phương tiện cơ giới này
tập trung chủ yếu tại các đô thị lớn, đặc biệt là ở Hà Nội và TP.HCM (Hình 5).

Trong khi đó, cơ sở hạ tầng của các đô thị chưa đáp ứng được và vẫn đang trong
quá trình hoàn thiện.
Thống kê của Bộ GTVT cho thấy, hoạt động giao thông chiếm tới 70% tỷ
lệ đóng góp ô nhiễm không khí tại Hà Nội. Tính đến năm 2010, cả nước có
khoảng trên 30 triệu mô tô, xe gắn máy đang tham gia giao thông và hơn 3 triệu
chiếc/năm sản xuất, lắp ráp mới đang biến Việt Nam thành một trong những
quốc gia sử dụng mô tô, xe gắn máy nhiều trên thế giới, chỉ sau Trung Quốc và
Ấn Độ.11 Chỉ tính riêng Hà Nội, theo ước tính, mỗi ngày có khoảng 1,8 triệu
lượt xe gắn máy và hai bánh lưu hành qua thủ đô Hà Nội. Đây cũng là thành phố
có tỷ lệ sử dụng phương tiện công cộng thấp nhất châu Á, với 4 triệu phương
tiện cá nhân, nguyên nhân chính của việc thường xuyên tắc đường và tình trạng
ô nhiễm môi trường không khí nghiêm trọng trong thành phố Hà Nội. Với lượng
10
11

Đinh Văn Ân, Hoàng Thu Hòa (2009), Vượt thách thức, mở thời cơ phát triển bền vững, NXB. Tài Chính
B.H, Giảm thiểu tình trạng ô nhiễm không khí, , 26/10/2010

CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

19


mô tô và xe gắn máy như vậy, hoạt động giao thông chiếm tới 85% lượng khí
thải CO và 95% lượng VOCs (Các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi ).
Hình 4: Số lượng ô tô và xe máy hoạt động hàng năm của Việt Nam

Nguồn: Cục Đăng kiểm Việt Nam và Vụ KHCN&MT, Bộ GTVT, 2009
Hình 5: Số lượng xe máy trên 1.000 dân ở các thành phố lớn của VN năm 2006

Nguồn: Cục Đăng kiểm Việt Nam, 2007
(4) Ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường đô thị của mọi người còn kém.
Ngoài ra còn có bụi, khói từ các KCN tập trung (cũ và mới), ô tô, xe máy.
Đa phần các cơ sở sử dụng công nghệ lạc hậu, dùng than đá mà không có các
thiết bị thu gom xử lý bụi. Các nhà máy đan xen với khu dân cư, cơ sở hạ tầng
không được xây dựng đồng bộ nên cũng gây ô nhiễm nặng.
Theo tính toán của các chuyên gia nước ngoài, nếu GDP tăng gấp đôi thì
nguy cơ chất thải tăng gấp 3-5 lần. Và nếu như trình độ công nghệ sản xuất, cơ
cấu sản xuất, trình độ quản lý sản xuất, trình độ quản lý môi trường không được
cải tiến thì sự tăng trưởng sẽ kéo theo sự gia tăng các loại chất thải gây ô nhiễm
môi trường gây sưc ép cho môi trường, khiến cho môi trường đô thị bị ô nhiễm
trầm trọng. Trong khi đó đến năm 2011, dân số thành thị là khoảng 27% so với
CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

20


dân số cả nước, dự kiến năm 2020 là 45%. Điều đó, chứng tỏ quá trình đô thị
hóa của ta đang tăng rất nhanh qua từng năm và đặt ra thách thức lớn cho môi
trường.
1.2. Ô nhiễm môi trường nước
Thực trạng ô nhiễm nguồn nước ở các khu đô thị cũng đang trong tình
trạng báo động. Những năm gần đây, dân số ở các đô thị tăng nhanh khiến hệ
thống cấp thoát nước không đáp ứng nổi và đang xuống cấp nhanh chóng. Đến
nay chỉ có khoảng 30% nước thải từ các khu đô thị được qua xử lý. Nước thải từ
các khu dân cư, bệnh viện, trường học, công sở,… hầu hết đều trực tiếp xả ra hệ
thống sông ngòi mà không có bất kỳ một biện pháp xử lý nào. Nồng độ chất độc
hại trong nước thải đều trên mức cho phép nhiều lần.
Tình trạng ô nhiễm nước rõ ràng nhất là ở các thành phố lớn như Hà Nội,
TP.HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng, Huế, Nam Định, Hải Dương, v.v... Ở các đô thị

này, nước thải sinh hoạt vẫn còn lẫn lộn với nước thải công nghiệp không qua
xử lý tập trung. Nguồn nước thải đó đổ ra gây ô nhiễm nặng nề cho các con
sông, đến mức báo động, như sông Tô Lịch, Kim Ngưu (ở Hà Nội), kênh Thị
Nghè, Tân Hoá, Tầu Hủ (ở TP.HCM). Trên hệ thống sông Đồng Nai - Sài Gòn
cũng đã xuất hiện nhiều đoạn bị ô nhiễm chất hữu cơ và kim loại nặng. Còn tại
Hà Nội, những kết quả quan trắc môi trường gần đây cho thấy, hầu hết các con
sông nội thành đã bị ô nhiễm ở mức nghiêm trọng. Các thông số đo được đều
vượt gấp nhiều lần tiêu chuẩn cho phép đối với nước mặt. Trong khi đó, phần
lớn những dòng sông này lại là nguồn cung cấp nước chính cho sinh hoạt và sản
xuất của người dân.
Bên cạnh đó, hệ thống thoát nước ở các đô thị (kể cả những đô thị lớn) đều
hoạt động bất cập khi mưa to kéo dài, dẫn đến úng ngập cục bộ. So với yêu cầu,
hệ thống thoát nước ở TP.HCM chỉ đạt chưa đến 60%, Hà Nội và Hải Phòng chỉ
đạt chưa đến 40%. Các đô thị khác còn thấp hơn, chưa kể còn khá nhiều đường
phố ở một số đô thị không có hệ thống thoát nước. Điều đó chứng tỏ rằng vấn đề
môi trường chưa được chú ý đúng mức trong quy hoạch xây dựng các vùng đô
thị.12
Tại Đà Nẵng, theo thông tin từ Công ty Thoát nước và xử lý nước thải Đà
Nẵng, hiện nay lượng nước thải sinh hoạt trung bình của thành phố hơn
100.000m3/ngày đêm, nhưng công ty chỉ mới thu gom được từ 50 - 65% dù 4
trạm xử lý nước thải được xây dựng với tổng công suất 103.000m3/ngày đêm.
Các trạm này chỉ mới thu gom nước thải sinh hoạt chủ yếu tại các quận trung
tâm, còn phần lớn khu vực vùng ven vẫn chưa có hệ thống thu gom và xử lý. Hệ
12

Đinh Văn Ân, Hoàng Thu Hòa (2009), Vượt thách thức, mở thời cơ phát triển bền vững, NXB. Tài Chính

CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

21

thống xử lý nước thải thành phố là xử lý vi sinh, đơn thuần chỉ là hồ chứa được
đậy kín bằng tấm nhựa HDPE, quá trình kỵ khí tạo thành khí H2S có mùi hôi
thối. Phần lớn các đập chuyển dòng được thiết kế dọc bờ biển, vào mùa mưa
bão, triều cường và sóng biển dâng cao mang theo cát tràn vào lấp các cửa xả
gây tắc dòng. Tại khu vực trung tâm, phần lớn cống rãnh thu gom nước thải
được xây dựng từ thời Pháp thuộc, qua nhiều năm bị các công trình xây mới gây
ảnh hưởng đến dòng chảy. Hệ thống cống chung, vừa thoát nước, vừa thoát mưa
nên khi mùa mưa đến, nước thải theo nước mưa chảy thẳng ra các cửa xả, kênh
mương gây ô nhiễm. Thêm vào đó, người dân chưa có ý thức trong việc xả thải,
xem việc xử lý nguồn nước là trách nhiệm của nhân viên môi trường.13
1.3. Ô nhiễm do chất thải rắn
Một thực tế mà các thành phố lớn ở Việt Nam đang phải đối mặt là lượng
chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) phát sinh hàng ngày quá lớn. Hiện nay, CTRSH
chiếm tới 80% tổng lượng chất thải rắn (CTR) và đang gia tăng nhanh chóng
cùng với quá trình gia tăng dân số, sự tập trung dân do làn sóng di cư từ nông
thôn ra thành thị.
Trong những năm qua, tốc độ đô thị hóa diễn ra rất nhanh đã trở thành nhân
tố tích cực đối với phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. Tuy nhiên, bên cạnh
những lợi ích về kinh tế - xã hội, đô thị hóa quá nhanh đã tạo ra sức ép về nhiều
mặt, dẫn đến suy giảm chất lượng môi trường và phát triển không bền vững.
Lượng CTR phát sinh tại các đô thị và KCN ngày càng nhiều với thành phần
phức tạp.
Lượng CTRSH tại các đô thị ở nước ta trung bình mỗi năm tăng khoảng
10%. Tỷ lệ tăng cao tập trung ở các đô thị đang có xu hướng mở rộng, phát triển
mạnh cả về quy mô lẫn dân số lẫn các KCN, như các đô thị tỉnh Phú Thọ
(19,9%), thành phố Phủ Lý (17,3%), Hưng Yên (12,3%), Rạch Giá (12,7%),
Cao Lãnh (12,5%)...
Theo Báo cáo Hiện trạng môi trường Việt Nam 2010: từ 2003 – 2008 bình

quân CTR tăng 150 – 200%. Nếu như tổng lượng CTRSH phát sinh ở các đô thị
đầu năm 2007 vào khoảng 17.682 tấn/ngày thì đến năm 2008 con số này đã lên
tới khoảng 35.100 tấn/ngày (tăng gần 200%) và tới năm 2010 đã ở mức 76.712
tấn/ngày (tăng hơn 200% so với năm 2008) (Bảng 1). Hiện nay, tổng khối lượng
CTR phát sinh cả nước mỗi năm vào khoảng 28 triệu tấn. Bộ Tài nguyên và Môi
trường dự báo, đến năm 2015 tổng khối lượng CTR phát sinh là khoảng 43,6
triệu tấn, đến năm 2020 sẽ là 67,6 triệu tấn và đến năm 2025 sẽ là 91 triệu tấn,
cao gấp hơn 3 lần hiện nay.

13

Tiểu Yến, Ô nhiễm môi trường Đà Nẵng: Nguy cơ ô nhiễm vẫn cao, , 24/3/2012

CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

22


Kết quả điều tra tổng thể năm 2006 - 2007 cho thấy, lượng CTRSH đô thị
phát sinh chủ yếu tập trung ở 2 đô thị đặc biệt là Hà Nội và TP.HCM. Tổng
lượng CTRSH phát sinh từ 2 đô thị loại đặc biệt này chiếm 45,24% tổng lượng
CTRSH từ tất cả các đô thị (hình 6).14
Tại Hà Nội, khối lượng rác tăng trung bình 15%/năm, tổng lượng CTRSH
ước khoảng 5.000 tấn/ngày đêm, gấp đôi so với lượng CTRSH thải ra ở thành
phố này năm 2007.15 Trong khi đó, theo công bố mới đây (ngày 18/02/2012) của
Sở Tài nguyên - Môi trường TP.HCM, hiện mỗi ngày TP.HCM thải ra trên
6.700 tấn CTR đô thị, trong đó trung bình có 1.500 -2.000 tấn chất thải công
nghiệp và chất thải nguy hại cần xử lý, tái chế. Đây là mối đe dọa thường trực
đối với môi trường tại TP.HCM hiện nay khi mà các công nghệ xử lý, tái chế rác
thải còn lạc hậu.16

Hình 6: Tỷ lệ phát sinh CTRSH tại các loại đô thị Việt Nam năm 2007
3.54%

21.14%

45.24%

19.42%
10.66%

Đô thị loại đặc biệt
Đô thị loại II
Đô thị loại IV

Đô thị loại I
Đô thị loại III

Nguồn: Kết quả khảo sát năm 2006-2007 và báo cáo của các địa phương
Bảng 1: Lượng CTRSH phát sinh ở các đô thị Việt Nam qua các năm
2007

Tổng lượng
CTRSH đô thị
phát sinh

2008

2010

Tấn/ngày

Tấn/năm

Tấn/ngày

Tấn/năm

Tấn/ngày

Tấn/năm

17.682

6.453.930

35.100

12.811.500

76.712

28.000.000

Nguồn: Tổng hợp của tác giả
Cũng theo kết quả điều tra tổng thể năm 2006 – 2007, tính theo vùng địa lý
(hay vùng phát triển kinh tế - xã hội) thì các đô thị vùng Đông Nam Bộ có lượng
CTRSH phát sinh lớn nhất tới 2.450.245 tấn/năm (chiếm 37,94% tổng lượng
phát sinh CTRSH các đô thị loại III trở lên của cả nước), tiếp đến là các đô thị
14

NN, Tình hình phát sinh CTR sinh hoạt đô thị ở Việt Nam, , 04/03/2011
P. Thanh, Khủng hoảng chất thải, Hà Nội không còn chỗ chứa rác, , 01/7/2011
16
Quốc Quang, 6.700 tấn CTR xả ra môi trường mỗi ngày, , 18/02/2012
15

CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

23


vùng Đồng bằng sông Hồng có lượng phát sinh CTRSH đô thị là 1.622.060
tấn/năm (chiếm 25,12%). Các đô thị khu vực miền núi Tây Bắc bộ có lượng
phát sinh CTRSH đô thị thấp nhất chỉ có 69.350 tấn/năm (chiếm 1,07% ), tiếp
đến là các đô thị thuộc các tỉnh vùng Tây Nguyên, tổng lượng phát sinh CTRSH
đô thị là 237.350 tấn/năm (chiếm 3,68%) (Bảng 2).17

Với kết quả điều tra thống kê chưa đầy đủ như trên cho thấy, tổng lượng
phát sinh CTRSH tại các đô thị ở nước ta ngày càng gia tăng với tỷ lệ tương đối
cao (10%/năm) so với các nước phát triển trên thế giới. Trong khi đó, hiện nay,
hầu hết rác thải đô thị không được phân loại tại nguồn, chỉ thu gom chung rồi
vận chuyển đến bãi chôn lấp. Số liệu thống kê của Bộ Xây dựng cho hay tỷ lệ
thu gom CTRSH đô thị tăng từ 70% năm 2000 lên 80% năm 2008. Hiện nay,
CTRSH đô thị chủ yếu được “xử lý” bằng chôn lấp. Tuy nhiên, hiện cả nước chỉ
có 16/98 bãi chôn lấp hợp vệ sinh. Lượng CTR được chôn lấp tại các bãi chôn
lấp hợp vệ sinh khoảng 60%. Tỷ lệ thu hồi các chất có khả năng tái chế và tái sử
dụng đạt khoảng 20-25%. Trên cả nước, hiện mới có 1 Khu xử lý chất thải nguy
hại được xây dựng tại Khu Liên hợp xử lý chất thải Nam Sơn, Sóc Sơn, Hà Nội.
Tại TP.HCM, nhiều bãi rác cũng đang quá tải, lượng rác thu gom của thành phố
phải chuyển chở đến nơi xử lý mới rất xa. Còn lại hầu hết các CTR nguy hại

(bao gồm chất thải nguy hại công nghiệp và các nguồn chất thải y tế nguy hại) ở
nhiều đô thị đều phải xử lý chung cùng các loại CTRSH khác. 18 Theo thống kê,
hệ thống bệnh viện, bao gồm các bệnh viện tại Hà Nội mỗi ngày thải khoảng
40,5 tấn (chiếm 11,7% tổng lượng chất thải phát sinh). Dự kiến, năm 2015 2020, con số này lần lượt là trên 70 tấn/ngày và trên 93 tấn/ngày. Nếu khối
lượng rác khổng lồ đó không được xử lý đúng chuẩn, đó sẽ là ẩn họa khó lường
cho cuộc sống của người dân.19
17

NN, Tình hình phát sinh CTR sinh hoạt đô thị ở Việt Nam, , 04/03/2011
Thạch Long, Mối nguy CTR đô thị, , 29/01/2010
19
P. Thanh, Khủng hoảng chất thải, Hà Nội không còn chỗ chứa rác, , 01/7/2011
18

CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

24


Về phương tiện thu gom thì chỉ ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh là có xe
chuyên dụng có thùng chứa kín. Việc tập trung rác thải đô thị cho đến nay vẫn
chủ yếu là đổ dồn vào các bãi lộ thiên chưa có sự kiểm soát đầy đủ về kỹ thuật.
Hiện mới chỉ có một nửa số tỉnh, thành có dự án đầu tư xây dựng bãi chôn lấp
hợp vệ sinh. Ngoài ra, nhiều địa phương như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng,
Quảng Nam… đã áp dụng thí điểm phân phân loại rác tại nguồn, nhưng bước
đầu đã thất bại.
Nhiều nhà đầu tư đã lập các dự án xây dựng nhà máy xử lý rác với các
công nghệ khác nhau. Nhưng đa phần, các dự án đó đã không được triển khai
hoặc triển khai không hiệu quả, do vậy, đến nay phần lớn rác thải vẫn tiếp tục
được xử lý bằng một công nghệ duy nhất đó là chôn lấp.

CTRSH ở nước ta có thành phần đa tái chế trực tiếp khá thấp, trong khi đó
hàm lượng hữu cơ lên đến hơn 75% và độ ẩm rất cao, nhất là vào mùa mưa, đây
là thành phần có khả năng gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.20
Chính vì vậy, có thể nói, CTR đang trở thành nguyên nhân chính gây ô
nhiễm môi trường mặt nước, không khí, đất, cảnh quan đô thị và tác động xấu
tới sức khỏe cộng đồng và phát triển bền vững của Việt Nam; đồng thời tốn
nhiều quỹ đất, chưa tận dụng được để tái chế, tái sử dụng. 21 Để quản lý tốt
nguồn chất thải này, đòi hỏi các cơ quan hữu quan cần đặc biệt quan tâm hơn
nữa đến các khâu giảm thiểu tại nguồn, tăng cường tái chế, tái sử dụng, đầu tư
công nghệ xử lý, tiêu hủy thích hợp góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường do
CTRSH gây ra.
Ngoài ra, ô nhiễm tiếng ồn cũng đang trở thành một vấn đề nghiêm trọng
tại các đô thị ở Việt Nam. Phải ý thức được rằng, tiếng ồn cũng là một tác nhân
nguy hiểm có thể gây ra những căn bệnh về thính giác, thần kinh, tim mạch làm
giảm tuổi thọ con người.
2. Ô nhiễm môi trường nông thôn
Kinh tế nông nghiệp những năm gần đây duy trì tăng trưởng ổn định
khoảng 4,5%, góp phần làm thay đổi đáng kể diện mạo nông thôn. Bên cạnh
những thành tựu đạt được, cũng nảy sinh những bất cập tác động đến môi
trường, đe dọa sự phát triển bền vững. Một kết quả khảo sát mới đây của Viện
Nước, tưới tiêu và môi trường (Bộ NN&PTNT) cho thấy, với khoảng 70% dân
số ở khu vực nông thôn, mỗi năm phát sinh 13 triệu tấn rác thải sinh hoạt,
khoảng 1.300 triệu m3 nước thải sinh hoạt và khoảng 7.500 tấn vỏ bao thuốc bảo
vệ thực vật (BVTV). Trong đó, khoảng 80% khối lượng rác thải, nước thải sinh
20
21

X.Hợp, Xử lý CTR sinh hoạt đô thị: Công nghệ nào phù hợp?, 27/9/2011
Văn Hào, VN có 44 triệu tấn CTR phát sinh năm 2015, , 09/2/2012

CIEM, Trung tâm Thông tin – Tư liệu

25