Dạy tốt và tập sử dụng dấu câu trong luyện từ và câu lớp 3

__________________________________________________________________ 1
______NGHIÊN CỨU SƯ PHẠM ỨNG DỤNG – SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM – có tại o


SÁNG KIẾN VÀ GIẢI PHÁP CÔNG NGHỆ
CÁCH DẠY BÀI TẬP SỬ DỤNG DẤU TRONG CÂU
Ở LUYỆN TỪ VÀ CÂU LỚP 3
I) Đặt vấn đề
“ Dấu trong câu”bao gồm các dấu phẩy,dấu chấm phẩy,dấu hai chấm.Dạng bài
tập sử dụng dấu trong câu gồm hai kiểu: kiểu bài yêu cầu điền một loại dấu trong câu
và kiểu bài tổng hợp: Điền dấu cuối câu và dấu trong câu.Trong thực tế giảng dạy giáo
viên còn lúng túng khi tổ chức cho học sinh hoạt động để tự phát hiện ra cách dùng
các dấu câu . Phần lớn thường sa vào bài giảng giải cho học sinh ở nhửng bài tập phức
tạp . Sau đây tôi xin mạnh dạn nêu ra một vài cách dạy dạng bài sử dụng dấu trong
câu để học sinh dễ tìm tòi sáng tạo không bị áp đặt một cách máy móc.
II/ Giải quyết vấn đề:
1. Bài tập điền một loại dấu trong câu.
Dạng bài tập này yêu cầu học sinh biết cách dùng đúng những dấu câu như dấu
phẩy , dấu hai chấm, dấu chấm phẩy. Trong ba dấu này chủ yếu ở lớp3 luyện cách sử
dụng dấu phẩy.Vì dấu phẩy có ý nghĩa cực kì quan trọng ,trong thực tế viết văn của
học sinh .Việc sử dụng dấu phẩy liên quan nhiều đến sự phân biệt từ loại ,sự phân biệt
thành phần phụ của câuvới thành phần nòng cốt câu.
Giáo viên phải giúp cho học sinh nhận ra được chức năng của dấu phẩy thể hiện
trong câu . Giáo viên hiểu dấu phẩy có nhiều công dụng :ngăn cách các danh từ với
cụm danh từ ,động từ với cụm động từ ......đi liền nhau trong câu ;ngăn cách các thành
phần nòng cốt của câu với thành phần phụ trạng ngữ ngăn cách hai hay nhiều chủ ngữ
song song , vị ngữ song song . Nhưng khái niệm này GV chưa nói cho học sinh biết
mà học sinh chỉ biết với những tên gọi cụ thể là từ chỉ hoạt động ,trạng thái ,từ chỉ sự
vật , từ chỉ tính chất ........ khái niệm chủ ngữ ,vị ngữ cũng không được giới thiệu
tường minh mà chỉ nhận diện các mẫu câu như Ai? Làm gì?; Cái gì?; Như thế
nào ?........Mặt khác trạng ngữ chỉ được hỏi theo cách tương tự với những từ hỏi: ở

đâu? Khi nào? để làm gì? ...... Do vậy khi dạy các bài tập sử dụng dấu phẩy , giáo viên
cần sử dụng thích hợp các tên gọi sao cho học sinh dễ hiểu và nắm bài tốt .Sau đây là
các cách dạy cho học sinh làm tốt bài tập sử dụng dấu trong câu:
A/Cách 1: Giáo viên đặt câu hỏi phù hợp để học sinh phát hiện ra chỗ cần
đặt dấu câu theo yêu cầu đề bài .
VD: Em đặt dấu phẩy vào chỗ nào trong mỗi câu sau .
__________________________________________________________________ 2
______NGHIÊN CỨU SƯ PHẠM ỨNG DỤNG – SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM – có tại o


1)
Ở nhà em thường giúp bà xâu kim.
2)
Trong lớp Liên luôn luôn chăm chú nghe giảng.
3)
Hai bên bờ sông những bãi ngô bắt đầu xanh tốt .
(Tiếng Việt 3- Tập 2 trang 35)
Để giúp học sinh nhận diện được những cụm từ,từ cần phân cách bằng dấu phẩyGV có thể đặt câu hỏi .
Câu 1: Em thường giúp bà xâu kim ở đâu? (ở nhà)
Câu 2: Ở đâu Liên luôn luôn chăm chú nghe giảng?( Trong lớp)
Câu 3: Ở đâu những bãi ngô bắt đầu xanh tốt? (hai bên bờ sông)
Học sinh dễ dàng điền được dấu phẩy ngay sau cụm từ: ở nhà ,trong lớp, hai bên
bờ sông.
Lưu ý câu hỏi mà giáo viên đưa ra học sinh chỉ được trả lời một việc,hay một
vật,hay một hành động,một tính chất......cho mỗi lần hỏi mà thôi. Giúp cho học sinh
tiếp nhận về mối quan hệ giữa việc dùng dấu phẩy với ý diễn đạt một cách có ý thức
mà không xa rời ngữ cảnh.
B) Cách 2: Dùng câu hỏi kết hợp với sơ đồ hỗ trợ học sinh làm việc theo
nhóm,để phát hiện chỗ đặt dấu câu.
VD: Em đặt dấu phẩy vào những chỗ nào trong mỗi câu dưới đây.

a)
Vì thương dân Chử Đồng Tử và Công chúa đi khắp nơi dạy dân
cách trồng lúa nuôi tằm dệt vải.
b)
Vì nhớ lời mẹ dặn không được làm phiền người khác chị em Xôphi đã về ngay.
c)
Tại thiếu kinh nghiệm nôn nóng và coi thường đối thủ Quắm Đen
đã bị thua.
d)
Nhờ ham học ham hiểu biếtvà muốn đem hiểu biết của mình ra
giúp đời Lê Quý Đôn đã trở thành nhà bác học lớn nhất của nước ta thời xưa.
(Tiếng Việt 3- TậpII-trang 70)
Bài tập này rất khó ,giáo viên có thể dùng câu hỏi kết hợp với sơ đồ hỗ trợ học
sinh làm việc theo nhóm nhằm phát hiện chỗ cần đặt dấu câu.
GV đưa sơ đồ từng câu:
Câu a) Vì sao? Ai?...Làm gì?
__________________________________________________________________ 3
______NGHIÊN CỨU SƯ PHẠM ỨNG DỤNG – SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM – có tại o


Sau khi học sinh phân cách các phần của câu theo mô hình ,GV đưa thêm mô
hình phụ:
Dạy dân những cách gì? ( dạy cách trồng lúa ,nuôi tằm ,dệt vải)
Giáo viên đặt tiếp câu hỏi : Như vậy ta đặt dấu phẩy vào những chỗ nào trong
câu a?
( Vì thương dân, Chử Đồng Tử và Công chúa đi khắp nơi dạy dân cách trồng lúa,
nuôi tằm, dệt vải.).
Câu b) Tương tự như câu a với mô hình :” Vì sao ?” và” Ai?.......làm gì?”
Học sinh điền được dấu phẩy đúng chỗ ( Vì nhớ lời mẹ dặn không được làm
phiền người khác , chị em Xô-phi đã về ngay.)

Câu c: Có trạng ngữ chỉ nguyên nhân khá phức tạp với ba cụm từ chỉ đặc điểm đi
liền nhau.Giáo viên đưa mô hình : Vì sao?Ai?......thế nào?
Học sinh phân cách các phần của câu theo mô hình trên,giáo viên đưa mô
hình phụ :Vì mấy điều?( tại thiếu kinh nghiệm ,nôn nóngvà coi thường đối thủ ) để
học sinh nhận ra chỗ cần đặt dấu phẩy . Tiếp tục giáo viên hỏi câu hỏi :” Như vậy
ta có thể đặt dấu phẩy vào những chỗ nào trong câu c?”
(Tại thiếu kinh nghiệm ,nôn nóng và coi thường đối thủ, Quắm Đen đã bị
thua.)
Chú ý chỗ có từ “và” thì ta không cần điền dấu phẩy.
Câu d: Tương tự như mô hình câu c, học sinh có thể điền được dấu phẩy :
(Nhờ ham học, ham hiểu biếtvà muốn đem hiểu biết của mình ra giúp đời, Lê
Quý Đôn đã trở thành nhà bác học lớn nhất của nước ta thời xưa.)
C) Cách 3: Luyện đọc diễn cảm, biết ngắt nghỉ đúng ở các cụm từ để phát
hiện ra chỗ cần đặt dấu trong câu.
VD: Em đặt dấu phẩy vào những chỗ nào trong đoạn văn sau?
Mỗi bản nhạc mỗi bức tranh mỗi câu chuyện mỗi vở kịch mỗi cuốn
phim,...đều là một tác phẩm nghệ thuật.Người tạo nên tác phẩm nghệ thuật là các
nhạc sĩ hoạ sĩ nhà văn nghệ sĩ sân khấu hay đạo diễn .Họ đang lao động miệt mài
say mê để đem lại cho chúng ta những giờ giải trí tuyệt vời giúp ta nâng cao hiểu
biết và góp phần làm cho cuộc sống mỗi ngày một tốt đẹp hơn . (TV3 tậpII trang
54)
Cho học sinh đọc lớn trong nhóm hay cặp và đến chỗ nào dừng thì gạch sổ
phân cách . Cùng trao đổi sửa chữa lại các chỗ cần đặt dấu phẩy .(
__________________________________________________________________ 4
______NGHIÊN CỨU SƯ PHẠM ỨNG DỤNG – SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM – có tại o


(Mỗi bản nhạc/ mỗi bức tranh/ mỗi câu chuyện/ mỗi vở kịch /mỗi cuốn
phim,...đều là một tác phẩm nghệ thuật.Người tạo nên tác phẩm nghệ thuật là các nhạc
sĩ/ hoạ sĩ/ nhà văn /nghệ sĩ sân khấu hay đạo diễn . Họ đang lao động miệt mài/ say

mê để đem lại cho chúng ta những giờ giải trí tuyệt vời/ giúp ta nâng cao hiểu biết và
góp phần làm cho cuộc sống mỗi ngày một tốt đẹp hơn)
Như vậy ở đoạn văn này ta cần đặt dấu phẩy vào những chỗ đã gạch xiên.
.Với biện pháp này yêu cầu học sinh phải đọc thật tốt và giáo dục cho học sinh
có ý thức tự rèn đọc và đọc diễn cảm hay để làm bài tập có kết quả.
D/ Cách 4: Sử dụng trò choi tập trung.
VD: Hãy chép lại đoạn văn sau và đặt dấu phẩy vào những chỗ thích hợp :
Nhân dân ta luôn ghi sâu lời dạy của Chủ Tịch Hồ Chí Minh:Đồng bào Kinh hay
Tày Mường hay Dao Gia –rai hay Ê- đê Xơ- đăng hay Ba-na và các dân tộc anh em
khác đều là con cháu Việt Nam đều là anh em ruột thịt.Chúng ta sống chết có nhau
sướng khổ cùng nhau no đói giúp nhau .
(Tiếng Việt 3- Tập 1- trang 135)
Giáo viên gợi ý : Đoạn văn này có 2 câu , câu một có 4 dấu phẩy ,câu 2 có 2 dấu
phẩy , các dấu phẩy ấy nên đặt vào đâu?Giáo viên chia lớp thành 4 nhóm : Mỗi nhóm
sẽ chép đoạn văn vào giấy khổ lớn rồi trao đổi xác định các chỗ cần đặt dấu phẩy
trong câu. Thời gian khoảng 3 phút các nhóm đính bài làm lên bảng lớp .
GV nêu đáp án được viết lên bảng phụ để học sinh đói chiếu nhận xét nhóm làm
đúng hay làm sai.
(Nhân dân ta luôn ghi sâu lời dạy của Chủ Tịch Hồ Chí Minh:Đồng bào Kinh
hay Tày,Mườnghay Dao, Gia –rai hay Ê- đê, Xơ- đăng hay Ba-na và các dân tộc anh
em khác đều là con cháu Việt Nam ,đều là anh em ruột thịt.Chúng ta sống chết có
nhau, sướng khổ cùng nhau, no đói giúp nhau .)
2) Kiểu bài tổng hợp :
Điền hai loại dấu ở cuối câu và trong câu. Yêu cầu dạng bài tập này giúp học
sinh phân biệt cách dùng các loại dấu câu và vận dụng chúng một cách tổng hợp và
phù hợp với ngữ cảnh .
VD: Em chọn dấu chấm hay dấu phẩy để điền vào mỗi ô trống?
Tuấn lên bảy tuổi em rất hay hỏi

một lần em hỏi bố :

- Bố ơi, con nghe nói trái đất quay xung quanh mặt trời. Có đúng thế
không, bố ?
__________________________________________________________________ 5
______NGHIÊN CỨU SƯ PHẠM ỨNG DỤNG – SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM – có tại o


- Đúng đấy con ạ ! – Bố Tuấn đáp.
- Thế ban đêm không có mặt trời thì sao?
(Tiếng Việt 3- Tập I1- trang 135)
Để giúp học sinh làm bài tập này được tốt giáo viên có thể sử dụng các biện pháp
như ở phần 1 : (Bài tập yêu cầu điền một loại dấu trong câu.)
Bước 1: Cho học sinh trao đổi theo nhóm nhỏ xem điền dấu chấm hay dấu phẩy
cho từng ô trống
Bước 2: Chơi trò chơi:
Cô ghi sẵn bài ở hai bảng. Cô có 4 thẻ từ ghi dấu chấm, dấu phẩy phù hợp.Cử
đại diện hai nhóm lên chơi.Nhóm nào điền nhanh điền đúng trong thời gian một phút
nhóm đó sẽ thắng.
Bước 3:GV cho học sinh nhận xét . Cô tuyên dương nhóm thắng .
( Ô trống thứ nhất ,thứ hai điền dấu chấm , Ô trống thứ ba ,thứ tư điền dấu phẩy)
III )KẾT LUẬN
Dạy các bài tập sử dụng dấu trong câu ở môn luyện từ và câu thường có hai loại
chính: Yêu cầu điền một loại dấu và điền tổng hợp các loại dấu .Tuỳ từng bài mà giáo
viên vận dụng từng cách khác nhau để dạy sao cho học sinh hiểu bài và làm đúng bài
tập đạt kết quả cao.
Trên đây , là sáng kiến của tôi khi dạy các bài tập điền dấu trong câu mà tôi đã áp
dụng có hiệu quả .Rất mong sự đóng góp chân thành của các đồng chí đồng nghiệp.
Tieuhocvn, ngày 18 tháng 4 năm 20…
Người viết

__________________________________________________________________ 6
______NGHIÊN CỨU SƯ PHẠM ỨNG DỤNG – SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM – có tại o


-

__________________________________________________________________ 7
______NGHIÊN CỨU SƯ PHẠM ỨNG DỤNG – SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM – có tại o