Bài Giảng Tâm Lý Học Bệnh Nhân

TÂM LÝ HỌC
BỆNH NHÂN

Bộ môn: GDSK- TLYH


Mục tiêu

1. Mô tả được các đặc điểm tâm lý chung khi mắc bệnh.
2. Mô tả được các yếu tố ảnh hưởng đến tâm lý bệnh nhân trong quá trình khám chữa bệnh, chăm sóc
sức khỏe.
3. Trình bày được các phương pháp tác động đến tâm lý người bệnh


I.

KHÁI NIỆM SỨC KHỎE
VÀ BỆNH TẬT

1. Thế nào là sức khỏe:
Tuyên ngôn Alma-Ata đã khẳng định lại khái niệm sức khỏe của tổ chức Y tế Thế giới: "Sức khỏe là
một trạng thái thoải mái hoàn toàn về thể chất, tâm thần và xã hội. Sức khỏe không chỉ là không có
bệnh tật hoặc tàn phế, mà là sự toàn vẹn về cấu trúc và chức năng của các cơ quan và hệ thống con
người, là khả năng thích nghi cao nhất của cơ thể đối với điều kiện bên trong và bên ngoài”


2. Thế nào là bệnh:

- Sự tổn thương thực thể ( một hay nhiều bộ phận, cơ quan của cơ thể).
- Sự sút giảm về sức khỏe
- Rối loạn tâm lý

- Gặp khó khăn với các mối quan hệ xã hội


3. Ảnh hưởng của bệnh đến bệnh nhân:

- Thực thể và tinh thần của người bệnh.
- Đời sống và chất lượng sống của cá nhân và gia đình người bệnh.


II. QUÁ TRÌNH NHẬN THỨC VÀ PHẢN

ỨNG CỦA BỆNH

NHÂN

1. Nhận thức là gì?

- Là ba mặt cơ bản của quá trình tâm lý (nhận thức, tư duy và hành động).
- Sự phản ánh hiện thực khách quan ( cảm giác, tri giác, tư duy, tưởng tượng)


1.1. Nhận thức cảm tính: tri giác và cảm giác

- Phản ánh thuộc tính bên ngoài.
- Thiết lập mối quan hệ giữa thầy thuốc và bệnh nhân ( cảm tình ban đầu)


1.2. Nhận thức lý tính: tư duy và tưởng tượng

- Phản ánh thuộc tính bên trong

- Chất lượng trong quá trình điều trị


2. Các loại nhận thức:
2.1.1 Phản ứng tâm lý bình thường:
a. Phản ứng theo chiều hướng tiêu cực:
-Lo lắng và các triệu chứng và tiến triển của bệnh
-Lo âu, lo sợ
-Trầm cảm nhẹ, bi quan về bệnh và tương lai
-Mặc cảm


b. Phản ứng theo chiều hướng tích cực:

- Bình thản
- Thích nghi và bình tĩnh
- Hợp tác với thầy thuốc trong quá trình điều trị.


2.1.2 Phản ứng tâm lý không bình thường

- Phủ định bệnh
- Lệch lạc về nhận thức
- Coi thường sức khỏe và thái độ thờ ơ đối với bệnh.


2.1.3 Phản ứng cường điệu

- Dễ kích động
- Nôn nóng

-Thường cư xử vượt quá mức bình thường.


2.1.4. Phản ứng không ổn định

- Dễ thay đổi thái độ.
- Khó xác định được nhân cách của bệnh nhân


Đặc điểm tâm lý- sức khỏe của từng lứa tuổi
- Tuổi nhi đồng: Sợ đau, lo sợ…
- Tuổi thanh niên: coi thường bệnh, chú ý đến thẩm mỹ…
- Tuổi trung niên: ổn định, hiểu biết xã hội…
- Người lớn tuổi:hoang mang, lo âu, khó tính…


3. Các loại phản ứng
3.1 Hợp tác

- Lắng nghe và hợp tác với thầy thuốc trong quá trình khám và điều trị.
- Quan hệ tốt với nhân viên y tế.


3.2 Nội tâm

- Nghiên cứu về bệnh
- Không phản ứng thái quá.
- Giữ vững lập trường
- Niềm tin vào thầy thuốc và ngược lại.

3.3 Bàng quan

- Coi thường và thờ ơ với bệnh

Không quan tâm đến sức khỏe
- Không quá sốt sắng cũng không phản đối với ý kiến của thầy thuốc


3.4 Tiêu cực

- Nghĩ rằng bệnh nặng, sẽ chết

- Không có thầy thuốc và thuốc nào điều trị được cho mình.


3.5 Nghi ngờ

- Thiếu tin tưởng vào thầy thuốc và các nhân viên y tế.

- Luôn đòi hỏi kiểm tra cận lâm sàng

- Chữa trị rất nhiều nơi khác nhau.


3.6 Hốt hoảng

- Luôn hốt hoảng và lo âu

- Luôn hỏi đi hỏi lại những điều đã biết về bệnh của mình.

3.7 Phá hoại

- Dễ nổi nóng, không hợp tác với nhân viên y tế

- Có hành vi tiêu cực, thích gây gỗ, hành hung

- Có dấu hiệu của rối loạn nhân cách.


III. TÂM LÝ CHUNG KHI
MẮC BỆNH
1. Bệnh nặng hay nhẹ

- Lo lắng về bệnh của mình
- Mong chờ sự chăm sóc và giúp đỡ của thầy thuốc
- Nhạy cảm, bất lực và suy sup tinh thần.
- Bị lệ thuốc và bị động.
- Trầm cảm


2. Bệnh phải chữa lâu hay mau:

- Mong muốn mau được lành bệnh
- Ít tốn kém về kinh tế và thời gian
- Mặc cảm có lỗi với gia đình.
- Ảnh hưởng đến công việc và tương lai.

3 . Ai là người chữa trị cho bản thân

- Mong được thầy thuốc vừa giỏi và tốt khám và điều trị

- Hiểu và thông cảm với bệnh nhân

- Đồng hành cùng bệnh nhân


4. Khi phải nằm viện
- Thấy làm phiền người thân
- Mất giá trị đối với xã hội
- Tổn thất kinh tế
- Mất các cơ hội khác…