Phân tích so sánh quá trình tìm tin trong sơ đồ thuận và sơ đồ đảo

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
i H c Qu c Gia Hà N i
Tr

ng

i H c Khoa H c Xã H i Và Nhân V n

OBO
OK S
.CO
M

Khoa Thông tin th vi n
---------------

Bài ki m tra gi a k

Môn: Quá trình h th ng thông tin

KIL

Phân tích so sánh quá trình tìm tin trong s đ thu n và s đ đ o

0



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
TV N

Hi n nay khi n n kinh t càng phát tri n, kéo theo đó là s phát tri n c a
có đ

KIL
OBO
OKS
.CO
M

n n khoa h c công ngh và s n m b t thông tin m t cách nhanh nh y.Ch khi
c nh ng đi u đó chúng ta m i làm ch

công .Ng

i ta th

ng nói ng

đ

c m i th ,làm ch s thành

i có thông tin là ng

i chi m l nh s chi n

th ng.Trong xã h i ngày nay vi c n m gi thông tin là m t đi u h t s c c n
thi t và quan tr ng,b i có nh th chúng ta m i làm ch đ
nhanh chóng c a xã h i thông tin trong th i đ i ngày nay

1

c s phát tri n



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
N i Dung V n
th c hi n

c quỏ trỡnh tỡm tin hỡnh th c hoỏ c n cú 3 ti n sau:

KIL
OBO
OKS
.CO
M

* Cú m t khụng gian tỡm tin

L c u trỳc cú t ch c l u gi cỏc th c th , i t

ng thụng tin

c qu n

tr trong h th ng nh sỏch, bỏo, t p chớ, bi trớch, lu n ỏn, lu n v n
gi cỏc i t

l u

ng thụng tin ny, t ch c l u gi trờn cỏc file d li u khỏc nhau:

+ File thu n
+ File o

+ File kộp

hỡnh thnh khụng gian l u tr thụng tin c n:
+ T p h p cỏc th c th c n qu n tr
+ T p h p cỏc thu c tớnh

+ M i quan h gi a t ng th c th
l nh v c ú

c qu n tr v i cỏc thu c tớnh trong

+ Xõy d ng ma tr n t li u

+ Hỡnh thnh s t ch c thụng tin
* Cú cõu h i tỡm

tỡm ki m thụng tin trong h th ng tỡm ki m ũi h i ph i cú nh h

ng

cu c tỡm, th hi n qua cỏc cõu h i tỡm.
Cõu h i tỡm c a ng

i dựng tin l s bi u t b ng l i ho c m t v n b n

c p n nh ng ch m ng
truy c p

i dựng tin quan tõm.

õy chớnh l cỏc i m

c th c hi n trong quỏ trỡnh tỡm ki m v so sỏnh.

M t cõu h i tỡm cú th cú m t hay nhi u i m truy c p. Trong tr

ng h p

cú m t i m truy c p thỡ cõu tr l i n gi n. Khi s i m truy c p cú t hai tr
lờn thỡ cõu h i tỡm ph c t p. Trong tr

ng h p ny, cỏc i m truy c p ph i k t

n i v i nhau thụng qua toỏn t logic.
* Th t c so sỏnh ng ngh a

2



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
Quá trình tìm tin là quá trình thu n tuý mang tính k thu t, so sánh d u
hi u c a th c th này v i th c th khác ho c so sánh t p h p d u hi u c a thông
tin này v i t p h p d u hi u c a thông tin khác

KIL
OBO
OKS
.CO
M

Qua vi c phân tích,so sánh 2 ví d sau chúng ta s hi u rõ v n đ :
I. So sánh quá trình tìm tin trong s đ thu n (Linear schema), s đ
đ o (Invert schema)

2.1. i m gi ng nhau

Nh ta đã bi t, các đ i t
khác nhau: File Thu n, file

ng thông tin đ

o. Tuy nhiên, đ hình thành không gian l u tr

thông tin chúng ta c n th c hi n các b
đó là:

c l u gi trên các file d li u

c sau đ i v i b t kì m t file d li u nào,

* Step 1: T p h p các th c th c n qu n tr
* Step 2: T p h p các thu c tính

* Step 3: M i quan h gi a các th c th đ

c qu n tr v i các thu c tính

trong l nh v c đó.

* Step 4: Xây d ng ma tr n t li u

* Step 5: Hình thành s đ t ch c thông tin

Quá trình tìm tin hình th c th c ch t là t p h p các công đo n k thu t và
logic. Vì v y đ phân tích quá trình tìm tin này
ta s l n l

t kh o sát theo 5 ph

trong s đ Thu n,

ng di n sau:

1. Xem cu c tìm đó th c hi n thành bao nhiêu b
(Stages - Steps)
2.

o chúng

c? có nh ng b

c gì?

ng tìm tin? (Retrieval path)

3. Phép tìm đ n v (k thu t, logic - ROU)? m t bao nhiêu ROU? Và
ROU là gì?

4. Công th c t ng quát đ tính cu c tìm đó nh th nào (Fomulate)?
Kh o sát xem tham s gì chi ph i cu c tìm đó?
5.

ánh giá, k t lu n v cu c tìm (Conclusion or Coment)?

3



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
V i 5 b oc đi và 5 ph

ng di n c a quá trình tìm tin chúng ta có th d

dàng kh o sát cu c tìm trên các s đ tìm tin: s đ Thu n (Linear schema), s
đ

o (Invert schema). ó là nh ng đi m gi ng nhau c n b n c a các s đ

KIL
OBO
OKS
.CO
M

tìm tin mà t đó giúp h th ng nh n bi t và truy xu t ra các th c th tho mãn
yêu c u tin c a ng

i dùng.

4



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
2.2. i m khác nhau
Bên c nh nh ng đi m gi ng nhau trong quá trình tìm tin nh trên thì cu c

Schema

o, c ng có nh ng đi m khác nhau c n b n nh sau:

KIL
OBO
OKS
.CO
M

tìm trong 2 file: Thu n,

Linear (File Thu n)

Aspects

1. Conceptual
(B

cý ni m)

Là s

đ

t

Invert (File

ch c thông tin Tj :: = <Ai> n

theo th c th , t c là sau m i

th c th s li t kê các thu c

tính c a th c th đó. Th c th
đây là các tài li u đ

c

ph n ánh. Thu c tính là ch
đ

o)

c a tài li u đ

c rút ra

trong quá trình Indexing.

i = 1, n ; j = Là s đ đ

c

t ch c theo thu c tính, t c
là sau m i thu c tính s li t
kê nh ng th c th

ch a

thu c tính đó.

1, m

Di :: = <TJ> m

i = 1n ; j = 1, m `

2.3. i m khác nhau

Bên c nh nh ng đi m gi ng nhau trong quá trình tìm tin nh trên thì cu c
tìm trong 2 file: Thu n,
Schema

o, c ng có nh ng đi m khác nhau c n b n nh sau:

Linear (File Thu n)

Aspects
5

Invert (File

o)



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

2. Stages

Cu c tỡm ny th c hi n Cu c tỡm ny ph i th c

(B

m t b

c tỡm)

so sỏnh yờu B

c:

c 1: Truy c p vo cỏc

KIL
OBO
OKS
.CO
M

(Tu n t

c tỡm duy nh t hi n 2 b

c u tin v i t ng ti li u i m truy c p cú trong


c qu n tr trong h

th ng.)

bi u

th c

tỡm

point) thu

(access
c cỏc ti

li u theo cỏc i m truy
c p.

B

c 2: Th c hi n phộp

toỏn logic

tỡm ra t p

h p ti li u

c qu n tr

trong h th ng phự h p v i

yờu c u tin c a bi u th c
tỡm.

3. ROU/Path
(B

Th c hi n ROU k thu t

c tỡm n

v)
4. Fomulate
(Cụng th c
t ng quỏt)

Th c hi n ROU k thu t v
ROU logic.

VL = n ROU
VL: T c

VI = (2TQ 1) ROU

cu c tỡm VI: T c cu c tỡm trong

trong file Thu n

file

n: S th c th

o.

c qu n TQ: S thu t ng cú trong

tr trong h th ng.

6

cõu h i tỡm.



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
5. Document

T T1

Matrix
D

li u)

D1

.Tm



Tm

T
D

KIL
OBO
OKS
.CO
M

(Ma tr n t

T1

:

D1

:

:

:

:

:

:

:

:

Dm

:

Dm

T: Thu c tớnh

D: Th c th (Ti li u)
T D: Giỏ tr ma tr n
(Value)

T: Thu c tớnh
D: Th c th (Ti li u)
T D: Giỏ tr ma tr n
(Value)

6. Conclusion

- T c cu c tỡm trong - T c cu c tỡm trong s

or Coment

s

(K t lu n,



thu n ch m vỡ o nhanh h n vỡ cu c

cu c tỡm ph i quột ton tỡm cú nh h

ỏnh giỏ, nh n mi n d li u.
xột)

ng.

- Tớnh h u ớch c a cu c

- Tớnh h u ớch c a cu c tỡm cao.
tỡm khụng cao

Nh v y qua s so sỏnh nh ng c i m gi ng nhau v khỏc nhau c a 2
ph

ng th c tỡm tin trong h th ng thụng tin ta th y r ng: M i ph

tỡm

c th c hi n trờn cỏc s :

ng th c (cu c

o, Thu n.) u cú nh ng u i m v nh
7

c



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
i m nh t nh.

cú m t k t qu cu c tỡm t i u, tho món cỏc yờu c u c a bi

toỏn tỡm tin a ra thỡ tu vo t ng tr

ng h p c th m ta nờn l a ch n ph

th c tỡm tin phự h p nh t. Nh v y s lm gi m i l

ng nhi u tin v m t tin c a

i s d ng v h th ng tỡm tin s

KIL
OBO
OKS
.CO
M

bi toỏn a ra tho món nhu c u tin c a ng
t t i tr ng thỏi lớ t

ng

ng.

II. Vớ d minh ho

Cho bi toỏn tỡm tin sau:

Trong h th ng cú t p h p g m 06 ti li u v i nh ng n i dung, ch
mụ t nh sau:

c

TQ1 :: = <Vi t nam, V n húa, a d ng, Ngụn ng >
TQ2 :: =
i>

TQ3 :: =
i>

TQ4 :: = <Vi t nam, V n húa, Ngụn ng >
TQ5 :: = < a d ng, Con ng

i,

tn

c>

TQ6 :: =
tn

c>

Yờu c u tỡm: Hóy tỡm cỏc ti li u v ngụn ng v con ng

i. Anh (ch )

hóy th c hi n cỏc trỡnh t tỡm tin theo 2 s : Thu n (Linear schema,
schema)

Bi lm

Theo bi ra ta cú khụng gian ti li u nh sau:

Step 1:

T p h p cỏc th c th c n qu n tr

TQ1 :: = <Vi t nam, V n húa, a d ng, Ngụn ng >
TQ2 :: =
i>

TQ3 :: =
i>

TQ4 :: = <Vi t nam, V n húa, Ngụn ng >
TQ5 :: = < a d ng, Con ng

i,

tn

c>

TQ6 :: =
tn

c>

8

o (Invert



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
Các thu c tính, ch đ (subjects)

Step2:

A1 ÷ Vi t nam
A2 ÷ V n hóa
a d ng

KIL
OBO
OKS
.CO
M

A3 ÷

A4 ÷ Ngôn ng
A5 ÷ Con ng
A6 ÷

tn

i

c

Step3: M i quan h gi a các th c th đ

c qu n tr trong h th ng v i các

thu c tính trong l nh v c đó

TQ1 :: = <A1, A2, A3, A4>
TQ2 :: = <A1, A4, A5>
TQ3 :: = <A2, A4, A5>
TQ4 :: = <A1, A2, A4>
TQ5 :: = <A3, A5, A6>
TQ6 :: = <A1, A4, A6>

Step4: Xây d ng ma tr n t li u (Doccument matrix)

A
TQ

TQ1

TQ2

TQ3

TQ4

A1

A2

A3

A4

A5

A6

1

1

1

1

0

0

1

0

0

1

1

0

0

1

0

1

1

0

1

1

0

1

0

0

9

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

TQ6

0

1

0

1

1

0

0

1

0

1

1

KIL
OBO
OKS

.CO
M

TQ5

0

A: T p h p cỏc thu c tớnh

A :: = <A1, A2, A3, A4, A5, A6>
TQ: T p h p cỏc th c th

TQ :: = <TQ1, TQ2, TQ3, TQ4, TQ5, TQ6>
Giỏ tr (Value):

1: Khi th c th ch a thu c tớnh

0: Khi th c th khụng ch a thu c tớnh

* Step5: Hỡnh thnh s t ch c thụng tin

Theo bi yờu c u ta cú 3 s t ch c thụng tin l:
- S Thu n (Linear schema)
-S

o (Invert schema)

Quỏ trỡnh t ch c tỡm tin theo 2 d ng s trờn
sau:

c th c hi n theo trỡnh t

T yờu c u tin c a bi toỏn a ra ta cú cỏc i m truy c p l:
1.

Ngụn ng

2.

Con ng

i

T ú ta xỏc nh

c bi u th c tỡm tin:

Ngụn ng * Con ng

i (hay: A4 * A5)

V i i u ki n bi toỏn nh v y, ta ti n hnh kh o sỏt trờn 5 ph
qu cu i cựng c a cu c tỡm l a ra nh ng th c th

ng di n, k t

c qu n tr trong h th ng

m cú k t qu phự h p v i n i dung c a yờu c u tỡm. Cú ngh a l h th ng ph i a
ra nh ng ti li u m trong ú bao g m nh ng ch l: Ngụn ng - Con ng

10

i.



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
1. Tìm tin theo s đ thu n (Linear schema)
Conceptual layer: Cu c tìm trong s đ thu n là đi t th c th đ n thu c
tính, ngh a là sau m i th c th ng

i ta li t kê ra nh ng thu c tính có liên quan.

Yêu c u tìm
A4 * A5

KIL
OBO
OKS
.CO
M

Physical layer:

TQ1

A1, A2, A3, A4

TQ 2

A1, A4, A5

TQ 2, TQ 3
tho mãn

TQ 3

A2, A4, A5

TQ 4

A1, A2, A4

TQ 5

A3, A5, A6

TQ 6

A1, A4, A6

Trình t cu c tìm di n ra nh sau:
Stages: (B

c tìm):

th c hi n cu c tìm này, trong s đ thu n th c hi n vi c tu n t so sánh
n i dung c a bi u th c tìm tin v i t ng tài li u đ
11

c qu n tr trong s đ thu n c a



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
h th ng. Cu c tìm nh v y ch th c hi n m t b

c duy nh t đ thu đ

c k t qu

tho mãn u c u tìm.
Path: (

ng tìm tin)

KIL
OBO
OKS
.CO
M

Tu n t so sánh u c u tìm: A4 *A5 v i t ng th c th trong t p h p TQ: =
< TQ 1, TQ2,… TQ6>
Con đ

ng tìm là s k t n i, s v n đ ng gi a các d li u đ

c qu n tr

trong s đ thu n c a h th ng, đ a đ n k t qu cu i cùng là nh ng t p h p tho
mãn u c u đ bài:

TQ 2 :: = <A1, A4, A5>
TQ 3 :: = <A2, A4, A5>

ROU: (Phép tìm đ n v )

Cu c tìm ch th c hi n các phép tốn k thu t, khơng th c hi n các phép tốn
logic.

V i bi u th c tìm đã cho cu c tìm m t 6 ROU k thu t và 0 ROU logic.
Fomulate: (Cơng th c t ng qt)
VL = n ROU

(n: Là s th c th đ

c qu n tr trong h th ng)

Nhân t quy t đ nh, chi ph i t c đ tìm trong s đ thu n là s l
th c th đ

c qu n tr trong h th ng. Do v y v i 06 th c th đ

ng các

c qu n tr trong

h th ng thì cu c tìm trong s đ thu n m t 6 ROU k thu t.

Conclusion or coment: (Nh n xét, đánh giá)

Trình t tìm tin trong s đ thu n đ a đ n k t c c đ
khơng gian d li u đ

c x y ra trong tồn b

c l u gi , qu n tr trong h th ng.

Nh v y, rõ ràng ngu n d li u trong khi th c hi n cu c tìm tin khơng tr c
ti p, khơng liên quan đ n câu h i tìm, đi u này làm gi m đi h s h u ích trong
khơng gian tìm tin t i s đ thu n. Và h qu c a nó là làm cho cu c tìm di n ra
m t cách ch m ch p, chi phí cho các ROU c n thi t cho vi c tìm c th là r t l n.
Chính vì v y mà hi u qu tìm tin trong s đ thu n là r t th p.
c i thi n cu c tìm tin trong s đ thu n, có các gi i pháp sau:
12



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
- Tác đ ng vào không gian tìm tin b ng cách phân giã s đ thu n thành các
s đ con
- Tác đ ng vào mi n áp d ng c a c quan thông tin. Thông th
c áp d ng trong khu v c, l nh v c mà nhu c u, m c đ , c

thông tin cao.

KIL
OBO
OKS

.CO
M

đ

2. Tìm tin trong s đ

ng th

ng

ng đ tìm ki m

o (Invert schema)
Conceptual layer: S đ đ o là s đ đ c t ch c theo thu c tính, t c là sau

m i thu c tính s li t kê các th c th c a thu c tính đó.
Physical layer:

13



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Yờu c u tỡm
A4*A5

A1

TQ 1, TQ 2,

TQ 4, TQ 6

A4 *A5

TQ 1, TQ 3

TQ1

TQ 4

TQ2

TQ 1,TQ 5

TQ3

KIL
OBO
OKS
.CO
M

A2

Bi u th c tỡm:

A3

TQ4

A4

TQ 1, TQ 2, TQ3

TQ6

TQ 2

TQ4, TQ6

A5

A6

TQ 3

TQ 2, TQ 3,
TQ 5

TQ2

TQ 5, TQ 6

TQ3

Tho món

TQ5

Trỡnh t cu c tỡm di n ra nh sau:

Stages: (B

c tỡm):

Cu c tỡm trong s o
B

c

c 1: Thụng qua vi c truy c p vo s o theo cỏc i m truy c p cú

trong bi u th c tỡm, ta s thu
B

c th c hi n chia thnh 2 b

c cỏc t p h p ti li u theo yờu c u.

c 2: Tu n t th c hi n cỏc phộp toỏn logic ta s thu

cựng l t p h p k t qu ch a nh ng ti li u
v i yờu c u tỡm.
Path: (

c t p h p cu i

c qu n tr trong h th ng phự h p

ng tỡm tin)

Th c hi n truy c p vo cỏc thu t ng (access points) t i khụng gian tỡm trong
s o ta thu

c 3 t p h p sau:

- T p h p v Ngụn ng :

A4 :: = < TQ1,TQ2, TQ3, TQ4, TQ6>
- T p h p v Con ng

i:
14



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
A5 :: = < TQ 2, TQ 3, TQ 5>
Th c hi n cỏc phộp toỏn logic trờn 2 t p h p ti li u thu

c

trờn ta

c

k t qu tho món yờu c u bi toỏn l 2 th c th : TQ2, TQ3.

KIL
OBO
OKS

.CO
M

Ta cú s Venn c a quỏ trỡnh tỡm tin trong s
Ngụn ng * con ng

Con ng

o:

i (A4 * A5)

i

Ngụn ng

ROU: (Phộp tỡm n v )

th c hi n cu c tỡm trong s o c n cú 2 phộp tỡm d n v (2 lo i
ROU). C th :
b

c 1: C n 2 ROU k thu t

b

c 2: C n 1 ROU logic

Nh v y ta m t 3 ROU cho cu c tỡm ny trong s o.
Fomulate: (Cụng th c t ng qu t)

VI = (2TQ - 1)ROU

TQ: Thu t ng ch
Cu c tỡm trong s

o b chi ph i b i tham s TQ, m TQ ph n ỏnh s

thu t ng ch cú trong bi u th c tỡm tin. Nh v y:
VI =(2*2 1) ROU = 3 ROU
15



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

Conclusion or coment: ( ỏnh giỏ, nh n xột)
Cu c tỡm trong s d o

c th c hi n khụng ph i trờn ton b mi n d

h

KIL
OBO
OKS
.CO
M

li u c a khụng gian tỡm m h th ng qu n tr . B ng th phỏp truy c p cú nh
ng theo yờu c u c a ng

i dựng tin, khụng gian th c t c a s o ch x y ra

trờn cỏc mi n h n ch m cú n i dung tr c ti p liờn i t i ch ng
quan tõm. Do ú tớnh h u ớch cu c tỡm r t cao, t c tỡm
v i s Thu n.

16

i dựng tin

c c i thi n ỏng k so



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
K T THÚC V N

Ê

Qua vi c phân tích, so sánh ví d trên ta th y thông tin (information) đóng
m t vai trò r t quan tr ng và h u ích trong cu c s ng. Thông tin làm cho con
i tr nên nhanh nh y và xích l i gân nhau h n.Vi c n m b t thông tin m t

KIL
OBO
OKS
.CO
M

ng

cách nhanh nh y s

mang đ n nh ng thành công tiên phong trong m i l nh v c

,m i th i đ i.Giúp con ng

i luôn n m b t đ

c nh ng đ i thay nhanh chóng c a

th i đ i,làm ch b n thân, làm ch xã h i. Vì v y vi c phát hi n và thành l p ra b
môn thông tin đã đánh d u m t b
tin ngày nay, mang l i hi u qu

c đ t phá r t l n trong th i đ i bùng n thông

ng d ng cao trong th c ti n và cu c s ng

17



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
M CL C
N I DUNG V N

............................................................................................ 2

I. So sánh quá trình tìm tin trong s đ thu n (Linear schema), s đ đ o

KIL
OBO
OKS
.CO
M

(Invert schema)................................................................................................... 3
2.1. i m gi ng nhau ..................................................................................... 3
2.2. i m khác nhau....................................................................................... 5
2.3. i m khác nhau....................................................................................... 5
II. Ví d minh ho .............................................................................................. 8
1. Tìm tin theo s đ thu n (Linear schema) ............................................... 11
2. Tìm tin trong s đ
K T THÚC V N

o (Invert schema) ............................................... 13

Ê .......................................................................................... 17

18