thiết kếbài giảng môn hóa học lớp 10 theo hướng nâng cao năng lực đọc hiểu tiếng anh chuyên ngành cho học sinh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
__________________

Lê Thanh Hoàng Bảo

THIẾT KẾ BÀI GIẢNG MÔN HÓA HỌC LỚP 10
THEO HƯỚNG NÂNG CAO NĂNG LỰC ĐỌC HIỂU
TIẾNG ANH CHUYÊN NGÀNH CHO HỌC SINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2014


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
__________________

Lê Thanh Hoàng Bảo

THIẾT KẾ BÀI GIẢNG MÔN HÓA HỌC LỚP 10
THEO HƯỚNG NÂNG CAO NĂNG LỰC ĐỌC HIỂU
TIẾNG ANH CHUYÊN NGÀNH CHO HỌC SINH
Chuyên ngành : Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Hóa học
Mã số

: 60 14 01 11

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

TS. NGUYỄN TIẾN CÔNG

Thành phố Hồ Chí Minh – 2014


LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình hoàn thành luận văn tốt nghiệp này, đặc biệt là những thời
điểm gặp nhiều khó khăn, tôi đã thật may mắn khi nhận được rất nhiều sự giúp đỡ
nhiệt thành từ thầy cô, gia đình và bạn bè.
Đầu tiên, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Tiến Công, người đã
luôn tận tình hướng dẫn và cho em những góp ý chuyên môn vô cùng quý báu trong
quá trình em thực hiện đề tài.
Em xin cảm ơn quý Thầy Cô dạy lớp Cao học Lý luận và phương pháp dạy học
bộ môn Hóa học khóa 23 đã tận tình giảng dạy, truyền đạt cho em những kiến thức
quý báu trong suốt khóa học.
Xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, tổ Hóa học trường THPT Chuyên Tiền
Giang, đã hỗ trợ tôi về chuyên môn, góp ý cho tôi khi tiến hành giảng dạy và cả khi tôi
gặp khó khăn về thời gian trong suốt quá trình vừa đi dạy vừa đi học.
Xin chân thành cảm ơn Quý thầy cô và các em học sinh của Trường THPT
chuyên Lương Thế Vinh – Đồng Nai đã giúp đỡ và tạo điều kiện tốt nhất để tôi hoàn
thành phần thực nghiệm sư phạm.
Cảm ơn những người bạn thân thiết đã luôn đồng hành cùng mình qua mọi khó
khăn, vất vả. Sự giúp đỡ, cổ vũ, động viên của các bạn là động lực lớn lao giúp mình
không ngừng tiến bước.
Cuối cùng, con xin dành lời cảm ơn sâu sắc nhất đến Ba Mẹ, gia đình nhỏ đã hết
lòng thương yêu, quan tâm, tạo mọi điều kiện tốt nhất cho con trong suốt quá trình học
tập, là chỗ dựa vững chắc giúp con có thêm niềm tin và cố gắng.
Mặc dù đã rất nỗ lực hoàn thành luận văn trong khả năng và phạm vi cho phép,

nhưng chắc chắn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được sự cảm
thông và tận tình chỉ bảo của quý Thầy Cô cùng tất cả các bạn để đề tài hoàn thiện
hơn.
Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 9 năm 2014
Lê Thanh Hoàng Bảo


MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục chữ viết tắt
Danh mục các bảng, các hình
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ........................... 4
1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ......................................................................... 4
1.2. Thiết kế bài giảng ................................................................................................. 7
1.2.1. Khái niệm bài giảng ...................................................................................... 7
1.2.2. Phân loại bài giảng ........................................................................................ 8
1.2.3. Cấu trúc của một bài giảng.......................................................................... 11
1.2.4. Những yêu cầu khi thiết kế bài giảng.......................................................... 13
1.2.5. Qui trình thiết kế bài giảng.......................................................................... 14
1.2.6. Các tiêu chí đánh giá một bài giảng ............................................................ 17
1.3. Năng lực đọc hiểu tiếng Anh chuyên ngành ...................................................... 19
1.3.1. Lý thuyết về năng lực đọc hiểu ................................................................... 19
1.3.2. Những kĩ năng cần thiết khi đọc hiểu văn bản ............................................ 21
1.3.3. Một số phương pháp để nâng cao kĩ năng đọc hiểu tiếng Anh ................... 22
1.3.4. Tiếng Anh chuyên ngành ............................................................................ 24
1.4. Phát triển năng lực đọc hiểu tiếng Anh chuyên ngành của học sinh ................. 25
1.4.1. Hình thành năng lực đọc hiểu tiếng Anh chuyên ngành cho học sinh ........ 25

1.4.2. Đánh giá năng lực đọc hiểu tiếng Anh chuyên ngành ................................ 28
1.5. Thực trạng việc giảng dạy môn Hóa học bằng tiếng Anh trong trường THPT . 31
1.5.1. Mục đích khảo sát ....................................................................................... 31
1.5.2. Đối tượng khảo sát ...................................................................................... 32
1.5.3. Kết quả khảo sát .......................................................................................... 33
1.5.4. Ý kiến qua các câu trả lời phỏng vấn .......................................................... 34
1.5.5. Kết luận về nghiên cứu thực trạng .............................................................. 41
Chương 2. THIẾT KẾ BÀI GIẢNG MÔN HÓA HỌC LỚP 10 THEO
HƯỚNG NÂNG CAO NĂNG LỰC ĐỌC HIỂU TIẾNG ANH
CHUYÊN NGÀNH CHO HỌC SINH ............................................... 45


2.1. Nội dung chương trình hóa học lớp 10 THPT ................................................... 45
2.2. Nguyên tắc thiết kế bài giảng môn Hóa học lớp 10 theo hướng nâng cao
năng lực đọc hiểu tiếng Anh chuyên ngành ....................................................... 47
2.2.1. Đảm bảo tính chính xác, khoa học .............................................................. 47
2.2.2. Vận dụng hiệu quả các qui tắc sư phạm...................................................... 47
2.2.3. Đảm bảo tính khả thi ................................................................................... 47
2.2.4. Thiết kế bài giảng dựa trên các nghiên cứu về ngôn ngữ ........................... 48
2.2.5. Cân bằng giữa nội dung hóa học và tiếng Anh chuyên ngành .................... 48
2.2.6. Phối hợp hiệu quả các phương pháp dạy học tiếng Anh và dạy học hóa học .. 49
2.2.7. Đáp ứng các yêu cầu cơ bản về hình thức................................................... 49
2.3. Qui trình thiết kế bài giảng môn Hóa học lớp 10 theo hướng nâng cao năng
lực đọc hiểu tiếng Anh chuyên ngành ................................................................ 50
2.3.1. Xác định mục tiêu bài học ........................................................................... 50
2.3.2. Xác định kiến thức cơ bản, nội dung trọng tâm về hóa học........................ 50
2.3.3. Lựa chọn nội dung tiếng Anh chuyên ngành .............................................. 51
2.3.4. Thiết kế tài liệu bài học bằng tiếng Anh chuyên ngành .............................. 51
2.3.5. Lựa chọn phương pháp và hình thức tổ chức dạy học ................................ 52
2.3.6. Thiết kế hoạt động dạy học ......................................................................... 53

2.3.7. Thực nghiệm và hoàn chỉnh bài giảng ........................................................ 56
2.4. Thiết kế bài giảng môn Hóa học lớp 10 theo hướng nâng cao năng lực đọc
hiểu tiếng Anh chuyên ngành chương Oxi – lưu huỳnh..................................... 57
2.4.1. Tài liệu bài học tiếng Anh chuyên ngành chương Oxi – lưu huỳnh ........... 57
2.4.2. Các giáo án chương Oxi – lưu huỳnh ......................................................... 70
Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ........................................................... 107
3.1. Mục đích thực nghiệm ..................................................................................... 107
3.2. Đối tượng thực nghiệm .................................................................................... 107
3.3. Tiến hành thực nghiệm..................................................................................... 107
3.4. Kết quả thực nghiệm ........................................................................................ 111
3.4.1. Kết quả định tính ....................................................................................... 111
3.4.2. Kết quả định lượng .................................................................................... 115
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 122
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 128
PHỤ LỤC


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
BGHA : bài giảng mộn Hóa học lớp 10 theo hướng nâng cao năng lực
đọc hiểu tiếng Anh chuyên ngành
ĐC

: Đối chứng

ĐHSP

: Đại học Sư phạm

đktc

: Điều kiện tiêu chuẩn

GV

: Giáo viên

HS

: Học sinh

PƯ

: Phản ứng

PTPƯ

: Phương trình phản ứng

PPDH

: Phương pháp dạy học

TACN

: Tiếng Anh chuyên ngành

THPT

: Trung học phổ thông

TN

: Thực nghiệm

TNSP

: Thực nghiệm sư phạm

t0

: Nhiệt độ

xt

: Xúc tác

VD

: Ví dụ


DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1.

Tiêu chí đánh giá bài giảng ................................................................... 18

Bảng 1.2.

Xếp loại bài giảng .................................................................................. 18

Bảng 1.3.

Thông tin GV được điều tra .................................................................. 32

Bảng 1.4.

Kết quả khảo sát ý kiến giáo viên.......................................................... 33

Bảng 3.1.

Danh sách lớp thực nghiệm, đối chứng ............................................... 107

Bảng 3.2.

Nhận xét của HS về BGHA ................................................................. 111

Bảng 3.3.

Điểm bài kiểm tra lần 1 ....................................................................... 115

Bảng 3.4.

Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra lần 1 ........ 115

Bảng 3.5.

Phân loại kết quả học tập các lớp TN – ĐC bài kiểm tra 1 ................. 116

Bảng 3.6.

Bảng tổng hợp các tham số đặc trưng bài kiểm tra số 1...................... 117

Bảng 3.7.

Điểm bài kiểm tra lần 2 ....................................................................... 117

Bảng 3.8.

Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra lần 2 ........ 118

Bảng 3.9.

Phân loại kết quả học tập các lớp TN – ĐC bài kiểm tra 2 ................. 118

Bảng 3.10. Bảng tổng hợp các tham số đặc trưng bài kiểm tra số 2...................... 119


DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1. Cấu trúc của một bài giảng gồm năm thành tố. ........................................ 11
Hình 2.1. Mô phỏng 1 phản ứng oxi hóa khử ........................................................... 54
Hình 2.2. Mô phỏng 2 phản ứng oxi hóa khử ........................................................... 54
Hình 2.3. Mô phỏng 3 phản ứng oxi hóa khử ........................................................... 55
Hình 3.1. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra lần 1 ................................................. 116
Hình 3.2. Biểu đồ so sánh kết quả học tập các lớp TN – ĐC bài kiểm tra 2 .......... 116
Hình 3.3. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra lần 2 ................................................. 119
Hình 3.4. Biểu đồ so sánh kết quả học tập các lớp TN – ĐC bài kiểm tra 2 .......... 119


1

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Để bắt kịp sự tiến bộ của nhân loại, tiếp thu những thành tựu khoa học mà thế
giới đã đạt được, ngành giáo dục và đào tạo nước ta đã không ngừng đổi mới
phương pháp, cập nhật kiến thức để nâng cao chất lượng dạy học; nhằm đạt mục
tiêu “nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”, thực hiện thành công
công cuộc “Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”.
Trong xu hướng toàn cầu hóa hiện nay, việc sử dụng thành thạo ngoại ngữ nói
chung và tiếng Anh nói riêng là một vấn đề cấp thiết vì nó là chiếc chìa khóa để hội
nhập quốc tế và tiếp cận các nước phát triển. Việc nâng cao vốn tiếng Anh, đặc biệt
là tiếng Anh trong chuyên môn khoa học cho học sinh phổ thông sẽ giúp các em có
thể nâng cao kiến thức, tìm tòi nghiên cứu, tận dụng tốt cơ hội và có khả năng tư
duy khoa học bằng tiếng Anh. Mặt khác, thông qua hoạt động giảng dạy các môn
khoa học (hay Hóa học nói riêng) bằng tiếng Anh, kiến thức và năng lực giảng dạy
của các giáo viên cũng ngày càng được nâng cao, tiếp cận được với những chuẩn
kiến thức mới đang được giảng dạy ở các nước tiên tiến.
Dạy và học các môn khoa học tự nhiên - trong đó có Hóa học - bằng tiếng Anh
đã trở thành nội dung chủ yếu được Bộ Giáo dục và Đào tạo đặc biệt quan tâm
trong “Đề án phát triển hệ thống trường trung học phổ thông chuyên giai đoạn 2010
– 2020”. Tuy nhiên thực tế, trong những năm đầu thực hiện, đã có không ít thách
thức được đặt ra, mà khó khăn lớn nhất chính là nội dung chương trình giảng dạy và
yếu tố con người còn rất nhiều hạn chế.
Chính bởi những lí do trên, chúng tôi đã quyết định lựa chọn và nghiên cứu đề
tài “THIẾT KẾ BÀI GIẢNG MÔN HÓA HỌC LỚP 10 THEO HƯỚNG NÂNG
CAO NĂNG LỰC ĐỌC HIỂU TIẾNG ANH CHUYÊN NGÀNH CHO HỌC
SINH” với hy vọng bước đầu có thể giải quyết những vấn đề cơ bản về lựa chọn nội
dung và phương pháp thích hợp để dạy và học tốt Hóa học bằng tiếng Anh.

2

2. Mục đích của việc nghiên cứu
Nghiên cứu, thiết kế và sử dụng những bài giảng trong dạy học môn Hóa học
lớp 10 trung học phổ thông bằng tiếng Anh nhằm góp phần nâng cao năng lực đọc
hiểu tiếng Anh chuyên ngành cho học sinh.
3. Nhiệm vụ của đề tài
- Nghiên cứu tổng quan vấn đề.
- Nghiên cứu cơ sở lí luận của đề tài:
+ Cơ sở lí thuyết về thiết kế bài giảng, phương pháp dạy học.
+ Một số khái niệm, kiến thức về tiếng Anh sử dụng trong Hóa học.
+ Năng lực đọc hiểu tiếng Anh chuyên ngành Hóa học.
- Nghiên cứu nội dung chương trình Hóa học lớp 10.
- Tìm hiểu thực trạng về việc sử dụng tiếng Anh trong dạy học Hóa học ở
một số trường THPT.
- Nghiên cứu các phương pháp rèn luyện năng lực đọc hiểu tiếng Anh
chuyên ngành Hóa học cho học sinh.
- Xây dựng các bài giảng Hóa học bằng tiếng Anh cho học sinh lớp 10 theo
hướng nâng cao năng lực đọc hiểu tiếng Anh chuyên ngành Hóa học.
- Thực nghiệm sư phạm nhằm đánh giá hiệu quả của các bài giảng đã xây
dựng.
- Đề xuất các biện pháp để đề tài được thực hiện hiệu quả hơn.
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Việc thiết kế và sử dụng bài giảng Hóa học lớp 10
bằng tiếng Anh cùng với các phương pháp giúp nâng cao năng lực đọc hiểu tiếng
Anh chuyên ngành Hóa học.
- Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học môn Hóa học ở trường THPT.
5. Phạm vi nghiên cứu
- Giới hạn nội dung: Chương Oxi – Lưu huỳnh trong chương trình Hóa học
lớp 10.

- Giới hạn về địa bàn nghiên cứu: một số trường THPT thuộc địa bàn các
tỉnh Tiền Giang, Đồng Nai.


3

- Giới hạn về thời gian: Từ tháng 10 năm 2013 đến tháng 10 năm 2014.
6. Giả thuyết khoa học
Nếu hệ thống bài giảng hóa học bằng tiếng Anh được xây dựng có tính khoa
học, logic, kết hợp sử dụng hiệu quả các phương pháp giúp nâng cao năng lực đọc
hiểu tiếng Anh chuyên ngành thì cả học sinh lẫn giáo viên vừa có thể nâng cao trình
độ ngoại ngữ vừa có nhiều điều kiện, động lực trong việc tìm tòi, học hỏi, nghiên
cứu Hóa học. Từ đó, chất lượng của việc dạy học môn Hóa học được tăng lên đáng
kể.
7. Phương pháp và các phương tiện nghiên cứu
- Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí luận
 Đọc và nghiên cứu cơ sở lí luận về tâm lí học, giáo dục học, bài giảng hóa học.
 Phương pháp phân tích và tổng hợp.
 Phương pháp phân loại, hệ thống hóa lí thuyết về tiếng Anh trong dạy học Hóa học.
- Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
 Phương pháp quan sát.
 Phương pháp trò chuyện, phỏng vấn.
 Phương pháp điều tra thu thập thông tin.
 Phương pháp chuyên gia.
 Thực nghiệm sư phạm.
- Các phương pháp toán học:
 Xử lí số liệu thực nghiệm bằng thống kê toán học.
 Sử dụng các phần mềm tin học.
8. Những đóng góp mới của đề tài
- Tìm hiểu đặc điểm tiếng Anh chuyên ngành và những kĩ năng dạy học môn

Hóa học bằng tiếng Anh.
- Thiết kế một số bài giảng Hóa học lớp 10 bằng tiếng Anh, khoa học, hợp
lí và góp phần nâng cao năng lực đọc hiểu tiếng Anh chuyên ngành Hóa học cho
học sinh.
- Biên soạn các bài kiểm tra đánh giá năng lực đọc hiểu tiếng Anh chuyên
ngành Hóa học.


4

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
Hiện nay, với tốc độ phát triển mạnh mẽ của khoa học kĩ thuật cùng nhu cầu
học tập để hội nhập quốc tế đang đòi hỏi chúng ta phải cấp thiết đổi mới giáo dục,
trong đó căn bản là đổi mới toàn diện cả phương pháp lẫn chương trình dạy và học.
Trên con đường đổi mới đó, việc thu hẹp khoảng cách về ngôn ngữ nói chung và
đặc biệt là tiếng Anh, nói riêng, sẽ là một lợi thế vô cùng to lớn, tạo tiền đề quan
trọng để xây dựng một hệ thống giáo dục hiện đại và tiên tiến. Đây là vấn đề đang
được quan tâm của nhiều quốc gia trên thế giới trong chiến lược phát triển nguồn
nhân lực phục vụ cho các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Nằm trong xu thế
chung của thế giới, Bộ GD&ÐT đã bắt đầu triển khai kế hoạch 659 với nội dung:
“Nghiên cứu, thí điểm áp dụng một số chương trình dạy học tiên tiến của thế giới tại
một số truờng THPT chuyên trọng điểm; thí điểm áp dụng việc giảng dạy môn
Toán, Vật lí, Hóa học, Sinh học,Tin học bằng tiếng Anh tại một số truờng THPT
chuyên”. Ðề án này cùng với Ðề án 1400 về Dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống
giáo dục quốc dân giai đoạn 2008-2020” là một lời khẳng định cho sự cấp thiết
trong công tác giáo dục theo hướng nâng cao năng lực, trong đó, đặc biệt nhấn
mạnh tầm quan trọng của việc giảng dạy, đào tạo một thế hệ học sinh, sinh viên có
khả năng học tập và làm việc trong môi trường sử dụng ngôn ngữ quốc tế.
Ngay từ những ngày đầu triển khai, Bộ GD&ĐT đã đặc biệt chú trọng đến

việc nâng cao năng lực giảng dạy các môn khoa học tự nhiên bằng tiếng Anh của
đội ngũ thầy cô giáo ở các trường THPT trên toàn quốc. Năm 2011, lần đầu tiên
công tác tập huấn về dạy học các môn khoa học tự nhiên bằng tiếng Anh, mà trong
đó có Hóa học, đã đươc tổ chức. Tuy nhiên tài liệu học tập trong thời điểm đó là
những giáo trình tham khảo của Singapore, thật sự chưa hoàn toàn phù hợp với
chương trình Hóa học của Việt Nam, vì vậy nên việc áp dụng cũng gặp nhiều khó
khăn vì chưa có sự hướng dẫn cụ thể, rõ ràng. Qua quá trình giảng dạy và đúc kết
kinh nghiệm tại các trường THPT chuyên, năm 2013, chương trình phát triển giáo
dục trung học của Bộ GD&ĐT đã biên soạn bộ Tài liệu tập huấn Dạy học các môn
khoa học tự nhiên bằng tiếng Anh trong trường phổ thông – trong đó có môn Hóa
học .


5

Tài liệu gồm có 3 phần, với các nội dung sau:
- Phần 1: Tổng quan về giảng dạy môn hóahọc bằng tiếng Anh cấp THPT.
- Phần 2: Tiếng Anh khoa học và tiếng Anh trong Hóa học.
- Phần 3: Phương pháp và một số bài giảng mẫu về dạy học môn Hóa học
bằng tiếng Anh.
Có thể nói, tài liệu này là một tập hợp những định hướng rõ ràng hơn về lộ
trình thực hiện việc giảng dạy các môn khoa học tự nhiên bằng tiếng Anh. Qua đó,
các giáo viên được tiếp xúc với ngôn ngữ tiếng Anh chuyên ngành Hóa học, nắm
được các cách sử dụng tiếng Anh trong giảng dạy, và nhất là có được thêm các giáo
án tham khảo giảng dạy bằng tiếng Anh ở các mức độ khác nhau. Tuy nhiên cho
đến nay, tài liệu trên vẫn chỉ cung cấp những bài học đơn lẻ, chưa có tính hệ thống
và nhất là không có sự hướng dẫn chi tiết về cách thức thực hiện, thiết kế bài giảng
bằng tiếng Anh. Đây cũng chính là khó khăn lớn nhất trong công tác giảng dạy môn
Hóa học bằng tiếng Anh vì gần như chưa có nhiều nghiên cứu hay tài liệu viết cho
lĩnh vực này, đặc biệt là việc áp dụng ở bậc trung học phổ thông.

Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, cùng với sự quan tâm của xã hội, các thầy
cô giáo, những người làm công tác giáo dục cũng đang dần định hướng được rằng,
các bước phát triển tiếp theo trong công cuộc cải cách căn bản và toàn diện giáo dục
nhất định sẽ cần đến những kỹ năng dạy học theo xu thế quốc tế hóa. Và một lần
nữa việc dạy học nhằm nâng cao năng lực tiếng Anh chuyên ngành là rất cần thiết.
Chính vì lẽ đó, ngày càng có nhiều hội thảo, các lớp học chuyên đề nhằm nâng cao
trình độ ngoại ngữ và kỹ năng dạy học bằng tiếng Anh cho giáo viên. ThS. Đào Thị
Hoàng Hoa, trường ĐHSP TP. HCM, một trong những giảng viên đang tham gia
công tác bồi dưỡng kỹ năng và phương pháp dạy học bằng tiếng Anh cho giáo viên
đã có bài nghiên cứu mang tính định hướng rất lớn, đó là: “Dạy hóa học bằng tiếng
Anh theo định hướng tích hợp nội dung và ngôn ngữ” [14]. Trong bài nghiên cứu,
tác giả đã đưa ra khái niệm dạy học theo định hướng tích hợp nội dung và ngôn ngữ
(CLIL – Content and language intergrated Learning) với những ưu điểm có thể giải
quyết được những khó khăn ban đầu của cả giáo viên lẫn người học khi mới tiếp
xúc với ngôn ngữ tiếng Anh chuyên ngành.


6

Bên cạnh đó, chúng ta có thể xét đến các hướng nghiên cứu về công tác dạy
học tiếng Anh chuyên ngành trong các trường đại học như sau:
1. Nguyễn Minh Tài (2011), Thiết kế e-book hỗ trợ việc tự học Anh văn
chuyên ngành học phần 1 cho sinh viên khoa Hóa Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí
Minh, Khóa luận tốt nghiệp – ĐHSP TP.HCM.
2. Lê Minh Xuân Nhị (2011), Thiết kế e-book hỗ trợ việc tự học Anh văn
chuyên ngành học phần 2 cho sinh viên khoa Hóa Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí
Minh, Khóa luận tốt nghiệp – ĐHSP TP.HCM.
3. Đỗ Thị Xuân Dung, Tiếng Anh chuyên ngành- Một cách nhìn mới (ESP- A
New Perspective), Báo cáo tại Hội nghị Khoa học của khoa Giáo dục- ĐH SydneyÚc- 2001, In kỷ yếu Khoa học tháng 4/2001.
4. Dương Thị Nụ (2004), Một vài suy nghĩ về việc dạy từ vựng tiếng Anh

chuyên ngành. Kỷ yếu Hội nghị khoa học lần thứ 25 trường ĐH Ngoại ngữ –
ĐHQG Hà Nội, tháng 10/ 2004.
5. Dương Thị Nụ (2008), Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc xây dựng bài tập
bổ trợ kỹ năng đọc hiểu trong giáo trình tiếng Anh Luật. Thông tin khoa học số 8/
2008 ĐH Ngoại ngữ - ĐHQG Hà Nội.
Những nghiên cứu trên, trong một phạm vi nhất định, đã xây dựng nên những
nền tảng cần thiết cho đề tài mà chúng tôi đang thực hiện. Tuy mức độ nghiên cứu
chưa rộng khắp, nhưng về lý luận cơ bản hoàn toàn có thể áp dụng ở bậc trung học
phổ thông. Điều quan trọng nhất là tất cả các nghiên cứu trên cho thấy một tín hiệu
rõ nét về mối quan tâm của toàn thể xã hội mà chủ yếu là những người làm công tác
giáo dục, về một nhu cầu bức thiết trong vấn đề nâng cao năng lực tiếng Anh
chuyên ngành cho học sinh.
Dựa trên cơ sở đó, chúng tôi nhận thấy, cần phải thực hiện thêm những nghiên
cứu chi tiết hơn từ mặt lý luận về phương pháp cho đến thực tiễn giảng dạy để có
thể xây dựng những giải pháp khả thi và hiệu quả cho vấn đề này.


7

1.2. Thiết kế bài giảng
1.2.1. Khái niệm bài giảng
Theo PGS. TS Trịnh Văn Biều: “Khái niệm bài giảng hiện nay có nhiều ý
kiến khác nhau. Theo cách nhìn của người thầy trong phương pháp dạy học truyền
thống có thể cho rằng đây là một quá trình “truyền thụ” kiến thức, còn theo tư tưởng
dạy học hướng vào người học thì người thầy không chỉ truyền thụ kiến thức mà
quan trọng hơn là tổ chức, hướng dẫn học sinh học tập. Ngược lại, đứng dưới góc
độ nhận thức của HS quá trình này là sự tiếp thu, vận dụng và tái hiện kiến thức.
Một cách tổng quát, bài giảng được xem là một đoạn hoàn chỉnh của quá trình dạy
học trong một thời lượng xác định. Bài giảng là một phần của toàn bộ quá trình dạy
học.” [3, tr.12].

Theo Nguyễn Cương [9], bài giảng đã được hình thành từ thế kỉ XVI và đã
trở thành hình thức dạy học phổ biến được áp dụng rộng rãi trong nhà trường của
nhiều nước trên thế giới.
Bài giảng - phần trọn vẹn, hoàn chỉnh có giới hạn về thời gian của quá trình
học tập, trong bước đi của nó giải quyết các nhiệm vụ dạy học xác định. Đây là hình
thức dạy học thường xuyên, bắt buộc học sinh phải có mặt.
Có nhiều định nghĩa về bài giảng, song cần chú ý đến hai định nghĩa sau:
Định nghĩa 1: “Bài giảng là hình thức tổ chức mà trong đó giáo viên trong
một khoảng thời gian xác định hướng dẫn hoạt động nhận thức cho một tập thể học
sinh xác định, cùng độ tuổi (một lớp), có chú ý đến đặc điểm của từng học sinh
trong lớp, sử dụng các phương tiện và phương pháp dạy học để tạo ra các điều kiện
thuận lợi cho tất cả học sinh nắm được nội dung kiến thức và kĩ năng, được giáo
dục đạo đức và phát triển khả năng nhận thức của họ” [9].
Định nghĩa 2: “Bài giảng là hình thức dạy học cơ bản chủ yếu ở trường phổ
thông. Nó là một quá trình dạy học sơ đẳng, trọn vẹn. Bài giảng có thời lượng xác
định, sĩ số giới hạn, tập hợp thành lớp những học sinh có cùng độ tuổi, cùng trình
độ học lực trung bình. Ở đây, dưới sự điều khiển sư phạm của giáo viên, học sinh
trực tiếp lĩnh hội một đoạn trọn vẹn của nội dung trí dục môn học” [9].


8

Bài giảng còn có những tên gọi khác nhau như: bài học, tiết học, giờ học, giờ
lên lớp… Và dù được đề cập đến với tên gọi nào thì hai định nghĩa này đã xác định
cả những đặc điểm cơ bản bên ngoài và bản chất bên trong của bài giảng. Bài giảng
là một hệ thống trọn vẹn và phức tạp bao gồm cả sự tiếp thu kiến thức, sự phát triển
trí tuệ và thế giới quan, sự giáo dục tình cảm và nhân cách cho học sinh.
Sự toàn vẹn trong bài giảng là sự phối hợp nhịp nhàng, chặt chẽ giữa năm
thành tố cơ bản của quá trình dạy học là mục đích, nội dung, phương pháp, giáo
viên, học sinh dưới tác động của môi trường dạy học. Thông qua bài giảng, dưới sự

điều khiển của GV, HS có thể tự giác, tích cực lĩnh hội tri thức. Để làm được điều
này, người thầy trước hết phải phối hợp tốt các yếu tố mục đích, nội dung, phương
pháp dạy học trong bài giảng [3].
1.2.2. Phân loại bài giảng
Có nhiều cách phân loại bài giảng tùy theo mục đích, nội dung hoặc phương
pháp mà nó thể hiện. R. G. IVANOVA khi nghiên cứu về các phương pháp dạy học
đã phân bài giảng thành các loại hình khác nhau. Mỗi kiểu lại bao gồm nhiều khâu
riêng biệt [3].
1.2.2.1. Bài nghiên cứu tài liệu mới
Bài nghiên cứu tài liệu mới điển hình được thực hiện ở các bài mở đầu của
các chương, nghiên cứu nội dung lí thuyết phức tạp đòi hỏi có sự phân tích giải
thích cặn kẽ trong giờ học (khái niệm nguyên tử, phân tử, hoá trị, cấu tạo nguyên tử,
liên kết hóa học…), các bài cung cấp thông tin mang đặc tính kĩ thuật (sản xuất
H2SO4, HNO3, gang thép…) hoặc thí nghiệm biểu diễn.
Nhiệm vụ chủ yếu của bài học là nghiên cứu, truyền thụ - tiếp thu kiến thức
mới nên có sử dụng các phương pháp và phương tiện dạy học khác nhau để đảm
bảo cho học sinh nắm được dung lượng kiến thức xác định và các kĩ năng cần thiết.
Hoạt động của giáo viên và học sinh chú ý đến việc nghiên cứu, nắm vững kiến
thức và kĩ năng mới nhưng không loại bỏ yếu tố kiểm tra, củng cố, hoàn thiện kiến
thức cũ có liên quan [9].
Bài giảng thường cấu trúc như sau:


9

-

Phần mở đầu được trình bày ngắn gọn để chuẩn bị cho học sinh tiếp thu

kiến thức mới bao gồm việc nêu nhiệm vụ nhận thức, giới thiệu dàn bài thuyết trình,

hoặc đàm thoại ngắn gọn về các kiến thức cũ có liên quan đến bài học.
-

Phần trọng tâm: sự nghiên cứu, nắm vững kiến thức mới, kĩ năng mới

chiếm phần cơ bản của giờ học. Giáo viên sử dụng các phương pháp dạy học,
phương tiện dạy học để thực hiện nội dung này.
-

Cuối giờ học giáo viên khái quát ngắn gọn nội dung mới truyền đạt, cho

học sinh vận dụng kiến thức, kĩ năng mới thu được. Giáo viên trả lời các câu hỏi,
thắc mắc của học sinh đặt ra khi vận dụng kiến thức và hệ thống các kiến thức mới
truyền đạt. Cuối cùng, giáo viên hướng dẫn học ở nhà và các bài tập cần hoàn thành
[9].
1.2.2.2. Bài học hoàn thiện và vận dụng kiến thức
Nội dung bài học là củng cố, đào sâu và hoàn thiện kiến thức lí thuyết về các
định luật, học thuyết, khái niệm hóa học và các kĩ năng thực hành như thí nghiệm,
tính toán lí thuyết,… sau một số bài tập đã được nghiên cứu. Đây chính là những
bài luyện tập trong một chương [9].
Giờ học có thể tiến hành theo dàn bài sau:
- Phần mở đầu: Nêu nhiệm vụ của giờ học và chuẩn bị cho học sinh làm việc.
- Nhắc lại ngắn gọn các nội dung lí thuyết cơ bản bằng phương pháp đàm
thoại với học sinh hoặc thông báo theo nội dung, dàn bài giáo viên đã chuẩn bị
trước.
- Học sinh làm việc độc lập: Hoàn thành các bài tập ở dạng vận dụng kiến
thức để hoàn thiện, phát triển các nội dung lí thuyết, kĩ năng hóa học đã nghiên cứu.
- Giáo viên kiểm tra kết quả hoạt động độc lập của học sinh qua đàm thoại
trên lớp.
-

Giáo viên khái quát nội dung bài học, phân tích các nội dung học sinh đã

nắm được, những kiến thức cần bổ sung, chú ý và đánh giá hoạt động của học sinh.
Giáo viên hướng dẫn công việc, bài tập về nhà.


10

1.2.2.3. Bài học khái quát và hệ thống hóa kiến thức
Nhiệm vụ chính của giờ học là ôn tập, khái quát và hệ thống hóa kiến thức
theo các chuyên đề, các chương, hoặc nội dung trong một lớp. Có những giờ học
khái quát, hệ thống hoá đã định trước (ví dụ: mối lien quan giữa các hợp chất vô cơ,
hữu cơ) hoặc những giờ ôn tập toàn bộ chương trình của một lớp, một cấp học.
Bài học có thể tiến hành theo nhiều cách khác nhau nhưng đều bắt đầu bằng
sự mở đầu của giáo viên nêu ra nhiệm vụ nghiên cứu trong giờ học.
- Giáo viên nhắc lại, đàm thoại, bổ sung thêm nội dung các vấn đề tr ọng tâm
cơ bản của chương, vấn đề cần nghiên cứu.
- Hoạt động độc lập của học sinh theo nội dung nghiên cứu (làm việc với
sách giáo khoa, sách tham khảo, giải bài tập hóa học, thực nghiệm, hoàn thành thí
nghiệm…)
- Giáo viên khái quát vấn đề - nhấn mạnh nội dung chính. Kết thúc giờ học.
Dạng bài học này có thể biến dạng thành giờ học hội thảo, học sinh chuẩn bị thông
báo, báo cáo theo từng phần của nội dung cần khái quát hệ thống hóa, chuẩn bị các
bài tập, thí nghiệm do giáo viên nêu ra. Trong giờ học, giáo viên điều khiển các hoạt
động của học sinh – trình bày các nội dung đã chuẩn bị. Giáo viên khái quát những
nội dung chính do học sinh đã trình bày [9].
1.2.2.4. Bài kiểm tra đánh giá kiến thức
Nhiệm vụ chính của giờ học là đánh giá kiến thức, kĩ năng của học sinh về
các mặt như sự đầy đủ, độ bền, độ sâu, tính linh hoạt, chất lượng các khía cạnh khác

nhau của kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo thực hành hóa học. Qua kết quả kiểm tra làm rõ
thiếu sót, lỗ hổng trong kiến thức của từng học sinh mà giáo viên có kế hoạch bổ
sung trong quá trình giảng dạy.
Bài kiểm tra ở dạng kiểm tra nói, viết được tiến hành thường xuyên trong
từng giờ học đã trở thành yếu tố cấu thành trong các dạng bài giảng. Các bài kiểm
tra có nhiệm vụ làm rõ mức độ nắm kiến thức trong một chương, một chuyên đề
được tiến hành trong các giờ kiểm tra viết hoặc thực nghiệm thuộc dạng bài kiểm
tra đánh giá. Giờ kiểm tra được tiến hành như sau:
-

Giáo viên nêu nhiệm vụ, yêu cầu kiểm tra.


11

-

Tổ chức cho học sinh hoàn thành các bài kiểm tra độc lập (viết, trả lời câu

hỏi test, làm trên máy tính, hoàn thành thí nghiệm hóa học…)
-

Học sinh độc lập hoàn thành bài kiểm tra.

-

Kết thúc công việc (theo thời gian quy định)

Kết quả bài kiểm tra được phân tích, đánh giá ngay hoặc ở giờ học sau.
Ngoài bốn dạng bài giảng cơ bản trên còn có thể cấu thành giờ học phối hợp.

Trong giờ học này, học sinh không chỉ nghiên cứu tài liệu mới mà còn có thời gian
chuyên biệt để củng cố, hoàn thiện kiến thức, kiểm tra định kì [9].
1.2.3. Cấu trúc của một bài giảng
Theo Nguyễn Cương [9], cấu trúc của bài giảng là sự phân chia tiết học về mặt
lí luận dạy học thành các đoạn, các bước nối tiếp nhau, gắn bó với nhau thành một
chỉnh thể.
Trịnh Văn Biều [3] có định nghĩa: Cấu trúc bài của bài giảng là tổ hợp năm
thành tố cơ bản của quá trình dạy học luôn luôn tương tác với nhau dưới tác động
của môi trường dạy học và tọa nên một thể thống nhất, toàn vẹn.
Học
sinh

Giáo
viên

Mục
tiêu

Phương
pháp

Nội
dung

Hình 1.1. Cấu trúc của một bài giảng gồm năm thành tố.
Trong thực tế sư phạm, bài giảng được chia làm nhiều bước, mỗi bước thực
hiện một mục đích nhận thức nhất định của quá trình dạy học. Tất cả các bước đó
được sắp xếp theo một trình tự logic nhất định nhằm thực hịên được mục đích đặt ra

12

của tiết học. Muốn cho bài giảng đạt hiệu quả cao, người ta cần xác định cấu trúc
bài học hợp lí, hoàn chỉnh, các bước hợp thành gắn bó chặt chẽ với nhau, bước
trước đặt ra vấn đề cho bước sau giải quyết, bước sau là hệ quả tất yếu của bước
trước.
Vì vậy cấu trúc của bài giảng là mối liên hệ có quy luật, sự tương quan và
trình tự hợp lí của các bước cấu thành.
Các dạng bài giảng có sự khác nhau về cấu trúc. Sự khác nhau này được đặc
trưng bằng dấu hiệu bên ngoài của bài học như: các giai đoạn của bài giảng, tính
liên tục và mối liên hệ giữa các giai đoạn hoạt động nhận thức của học sinh nhằm
đạt được các mục đích của bài học. Cấu trúc bên ngoài và bên trong của sự nhận
thức được liên hệ mật thiết với nhau và thống nhất trong một hệ thống toàn vẹn của
bài giảng.
Các loại bài giảng đều có các cấu phần bắt buộc như bước mở đầu (ổn định
tổ chức lớp - đặt nhiệm vụ nhận thức) và bước kết thúc (củng cố, kết luận, hướng
dẫn học ở nhà). Ngoài ra còn có các cấu phần có thể thay đổi trong các dạng bài
học, có thể có trong dạng bài học này nhưng không có trong dạng bài học khác như:
kiểm tra, học bài mới, hoán thiện kiến thức, …[9].
Trong bài giảng, các phần cấu trúc có liên quan chặt chẽ và thống nhất với
nhau, thể hiện mối liên hệ mục đích, nội dung phương pháp và hình thức dạy học.
Mục đích bài học bao gồm: mục đích trí dục, đức dục, phát triển. Nội dung bài học
bao gồm nội dung chủ đạo, nội dung hỗ trợ. Giáo viên căn cứ vào sách giáo khoa,
sách tham khảo mà soạn giáo án, trong đó cần chốt lại những kiến thức cơ bản và
logic trình bày trên lớp.
Cấu trúc nội dung của bài giảng được chia thành các bước lí luận dạy học,
mỗi bước lại chia thành một số tình huống dạy học, mỗi tình huống lại bao gồm một
số thao tác, …. Như vậy mỗi bước của bài học phải thực hiện một nhiệm vụ dạy học
nhất định. Tuỳ theo mục đích của giờ học mà mỗi bước có thể phải thực hiện nhiều
nhiệm vụ nhưng có một nhiệm vụ nổi trội. Căn cứ vào mục đích, nội dung dạy học

mà giáo viên lựa chọn phương pháp và phương tiện dạy học thích hợp.


13

Từ thực tiễn dạy học, có thể thống kế các bước trong cấu trúc của các dạng
bài giảng như:
1) Tổ chức lớp học.
2) Kiểm tra bài làm ở nhà.
3) Nêu vấn đề nghiên cứu và chuẩn bị tiếp thu kiến thức, kĩ năng mới.
4) Lĩnh hội kiến thức, kĩ năng.
5) Kiểm tra sơ bộ sự nắm vững kiến thức kĩ năng mới.
6) Khái quát hoá, hệ thống hoá kiến thức.
7) Vận dụng kiến thức mới, có sự kiểm tra, tự kiểm tra mức độ vận dụng
kiến thức.
8) Tổng kết bài học.
9) Hướng dẫn học ở nhà.
Trong dạy học, một bài giảng khi thể hiện cụ thể từng bước qua văn bản được
gọi là giáo án. Giáo án là kế hoạch của một bài học được giáo viên xây dựng, thiết
kế nhằm tổ chức, hướng dẫn hoạt động của học sinh.
Nhiệm vụ quan trọng của một giáo viên trong một tiết lên lớp theo phương
pháp dạy học mới là tổ chức, hướng dẫn các hoạt động học tập của HS. Công việc
này sẽ được thực hiện một cách thuận lợi nếu như GV thiết kế được một hệ thống
các hoạt động theo tiến trình bài giảng một cách khoa học. Giáo án chính là bản kế
hoạch dạy học của người GV. Do đó, muốn đạt được chất lượng cao của môn học,
người GV phải chuẩn bị chu đáo, công phu cho từng tiết học. Sự chuẩn bị khoa học,
toàn diện cho mỗi bài học của GV được thể hiện tập trung trong giáo án, cho thấy
được mối liên quan giữa mục đích, nội dung và phương pháp dạy học [9].
1.2.4. Những yêu cầu khi thiết kế bài giảng
1.2.4.1. Đảm bảo tính khoa học

Yêu cầu này đòi hỏi nội dung của giáo án phải đảm bảo tính chính xác và
tính hiện đại của kiến thức bài học. Đồng thời cấu trúc của giáo án phải rõ ràng,
chặt chẽ, thể hiện sự kết hợp nhuần nhuyễn các phương pháp dạy học, phương tiện
dạy học với hoạt động của giáo viên và học sinh.


14

1.2.4.2. Đảm bảo tính sư phạm
Yêu cầu này đòi hỏi giáo án phải được thiết kế hợp lí, rõ ràng, phù hợp với
trình độ nhận thức của HS. Đồng thời phát huy được tính tích cực, chủ động sáng
tạo trong hoạt động nhận thức, gây hứng thú học tập cho HS, cũng như chú trọng
rèn luyện phương pháp tự học, khả năng hợp tác trong nhóm.
1.2.4.3. Đảm bảo tính khả thi
Phần thiết kế bài giảng đáp ứng được tính hiện thực và khả thi trong đa số
trường phổ thông. Trong đó cần chú trọng đến các yếu tố: phù hợp với trình độ,
năng lực của GV; phù hợp đặc điểm tâm lí lứa tuổi, nhận thức của HS; phù hợp với
điều kiện cơ sở vật chất kĩ thuật phục vụ dạy học bộ môn.
1.2.4.4. Mục tiêu bài học phải được xác định rõ ràng
Mục tiêu bài học là đích cần đạt tới khi thực hiện quá trình dạy học, mô tả
điều mà HS sẽ nhận thức hay hành động sau khi học. Mục tiêu có tính ngắn hạn, cụ
thể, chi tiết. Mục tiêu được thể hiện trong bài học gồm có mục tiêu về kiến thức, kĩ
năng và thái độ.
1.2.4.5. Xác định rõ các hoạt động cần thực hiện và thời gian cụ thể dự kiến
Tất cả các hành động, tình huống cần được chuẩn bị chi tiết, được thiết kế cụ
thể và dự kiến thời gian thực hiện. Số lượng hoạt động vừa phải nhằm tránh hiện
tượng “cháy giáo án”. Nếu dạy học theo nhóm thì cần phân nhóm trước. Chú ý là
hầu hết các hoạt động thường mất nhiều thời gian hơn dự tính, do đó GV cần chủ
động trong việc điều tiết hoạt động của lớp học [9].
1.2.5. Qui trình thiết kế bài giảng

Thông thường thiết kế bài giảng theo hướng đổi mới gồm 5 bước [3], [11], [17]:
Bước 1: Xác định mục tiêu bài học
Mục tiêu của bài là đích đặt ra cho HS cần đạt được sau khi học bài đó.
+ Mục tiêu của bài học chỉ đạo toàn bộ nội dung, phương pháp dạy học, nội dung và
phương pháp đánh giá (hệ thống câu hỏi và bài tập).
+ Mục tiêu của bài học gồm 3 thành tố: Kiến thức, kỹ năng, thái độ
+ Về kiến thức cơ bản: Kiến thức trọng tâm mà HS phải nắm vững trong tiết học,
những kiến thức cần tái hiện có được sử dụng trong bài học. (3 mức độ: Biết – Hiểu


15

– Vận dụng).
+ Về kỹ năng, kỹ xảo: Đó là những kỹ năng hóa học cơ bản (thí nghiệm, ngôn ngữ
hóa học…), các thao tác tư duy cần rèn.
+ Mục tiêu phát triển:
- Phát triển năng lực nhận thức.
- Phát triển năng lực hành động.
+ Mục tiêu giáo dục: Hình thành thế giới quan, thái độ, hành vi.
Bước 2 : Xác định phương tiện, đồ dung dạy học
Xác định các phương tiện dạy học cần thiết như : mẫu vật, mô hình, tranh ảnh, hình
vẽ, sơ đồ, bảng phụ, phiếu học tập, đồ dùng học…
Cần chỉ rõ nhiệm vụ của GV, nhiệm vụ từng cá nhân hoặc của nhóm HS trong
việc chuẩn bị này.
Bước 3 : Xác định phương pháp dạy học chủ yếu
Việc xác định phương pháp sao cho đơn giản, phù hợp, giúp HS tự lực ở
mức cao nhất để tìm tòi phát hiện kiến thức mới đồng thời phù hợp với đối tượng
HS. Việc lựa chọn phương pháp căn cứ vào mục tiêu cụ thể, nội dung cụ thể và đặc
điểm của mỗi phương pháp và phối hợp giữa chúng.
+ Phương pháp trực quan

+ Phương pháp graph dạy học
+ Bài tập hóa học
+ Dạy học nêu vấn đề
+ Dạy học theo hoạt động
+ Dạy học cộng tác theo nhóm nhỏ…
Bước 4 : Thiết kế các hoạt động dạy học
Vai trò của GV và HS trong các hoạt động:
-

GV: là người thiết kế các hoạt động dạy học và tổ chức, hướng dẫn hoạt
động để đạt mục mục tiêu bài học.

-

HS: Là người thực hiện các hoạt động, qua trao đổi với các bạn, hay tiến
hành thí nghiệm. HS nêu được ý tưởng của mình, tự tìm ra kiến thức, giải
thích được kết quả và có kết luận cuối cùng thông qua sự tranh luận cả lớp.


16

Tùy từng bài cụ thể, ta có thể chọn các hoạt động cơ bản của GV và HS trong
số các phương án sau đây:
Hoạt động của HS
A. Phát hiện vấn đề, nắm bắt vấn đề

Hoạt động của GV
A. Giao nhiệm vụ bài tập hoặc yêu

hoặc nhiệm vụ do GV nêu ra.

B. Giải quyết vấn đề.
Phương án 1:

cầu
B. Hướng dẫn HS giải quyết vấn đề.
Phương án 1:

1. Làm thí nghiệm

Quan sát giúp đỡ nếu HS khó khăn.

2. Quan sát, mô tả hiện tượng.

Yêu cầu đại diện nhóm phát biểu, nhóm

3. Phán đoán, giải thích hiện tượng, khác lắng nghe và góp ý kiến.
viết PTHH.
4. Nhận xét
5. Thảo luận nhóm
6. Thảo luận toàn lớp
7. Hoàn chỉnh kết luận
Phương án 2:

Phương án 2:

1. Quan sát, mô tả hiện tượng thí GV nhận xét đúng, sai và bổ sung cho
nghiệm do GV thực hiện.

hoàn chỉnh.

2. Nhận xét, phán đoán, giải thích Cho bài tập vận dụng kiến thức.
hiện tượng.
3. Rút ra kết luận

Giúp HS hoàn thành kết luận cho toàn
bài.

4. Thảo luận toàn lớp
Phương án 3:

Phương án 3:

1. Quan sát, mô tả mô hình, mẫu vật Thông báo những kiến thức mà HS
thật, biểu đồ, bảng thống kê.

không tự tìm tòi được.

2. Nhận xét, phán đoán để tìm ra Yêu cầu HS chuyển sang hoạt động tiếp
những điều có thể nhận biết.
3. Rút ra kết luận.
4. Thảo luận nhóm
5. Thảo luận toàn lớp
6. Hoàn thành kết luận

theo.


17

Bước 5: Củng cố bài học

Hoạt động củng cố bài học phải :
+ Bám sát mục tiêu của bài
+ Đảm bảo kiểm tra những kiến thức và kĩ năng cơ bản của tiết học
+ Kiểm tra được nhiều học sinh
+ Khắc sâu kiến thức trọng tâm và vận dụng
1.2.6. Các tiêu chí đánh giá một bài giảng
1.2.6.1. Đánh giá định tính
Một bài giảng hay phải đảm bảo được các tiêu chí sau [9]:
- Tiêu chí về mặt khoa học: đây là tiêu chí quan trọng nó thể hiện tính chính
xác, khoa học của nội dung bài giảng. Nội dung phù hợp với chương trình, phù hợp
với trình độ, kiển thức và kỹ năng học sinh. Bài giảng phải thể hiện được mục tiêu
dạy và học
- Tiêu chí về lý luận dạy học: bài giảng phải thể hiện được đầy đủ các giai
đoạn của quá trình dạy học: đặt vấn đề - hình thành tri thức mới – luyện tập – tổng
kết – hệ thống hóa tri thức – kiểm tra đánh giá kiến thức.
- Các tiêu chí về mặt sư phạm: bài giảng phải thể hiện được tính ưu việt về
mặt tổ chức dạy học, phải có tác dụng gây động cơ học tập và tích cực hóa hoạt
động học tập của học sinh. Tiêu chí này đảm bảo cho học sinh có thể đào sâu khai
thác kiến thức, suy nghĩ, giải quyết vấn đề. Ngoài ra việc xây dựng phần luyện tập
sẽ giúp rèn luyện kỹ năng, khắc sâu kiến thức và áp dụng vào thực tiễn.
1.2.6.2. Đánh giá định lượng
Theo hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo [3], việc đánh giá một bài giảng
cần thực hiện theo các tiêu chí như sau: