Rủi ro và quản trị rủi ro trong hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
1

M CL C
Trang

OBO
OKS
.CO
M

M u . .....................................................................................................1
Ch ng 1 Nh ng v n lý lu n c b n v r i ro v qu n tr r i ro trong ho t
ng thanh toỏn xu t nh p kh u
1.1.T ng quan v r i ro v qu n tr r i ro trong kinh doanh.......................................5
1.1.1.R i ro - khỏi ni m v phõn lo i..........................................................................5
1.1.2.Qu n tr r i ro.................................................................................................7
1.2.Khỏi quỏt v thanh toỏn xu t nh p kh u v r i ro trong ho t ng thanh toỏn xu t
nh p kh u ....................................................................................................9
1.2.1.Thanh toỏn xu t nh p kh u v vai trũ c a nú trong ho t ng ngo i th

ng núi

riờng v trong n n kinh t núi chung.....................................................................9
1.2.2.R i ro trong ho t ng thanh toỏn xu t nh p
kh u.................................10
1.2.2.1.S l
1.2.2.2.

it

c v r i trong ho t ng thanh toỏn xu t nh p kh u.............10
ng ch u r i ro trong ho t ng thanh toỏn xu t nh p kh u..............11

1.2.2.3.R i ro ti m n trong cỏc ph

ng th c thanh toỏn xu t nh p kh u thụng

d ng.12
1.2.2.3.1.Ph

ng th c chuy n ti n.............12

1.2.2.3.2.Ph

ng th c thanh toỏn nh thu..................12

1.2.2.3.3.Ph

ng th c tớn d ng ch ng t ....13

KI L

1.3.Nh ng nghiờn c u c a Citi Group v r i ro trong thanh toỏn xu t nh p kh u v
kinh nghi m phũng ng a....19
1.3.1.Citi Group v nh ng nghiờn c u c a Citi Group v r i ro v qu n tr r i ro.....19
1.3.2.Cụng tỏc qu n tr r i ro c a Citi Group trong thanh toỏn xu t nh p kh u.....22
1.3.3.Nh ng bi h c rỳt ra cho Ngõn hng Ngo i th
K t lu n ch
Ch

ng Vi t Nam24

ng 1..26

ng 2 ỏnh giỏ r i ro v qu n tr r i ro trong ho t ng thanh toỏn xu t

nh p kh u t i Ngõn hng Ngo i th
2.1.Gi i thi u v Ngõn hng Ngo i th

ng Vi t Nam
ng Vi t Nam..27



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
2

OBO
OKS
.CO
M

2.2.Các r i ro trong ho t đ ng thanh tốn xu t nh p kh u t i Ngân hàng Ngo i
th ng Vi t Nam…………………………………………………………………....30
2.2.1.Tình hình ho t đ ng thanh tốn xu t nh p kh u………………...……………30
2.2.2.Các r i ro trong ho t đ ng thanh tốn xu t nh p kh u…………….…............31
2.2.2.1. i v i thanh tốn xu t kh u……………………………………………….32
2.2.2.1.1.Các lo i r i ro (theo k t qu kh o sát)……………………………………32
2.2.2.1.2.Phân tích m t s tình hu ng r i ro………………………………..............34

2.2.2.2. i v i thanh tốn nh p kh u………………………………………............40
2.2.2.2.1.Các lo i r i ro (theo k t qu kh o sát)……………………………………40
2.2.2.2.2.Phân tích m t s tình hu ng r i ro………………………………………..42
2.2.3.Cơng tác phòng ch ng r i ro trong h at đ ng thanh tốn xu t nh p kh u…...49
2.3.Phân tích các nhân t nh h ng đ n ho t đ ng thanh tốn xu t nh p kh u t i
Ngân hàng Ngo i th ng Vi t Nam………………………………………................51
2.3.1. nh h ng tích c c……………………………………………………...........51
2.3.2. nh h ng tiêu c c……………………………………………………...........52
K t lu n ch ng 2…………………………………………………………………..59

KI L

Ch ng 3 “Các gi i pháp phòng ng a r i ro, h n ch thi t h i trong ho t đ ng
thanh tốn xu t nh p kh u t i Ngân hàng Ngo i th ng Vi t Nam”
3.1.M c đích xây d ng gi i pháp…………………………………………………...60
3.2.C n c đ xây d ng gi i pháp…………………………………………………..60
3.3.Các gi i pháp…………………………………………………………...………60
3.3.1.Các gi i pháp phòng ng a r i ro………………………………………….......60
3.3.1.1.Thi t l p và ki m sốt t t các quan h giao d ch trên c s nghiên c u m t
cách nghiêm túc, đ y đ các đ i t ng có liên quan ngay t lúc ban đ u………….60
3.3.1.1.1.V khách hàng giao d ch………………………………………………….60
3.3.1.1.2.V đ i tác c a khách hàng giao d ch……………………………..……......61
3.3.1.1.3.V các ngân hàng có liên quan trong vi c th c hi n giao d ch…….……...62
3.3.1.2.Th c hi n chu n xác các nghi p v thanh tốn theo thơng l qu c t và tn
th các qui đ nh c a Chính ph ………………………………………………………62
3.3.1.2.1. i v i thanh tốn xu t kh u……………………………………………..62
3.3.1.2.2. i v i thanh tốn nh p kh u…………………………………………….67
3.3.1.3.Nhanh chóng nâng c p và hồn thi n k thu t cơng ngh và k n ng c a đ i
ng cán b làm cơng tác thanh tốn xu t nh p kh u…………………………...........73
3.3.1.3.1.V k thu t cơng ngh ……………………………………………………73

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
3

OBO
OKS
.CO
M

3.3.1.3.2.V con ng i làm cơng tác thanh tốn xu t nh p kh u…………………..73
3.3.1.4. a d ng và nhanh chóng tri n khai các s n ph m thanh tốn m i bên c nh
vi c hồn thi n s n ph m thanh tốn xu t nh p kh u truy n th ng………………..74
3.3.1.5.Làm t t cơng tác h tr cho ho t đ ng thanh tốn xu t nh p kh u……......75
3.3.2.Các gi i pháp h n ch thi t h i khi x y ra r i ro……………………………..77
3.3.2.1.Trang b và nâng cao kh n ng ng phó v i r i ro cho đ i ng cán b nghi p
v …………………………………………………………………………………....77
3.3.2.2.Ki m sốt và tài tr r i ro thơng qua vi c trích d phòng r i ro, xây d ng m c
ký qu và/ho c mua b o hi m r i ro………………………………………………...77
3.3.2.3.Thi t l p và th c thi khung “Ph t b i th ng” đ i v i các đ i t ng c tình vi
ph m d n đ n r i ro…………………………………………………….…………....78
3.4.Ki n
ngh …………………………………………………………………..……..78
3.4.1. i v i Chính ph và Ngân hàng nhà n c………………………...................78
3.4.2. i v i các doanh nghi p kinh doanh xu t nh p kh u………………….... …..79
K t
lu n
ch ng
3……………………………………………………………… .. …..82

K t lu n …………….................................................................................... ……….83
Tài li u tham kh o…………………………………..……………………………...85

KI L

Ph l c 1 “Các b ng bi u”
Ph l c 2 “Các s đ ”
Ph l c 3 “Khái qt v ba ph ng th c thanh tốn xu t nh p kh u thơng
d ng”
Ph l c 4 “B ng câu h i kh o sát”
Ph l c 5 “Danh sách các đ i t ng kh o sát”
Ph l c 6 “K t qu chi ti t c a vi c kh o sát”



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
4

1.Lý do ch n đ tài:

U

OBO
OKS
.CO
M

M

V i chính sách kinh t m c a, h i nh p v i kinh t khu v c và th gi i theo xu

h

ng tồn c u hóa hi n nay, đ c bi t là v i vi c gia nh p vào T ch c th

gi i (WTO) (Vi t Nam đã chính th c tr

ng m i th

thành thành viên c a WTO vào ngày

11/01/2007), Vi t Nam khơng ng ng đ y m nh giao l u, bn bán v i các n

c, và do

đó ho t đ ng kinh doanh xu t nh p kh u c a các doanh nghi p cùng v i ho t đ ng
thanh tốn xu t nh p kh u c a các ngân hàng s ngày càng tr nên sơi đ ng, ph c t p
và hàm ch a nhi u r i ro h n.

i u này đòi h i các nhà qu n tr trong l nh v c xu t

nh p kh u c a doanh nghi p c ng nh trong l nh v c thanh tốn xu t nh p kh u c a
ngân hàng ph i nh n bi t đ

c các lo i r i ro đ có th đ a ra nh ng đ i sách thích

h p. M i quy t đ nh x lý r i ro c a các nhà qu n tr nh m h n ch t n th t ho c ch p
nh n r i ro đ n m t m c đ nào đó đ u ít nhi u nh h

ng đ n m c sinh l i c a doanh

nghi p ho c ngân hàng. Vì v y, u c u đ t ra cho các nhà qu n tr là ph i cân nh c khi
đ a ra nh ng gi i pháp x lý r i ro phù h p v i t ng tr

ng h p c th .

Xét riêng trong l nh v c ngân hàng, trong th i gian g n đây, cùng v i s đ i
m ic ađ tn

c, h th ng ngân hàng Vi t Nam đã đ t đ

c nh ng thành t u đáng

khích l trong ho t đ ng kinh doanh, đ c bi t là trong đ a h t thanh tốn đ i v i hàng
hóa xu t nh p kh u (g i t t là thanh tốn xu t nh p kh u), góp ph n đáng k vào ch
ng kinh t c a đ t n

KI L

tiêu t ng tr

c. Tuy nhiên, con đ

ng phát tri n c a h th ng

ngân hàng trong vi c đa d ng và chu n hóa các d ch v , trong đó có d ch v thanh tốn
xu t nh p kh u, v n còn l m nguy c và thách th c v i r t nhi u r i ro ti m n, nh t là
khi Vi t Nam b t đ u m c a th tr

ng tài chính vào ngày 01/04/2007 theo đúng l

trình cam k t gia nh p WTO. H n n a, cho đ n nay ngành ngân hàng Vi t Nam v n
ch a xây d ng đ

c m t h th ng chun nghi p v r i ro và qu n tr r i ro trong ho t

đ ng thanh tốn xu t nh p kh u nh đã làm đ

c đ i v i ho t đ ng tín d ng.

Do v y, trên c s các tài li u lý lu n v r i ro và qu n tr r i ro c ng nh
nh ng kinh nghi m th c ti n đ

c đúc k t t q trình ho t đ ng thanh tốn xu t nh p



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
5

it

ng, m c đích và ph m vi nghiên c u:

OBO
OKS
.CO
M

2.

V i kh n ng và góc nhìn còn nhi u h n ch c a ng

i nghiên c u, đ tài ch

t p trung vào nh ng khía c nh sau:
it

ng nghiên c u:

Các r i ro trong ho t đ ng thanh tốn xu t nh p kh u t i ngân hàng.
M c đích nghiên c u:

* H th ng l i các r i ro trong kinh doanh qu c t c ng nh trong n
là các r i ro g n li n v i các ph
trong ho t đ ng th

c, đ c bi t

ng th c thanh tốn xu t nh p kh u thơng d ng nh t

ng m i qu c t .

* Tìm hi u kinh nghi m phòng ch ng r i ro c a t p đồn Citi Group đ i v i
t ng ph
*

ng th c thanh tốn xu t nh p kh u.

ánh giá nh ng thu n l i và khó kh n c ng nh phân tích các tình hu ng r i

ro đi n hình trong q trình ho t đ ng thanh tốn xu t nh p kh u t i Ngân hàng Ngo i
th

ng Vi t Nam g n v i các ph

t .
*

ng th c Chuy n ti n, Nh thu và Tín d ng ch ng

a ra m t s gi i pháp phòng ng a và x lý r i ro đ b o v quy n l i c a

các bên tham gia vào ho t đ ng thanh tốn xu t nh p kh u, đ c bi t là đ i t
hàng”.

ng “ngân

Ph m vi nghiên c u:
Vi c nghiên c u đ

ng Vi t Nam, m t ngân hàng th

có l

KI L

th

c th c hi n trong ph m vi ho t đ ng c a Ngân hàng Ngo i
ng m i qu c doanh hàng đ u c a Vi t Nam, n i

ng giao d ch thanh tốn xu t nh p kh u l n nh t c a c n

giá tr thanh tốn xu t nh p kh u c a c n
nay và trong đ nh h

c (chi m kho ng 1/3

c) trong kho ng th i gian t n m 2000 đ n

ng ho t đ ng c a ngân hàng đ n n m 2010. Trong ph m vi

nghiên c u c a đ tài này, tác gi đi vào nghiên c u các r i ro x y đ n đ i v i các đ i
t

ng liên quan trong th

đ iv iđ it

ng m i qu c t nh ng đ c bi t quan tâm các r i ro x y đ n

ng th ba “ngân hàng” nhìn t góc đ c a ngân hàng th c hi n các d ch

v thanh tốn xu t nh p kh u theo ba ph

ng th c thanh tốn Chuy n ti n, Nh thu và

Tín d ng ch ng t có s k t h p v i các hình th c tài tr th

ng m i.

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
6

3.Ph

ng phỏp nghiờn c u:
lm n i b t cỏc v n liờn quan n r i ro, rỳt ra cỏc bi h c kinh nghi m

v xu t cỏc gi i phỏp cú tớnh kh thi, tỏc gi ó s d ng k t h p c hai nhúm
ng phỏp nghiờn c u nh tớnh v nh l
* Nhúm ph

ng nh sau:

OBO
OKS
.CO
M

ph

ng phỏp nh tớnh: mụ t , phõn tớch, t ng h p, ph

ng phỏp

chuyờn gia: s u t m cỏc t li u th c t v r i ro trong ho t ng thanh toỏn xu t nh p
kh u, ch n l c cỏc tỡnh hu ng r i ro cú tớnh khỏi quỏt cao minh h a cho cỏc v n

liờn quan.

ng phỏp nh l

* Nhúm ph
nh

ng: ti n hnh i u tra r t cụng phu qua cỏc b

c

- L p b ng cõu h i kh o sỏt v i 50 cõu h i t p trung vo cỏc v n nh tỡnh
hỡnh ho t ng thanh toỏn xu t nh p kh u, quan h v i khỏch hng, quỏ trỡnh th c hi n
nghi p v , cỏc lo i r i ro quan tr ng v th

ng g p c ng nh cỏc ki n ngh trong vi c

phũng ng a r i ro v h n ch thi t h i theo ý ki n c a ng
- G i b ng cõu h i qua cỏc ph
n 100 i t

i tr l i (xem Ph l c 4).

ng ti n nh Email, Fax, Th tớn ho c Giao tay

ng ang lm vi c trong l nh v c thanh toỏn xu t nh p kh u t i 11 chi

nhỏnh c a Ngõn hng Ngo i th

ng Vi t Nam i u tra (xem Ph l c 5).

- Thu l i 100 m u k t qu t 100 ng
ho c nh g i qua

i tr l i b ng cỏch n thu tr c ti p

ng B u i n; T p h p v x lý d li u trờn ch

ng trỡnh th ng kờ

SPSS t 100 m u tr l i ny cho ra k t qu chi ti t v ho t ng thanh toỏn xu t
nh p kh u t i Ngõn hng Ngo i th
4.Nột m i c a ti:

ng Vi t Nam (xem Ph l c 6).

Trờn c s tham kh o cỏc ti nghiờn c u tr

c õy nh :

KI L

1. M t s gi i phỏp phũng ng a r i ro cho cỏc doanh nghi p xu t nh p kh u t i
TP.HCM - Tỏc gi :
kinh t , Tr

ng

ng Th Ph

ng Di m (N m 1998, Lu n ỏn th c s khoa h c

i h c Kinh T Thnh Ph H Chớ Minh).

2. Nh ng bi n phỏp phũng ng a r i ro trong th c hi n ph

ng th c tớn d ng

ch ng t - Tỏc gi : Lờ Th Thanh Bỡnh (N m 2000, Lu n v n th c s khoa h c kinh t ,
Tr

ng

i h c Kinh t TP.HCM).

3. Cỏc r i ro, tranh ch p trong mua bỏn qu c t t i Vi t Nam v ph

ng th c

thanh toỏn kốm ch ng t v gi i phỏp phũng ch ng - Tỏc gi : Thõn Tụn Tr ng Tớn



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
7

Tỏc gi nh n th y cỏc ti nghiờn c u ny ch t p trung nghiờn c u r i ro
trong ho t ng thanh toỏn xu t nh p kh u
ph

OBO
OKS
.CO
M

d ng l i

khớa c nh c a doanh nghi p ho c ch

ng th c thanh toỏn tớn d ng ch ng t . H n n a, th i gian nghiờn c u

c a cỏc ti ny l t n m 2000 tr v tr
kh u cũn nhi u h n ch v s l

c. Khi ú, ho t ng thanh toỏn xu t nh p

ng giao d ch, ch ng lo i hng húa, lo i hỡnh doanh

nghi p v ch a ch u nhi u ỏp l c c nh tranh t tro l u h i nh p nh hi n nay.
Tớnh m i c a ti ny th hi n

ch l vi c nghiờn c u r i ro v qu n tr r i

ro trong ho t ng thanh toỏn xu t nh p kh u

c tỡm hi u v kh c h a

c a doanh nghi p l n ngõn hng nh ng xột ch y u

c v th

v th c a ngõn hng. Vi c

nghiờn c u khụng ch d ng l i

ph

ng th c thanh toỏn ph c t p nh t l Tớn d ng

ch ng t m cũn i vo cỏc ph

ng th c thanh toỏn n gi n h n nh ng r t ph bi n

trong th c t l Chuy n ti n v Nh thu; khụng ch n thu n
cỏc giao d ch ũi v chi tr ti n hng m cũn

vi c ngõn hng x lý

c l ng vo cỏc giao d ch ti tr xu t

nh p kh u trong t th ngõn hng ch ng ti p c n v ngy cng th t ch t quan h v i
khỏch hng phự h p v i xu th phỏt tri n c a n n kinh t Vi t Nam h i nh p v i kinh
t khu v c v th gi i.
5.K t c u ti:

ti g m 86 trang
* Ph n m u
* Ch

c chia lm 3 ch

ng v cú k t c u nh sau:

ng 1: Nh ng v n lý lu n c b n v r i ro v qu n tr r i ro trong ho t

ng thanh toỏn xu t nh p kh u.
ng 2:

ỏnh giỏ r i ro v qu n tr r i ro trong ho t ng thanh toỏn xu t

KI L

* Ch

nh p kh u t i Ngõn hng Ngo i th
* Ch

ng Vi t Nam.

ng 3: Cỏc gi i phỏp phũng ng a, h n ch r i ro trong ho t ng thanh

toỏn xu t nh p kh u t i Ngõn hng Ngo i th
* Ph n k t lu n

* Ph n ti li u tham kh o

* Ph n ph l c g m 6 ph l c.

ng Vi t Nam.

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

OBO
OKS
.CO
M

8

CH

NH NG V N

NG 1

LÝ LU N C

B N V R I RO VÀ

QU N TR R I RO TRONG HO T

NG THANH TỐN

XU T NH P KH U

1.1.T ng quan v r i ro và qu n tr r i ro trong kinh doanh:
1.1.1.R i ro - khái ni m và phân lo i:
Khái ni m v r i ro đã đ

c bàn đ n t r t lâu nh ng đ n nay v n ch a có m t

đ nh ngh a th ng nh t. Khi bàn lu n v v n đ r i ro, các tr

ng phái khác nhau, các

tác gi khác nhau đã đ a ra nh ng đ nh ngh a khác nhau. Tuy v y, t u trung l i, đ nh
ngh a v r i ro đ

c xác đ nh theo quan đi m c a hai tr

truy n th ng (hay còn g i là tr
ngh c a tr

ng phái tiêu c c) và tr

ng phái l n: tr

ng phái

ng phái trung hòa. Theo cách

ng phái truy n th ng, r i ro là nh ng thi t h i, m t mát, nguy hi m

ho c các y u t liên quan đ n nguy hi m, khó kh n, ho c đi u khơng ch c ch n có
th x y ra cho con ng

i.

i di n cho tr

ng phái này, T đi n Oxford cho r ng r i

ro là kh n ng g p nguy hi m ho c b đau đ n, thi t h i…ho c xét trong l nh v c

KI L

kinh doanh, tác gi H Di u đ nh ngh a “R i ro là s t n th t v tài s n hay là s
gi m sút l i nhu n th c t so v i l i nhu n d ki n”. Trong khi đó, theo cách nhìn
c a tr

ng phái trung hòa, r i ro là s b t tr c có th đo l

Willett, m t đ i bi u c a tr

ng đ

c. Theo Allan

ng phái trung hòa, r i ro là s b t tr c có th liên quan

đ n vi c xu t hi n nh ng bi n c khơng mong đ i.
Bàn v r i ro trong kinh doanh xu t nh p kh u, trong tác ph m “Qu n tr r i ro
và kh ng ho ng”, tác gi

ồn Th H ng Vân cho r ng r i ro trong kinh doanh xu t

nh p kh u là s b t tr c có th đo l

ng đ

c, nó có th t o ra nh ng t n th t, m t

mát, thi t h i ho c làm m t đi nh ng c h i sinh l i, nh ng c ng có th đ a đ n



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN

OBO
OKS
.CO
M

9

Trong ho t ng kinh doanh, cú r t nhi u lo i r i ro v ngy cng xu t hi n
thờm nhi u lo i r i ro m i cú m c ph c t p h n.

phõn lo i r i ro, ng

i ta s

d ng nhi u tiờu chớ khỏc nhau, v cỏch phõn lo i r i ro ph bi n nh t l phõn theo
ngu n r i ro

c phỏc h a m t cỏch s l

c nh sau:

ng thiờn nhiờn. Nhúm r i ro phỏt sinh b i cỏc hi n t

R i ro do mụi tr

ng

thiờn nhiờn nh : ng t, nỳi l a, bóo t , l l t, súng th n, sột ỏnh, t l , h n hỏn,
s

ng mự...Nh ng r i ro ny th

i v i t t c cỏc i t

ng d n n nh ng thi t h i to l n v ng

i v c a

ng: cỏ nhõn, doanh nghi p, dõn t c, qu c gia.
ng v n húa. R i ro phỏt sinh do thi u hi u bi t v mụi

R i ro do mụi tr
tr

ng v n húa c a cỏc dõn t c khỏc, qu c gia khỏc (nh phong t c, t p quỏn, tớn

ng

ng, l i s ng, ngh thu t, o c...) nờn cú cỏch hnh x khụng phự h p v d n

n nh ng m t mỏt, thi t h i, m t c h i kinh doanh...
R i ro do mụi tr

i, c u trỳc xó h i, cỏc nh ch ...c ng a n nh ng r i ro nghiờm

x c a con ng
tr ng. Ng
b t

ng xó h i. S thay i v cỏc chu n m c giỏ tr , hnh vi ng

i kinh doanh s ph i gỏnh ch u nh ng thi t h i r t n ng n n u khụng n m

c nh ng v n ny.
R i ro do mụi tr

ng chớnh tr . Mụi tr

b u khụng khớ kinh doanh, trong ú mụi tr

ng chớnh tr cú nh h

ng chớnh tr

ng r t l n n

n nh s gi m thi u r t

KI L

nhi u r i ro cho cỏc doanh nghi p. Do ú, ch b ng cỏch nghiờn c u k , n m v ng v
cú nh ng chi n l
n
cụng.

c, chớnh sỏch thớch h p v i mụi tr

c ngoi (n i m mỡnh ang h
R i ro do mụi tr

ng chớnh tr c

trong n

c v

ng n) thỡ vi c kinh doanh m i cú th thnh

ng lu t phỏp. Cú r t nhi u r i ro phỏt sinh t h th ng lu t

phỏp b i l lu t phỏp ra cỏc chu n m c cho m i ng
tr ng ph t i v i nh ng ng

i th c hi n v cỏc bi n phỏp

i vi ph m. N u cỏ nhõn hay doanh nghi p kinh doanh

khụng n m v ng lu t phỏp v nh ng thay i trong lu t phỏp, khụng theo k p nh ng

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

R i ro do mơi tr
t , nh h

OBO
OKS
.CO
M

10

ng c a mơi tr

ng kinh t . Trong đi u ki n h i nh p và tồn c u hóa v kinh
ng kinh t th gi i đ n n n kinh t c a t ng qu c gia là r t

l n. M c dù ho t đ ng c a m t Chính ph có th

nh h

ng sâu s c đ n th tr

gi i nh ng c ng khơng có kh n ng ki m sốt tồn b th tr
t đó đ a đ n nhi u r i ro, b t n trong mơi tr
trong mơi tr

ng th

ng th gi i r ng l n, và

ng kinh t . Các hi n t

ng di n ra

ng kinh t nh : t c đ phát tri n kinh t , kh ng ho ng kinh t , suy thối

kinh t , l m phát...đ u nh h
bi t h n, các hi n t

ng tr c ti p đ n ho t đ ng c a các nhà kinh doanh.

c

ng nh s thay đ i c a lãi su t, s thay đ i c a t giá h i đối, s

bi n đ ng c a giá c hàng hóa s

nh h

ng r t l n đ n ho t đ ng kinh doanh c a các

nhà kinh doanh xu t nh p kh u nói riêng và kinh doanh qu c t nói chung.
R i ro do mơi tr

ng ho t đ ng c a t ch c. Trong ti n trình ho t đ ng c a

các t ch c, r i ro có th phát sinh

nhi u khía c nh, l nh v c v i nhi u m c đ khác

nhau t l nh v c t ch c b máy, v n hóa t ch c, ch đ tuy n d ng và đãi ng nhân
viên, tâm lý c a ng

i lãnh đ o cho đ n l nh v c cơng ngh , quan h v i khách hàng

cung c p l n khách hàng tiêu th , đ i th c nh tranh...R i ro do mơi tr
c a t ch c có th xu t hi n d

ng ho t đ ng

i nhi u d ng khác nhau nh thi u thơng tin ho c có

nh ng thơng tin khơng chính xác nên d n đ n b l a đ o; máy móc thi t b có s c ;

KI L

x y ra t i n n lao đ ng mà nghiêm tr ng nh t là x y ra t vong; ho t đ ng qu ng cáo,
khuy n mãi b sai sót; chính sách tuy n d ng, đãi ng , sa th i nhân viên khơng phù
h p; s n ph m khơng đ t u c u b bu c ph i thu h i; r i ro b i “hi u ng đơ-mi-nơ”
t tr c tr c c a c khách hàng cung c p l n khách hàng tiêu th vì h v a là ch n
v a là con n ; s c nh tranh quy t li t trên m i ph
phía các đ i th c nh tranh; x y ra các hi n t
R i ro do nh n th c c a con ng

ng di n nh m giành l y u th t

ng đình cơng, bãi cơng, n i lo n...

i. Mơi tr

ng nh n th c là r i ro đ y thách

th c đ i v i các nhà kinh doanh. Vi c nh n di n và phân tích v n đ khơng đúng s



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
11

1.1.2.Qu n tr r i ro:

OBO
OKS
.CO
M

Gi ng nh r i ro, khái ni m qu n tr r i ro v n còn là v n đ đ

c ti p t c bàn

lu n và v n ch a có m t khái ni m th ng nh t v nó gi a các nhà nghiên c u c ng nh
các nhà kinh t cho đ n lúc này. Tuy nhiên,

ph m vi c a đ tài nghiên c u này và

trên quan đi m “qu n tr r i ro tồn di n”, qu n tr r i ro đ

c hi u là q trình ti p

c n r i ro m t cách khoa h c, tồn di n và có h th ng nh m nh n d ng, ki m sốt,
phòng ng a và gi m thi u nh ng t n th t, m t mát, nh ng nh h
r i ro.

ng b t l i c a

Qu n tr r i ro bao g m các n i dung: nh n d ng, phân tích, đo l

ng r i ro;

ki m sốt, phòng ng a r i ro; tài tr r i ro khi nó đã xu t hi n. Do v y, đ có th qu n
tr r i ro trong kinh doanh, trách nhi m c a nhà qu n tr là ph i th c hi n thành cơng
các b

c sau:

1. Xác đ nh m c đ ch u r i ro trên c s nh n d ng và đánh giá r i ro.
2. N m b t và th c hành các b

c d báo.

3. Lo i b n u r i ro q l n.

4. Tài tr r i ro b ng cách t tài tr , b o hi m...n u r i ro có th ch p nh n
đ

c.

5. Qu n tr thi t h i b ng cách lên k ho ch ph c h i.

Nh n d ng r i ro.

qu n tr r i ro, tr

c h t ph i nh n d ng đ

c r i ro.

KI L

Nh n d ng r i ro là q trình xác đ nh liên t c và có h th ng các r i ro b ng cách theo
dõi, xem xét, nghiên c u mơi tr

ng ho t đ ng và tồn b ho t đ ng c a t ch c nh m

th ng kê t t c các r i ro đã và đang x y ra c ng nh d báo các r i ro s x y ra. Vi c
nh n d ng r i ro có th đ

c th c hi n theo nhi u ph

ng pháp khác nhau nh : l p

b ng câu h i nghiên c u v r i ro và ti n hành đi u tra; phân tích báo cáo tài chính
g m b ng t ng k t tài s n, báo cáo ho t đ ng kinh doanh và các tài li u b tr khác;
xây d ng l u đ trình bày t t c ho t đ ng c a t ch c; thanh tra hi n tr

ng, t c quan

sát, theo dõi tr c ti p ho t đ ng c a các b ph n trong t ch c; phân tích t t c các đi u

ki n và đi u kho n c a t ng h p đ ng kinh doanh; ti p nh n báo cáo và làm vi c tr c



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
12

Phõn tớch r i ro. Phõn tớch r i ro l b c ti p theo c a nh n d ng r i ro nh m

OBO
OKS
.CO
M

xỏc nh nh ng nguyờn nhõn gõy ra r i ro. Nú l cụng vi c ph c t p b i l m i r i ro
khụng ph i ch do m t nguyờn nhõn m th

ng l do nhi u nguyờn nhõn gõy ra, trong

ú cú nguyờn nhõn tr c ti p v nguyờn nhõn giỏn ti p, nguyờn nhõn g n v nguyờn
nhõn xa...

ol

ng r i ro. Phõn lo i r i ro, xỏc nh t n su t xu t hi n c a r i ro (t c s

l n x y ra t n th t hay kh n ng x y ra bi n c nguy hi m i v i t ch c trong m t
kho ng th i gian nh t nh), xỏc nh m c nghiờm tr ng c a r i ro l nh ng cụng
vi c c n th c hi n c a b

c ny.

Ki m soỏt r i ro. Ki m soỏt r i ro l vi c s d ng cỏc bi n phỏp, k thu t,
cụng c , chi n l

c, cỏc ch

ng trỡnh ho t ng ng n ng a, nộ trỏnh, gi m thi u t n

th t ho c gi m thi u nh ng nh h

ng tiờu c c khụng mong i. Cỏc bi n phỏp c b n

ki m soỏt r i ro g m cú:

* Cỏc bi n phỏp nộ trỏnh r i ro. Nộ trỏnh r i ro l vi c nộ trỏnh nh ng ho t
ng ho c nh ng nguyờn nhõn lm phỏt sinh t n th t, m t mỏt. T ch c cú th ch
ng nộ trỏnh r i ro t tr

c khi nú x y ra ho c nộ trỏnh b ng cỏch lo i b nh ng

nguyờn nhõn gõy ra r i ro.

* Cỏc bi n phỏp ng n ng a t n th t. Ng n ng a t n th t l s d ng cỏc bi n
phỏp gi m thi u s l n xu t hi n cỏc r i ro ho c gi m m c thi t h i do r i ro

KI L

mang l i. T ch c cú th tỏc ng vo chớnh nguy c , mụi tr
tỏc gi a nguy c v mụi tr

ng r i ro ho c s t

ng

ng r i ro ng n ng a t n th t.

* Cỏc bi n phỏp gi m thi u t n th t. T ch c cú th s d ng cỏc bi n phỏp
nh c u v t nh ng ti s n cũn s d ng

c, chuy n n , xõy d ng v th c hi n cỏc k

ho ch phũng ng a r i ro, thi t l p d phũng, phõn tỏn r i ro gi m thi u nh ng thi t
h i, m t mỏt do r i ro mang l i.
*

a d ng húa r i ro. T ch c cú th a d ng húa th tr

hng, a d ng húa khỏch hng... phũng ch ng r i ro.

ng, a d ng húa m t



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
13

Tài tr r i ro. Tài tr r i ro nh m bù đ p nh ng thi t h i, m t mát khi có t n
th t x y ra. Các bi n pháp tài tr r i ro g m có:
* T kh c ph c r i ro (hay còn g i là l u gi r i ro) là ph

ng pháp mà t

OBO
OKS
.CO
M

ch c b r i ro t thanh tốn các t n th t. Trong đó, ngu n bù đ p r i ro đ

c hình

thành t ngu n v n t có c a t ch c đó và các ngu n v n vay t các t ch c khác.
* Chuy n giao r i ro (hay còn g i là san x r i ro). T ch c có th chuy n
giao r i ro b ng cách chuy n tài s n ho c ho t đ ng có r i ro cho ng
khác. Ch ng h n, t ch c s khi u n i đòi b i th
nh ng tài s n đã đ

i khác, t ch c

ng khi có t n th t x y ra đ i v i

c mua b o hi m t các cơng ty b o hi m chun nghi p, ho c t

ch c có th t b o hi m b ng cách thành l p qu d phòng tài chính đ kh c ph c các
s c nh trong q trình ho t đ ng kinh doanh.

1.2.Khái qt v thanh tốn xu t nh p kh u và r i ro trong ho t đ ng thanh tốn
xu t nh p kh u:

1.2.1.Thanh tốn xu t nh p kh u và vai trò c a nó trong ho t đ ng ngo i th

ng

nói riêng và trong n n kinh t nói chung:

Thanh tốn xu t nh p kh u (TTXNK) là vi c th c hi n ngh a v ti n t phát
sinh t các ho t đ ng th

ng m i qu c t (g m xu t kh u và nh p kh u) v hàng

hóa và d ch v gi a các cá nhân, t ch c

các qu c gia khác nhau, ho c gi a m t

qu c gia v i m t t ch c qu c t thơng qua h th ng ngân hàng. Ngày nay, TTXNK
đã tr thành m t s n ph m khơng th thi u và gi m t vai trò khá quan tr ng trong n n
kinh t , đ c bi t là trong l nh v c ngo i th

c h t, ho t đ ng TTXNK đ y nhanh ti n trình tồn c u hóa và h i nh p c a

KI L

Tr

ng.

các qu c gia trên th gi i. Th t v y, TTXNK đ

c n y sinh t các ho t đ ng trao đ i

các qu c gia, t o ti n đ cho ho t đ ng ngo i th

ng ngày càng m r ng và phát tri n.

v n hóa bán bn, th
và ch t l

ng m i gi a các qu c gia. M i quan h gi a các bên tham gia

ng c a các giao d ch s quy t đ nh hình th c thanh tốn. Tuy nhiên, trong

q trình chi tr , đ an tồn, tính chính xác, s b o m t c a nghi p v TTXNK s tác
đ ng m nh và thúc đ y m i quan h qu c t gi a các nhà th

ng m i c ng nh gi a

Vì v y có th nói, ho t đ ng TTXNK đóng m t vai trò r t quan tr ng trong ti n trình
h i nh p c a m t qu c gia đ i v i ph n còn l i c a th gi i.



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
14

Trong ngo i th

ng, TTXNK là khâu cu i cùng, k t thúc q trình l u thơng

hàng hóa. N u nh q trình này đ

thu n l i (t c giá tr hàng hóa đ

c ti n hành m t cách liên t c, nhanh chóng và

c th c hi n m t cách chu n m c, an tồn và nhanh

xu t nh p kh u càng đ

OBO
OKS
.CO
M

chóng), hi u qu s d ng v n c ng nh quy n l i và ngh a v c a các nhà kinh doanh
c nâng cao. i u này cho th y r ng TTXNK là m t ho t đ ng

r t quan tr ng trong ngo i th

ng và đ

c s quan tâm sâu s c c a m i nhà kinh

doanh xu t nh p kh u trên tồn th gi i. Trên bình di n v mơ, TTXNK t o đi u ki n
th c hi n và qu n lý có hi u qu ho t đ ng xu t nh p kh u theo đúng chính sách ngo i
th

ng c a t ng qu c gia; có tác d ng t p trung qu n lý ngo i t trong n

c và s

d ng ngo i t có m c đích, có hi u qu theo u c u c a n n kinh t thơng qua các qui
đ nh v qu n lý ngo i h i; góp ph n nâng cao t c đ chu chuy n v n trên tồn th gi i
thơng qua m ng l

i các ngân hàng đ i lý b ng cách đ y nhanh t c đ di chuy n c a

các lu ng ti n c ng nh t ng nhanh vòng quay v n.
i v i h th ng ngân hàng th

ng m i, d ch v thanh tốn qu c t (bao g m

TTXNK - chi m t tr ng l n và ph n còn l i là thanh tốn phi m u d ch có liên quan
đ nn

c ngồi) là d ch v mang l i l i nhu n cao nh ng có đ r i ro th p h n so v i

d ch v tín d ng tuy mang l i l i nhu n cao nh t nh ng c ng hàm ch a nhi u r i ro
nh t. Nghi p v TTXNK ln có m i quan h h t

ng đ i v i các ho t đ ng kinh

doanh khác c a ngân hàng nh : tín d ng, k tốn, kinh doanh ti n t , ngân qu ...Có th
nói r ng cùng v i các nghi p v này, nghi p v thanh tốn qu c t , đ c bi t là
TTXNK, đã m r ng ph m vi giao d ch c a ngân hàng ra ngồi tr s hành chính c a
nó.

1.2.2.1.S l

KI L

1.2.2.R i ro trong ho t đ ng thanh tốn xu t nh p kh u:

c v r i ro trong ho t đ ng thanh tốn xu t nh p kh u:

S cách bi t v đ a lý, ngơn ng , h th ng lu t pháp, t p qn kinh doanh...làm
cho các giao d ch TTXNK ch a đ ng nhi u r i ro và th

ng t n t i d

i các d ng sau:

R i ro qu c gia. R i ro qu c gia là kh n ng m t qu c gia có ch quy n ho c
m t ng

i đi vay d

i d ng nh p kh u hàng tr ngay (ho c tr ch m), con n c a m t

qu c gia nh t đ nh, khơng mu n ho c khơng th c hi n ngh a v cam k t c a mình. R i
ro qu c gia có th t n t i d

i các d ng nh r i ro v chính tr : x y ra chi n tranh, dân



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

OBO
OKS
.CO

M

15

R i ro ngo i h i.

i v i các t ch c kinh doanh xu t nh p kh u, v n đ t giá

r t quan tr ng. T c là, ch c n m t s bi n đ ng ngồi d đốn v t giá c ng làm cho
tình hình kinh doanh c a các nhà xu t nh p kh u b
m t doanh nghi p xu t kh u nh n đ

nh h

ng r t nhi u. Ch ng h n,

c m t kho n ti n thanh tốn t n

c ngồi cho

m t lơ hàng xu t kh u vào th i đi m t giá b t t xu ng, doanh nghi p s b l m t
kho n chênh l ch gi a t giá bán ngo i t th p lúc nh n đ
t cao lúc gom hàng xu t kh u. Ng

c ti n và t giá bán ngo i

c l i, doanh nghi p nh p kh u s b m t thêm m t

kho n ti n do chênh l ch t giá gi a th i đi m ký h p đ ng (t giá th p) và th i đi m
thanh tốn (t giá cao).

ngo i h i càng l n.

i u này cho th y r ng bi n đ ng t giá càng m nh thì r i ro

R i ro đ i tác. R i ro này phát sinh do b i các nhà kinh doanh xu t nh p kh u,
các ngân hàng đ i lý tham gia vào ho t đ ng TTXNK khơng th c hi n đúng ngh a v
ng

i u này đ

KI L

c a mình.

c th hi n rõ qua các hình th c nh : gian l n th

i bán khơng giao hàng theo đúng h p đ ng n u xét v m t th i gian, s l

ch ng lo i...; ng

ng,

i mua ch m thanh tốn do ch a chu n b k p ti n thanh tốn, thanh

tốn khơng đ ho c th m chí t ch i thanh tốn dù ng
ng

ng m i;

i bán đã cung ng hàng hóa;

i mua b m t kh n ng chi tr , v n , phá s n; b t đ ng v x lý nghi p v gi a

các ngân hàng đ i lý, s y u kém v cơng tác qu n lý khách hàng c a ngân hàng ph c
v nhà nh p kh u c ng v i tình tr ng m t kh n ng thanh tốn, phá s n c a các ngân
hàng này.



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
16

Ngồi các r i ro nói trên, TTXNK còn g p ph i nh ng r i ro khác nh r i ro b t
kh kháng, l a đ o (ng
ng

i mua l a ng

i bán, ho c ng

i bán l a ng

i mua, ho c

i bán thơng đ ng đ chi m đo t các kho n tài tr c a ngân hàng),

i mua và ng

1.2.2.2.

it

Ba đ i t

OBO
OKS
.CO
M

r a ti n, kh ng b , kh ng ho ng tài chính, thiên tai...

ng ch u r i ro trong ho t đ ng thanh tốn xu t nh p kh u:
ng chính ch u r i ro trong TTXNK là nhà xu t kh u, nhà nh p kh u

và ngân hàng ph c v nhà xu t kh u/nh p kh u. Trong ph m vi nghiên c u c a đ tài
này, tác gi đi vào nghiên c u các r i ro x y đ n đ i v i các đ i t
th

ng liên quan trong

ng m i qu c t nh ng đ c bi t quan tâm các r i ro x y đ n đ i v i đ i t

ng th

ba “ngân hàng” nhìn t góc đ c a ngân hàng th c hi n các d ch v TTXNK có s k t
h p v i các hình th c tài tr th

ng m i.

1.2.2.3.R i ro ti m n trong các ph

d ng:
Có nhi u ph

ng th c thanh tốn xu t nh p kh u thơng

ng th c thanh tốn đ

c s d ng trong th c ti n kinh doanh xu t

nh p kh u. Tuy nhiên, trong ph m vi nghiên c u c a đ tài này, tác gi ch nêu khái
qt các r i ro ti m tàng trong ba ph

ng th c thanh tốn thơng d ng và ch y u nh t

là Chuy n ti n, Nh thu và Tín d ng ch ng t . (Xem “Khái ni m và trình t ti n hành
nghi p v theo t ng ph
1.2.2.3.1.Ph
Ph

ng th c thanh tốn”

Ph l c 3).

ng th c chuy n ti n (Remittance):

ng th c chuy n ti n r t đ n gi n v m t th t c. Tuy nhiên, trong chuy n

ti n tr ngay và/ho c sau khi giao hàng, vi c tr ti n hồn tồn ph thu c vào kh n ng
i mua nên có khi ng

KI L

và thi n chí c a ng

nhanh chóng nh ng c ng có khi ng
sau đó m i thu h i đ
gi m giá t phía ng

i bán khơng thu h i đ

c, th m chí có khi ch thu h i đ

i mua khi có s bi n đ ng trên th tr

V phía mình, ng

ng...đ

c ti n hàng m t cách
c ti n hàng ho c r t lâu

c m t ph n ti n do áp l c đòi
ng hàng hóa.

i mua có th g p r i ro trong chuy n ti n tr tr

ch u áp l c v tài chính; do b i ng
qui cách, ch t l

i bán thu h i đ

c do ph i

i bán giao hàng khơng đúng v th i h n, s l

c qui đ nh trong h p đ ng ngo i th

kh n ng giao hàng do b v n , phá s n; ng

ng; ng

ng,

i bán khơng có

i bán c tình khơng giao hàng, làm gi

ch ng t giao hàng, ho c s n lòng ch p nh n ti n ph t vi ph m h p đ ng đ bán hàng



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
17

ng th c chuy n ti n, r i ro c ng có th x y đ n cho c

ng

OBO
OKS

.CO
M

Ngồi ra, trong ph

i mua khi th c hi n các giao d ch liên quan đ n các lo i hàng hóa b

i bán và ng

c m xu t nh p kh u và thanh tốn theo s c l nh c a qu c gia xu t kh u hay nh p kh u.
ng th c chuy n ti n, ngân hàng ch đóng vai trò trung gian th c hi n

Trong ph

vi c chuy n ti n, thu phí chuy n ti n và khơng b ràng bu c gì c .
1.2.2.3.2.Ph

ng th c thanh tốn nh thu (Collection of payment):

Ch n l a ph

ng th c thanh tốn này, r i ro c a nhà xu t kh u t p trung ch

y u vào vi c khơng nh n đ

c ti n thanh tốn dù hàng hóa đã đ

c giao, ch ng h n

nh nhà nh p kh u có th t ch i nh n hàng, khơng nh n ch ng t và khơng thanh

tốn (ho c khơng ch p nh n thanh tốn). Ngồi ra, nhà xu t kh u c ng có th g p ph i
nh ng r i ro khác nh là ph i gánh ch u chi phí phát sinh khi chuy n hàng v l i trong
n

c c a mình trong tr

ng h p b t ch i nh n hàng b i nhà nh p kh u; khơng th

chuy n hàng hóa v l i trong n

c do hàng hóa b qu n thúc b i Chính ph c a n

c

nh p kh u; b m t hàng hóa, m t ti n do nhà nh p kh u đã l y hàng và ch p nh n thanh
tốn nh ng Chính ph n
khơng nh n đ

c nh p kh u khơng cho thanh tốn vì m t lý do nào đó;

c ti n nh th a thu n do b i s ch m tr thanh tốn t phía nhà nh p

kh u dù th i h n thanh tốn đã đ n.
Trong ph

ng th c thanh tốn này, r i ro v phía nhà nh p kh u là r t ít. Nhà

nh p kh u có th g p ph i r i ro v vi c hàng hóa đ

c giao khơng đ t u c u, khơng

KI L

đúng v i qui đ nh trong h p đ ng.

Theo lu t đi u ch nh URC522, các ngân hàng ch đóng vai trò trung gian trong
vi c chuy n ti p ch ng t và u c u thanh tốn theo ch th c a các bên liên quan mà
khơng b ràng bu c v m t pháp lý, ngay c trong tr

ng h p nhà nh p kh u đã ký

ch p nh n “h i phi u kèm ch ng t ” v i ngân hàng nh ng khơng ch u thanh tốn khi
h i phi u đáo h n.
1.2.2.3.3.Ph

ng th c Tín d ng ch ng t (D/C - Documentary Credit hay L/C):



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
18

Ph
đ

ng th c thanh tốn tín d ng ch ng t là ph

ng th c thanh tốn đ m b o

c quy n l i cho nhà xu t kh u cao nh t so v i các ph

Tuy nhiên, nó v n ch a ph i là ph

ng th c thanh tốn khác.

ng th c thanh tốn tuy t đ i an tồn mà v n còn

OBO
OKS
.CO
M

m t s r i ro cho nhà xu t kh u. Th nh t, nhà xu t kh u có th g p nhi u khó kh n
khi th c hi n các đi u kho n c a th tín dung ho c khơng th th c hi n đ

c các đi u

kho n này n u nh nhà nh p kh u c tình m th tín d ng khác v i n i dung đ

c

th a thu n. Th hai, nhà xu t kh u giao hàng đúng u c u nh ng b ch ng t giao
hàng khơng phù h p v i qui đ nh L/C, và do v y ngân hàng t ch i thanh tốn. Th
ba, trong tr
tìm ng

ng h p b ch ng t b t h p l b t ch i thanh tốn, nhà xu t kh u ph i

i mua m i, bán đ u giá ho c ch hàng v n

c; ph i t x lý hàng hóa và

gánh ch u các chi phí nh l phí l u tàu q h n, l phí l u kho hàng hóa, l phí mua
b o hi m hàng hóa…; ho c th m chí khơng th chuy n hàng v l i trong n
l nh c a Chính ph n

c nh p kh u. Th t , ngay c trong tr

xu t trình h p l ho c “h i phi u tr ch m đã đ

c do s c

ng h p b ch ng t

c ch p nh n” đ n h n thanh tốn, nhà

xu t kh u v n ph i đ i m t v i r i ro khơng thu đ

c ti n hàng n u ngân hàng phát

hành có h s tín nhi m th p ho c b v n , phá s n.

V phía nhà nh p kh u, các r i ro mà h ph i đ i m t là b kéo dài th i gian
giao d ch, phát sinh thêm chi phí do s a đ i, b sung L/C sao cho phù h p v i nh ng
thay đ i trong h p đ ng ngo i th

ng; khơng có hàng đ nh n ho c khơng th nh n

hàng do nhà xu t kh u c tình l a đ o b ng cách làm gi ch ng t , ho c nh n đ
hàng hóa nh ng hàng hóa khơng đ m b o các u c u v qui cách, ch t l

th ...; ph i tr thêm l phí b o lãnh nh n hàng trong tr

c

ng, tu i

ng h p hàng hóa đã v đ n

KI L

c ng nh ng ch ng t g i hàng bao g m ch ng t s h u hàng hóa (t c, v n t i đ n)
ch a v đ n ngân hàng phát hành, th m chí còn b các hãng v n chuy n t ch i giao
hàng theo các b o lãnh nh n hàng v i lý do các b o lãnh này khơng tn th nghiêm
ng t các qui đ nh c a cơng ty h v b o lãnh nh n hàng.
Ph

ng th c thanh tốn này có s tham gia tr c ti p c a ngân hàng vào q

trình thanh tốn, có s cam k t thanh tốn c a ngân hàng khi b ch ng t h p l đ

c

xu t trình, t o c m giác an tồn c ng nh ni m tin cho các nhà xu t nh p kh u. Tuy
nhiên, đi u này khơng có ngh a là r i ro ch dành cho các nhà xu t nh p kh u mà



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
19

i v i thanh tốn xu t kh u:

OBO
OKS
.CO
M

*

- R i ro khi thơng báo L/C và/ho c các s a đ i L/C:

+ B t k s ch m tr hay thí u chính xác v vi c thơng báo L/C do s sai l m
c a ngân hàng thơng báo d n đ n th
u c u c a ng

ng v khơng thành, ngân hàng phát hành (theo

i u c u m L/C) ho c ng

thơng báo nh m u c u b i th

i th h

ng thi t h i x y đ n v i h .

+ M t L/C có th b gi m o ch ký (n u đ
(n u đ

ng có th kh i ki n ngân hàng

c m b ng th ) ho c mã s TEST

c m b ng đi n). Theo đi u 7 c a UCP500, ngân hàng thơng báo khơng th

ki m tra tính xác th c c a L/C nh ng khơng thơng báo ngay cho ngân hàng phát hành
mà l i thơng báo cho ng

i th h

ng khơng kèm theo l u ý “Chúng tơi khơng ch u

trách nhi m v tính xác th c c a L/C (k c nh ng s a đ i L/C - n u có)” thì ngân
hàng thơng báo ph i hồn tồn ch u trách nhi m trong tr
giao hàng nh ng khơng đ

ng h p ng

i th h

ng. Giao L/C t i qu y c a ngân

hàng: gi y gi i thi u b gi m o (trong tr

ng h p ng

ngân hàng), ngân hàng khơng ki m tra đ

c tính chân th t c a th

tr

ng h p ng

ng đã

c thanh tốn khi xu t trình b ch ng t h p l .

+ R i ro khi chuy n giao L/C cho ng

thi u (trong tr

i th h

i th h

i th h

ng là khách hàng c a
y quy n/gi y gi i

ng khơng ph i là khách hàng th

c đó c a ngân hàng). Giao L/C đ n v n phòng c a ng

i th h

ng xun ho c
ng: L/C bi th t

l c/m t do s t c trách c a nhân viên ngân hàng/cơng ty trong q trình giao nh n, do

ràng.

KI L

sai sót c a d ch v chuy n phát th , ho c do đ a ch c a ng

i th h

ng khơng rõ

- R i ro trong vi c xác nh n L/C theo u c u c a ngân hàng phát hành ho c
ng

i th h

ng: (Xem khái ni m “Xác nh n L/C”

+ M t khi L/C đã đ

Ph l c 3)

c xác nh n, ngân hàng xác nh n (th

ng là ngân hàng

thơng báo L/C) bu c ph i ch p nh n, thanh tốn hay chi t kh u b ch ng t phù h p
v i các đi u ki n c a L/C và khơng đ

c đòi hồn ti n t ng

ngân hàng phát hành b v n , phá s n, th m chí trong tr

i th h

ng cho dù

ng h p ngân hàng phát hành



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
20

+ N u ngõn hng xỏc nh n ch p nh n chi t kh u ch ng t b t h p l nh ng

OBO
OKS
.CO
M

khụng l u ý v i nh xu t kh u v vi c ch úng vai trũ l m t ngõn hng chi t kh u
cú truy ũi thỡ ngõn hng ny c ng b m t quy n b o l u, v ph i gỏnh ch u r i ro vỡ
v n khụng thoỏt

c trỏch nhi m c a m t ngõn hng xỏc nh n.

+ R i ro v i Silent Confirmation. Silent Confirmation mang l i cho ngõn hng
xỏc nh n kho n phớ xỏc nh n t

ng i l n (kho n phớ ny cng l n n u tr giỏ L/C

cng l n v th i gian xỏc nh n cng di) nh ng c ng em l i r i ro cao vỡ vi c xỏc
nh n khụng

c m b o b ng m t ngu n ti s n hay m t kho n ký qu m ch d a

vo uy tớn v kh n ng thanh toỏn c a ngõn hng phỏt hnh, v vỡ th ngõn hng xỏc
nh n ph i gỏnh ch u t n th t n u cú s thay i t ng t dự khỏch quan hay ch quan
t phớa ngõn hng phỏt hnh.

- R i ro khi ch p nh n ti tr xu t kh u d a trờn L/C b n chớnh: (Xem khỏi
ni m Ti tr xu t kh u d a trờn L/C b n chớnh

Ph l c 3)

Khỏch hng xu t kh u ó nh n v n ti tr c a ngõn hng nh ng em xu t trỡnh
ch ng t cho m t ngõn hng khỏc chi t kh u v chi m d ng v n. Trong tr

ng h p

nh xu t kh u xu t trỡnh b ch ng t xu t kh u cho ngõn hng ti tr theo ỳng cam
k t khi nh n v n ti tr , ngõn hng ny v n cú th g p nh ng r i ro (nh

c trỡnh

by ti p theo õy) b t u t khõu ki m tra v x lý ch ng t .
- R i ro phỏt sinh trong khõu ki m tra v x lý ch ng t :
+ V th i gian ki m tra ch ng t . Ngõn hng ph i ki m tra ch ng t trong th i

KI L

h n 7 ngy lm vi c sau khi ti p nh n ch ng t (theo UCP500) quy t nh chi t
kh u ch ng t hay ch n thu n hnh x nh l ngõn hng chuy n ch ng t cho ngõn
hng phỏt hnh ũi ti n. Trỏch nhi m v gi i h n v th i gian ki m tra ch ng t s
a n cỏc r i ro cho ngõn hng nh : cú th b ỏnh giỏ th p v m t ch t l

ng d ch

v , b khi u ki n b i khỏch hng v vi c ch m tr trong khõu x lý ch ng t , b ngõn
hng phỏt hnh qui k t ch ng t b t h p l do xu t trỡnh ch ng t tr h n v t ú t
ch i thanh toỏn...



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
21

+ V s b t c n trong vi c ki m tra ch ng t . Theo đi u 13 c a UCP500, ngân
hàng ph i ki m tra b ch ng t v i s c n th n th a đáng nh m b o v quy n l i c a
khách hàng b t lu n là b ch ng t đó có đ

c chi t kh u hay khơng, và t đó xác đ nh

c n th n th a đáng đ

OBO
OKS
.CO
M

các ch ng t th hi n trên b m t c a chúng có phù h p v i L/C hay khơng.

đây, s

c hi u là s k t h p đúng đ n các ngun t c giao d ch c a ngân

hàng và v n d ng chính xác UCP500 và tài li u b tr c a nó là ISBP645. Do đó, n u
ch đ n thu n vì m c đích b o v quy n l i c a khách hàng, ho c vì b o v danh ti ng
c a mình tr

c khách hàng trong n

c, c tình hi u sai s vi c, b ng bít s th t thì

ngân hàng s b đánh giá th p v trình đ nghi p v c ng nh uy tín trên th tr
qu c t . Ngồi ra, s c n th n th a đáng còn đ

ng

c hi u là ngân hàng ph i gánh ch u

nh ng t n th t x y ra do s b t c n nên khơng phát hi n ra s gian l n trong khâu thi t
l p và xu t trình ch ng t .

- R i ro trong th c hi n chi t kh u ch ng t : (Xem khái ni m “Chi t kh u
ch ng t xu t kh u”

Ph l c 3)

+ R i ro khi th c hi n chi t kh u mi n truy đòi. Ngân hàng ki m tra, xác nh n
tình tr ng ch ng t h p l và th c hi n chi t kh u mi n truy đòi nh ng ngân hàng phát
hành l i xác đ nh ch ng t b t h p l ( i u này có th đ

c lý gi i b i các ngun

nhân nh : sai sót c a ngân hàng chi t kh u trong vi c ki m tra và xác đ nh tình tr ng
ch ng t , b t đ ng quan đi m gi a các ngân hàng trong vi c x lý ch ng t ) và t ch i
thanh tốn.

+ R i ro khi chi t kh u các L/C có đi u kho n t do chi t kh u

KI L

hàng “Available with any bank by negotiation”.

b t k ngân

i v i các L/C có đi u kho n này,

ngân hàng chi t kh u (n u khác v i ngân hàng thơng báo) th

ng g p khó kh n trong

vi c xác đ nh s l n s a đ i L/C và hồn tồn ph thu c vào tính trung th c c a ng
h

i

ng l i trong vi c khai báo và giao n p các b n “s a đ i/h y L/C”. Trong th c t ,

m t s ngân hàng phát hành ghi s th t các s a đ i L/C đ d dàng ki m sốt các
giao d ch c a khách hàng nh ng m t s khác l i khơng làm nh v y do khơng có qui
đ nh chung v đi u này, và t đây xu t hi n khe h và mang l i nh ng r i ro nh t đ nh
cho ngân hàng chi t kh u.



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
22

+ R i ro khi chi t kh u ch ng t b t h p l . Dù ngân hàng chi t kh u có ghi chú
“B ch ng t b t h p l đã đ

c chi t kh u b i chúng tơi” vào th đòi ti n khi thi t l p

th t c g i ch ng t cho ngân hàng phát hành thì ngân hàng phát hành v n tồn quy n
các đi u

OBO
OKS
.CO
M

t ch i thanh tốn b ch ng t b t h p l theo các quy t c c a UCP500

kho n 13 và 14. Vì th , ngân hàng chi t kh u v n ph i gánh ch u tồn b r i ro trong
tr

ng h p b ch ng t b t h p l b t ch i thanh tốn nh ng nhà xu t kh u khơng có

b t k ngu n thu nào đ hồn tr s ti n chi t kh u, ho c đã rút h t ti n, đóng tài kho n
và b tr n.

+ R i ro khi chi t kh u ch ng t theo L/C đ
h t các L/C chuy n nh

c chuy n nh

ng/giáp l ng. H u

ng đ u qui đ nh rõ r ng ngân hàng chuy n nh

ng (t c, ngân

hàng c a ng

ih

ng l i th nh t) ch thanh tốn cho ngân hàng chi t kh u (t c, ngân

hàng c a ng

ih

ng l i th hai) sau khi nh n đ

hành.

c ti n thanh tốn t ngân hàng phát

i u này có ngh a là ngân hàng chi t kh u ph i gánh l y t n th t n u vì lý do

nào đó mà ngân hàng chuy n nh

ng khơng đòi đ

chi t kh u mi n truy đòi) và khi ng

ih

c ti n t ngân hàng phát hành (khi

ng l i th hai khơng có kh n ng hồn tr

ti n chi t kh u (khi chi t kh u có truy đòi). Ngồi ra, th i gian thanh tốn q lâu và
chi phí ngân hàng q cao do đi qua nhi u ngân hàng c ng là v n đ mà ng

ih

ng

l i th hai và ngân hàng chi t kh u ph i ch p nh n khi th c hi n các giao d ch ch ng
t theo L/C d ng này.

- R i ro trong vi c đòi ti n ngân hàng hồn tr : (Xem khái ni m “ òi ti n ngân
hàng hồn tr ”

Ph l c 3)

KI L

+ B t ch i thanh tốn, ho c ph i ch đ i ngân hàng hồn tr xin ch th thanh
tốn t ngân hàng phát hành trong tr ng thái b t an, ho c m t thêm th i gian và chi phí
trong vi c tái l p th t c đòi ti n trong tr

ng h p L/C m b ng th khơng qui đ nh

“TT Reimbursement subject to URR525” ho c trong tr

ng h p L/C m b ng đi n

Swift qui đ nh vi c đòi ti n b ng th nh ng ngân hàng l i đòi ti n b ng đi n.
+ B ngân hàng hồn tr đòi l i ti n theo u c u c a ngân hàng phát hành. i u
này x y ra do b i sau khi ti p nh n ch ng t , ngân hàng phát hành ki m tra và tìm th y
ch ng t b t h p l , ti n hành thơng báo cho ng

i u c u m L/C và đ

c xác nh n



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
23

- R i ro trong vi c g i ch ng t . Ngân hàng ph i ch u trách nhi m đ i v i

OBO
OKS

.CO
M

nh ng t n th t do khơng th c hi n đúng các qui đ nh c a L/C v vi c g i ch ng t
nh : s l n và th i gian g i, ch n l a d ch v chuy n phát, sai sót v tên và đ a ch c a
ng

i nh n…
*

i v i thanh tốn nh p kh u:

- R i ro trong vi c phát hành L/C:
+ R i ro t phía ng
đ

i u c u m L/C - Applicant. Thơng th

ng Applicant

c ngân hàng ph c v mình cung c p tín d ng b ng cam k t thanh tốn trong L/C

ngo i tr nh ng L/C đ

c m v i m c ký qu 100%. Vi c phát hành L/C ln mang

y u t b o lãnh và ti m n r i ro khi Applicant ký qu khơng đ tr giá L/C, th m chí
khơng ký qu . Vào th i đi m thanh tốn, n u có v n đ t phía Applicant nh : khơng
xoay k p v n, m t kh n ng thanh tốn ho c phá s n, ngân hàng phát hành ph i thanh
tốn cho ng

i th h

ng b ng ngu n v n c a mình m c dù theo th a thu n gi a

Applicant và ngân hàng phát hành thì “Ngân hàng khơng c p tín d ng mà ch b o lãnh,
Applicant ph i dùng ti n c a mình đ thanh tốn”. M t khác, khi th c hi n m L/C,
n u ngân hàng khơng th c hi n đúng các ch th c a Applicant trên th u c u m
L/C, t s a đ i các đi u kho n L/C theo phán đốn riêng c a mình, Applicant có th
vi n d n lý do này đ t ch i thanh tốn. + R i ro t

phía ng

i th

h

Beneficiary. Giao d ch tín d ng ch ng t là giao d ch trên ch ng t và đ

ng L/C c th c hi n

nh t qn c n c vào ch ng t . Vì th , ngân hàng khơng th t ch i thanh tốn b
phù h p v i các đi u kho n và đi u ki n c a L/C v i các lý do nh :

KI L

ch ng t

Applicant m t kh n ng thanh tốn, các ch ng t đ
phù h p v i h p đ ng ngo i th

ng.

c thi t l p và xu t trình khơng

i u này cho th y r ng n u Beneficiary làm gi

ch ng t và Applicant khơng có kh n ng thanh tốn ho c thơng đ ng v i Beneficiary
v hành vi gian l n thì ngân hàng phát hành ph i gánh ch u hồn tồn r i ro v vi c m t
ti n và khơng có hàng hóa.
+ R i ro t phía ngân hàng ph c v ng

i th h

ng.

i v i các giao d ch L/C

cho phép đòi ti n b ng đi n, ngân hàng phát hành (ho c ngân hàng hồn tr ) thanh tốn



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

OBO
OKS
.CO
M

24

+ R i ro t phía th tr
tr

ng hàng hóa nh p kh u. M t đi u r t rõ ràng là n u th

ng hàng hóa nh p kh u khơng thu n l i thì ng

i u c u m L/C s g p khó kh n

trong vi c tiêu th hàng hóa c ng nh thanh tốn ti n hàng, và đi u này t t y u nh
h

ng đ n kh n ng và uy tín thanh tốn c a ngân hàng phát hành.
+ R i ro khi m L/C v i đi u kho n “M t b n v n đ n g c ngồi t m ki m sốt

c a ngân hàng”. Khi m L/C v i m t b n v n đ n g c đ
tr

i u c u m L/C, cho dù v n đ n đ

c cho ng

c ng

i th h

ng g i v

c l p theo l nh c a ngân hàng (do

ký qu khơng đ 100% tr giá L/C), ngân hàng c ng khơng th ki m tra và xác đ nh
tr

c s đ m b o thanh tốn c a ng

c a ngân hàng.

i u c u m L/C khi b ch ng t v đ n qu y

- R i ro khi b o lãnh nh n hàng (Xem khái ni m “B o lãnh nh n hàng”

Ph

l c 3). Ngân hàng phát hành b o lãnh ph i ch u trách nhi m đ n bù cho hãng v n t i
trong tr

ng h p x y ra t n th t cho hãng v n t i, th m chí c trong tr

xu t trình đ

ng h p khơng

c v n đ n g c đ đ i l y và h y b th b o lãnh nh n hàng sau đó.

- R i ro trong khâu thanh tốn L/C:

+ R i ro phát sinh ngồi t m ki m sốt c a ngân hàng. Theo đi u 16 c a
i u c u m L/C do vi c khơng nh n đ

KI L

UCP500, r i ro x y ra cho ng

c b ch ng

t b n chính (b th t l c trong q trình chuy n giao t ngân hàng xu t trình đ n ngân
hàng phát hành) nh ng v n ph i th c hi n thanh tốn, nh t là đ i v i nh ng L/C có ch
đ nh ngân hàng hồn tr khác v i ngân hàng phát hành. Tuy nhiên, n u ng

i u c u

m L/C khơng có kh n ng thanh tốn thì ngân hàng phát hành ph i gánh ch u r i ro
này.
+ R i ro g n v i vi c y nhi m hồn tr . Trong tr
vì lý do nào đó (ch ng h n nh : khơng nh n đ

c th

ng h p ngân hàng hồn tr ,
y quy n thanh tốn c a ngân



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

OBO
OKS
.CO
M

25

+ R i ro khi x lý ch ng t b t h p l . Ngân hàng phát hành (ho c ngân hàng
xác nh n) m t quy n t ch i ch ng t b t h p l và ph i th c hi n thanh tốn b t k
tính b t h p l c a ch ng t khi: 1.Thơng báo t ch i ch ng t nh ng khơng nêu rõ các
b t h p l . 2.Thơng báo ch ng t b t h p l b bác b b i ngân hàng xu t trình b ng
các lu n c thuy t ph c theo đúng tinh th n c a UCP500, ISBP645 và L/C. 3.Thơng
báo ch ng t b t h p l v
UCP500).

t q 7 ngày làm vi c theo sau ngày nh n ch ng t (theo

1.3.Nh ng nghiên c u c a Citi Group v r i ro trong thanh tốn xu t nh p kh u
và kinh nghi m phòng ng a:

1.3.1.Citi Group và nh ng nghiên c u c a Citi Group v r i ro và qu n tr r i ro:
T p đồn Citi Group là m t cơng ty d ch v tài chính r t n i ti ng ngày nay v i
kho ng 200 tri u tài kho n khách hàng (bao g m c cá nhân và doanh nghi p)
100 qu c gia khác nhau. Nó là m t đ i gia đình đ

h n

c h p nh t b i các thành viên sau:

Bank Handlowy W Warszawie SA, Citibank N.A, European American Bank, Golden
State Bancorp Inc. & California Federal Bank, Grupo Financiero Banamex, Salomon

có nh ng th

KI L

Brothers, Schroder & Co Inc, Smith Barney, The Associtaes, Primerica. T p đồn này
ng hi u r t n i ti ng d

i hình nh c a “Chi c dù đ ” nh là Citi Cards,

CitiFinancial, CitiMortgage, CitiInsurance, Primerica, Diners Club, The Citigroup
Private Bank và CitiCapital. S n ph m d ch v c a Citi Group r t đa d ng và bao hàm
nhi u l nh v c nh : d ch v ngân hàng, h i đối, th tín d ng, cho vay, qu n lý v n,
đ u t , th

ng m i qu c t , c m c tái đ nh c , mơi gi i, cho th tài chính, b t đ ng

s n, đ ng s n và b o hi m, d ch v cho ng
m i qu c t r t đ

i v h u…Trong đó, s n ph m th

c chú tr ng nh L/C (g m c L/C th

ng

ng m i l n L/C d phòng),