BÀI 1:NH NG KHÁI NI M C B N
I. Khái ni m chung
1.1. Khái ni m v tin h c
Tin h c là ngành khoa h c công ngh nghiên c u các ph ng pháp, các quá trình x lý thông tin m t cách
t đ ng d a trên các ph ng ti n k thu t mà ch y u là máy tính đi n t .
1.2. Các l nh v c c a tin h c
• Ph n c ng: G m nh ng đ i t ng v t lý h u hình nh vi m ch, b n m ch in, dây cáp n i m ch
đi n, b nh , màn hình, máy in, thi t b đ u cu i, ngu n nuôi,...Ph n c ng th c hi n các ch c n ng x
lý thông tin c b n m c th p nh t t c là các tín hi u nh phân {0,1}
• Ph n m m: Là các ch ng trình (program) đi u khi n các ho t đ ng ph n c ng c a máy vi tính
và ch đ o vi c x lý d li u. Ph n m m c a máy tính đ c chia làm hai lo i: Ph n m m h
th ng(System software) và ph n m m ng d ng( Applications software). Ph n m m h th ng khi đ c
đ a vào b nh chính, nó ch đ o máy tính th c hi n các công vi c. Ph n m m ng d ng là các
ch ng trình đ c thi t k đ gi i quy t m t bài toán hay m t v n đ c th đ đáp ng m t nhu c u
riêng trong m t s l nh v c.
Máy tính cá nhân PC( Personal Computer). Theo đúng tên g i c a nó là máy tính có th s d ng b i
riêng m t ng i.
1.3.
n v l u tr thông tin:
n v bé nh t dùng đ l u tr thông tin là bit. L
ng thông tin ch a trong 1 bit là v a đ đ nh n bi t
m t trong 2 tr ng thái có xác su t xu t hi n nh nhau.Trong máy vi tính tu theo t ng ph n m m, t ng ngôn
ng mà các s khi đ a vào máy tính có th là các h c s khác nhau, tuy nhiên m i c s khác nhau đ u
đ c chuy n thành h c s 2 ( h nh phân). T i m i th i đi m trong 1 bit ch l u tr đ c ho c là ch s 0
ho c là ch s 1. T bit là t vi t t t c a Binary Digit (Ch s nh phân).
Trong tin h c ta th ng dùng m t s đ n v b i c a bit sau đây:
tên g i
Byte
Kilobyte
Megabyte
Gigabyte
II. H
Vi t t t
B
KB
MB
GB
Giá tr
8 bit
1024 bytes = 210B
1024KB = 210KB
1024MB = 210MB
i u Hành MS-DOS
2.1. H đi u hành là gì?
H đi u hành là ph n m m quan tr ng nh t cho máy tính đi n t có nhi m v đi u khi n m i ho t
đ ng c s c a máy tính, giúp ph n m m c a ng i s d ng có th ch y đ c trên máy tính. Các h
đi u hành thông d ng: MS-DOS, Windows, Unix, Linux, OS/2, Macintosh …
2.2. H đi u hành MS - DOS
MS-DOS (Microsoft Disk Operating System) là h đi u hành(H H) c a t p đoàn kh ng l Microsoft. Phiên b n
đ u tiên c a MS-DOS đ c vi t n m 1981.
MS-DOS là H H đ n nhi m (t i m t th i đi m ch ch y đ
MS-DOS giao di n v i ng
c m t trình ng d ng).
i s d ng thông qua dòng l nh.
1
2.3. Kh i đ ng h th ng:
kh i đ ng h th ng, Chúng ta ph i có m t đ a m m g i là đ a h th ng ho c đ a c ng đ c cài đ t đ a
C là đ a h th ng. a h th ng ch a các ch ng trình h t nhân c a h đi u hành DOS. Ít nh t trên đ a ph i có
các t p tin IO.SYS, MSDOS.SYS và COMMAND.COM.
Chúng ta có th kh i đ ng MS-DOS b ng các cách sau:
TH1: Kh i đ ng t
đ a c ng ta ch vi c b t công t c đi n c a máy tính (Power).
TH2: Kh i đ ng t
đ a m m: đ t đ a kh i đ ng vào giá đ c a
đ a m m và b t công t c đi n.
TH3: Kh i đ ng t H H Windows 98: Start/ Run/ Command/OK
TH4: Kh i đ ng t H H Windows 2000/ XP: Start/ Run/ CMD/ OK
Kh i đ ng l i h th ng:
Ta ch n 1 trong các cách sau:
- n nút Reset trên kh i h th ng ( kh i đ ng nóng).
- Dùng t h p phím CTRL + ALT + DEL (kh i đ ng nóng).
- Khi 2 cách này không có tác d ng, chúng ta ph i t t công t c kh I h th ng và ch kho ng 1 phút r i kh i
đ ng l i ( kh i đ ng ngu i)
2.4. T p tin (File):
T p tin (hay còn g i là T p) là hình th c, đ n v l u tr thông tin trên đ a c a H đi u hành.
T p g m có tên t p và ph n m r ng (Ph n m r ng dùng đ nh n bi t t p đó do ch ng trình nào t o ra
nó).
TênT p tin đ c vi t không quá 8 ký t và không có d u cách, + , - ,* , / . Ph n m r ng không quá 3 ký t
và không có d u cách. Gi a tên và ph n m r ng cách nhau b i d u ch m (.).
T p tin có th là n i dung m t b c th , công v n, v n b n, h p đ ng hay m t t p h p ch ng trình.
Ví d :
COMMAND.COM Ph n tên t p là COMMAND còn ph n m r ng là COM
MSDOS.SYS Ph n tên t p là MSDOS còn ph n m r ng là SYS
BAICA.MN Ph n tên t p là BAICA còn ph n m r ng là MN
THO.TXT. Ph n tên t p là THO còn ph n m r ng là TXT
Ng i ta th ng dùng đuôi đ bi u th các ki u t p tin. Ch ng h n t p v n b n th
VNS, ...
T p l nh th ng có đuôi COM, EXE
T p d li u th ng có đuôi DBF, ...
T p ch ng trình th ng có đuôi PRG, ...
T p hình nh th ng có đuôi JPG, BMP...
2.5. Th
m c và cây th
ng có đuôi DOC, TXT,
m c
có th t ch c qu n lý t t t p tin trên đ a ng i ta l u các t p tin thành t ng nhóm và l u trong t ng ch
riêng g i là th m c.
M i th m c đ c đ c tr ng b i 1 tên c th , quy t c đ t tên th m c gi ng nh tên t p. Các th m c có th
đ t l ng trong nhau và t o thành m t cây th m c.
Trong th m c có th t o ra các th m c con và c ti p t c nhau do đó d n đ n s hình thành m t cây th
m c trên đ a. Nh v y các th m c b n t o ra có th là th m c c p1 hay th m c 2 ...
Th m c g c là th m c do đ nh d ng đ a t o ra và chúng ta không th xoá đ c. M i đ a ch có m t th
m c g c, t đây ng i s d ng t o ra các th m c con. Ký hi u th m c g c là d u (\).
2
Ví d : Cây th m c
Trong đó C:\>_ là th m c g c. Sau đó là đ n các th m c con các c p và các t p.
Th m c hi n hành là th m c đang đ
Khi th c thi, DOS s tìm ki m và thi hành
đ c ch ra.
c m , và con tr đang nhâp nháy ch l nh.
th m c hi n hành tr c, sau đó m i tìm các th m c và
ng d n.
Khi c n tác đ ng đ n m t th m c ho c t p tin ta ph i ch ra v trí c a th m c hay t p tin đó
ph i ch ra đ ng d n, tên đ ng d n c a th m c ho c t p tin tác đ ng t i.
Ví d :
Mu n truy xu t t i t p d li u kyson.txt
cây th m c trên ta ph i ti n hành ch ra đ
đa
trên đ a hay là
ng d n nh sau;
C:\>Nghean\kyson.txt
Ký t đ i di n * và ?
Ký t đ i di n *: Nó có th đ ng trong ph n tên chính hay ph n tên m r ng c a t p tin, nó đ ng
v trí nào
s đ i di n cho kí t đó ho c nhóm ký t t v trí đó đ n kí t sau nó.
Ví d :
C:\>_NGHEAN\A*B.DOC : Ngh a là ch ra t t c các t p có trong th m c NGHEAN có ph n m r ng là
DOC mà có tên b t đ u b ng kí t A và k t thúc b ng kí t B
C:\>_NGHEAN\*.* : Ngh a là ch ra t t c các t p có trong th m c NGHEAN
C:\>_NGHEAN\*.TXT : Ngh a là ch ra t t c các t p có trong th m c NGHEAN mà có ph n m r ng là
TXT
Ký t đ i di n ?: Nó có th đ ng trong ph n tên chính hay ph n tên m r ng c a t p tin, nó đ ng v trí nào
s đ i di n cho 1 ký t t i v trí đó.
Ví d :
C:\>_?.TXT : Ngh a là mu n ch ra Các t p có trong đ a C mà có ph n tên ch là m t kí t b t k và có ph n
m r ng là TXT
2.6. đ a
Bao g m :
đ a m m - g i là đ a A: a m m có dung l ng 1,44 MB.
đ a c ng - Th ng là C,D,E...: và nó n m trong thùng máy, th
so v i đ a m m.
đ a CD - Là dùng đ đ c các đ a quang.
a quang th
ng có dung l
ng có dung l
ng l n g p nhi u l n
ng vài tr m MB.
2.7.M t s l nh n i trú và l nh ngo i trú
1. L nh n i trú:
L nh n i trú là lo i l nh l u th ng tr c trong b nh trong c a máy tính. Nó đ
c n p vào khi n p h đi u
3
hành.
Chúng ta th
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
L
ng g p m t s l nh n i trú sau:
nh xem danh sách th m c và t p tin : DIR
nh t o l p th m c: MD
nh hu b th m c r ng: RD
nh chuy n đ i th m c: CD
nh thay đ i d u nh c l nh : PROMPT
nh t o l p t p tin: COPY CON
nh đ i tên t p tin: REN
nh sao chép t p tin: COPY
nh hi n th n i dung t p tin: TYPE
nh xoá t p tin: DEL
nh xoá màn hinh: CLS
nh s a đ i gi c a h th ng: TIME
nh s a đ i ngày c a h th ng : DATE
nh h i nhãn đ a: VOL
nh xem phiên b n c a DOS: VER
2. L nh ngo i trú:
L nh ngo i trú là l nh n m trong b nh ngoài. Mu n th c hi n các l nh ngo i trú thì bu c trên đ a ph i có các
t p này. N u không có thì ph i COPY vào đ th c hi n.
Chúng ta th ng g p m t s l nh ngo i trú sau:
L nh đ t nhãn đ a: LABEL
L nh hi n th cây th m c: TREE
L nh t o khuôn cho đ a (đ nh d ng đ a): FORMAT
L nh ki m tra đ a: CHKDSK
L nh gán thu c tính :ATTRIB
L nh in: PRINT
L nh khôi ph c t p đã b xoá: UNDELETE
BÀI 2: CÁC L NH H
I U HÀNH C A MS- DOS
I. Các l nh n i trú
L nh n i trú là nh ng l nh thi hành nh ng ch c n ng c a H H, th ng xuyên đ c s d ng, đ
tr vào b nh c a máy tính t khi kh i đ ng và th ng trú trong đó cho t i khi t t máy.
Cách vi t chung:
cl u
[] []
1.1. M t s l nh v h th ng
. L nh xem và s a ngày: DATE
Current Date is Sat 02-04-2000
Enter new Date (mm-dd-yy)
Lúc này có hai tu ch n
N u không thay đ i ngày gi gõ Enter
N u s a ngày hi n hành dòng m t thì s a theo khuôn m u (tháng -ngày-n m).
B n hãy thay đ i ngày l i cho máy tính ví d 31/07/2004.
. L nh xem và s a gi : TIME
4
Current time is 4:32:35.23a
Enter new time:
Lúc này có hai l a ch n:
-N u không s a gi hi n hành c a dòng m t thì gõ Enter
- N u s a gi hi n hành thì s a theo khuôn m u (gi : phút:giây.% giây)
B n hãy thay đ i gi l i cho máy tính thành 05 gi 05 phút.
. L nh thay đ i d u nh c l nh c a DOS: PROMPT
L nh thay đ i d u đ i l nh đ có th hi n th m t s thông tin hi n hành theo ý riêng c a Ng
Prompt [Chu i ký t ]
$P: Th m c hi n hành $D: Ngày hi n hành
$G: D u > $T: Gi hi n hành
$: Xu ng dòng
i s d ng.
Ví d : C>PROMPT $T $P$G
. L nh xem phiên b n DOS: VER
VER
B n mu n xem hi n t i mình đang giao ti p v i H H MS-DOS là phiên b n nào.
Ví d : C:\VER
Windows 98 [Version 4.10.2222]
. L nh xoá màn hình: CLS
CLS
L nh xoá toàn b d li u trên màn hình đ a con tr v góc trên cùng bên trái màn hình.
. Chuy n đ i
Gõ tên
Ví d : A:
đa
đ a và d u hai ch m, sau đó nh n ENTER.
C:
1.2. Các l nh v th m c
. L nh xem n i dung th m c.
DIR [drive:] [Path] [Tên th m c] [/A][/S]{/P][W]}
Trong đó:
/P : đ xem t ng trang
/W: Trình bày theo hàng ngang
/A : xem các t p tin có thu c tính n và h th ng
/S: Xem c th m c con
Ví d :
DIR C:\WINDOWS /P /W
L nh trên s hi n th các t p, th m c thu c th m c WINDOWS n m trong th m c g c đ a C thành 5 hàng
và d ng l i sau khi hi n th h t m t trang màn hình. Mu n xem ti p ch vi c nh n m t phím b t k .
. L nh chuy n v th m c g c và vào m t th m c nào đó.
+ Chuy n t th m c hi n th i v th m c g c c a
đ a hi n hành.
CD\
+ L nh chuy n v c p th m c cao h n m t b c.
CD..
+ Chuy n vào m t th m c
L nh này thay đ i th m c hi n hành c n làm vi c c a đ a nào đó
CD [drive:]\[path] ( tên th m c c n vào)
Ví d :
5
- T th m c C:\ chuy n vào th m c DAIHOC (Th m c DAIHOC n m trên
đ a C)
C:\CD DAIHOC
C:\DAIHOC>_
- T th m c DAIHOC, chuy n sang th m c BAITAP( Th m c BAITAP n m trên
đ a C)
C:\DAIHOC>CD BAITAP
C:\DAIHOC\BAITAP>_
. L nh xem ý ngh a c a câu l nh
C:\> [Tên l nh] /?
Ví d : Xem ý ngh a c a câu l nh CD
C:\CD /?
. L nh t o th m c con(MD):
MD [drive:]\[path]
[drive:]\[path] : Ch ra đ
Ví d :
C:\MD HOC
ng d n đ n n i c n t o th m c.
T o Th m c HOC Trên th m c g c c a
C:\MD HOC\HOCDOS
C:\MD A:\DAIHOC
đaC
T o th m c HOCDOS là th m c con cua th m c HOC
T o th m c DAIHOC trên
đaA
.L nh xoá th m c con(RD)
L nh hu b (xoá) th m c:
RD [drive:]\[path]
Chú ý: th m c c n xoá không phi là th m c hi n hành và phi là th m c r ng (Empty Directory) ( t c là
không có m t t p hay m t th m c nào n m trong nó).
Ví d : C:\RD DAIHOC
Xoá th m c DAIHOC( Là th m c r ng) trên
đaC
1.3. Các l nh làm vi c v i t p tin
. L nh sao chép t p tin(COPY):
L nh này sao chép m t hay m t nhóm t p t th m c này sang th m c khác.
Copy [drive1:]\[path1]\[Filename 1] [drive2:]\[path2]\[Filename 2]
Copy [ đ a]\[đ ng d n]\[tên t p ngu n] đ a ]\[đ ng d n đích]
Ví d 1: Chép t p BAOCAO.VNS t th m c A:\BKED vào th m c g c c a đ a C:
và
l y tên là BAOCAO.VNS.
C:\>COPY A:\BKED\BAOCAO.VNS
Ví d 2: Sao chép t p TUHOC.TXT t th m c g c
m c HOC n m trong th m c g
đ a A.
đ a C thành t p HOCTHUOC.TXT
th
C:\COPY C:\TUHOC.TXT A:\HOC\HOCTHUOC.TXT
L nh c ng t p:
C ng n i dung file:
Copy [ đ a][đ ng d n][tên t p 1]+[ đ a][đ ng d n] [tên t p 2]+ ... [ đ a][đ ng d n][tên t p
m i]
Trong cú pháp trên l nh s th c hi n nh sau:
L n l t c ng n i dung c a các t p: Tên t p 1, Tên t p 2, ... thành m t t p duy nh t có tên là Tên
t p m i.
Chú ý: Tr c tên t p m i không có d u (+), còn tr c tên t p mu n công phi có d u c ng.
Ví d : C:\COPY CD1.TXT+CD2.TXT+CD3.TXT C:\MYDOCU~1\CD.TXT
L nh t o t p tin(COPY CON):
T o ra file đ l u tr n i dung c a m t v n đ nào đó.
C:\COPY CON [drive:]\[path]\[File name]
.... Nh p n i dung c a t p
F6
6
1 file(s) is copied
C:\_
(N u nh t p đ c t o thì sau khi nh n F6 s có thông báo: 1 file(s) is copied trên màn hình, n u
nh t p không đ c t o vì m t lý do nào đó thì dòng thông báo s là 0 file(s) is copied)
Ví d : C:\>COPY CON BAITHO.TXT T o t p BAITHO.TXT trên đ a C
. L nh xem n i dung t p tin (TYPE):
L nh dùng đ xem (hi n th ) n i dung m t t p tin trên màn hình.
TYPE <
ng d n>\<T P dung n i xem mu n tin>
Sau khi nh p đúng đ ng d n và t p tin thì n i dung s đ c hi n th trên màn hình.
N u nh trong cú pháp trên không đúng ho c sai tên t p tin, đ ng d n thì s có dòng
thông báo l i hi n th ví d nh :
- Bad command or filename
- Invalid drive Specification
- Path not found - ...
- Requirent parameter missing
Ví d : C:\>TYPE BAITHO.TXT Dùng đ xem n i dung t p tin BAITHO.TXT
Trên
a C.
.
i tên t p tin(REN):
Thay đ i tên file còn n i dung thì gi nguyên.
REN [d:][path][fileName]
Ví d : C:\REN VANBAN\THUVIEN.DOC \VANBAN\HOPDONG.TXT¿
i tên file THUVIEN.DOC thành file HOPDONG.TXT n m trong cùng m t th m c.
. Xoá n i dung t p tin(DEL):
DEL [ đ a][đ ng d n][tên t p c n xoá]
VD: C:\DEL C:\VANBAN\HOPDONG.TXT
Xoá tên file HOPDONG.TXT trong th m c VANBAN
đ a C:
II. L nh ngo i trú
Là nh ng l nh thi hành ch c n ng nào đó c a H H nh ng ít đ c s d ng và đ t n b nh c a
máy ng i ta l u tr nó trên đ a d i d ng các t p tin có ph n m r ng là: COM ho c EXE
[d:] [path] [] [<TU ch n>]
[d:] [path]: đ a đ ng d n đ n tên l nh
: là tên chính c a tên t p tin ch ng trình
L nh đ nh d ng đ a (FORMAT)
T o d ng cho đ a m m hay đ a c ng ...
[d:] [path] Format [d1] [/tham s ]
[d:][Path]: đ a đ ng d n đ n tên l nh
[d:]: Tên đ a c n đ nh d ng
Tham s :
/s: T o đ a h th ng.
/u: format mà sau đó không th s d ng l nh UNFORMAT đ l y l i d li u.
/q: đ nh d ng nhanh
Ví d : nh d ng đ a m m trong đ a A theo đúng dung l ng c a đ a và sao chép các t p c n
thi t đ kh i đ ng máy vào đ a.
C\:FORMAT A: /S
L nh sao chép các t p tin h th ng:
Tác d ng: cho phép chép các t p tin h th ng.
[d:][Path]sys [d1:]
Ví d : C:\sys A:
L nh ph c h i đ a(UNDELETE)
Ph c h i đ a b xoá b i l nh đ nh d ng đ a FORMAT
[d:][Path] UNDELETE [d1][path1][file Name]
L nh ki m tra đ a(CHKDSK):
Ki m tra đ a và thông báo tình tr ng đ a.
CHKDSK[/F]
Tham s /F s hi n th s Sector b h ng khi k t thúc quá trình ki m tra.
Ví d : CHKDSK C:
7
L nh SCANDISK :
L nh này dùng đ ki m tra c u trúc t p c a đ a và sau đó ti n hành ki m tra các l i v t lý trên b
m t đ a.
SCANDISK tên
đa
Ví d : SCANDISK A:
T p l nh bó:
L nh bó th c ch t là m t t p trong đó li t kê th t th c hi n các l nh đ c li t kê trong t p. Trong
s các t p l nh bó, quan tr ng nh t bao g m hai t p sau:
T p AUTOEXEC.BAT T p l nh Autoexec.bat là m t t p l nh đ c bi t n m th m c g c đ a kh i
đ ng. Khi kh i đ ng h đi u hành, các l nh trong t p Autoexec.bat s th c hi n theo tu n t .
Ví d :
@ECHO - L nh hi n th m t dòng tr ng trên màn hình
SMARTDRV.EXE - G i t p t o vùng đ m cho đ a
MSCDEX /D:MSCD001 /V - G i t p kh i t o ch ng trình đi u khi n CD trên DOS.
SET BLASTER=A220 I5 D0 P300 - L nh đ t đ ng đi u khi n âm thanh trên DOS ra loa.
SET PATH=%PATH%;C:\PROGRA~1\COMMON~1\AUTODE~1 - L nh thi t đ t đ ng d n m c
đ nh khi tìm t p.
T p CONFIG.SYS
T p l nh CONFIG.SYS là t p đ c g i ch y đ u tiên c a h đi u hành khi kh i đ ng máy. Sau khi
nh n đ c l nh kh i đ ng máy t ROM-BIOS, h đi u hành s l n l t g i ch y các t p
COMMAND.COM, MS-DOS.SYS, IO.SYS. Sau khi quá trình trên k t thúc, h đi u hành s tìm ki m
trên th m c g c đ a kh i đ ng xem có t p CONFIG.SYS hay không, n u có nó s tu n t th c
hi n các l nh trong t p đó, n u có/không thì sau đó v n ti p t c ki m tra xem có t p
AUTOEXEC.BAT hay không, n u có thì c ng tu n t th c hi n các l nh có trong t p này, n u
có/không thì k t thúc quá trình kh i đ ng và tr l i quy n đi u khi n cho ng i s d ng.
Ví d : N i dung c a m t t p CONFIG.SYS
DEVICE=C:\WINDOWS\HIMEM.SYS - N p ch ng trình kh i t o và đi u khi n b nh m r ng
DEVICE=C:\CDPRO\VIDE-CDD.SYS /D:MSCD001 N p ch ng trình kh i t o và đi u khi n CD
FILES=90 - Quy đ nh s t p đ c m đ ng th i t i đa
BUFFERS=40 - Quy đ nh s b nh đ m cho m i l n m t p
III. VIRUS tin h c
3.1. Khái ni m VIRUS
VIRUS tin h c là m t ch ng trình máy tính do con ng i t o ra nh m th c hi n ý đ nào đó. Các ch ng
trình này có đ c đi m:
- Kích th c nh .
- Có kh n ng lây lan, t c là t sao chép chính nó lên các thi t b l u tr d li u nh đ a c ng, đ a m m, b ng
t ...
- Ho t đ ng ng m: h u nh ng i s d ng không th nh n bi t đ c s th c hi n c a m t ch ng trình
VIRUS vì kích th c c a nó nh , th i gian th c hi n nhanh và ng i vi t VIRUS luôn tìm cách che d u s hi n
di n c a nó. VIRUS n m th ng trú b nh trong đ ti n hành lây lan và phá ho i. H u h t các VIRUS đ u
th c hi n công vi c phá ho i nh ghi đè lên các t p d li u, phá h ng b ng FAT, kh ng ch bàn phím, s a đ i
c u hình h th ng, chi m vùng nh trong.
Tu theo nguyên t c ho t đ ng, có th chia VIRUS thành hai lo i:
- Boot VIRUS là các lo i nhi m vào Master Boot và Boot Sector. Nh ng virus này có th làm máy tính không
kh i đ ng đ c, làm m t h t d li u trên đ a c ng, th m chí không kh i t o đ c đ a c ng.
-File virus là lo i nhi m vào các t p ch ng trình có đuôi EXE và COM. VIRUS này làm các ch ng trình ch y
sai ho c không ch y. VIRUS th ng n i thân c a mình vào đ u ho c cu i t p ch ng trình, nh v y kích
th c t p t ng khi nhi m.
- N u m t đ a m m có VIRUS ta cho đ a này vào máy có c ng s ch thì c ng c a máy này s b nhi m
VIRUS. N u m t máy tính có c ng đã b nhi m VIRUS, ta cho m t đ a m m s ch vào A và ch y nh ng
không đóng nút ch ng ghi l i thì đ a m m s b nhi m VIRUS, t đ a m m này khi ta mang đ a m m sang các
máy khác đ ch y thì VIRUS s lan sang máy khác.
3.2. Nguyên t c phòng ng a VIRUS.
Vì v t trung gian đ lây VIRUS là đ a m m, đ phòng VIRUS ta ph i r t h n ch dùng m t đ a m m l . N u b t
bu c ph i dùng thì ta ki m tra VIRUS đ a m m l b ng các ch ng trình ch ng VIRUS tr c khi s d ng.
Song đi u đó không th hoàn toàn tin t ng vì các ch ng trình ch ng VIRUS ch có kh n ng phát hi n và
di t nh ng VIRUS mà chúng đã bi t. Các VIRUS m i không phát hi n đ c. Các ch ng trình ch ng VIRUS
8
c a n c ngoài không th phát hi n các VIRUS s n xu t trong n c. C n k t h p nhi u ch ng trình ch ng
VIRUS và luôn c p nh t ch ng trình m i nh t.
Khi mang đ a m m c a mình đi ch y các n i khác có c ng thì ph i b t l y ch ng ghi đ tránh VIRUS xâm
nh p vào đ a. H t s c l u ý khi ghi thông tin t máy khác vào đ a c a mình.
N u trên máy có nhi u ng i s d ng thì tr c khi làm vi c ta nên s d ng các ch ng trình ch ng VIRUS đ
ki m tra VIRUS trên đ a c ng.
phòng ch ng nên có m t h th ng s ch (không có virus) đ kh i đ ng máy t
A, đ a này ngoài các t p
c n thi t đ kh i đ ng máy còn c n có các t p c a DOS nh : Format.com, Fdisk.exe, unformat.com,
Undelete.com, Scandisk.exe.
ng th i ta ph i có các đ a m m ch a các ch ng trình ch ng virus v i các
phiên b n m i nh t b SCAN, FPROT, ATV, BKAV,D2… các ch ng trình này c ng ph i l y t ngu n đáng tin
c y, các đ a m m luôn đ c dán nhãn b o v .
3.3. M t s tri u ch ng khi máy nhi m virus
- M t s t p có đuôi COM và EXE t nhiên b t ng thêm s byte, khi đó ta ngh máy nhi m F-virus.
bi t đi u
đó ta nh kích th c c a m t s t p quan tr ng: command.com 54645 byte (c a DOS6.22), foxpro.exe 411032
byte (forpro 2.6)
- T p ch ng trình đuôi COM ho c EXE không ch y ho c sai.
- Máy không kh i đ ng đ c t đ a c ng ho c không nh n bi t đ c c ng khi kh i đ ng máy t
đ a m m,
khi đó ta nghi máy b nhi m B-virus.
- Máy ch y b treo.
T t nhiên các tri u ch ng trên còn có th là do l i ph n c ng.
3.4. Cách x lý khi máy b nhi m virus.
Khi máy b nhi m VIRUS chúng ta ti n hành các b c sau:
1. T t hoàn toàn máy tính đ lo i virus ra kh i b nh trong. Kh i đ ng l i máy b ng đ a m m h th ng t
A.
2. Sau khi th c hi n xong b c m t máy nh n bi t đ c C thì th c hi n b c 3. N u máy không nh n đ c
C thì th c hi n b c 4:
3. Ch y các ch ng trình ki m tra và di t virus. Sau khi k t thúc quá trình trên thì kh i đ ng l i máy t
c ng
và làm vi c bình th ng.
4. Ch y ch ng trình ki m tra và s a đ a n u nh c n gi l i thông tin trên đ a c ng (NDD.EXE). Sau khi sao
l u d li u nên làm theo các b c sau:
a. Ch y FDISK.EXE đ kh i t o l i b ng Partition (FAT) cho c ng.
b. Ch y FORMAT.COM C: /S đ đ nh d ng l i đ a.
c. Cài l i h đi u hành và ng d ng c n thi t.
d. Sao d li u l i đ a và làm vi c bình th ng.
N u nh trên đ a không c n sao l u d li u l i thì có th ch y ngay FDISK.EXE mà không c n ch y qua
NDD.EXE.
BÀI 3:Norton Commander (NC)
1. NC là gì?
NC là ph n m m qu n lý t p và th m c, cho phép s d ng các l nh c b n c a DOS d
chóng, hi u qu h n.
2.Ph
i d ng nhanh
ng pháp làm vi c:
- S d ng phím ch c n ng đ thi hành l nh, S d ng h p tho i đ giao ti p v i ng
- S d ng hình nh tr c quan.
- H tr vi c s d ng chu t trong các ho t đ ng c a ch ng trình.
- Có ph n h ng d n s d ng (F1).
s d ng đ c NC ít nh t ta ph i có các t p tin sau:
i dùng.
• NC. EXE
9
• NCMAIN. EXE
• NC.HLP
• NC.INI
3. Kh i đ ng và thoát kh i NC:
3.1. Kh i đ ng NC: Ch ng trình NC. EXE th ng đ c đ t trong th m c NC c a đ a C
kh i đ ng NC ta ch y t p tin NC. EXE t d u nh c l nh c a MS-DOS nh sau:
C:\>NC\NC
3.2. Thoát kh i NC:
thoát kh i NC ta n phím F10 r i chon YES
3.3. Màn hình làm vi c c a NC:
Khi kh i đ ng NC s hi n th nh sau:
10
Dòng d i cùng th hi n m t s phím ch c n ng t t t ng ng v i các phím t F1 đ n F10
và t h p CTRL + Fn, ALT + Fn, (trong đó n = 1..10 ). trong đó:
L nh F1: (Help)L nh tr giúp
L nh F2: (Menu)L nh t o menu cho ng
i s d ng
L nh F3: (View) L nh xem n i dung t p
L nh F4: (Edit)L nh xem và s a n i dung t p
L nh F5: (Copy)L nh sao chép (copy)
L nh F6: (RenMov)L nh đ i tên và di chuy n t p tin
L nh F7: (MkDir)L nh t o th m c
L nh F8: (Delete)L nh xoá th m c và t p tin
L nh F9: (PullDn)Truy c p thanh menu c a NC
L nh F10: (Quit)Thoát kh i NC.
L nh ATL + F1: L nh chuy n đ i
đ a bên c a s bên trái.
L nh ATL + F2: L nh chuy n đ i
đ a bên c a s bên ph i.
L nh ATL + F3: L nh xem n i dung t p tin
L nh ATL + F4: L nh so n th o t p tin
L nh ATL + F5: L nh nén các t p tin
11
L nh ATL + F6: L nh gi i nén t p tin nén
L nh ATL + F7: L nh tìm ki m
L nh ATL + F8: L nh hi n th các dòng l nh s d ng g n đây nh t
L nh ATL + F9: Lênh chuy n đ i màn hình v d ng 40 dòng ho c 25 dòng.
L nh ATL + F10: L nh hi n th cây th m c c a
đ a hi n th i.
L nh CTRL + F1: T t m khung panel bên trái
L nh CTRL + F2: T t m khung panel bên phi
L nh CTRL + F3: S p x p t p và th m c theo tên
L nh CTRL + F4: S p x p t p và th m c theo ph n m r ng
L nh CTRL + F5: S p x p t p và th m c theo th i gian t o
L nh CTRL + F6: S p x p t p và th m c theo kích th
ct p
L nh CTRL + F7: B ch đ S p x p
L nh CTRL + F8: So sánh 2 th m c v i nhau
L nh CTRL + F9: In t p
L nh CTRL + F10: Chia ho c tr n t p
Ngoài các t h p phím trên, NC còn ch a nhi u l nh khác
trên thanh menu tr xu ng khi b n nh n phím F9.
T t c các công tác làm vi c v i t p, tr c tiên b n ph i
dùng các phím di chuy n đ di chuy n thanh sáng đ n t p
c n làm vi c. Dùng phím TAB đ di chuy n thanh sáng qua
l i gi a 2 khung Panel, dùng phím Insert đ ch n các t p c n
làm vi c v i các l nh nh Copy, Move,Delete ... Dùng phím
(+) bên phím s đ ch n t t c các t p và th m c trong th
m c hi n th i, phím (-) đ b ch n, phím (*) đ đ i ch n. Các
nguyên t c làm vi c v i th m c gi ng nh trên MS-DOS,
tuy nhiên c n chú ý r ng ch ng trình đã t o ra m t giao
di n thân thi n h n đ ta làm vi c vì v y mà có m t s
nguyên t c làm trong MS-DOS có th b qua trong NC. Vi c
chuy n đ i th m c hi n hành r t đ n gi n, b n ch vi c di
chuy n thanh sáng đ n th m c c n vào và nh n ENTER,
mu n thoát kh i th m c tr v th m c c p cao h n, hãy di
chuy n thanh sáng v dòng có hai d u ch m (..) và nh n
ENTER.
IV. M t s ví d v cách th c hi n các l nh trong NC
4.1. T o m i m t th m c:
12
Di chuy n thanh sáng đ n v trí c n t o th m c
- Nh n F7
- Nh p tên th m c c n t o sau đó nh n ENTER.
4.2. T o m i t p:
- Di chuy n thanh sáng đ n v trí c n t o t p
- Nh n t h p phím SHIFT+F4 và nh p tên t p c n t o
- NC s m ra cho b n m t khung h i tho i đ nh p n i dung t p, khi nh p xong b n nh n
phím F2 đ ghi l i n i dung và n ESC đ thoát.
4.3. Sao chép, di chuy n:
- Ch n các t p, th m c mu n sao chép ho c di chuy n trên m t khung panel
- Trên khung panel còn l i dùng thanh sáng di chuy n đ n v trí c n sao chép ho c di chuy n đ n.
- Di chuy n thanh sáng v khung panel ch a các t p đ c ch n
- Nh n F5 (copy) ho c F6 (move)
4.4. Nén các t p tin:
- Ch n các t p c n nén trên m t khung Panel, trên khung panel còn l i di chuy n thanh sáng vào
trong th m c mu n đ t p đích.
- Di chuy n thanh sáng v khung panel có t p ch n
- Nh n ALT + F5
a tên t p đích vào (không c n ph n m r ng)
4.5. Gi i nén t p:
- Ch n t p c n gi i nén trên m t khung Panel, trên khung panel còn l i di chuy n thanh sáng vào
trong th m c mu n đ các t p sau khi gi i nén.
- Di chuy n thanh sáng v khung panel có t p ch n
13
- Nh n ALT + F6
. Chia m t t p thành nhi u t p:
- Ch n t p c n chia ra trên m t khung Panel, trên khung panel còn l i di chuy n thanh sáng vào trong th
m c mu n đ các t p sau khi chia.
- Di chuy n thanh sáng v khung panel có t p ch n
- Nh n CTRL + F10
- Sau khi đ a s t p c n chia ra trong m c Number of splids ch n Splids.
Các t p sau khi đ c chia s gi nguyên tên nh t p đích và ph n m r ng m c đ nh là *. 001, *.002, ...
4.7. Tr n nhi u t p đ
c chia ra thành m t t p duy nh t:
- Ch n các t p c n g p l i trên m t khung Panel, trên khung panel còn l i di chuy n thanh sáng vào trong
th m c mu n đ các t p sau khi đ c g p l i.
- Di chuy n thanh sáng v khung panel có t p ch n
- Nh n CTRL + F10
- Sau khi đ a đ ng d n, tên t p và ph n m r ng c a t p đ c g p trong m c Merge n files to sau đó ch n
Merge. (trong đó n là t ng s t p ch n đ g p l i).
4.8. Xoá t p và th
m c:
- Ch n các t p và th m c c n xoá
- Nh n F8
- M t h p h i tho i s m ra và h i xem ch c ch n b n mu n xoá các t p ho c th m c hay không, n u ch c
ch n các b n ch n DELETE.
4.9. In t p:
- Di chuy n thanh sáng đ n t p c n in
- Nh n CTRL + F9
- Ch n OK
14
4.10. Tìm ki m t p:
- Di chuy n thanh sáng v
đ a c n tìm ki m
- Nh n ALT + F7
a tên t p c n tìm trong Find Files và ch n Start đ b t đ u. N u tìm th y t p thì trên danh sách phía trên
s hi n th tên t p, v trí c a t p.
BÀI 4:T NG QUAN
I. S d ng Keyboard (Bàn phím) và Mouse (Chu t)
1.1 - Keyboard
Bàn phím ph bi n hi n nay có t 101 phím đ n 105 phím. Trên bàn phím có 3 vùng t trái sang ph i nh sau:
Nhóm phím ch c n ng: G m các phím
F1,F2,…F12
Printscreen
Pause
Capslock
Shift trái và Shift
M i phím có m t ch c n ng nh t đ nh tu theo ph n m m
Dùng đ in n i dung t màn hình ra máy in
T m ng ng m t ho t đ ng c a máy
T t m ch đ gõ ch in hoa
M t ký t đ c gõ trong khi in n gi phím Shift s đ c in ra ch hoa
15
ph i
Backspace
Delete
Enter
ho c in ra ký t
trên n u phím đó có 2 ký t
Xoá lùi v bên trái
Xoá ký t t i v trí con tr
Xu ng dòng ho c k t thúc m t công vi c ho c th c hi n m t công vi c.
Nhóm phím ký t : Trên m i phím có th đ c in m t ho c hai ký t . Trong tr
n u mu n có ký t phía trên thì gi SHIFT trong khi gõ ký t đó.
ng h p trên phím có hai ký t
Nhóm phím đi u khi n:
Các phím m i tên ä çèå , Tab: đi u khi n con tr
Home, End, Page Up, Page Down, Ctrl, Atl, Del,…
1.2 - Mouse - Chu t
Các thao tác c b n c a chu t - Mouse
Thao tác
Con tr (Point)
Nh p (Click)
Nh p nút ph i (Right Click)
Nh p đúp (Double Click)
Kéo (Drag)
Công d ng
Di chuy n đ con tr Mouse t i đúng v trí mong mu n
Nh p nh nút trái c a chu t, th ng dùng đ ch n l nh c n thi
hành
Nh p nh nút ph i chu t
Nh p nh nút trái c a chu t 2 l n v i t c đ nhanh
Tr chu t đúng v trí, b m gi nút trái c a chu t đ ng th i di
chuy n chu t sang m t v trí m i
II- Kh i đ ng Windows 98
Khi Microsoft Windows 98 s hi n ra lúc y trên màn hình ta s th y có d ng t
ng t nh sau:
16
- Desktop: Vùng di n tích làm n n cho các m c trong Windows. Có th t o thêm các Folder và Shortcut khác
đ công vi c sau này đ c th c hi n nhanh h n.
- Shortcut: Các bi u t ng có hình d ng riêng v i m i tên đen nh n m
m t ch ng trình ng d ng, m t tài li u …
góc d
- Folder: Có th xem folder nh m t c p tài li u dùng đ qu n lý m t ch
ng trình ng d ng
- Taskbar: Thanh hi n th các c a s ch
Ví d : Taskbar cho bi t có ba ch
và MS Excel.
- Clock:
ng trình đang đ
ng trình c a s
i bên trái t
ng tr ng cho
cm .
ng d ng đang đ
c m đó là MSWord Adoble Photshop
ng h h th ng báo cho chúng ta bi t gi hi n hành trong máy.
- Start button: Nh p nút này đ m Menu Start
- Menu Start: Giúp kh i đ ng ch
ng trình nhanh h n.
17
Chú ý: Có th m Menu Start b ng t h p phím Ctrt+ ESC
Thoát kh i Windows 98
Nh n nút Start đ m Menu start, nh n chon l nh Shutdow… ho c dùng t h p phím Alt-F4
Shutdown the computer?
Restart the Computer?
Restart the Computer in MS
DOS mode?
IV. C a s ch
Thoát kh i Windows b ng cách đóng t t c các ch ng trình đang
m , sau đó hi n ra câu thông báo 'It's now safe to turn off your
Computer'(Bây gi có th an toàn t t máy tính c a b n)
Thoát kh i ch ng trình b ng cách đóng t t c các ch ng trình
đang m , sau đó t kh i đ ng l i máy tính.
Thoát kh i Windows b ng cách đóng t t c các ch ng trình đang
m và tr v d u nh c h th ng c a MS-D OS
ng trình ng d ng
Các ch ng trình ng d ng khi ch y trong môi tr
ch nh t, đó là c a s ch ng trình.
ng Windows s đ
c th hi n trong m t khung hình
18
4.1- M c a s ch
ng trình ng d ng
- Cách 1: Nh p đúp m t bi u t
ng Shortcut trên n n Desktop
- Cách 2: Trên thanh Tasskbar, ta nh p nút Start đ m menu start, sau đó tr mouse vào t ng Folder
(Có ký hi u hình tam giác bên ph i) đ m ra m t Sub menu (menu c có ch a các folder con và shortcut)…
cu i cùng nh p ch n tên m t ch ng trình ng d ng.
4.2 - Các thành ph n chính trong m t c a s
M t c a s ch
dùng đ v hình)
ng trình s có cá thành ph n c b n sau (hình minh ho là c a s ch
ng trình paint
19
Thành ph n
Ch c n ng
Title Bar
Th hi n tên c a s và tên tài li u đang đ c m . N u kích th c c a c a s
nh h n khung nhìn, có th kéo nó đi đ di chuy n c a s
ng vi n bao quang c a s .
ng vi n này ch hi n ra khi kích th c c a
c a s nh , có th kéo nó đ thay đ i kích th c c a c a s
Nh p vào nó s hi n ra Menu g m các l nh dùng đ đi u khi n c a s
Nh p vào nút này đ đóng c a s
Nh p vào nút này s thu nh c a s thành bi u t ng n m trên Taskbar
Nh p vào nút này c a s s đ t kích th c t i đa
Nút này ch xu t hi n sau khi c a s đã đ t đ n kích th c t i đa, nó có tác
d ng tr l i kích th c ban đ u c a c a s
Thanh ch a các l nh theo ki u li t kê
Vùng làm vi c
Các bi u t ng l nh
Thanh tr t đ th hi n vùng làm vi c
Borders
Control Menu Icon
Close Button
Minimize Button
Maximizer Button
Restore Button
Menu Bar
Work Area
Toolbar
Scroll Bar
óng c a s ch
ng trình
- Cách1: Nh p Mouse vào bi u t
ng Close Button
20
- Cách 2: Nh p Mouse vào Menu File ch n l nh Exit
- Cách 3: Dùng t h p phím ALT + F4
+ Nh p nút Yes tên gì…)
ng ý l u (Ph i cho thêm các thông tin c n thi t đ bi t s n ph m t o ra c t
đâu, mang
+ Nút No - Không mu n l u s n ph m do mình t o ra
+ Nút Cancel - Hu b l nh l u
V - Folder - Shortcut
5.1- T o Folder - Th m c
Folder đ
Folder có bi u t
c t o ra đ qu n lý các Folder con và các Shotcuts có trong Folder đó. Trong Windows 9X
ng 2 (t ng t nh c p đ ng tài li u)
a) T o Folder trên n n Desktop
Nh p nút ph i c a Mouse ngay trên n n Desktop s có ngay m t Menu nh hi n ra, sau đó nh p vào
l nh New s có m t Flayout hi n ra và ch n l nh t o Folder
21
Ch n Folder ngay l p t c trên n n Desktop s hi n ra bi u t
ng
Sau đó đ t tên Folder b ng cách xoá'New Folder', gõ tên m i vào. Ví d : gõ 'baitap'
* T o Folder m i trong m t Folder đã có trong n n Desktop
B
c 1: Nh p đúp vào bi u t
ng Folder đã có trên n n Desktop đ m c a s Folder
B
c 2: Nh p menu File, tr vào New và nh p ch n Folder
B c 3: Trong c a s Folder(ví d Folder'bâitp') hi n ra m t folder con có tên là New Folder. Xoá b
tên này và b tên m i vào(ví d đ t là 'btwin').
b). T o Folder trong My computer
m ra c a s này, c a s s cho chúng ta bi t các thông tin v chính máy tính đang dùng
Nh p menu File, tr vào New và chon Folder, trong c a s đ a A: s có thêm m t bi u t
tên New Folder, xoá b tên này và gõ tên m i vào.
ng Folder có
5.2 - Hi u ch nh Folder
a). Di chuy n -Move
Kéo bi u t
b).
ng c a Folder t ch này sang ch khá.
i tên - Rename
22
Nh p nút ph i c a Mouse vào bi u t ng c a Folder đ cho hi n menu đ c bi t, ch n l nh Rename,
vùng tên c a Folder s hi n ra con tr Text đ chúng ta coá tên c và đ t tên m i.
c). Chép - Copy
Cách 1: Nh p nút ph i c a mouse vào bi u t
b nh )
ng c a Folder ngu n ch n l nh copy(Chép Folder vào
N u mu n thành m t Folder cùng c p thì nh p nút ph i c a mouse vào vùng tr ng cho hi n menu đ c
bi t, sau đó ch n l nh Paste (dán Folder t v trí chúng ta c n). folder m i(folder đ ích) đ c chép s có tên
'Coppy of + tên Folder ngu n' đ đ m b o tính duy nh t c a tên g i (Hai Folder cùng tên không đ c cùng
m t ch ) chúng ta nên dùng l nh Rename đ i tên cho Folder m i đ c chép.
đ
N u mu n chép vào m t Folder khác thì nh p nút ph i vào bi u t
c chép s là Folder con và có tên gi ng Folder ngu n.
ng đó, chon l nh Paste. Folder m i
Cách 2: Gi phím Ctrl đ ng th i kéo mouse t v trí ngu n sang v trí đích (Bi u t
s có d u +), nhà mouse tr c , phím Ctrl nhà sau.
ng khi đ
c kéo đi
d). Xóa
Cách 1: Ch n Folder c n xoá, gõ phím Delete
Cách 2: Chon Folder c n xoá , kéo th vào s t rác Recycle Bin
Tr l i b ng cách nh p nút Yes đ xoá ho c nút No đ không xoá
ng d n - PATH
Thông qua cách đ t Folder, chúng ta b t đ u đ t ra câu h i: Folder đ c t o ra đâu? trên Desktop,
trong My computer, trong đ a m m A:, trong đ a c ng C:… N u Folder con đ c tao ra trong m t Folder m thì
câu tr l i l i dài h n, ch ng h n nh ví d chúng ta đã t o m t Folder con có tên là btwin n m trong Folder
baitap c a Desktop… ó chính là khái ni m v đ ng d n (path) - nó có tác d ng cho ta bi t đ a ch c a m t
ch th đang đâu.
5.4 - Cách t o Shortcut
các b
Shortcut là m i liên k t v i 1 t p tin ch
c đ t o:
ng trình khác, nh đó ta có th kh i đ ng nhanh ch
ng trình.
23
B
c 1: Nh p nút ph i trên n n Desktop đ hi n ra Menu tr Mouse vào New
B
c 2: Nh p ch n Shortcut , m t h p tho i (Dialog Box) có tên Creat Shortcut hi n ra
Trong m c Command line c n ph i đi n đ y đ đ
đi u này c n sang B c 3:
ng d n t i m t t p tin ch
ng trình, đ th c hi n
24
B
c 3: Nh p nút Browse… m ra h p tho i Browse đ tìm ch n tên t p tin ch
ng trình
Trong m c Look in, nh p nút tam giác cho hi n ra b ng li t kê đ ch n m t đ a, sau đó nh p đúp vào
folder và ch n File c n t o Shortcut. Ch n nút Open. Trong h p tho i Create Shortcut lúc này m c
Command line đã hi n lên đày đ đ ng d n và tên t p tin ch ng trình
-B
c 4: Trong h p tho i Create Shortcut nh p nút Next h p tho i m i Select a Title for the program
Sau đó nh p nút Next và ch n nút l nh Finish đ k t thúc quá trình t o Shortcut
Nh v y m t Shortcut m i đ
VI - Ch
c t o ra trên n n Desktop mang bi u t
ng s có d ng
ng trình so n th o Wordpad
Wordpad là m t ch
6.1 - Kh i đ ng ch
ng trình x lý v n b n
m c đ đ n gi n
ng trình
Nh p vào nút Start ch n Programs ch n Accessories nh p chu t ch n Wordpad màn hình s hi n ra
nh sau:
25