Bài giảng hệ sinh thái chương 4

TRƯỜNG ĐẠI HỌC AN GIANG
BỘ MÔN SINH – KHOA SƯ PHẠM

Học phần. SINH THÁI HỌC
Chương 4. HỆ SINH THÁI
Giảng viên. Tô Nguyệt Nga


Thế nào là một hệ sinh thái?
Các phần cấu trúc hệ sinh thái?


4.1. KHÁI NIỆM HỆ SINH THÁI
Hệ

sinh thái (ecosystem) là tổ hợp
của một quần xã sinh vật với môi trường
vật lý mà quần xã đó tồn tại, trong đó
các sinh vật tương tác với nhau và với
môi trường để tạo nên chu trình vật chất
và sự chuyển hóa năng lượng.


Hệ sinh thái là một bộ phận cấu trúc
của hệ sinh thái toàn cầu là sinh quyển.


4.2. CẤU TRÚC CỦA HỆ SINH THÁI
VỀ

MẶT THÀNH PHẦN

Thành

phần vô sinh

Các chất vô cơ: C, N2, O2, CO2, ….
Các chất hữu cơ: protit, glucid, lipid, ….
Các yếu tố khí hậu: nhiệt độ, ánh sáng,
lượng mưa, ….


Thành

phần hữu sinh

Sinh vật tự dưỡng: là các sinh vật có
khả năng tự tổng hợp chất hữu cơ từ chất
vô cơ, gồm thực vật, vi khuẩn, nấm có khả
năng quang hợp hoặc hóa tổng hợp.
Sinh vật dị dưỡng: các loài không có
khả năng tự tổng hợp chất hữu cơ, gồm
động vật ăn thực vật, động vật ăn thịt.
Sinh vật phân giải: là các vi sinh vật dị
duỡng sống hoại sinh, nấm và vi khuẩn.




VỀ MẶT CHỨC NĂNG
Quá trình chuyển hóa năng lượng.

Chuỗi thức ăn trong hệ.
Các chu trình sinh địa hóa diễn ra trong
hệ.
Sự phân bố theo không gian và thời gian.
Các quá trình phát triển và tiến hóa của
hệ.
Các quá trình tự điều chỉnh.


4.3. SỰ CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT
TRONG HỆ SINH THÁI
Sự chuyển hóa vật chất được thực
hiện bằng quan hệ dinh dưỡng dưới dạng
chuỗi thức ăn và lưới thức ăn.
Thế

nào là chuỗi thức ăn?
Thế nào là lưới thức ăn?



4.3.1. CHUỖI THỨC ĂN
KHÁI

NIỆM

Chuỗi

thức ăn là một dãy gồm nhiều loài
sinh vật. Mỗi loài là một “mắt xích thức ăn”,

vừa là sinh vật tiêu thụ mắc xích phía trước
vừa bị sinh vật mắc xích phía sau tiêu thụ.
Con mồi → Vật sử dụng 1 → Vật sử dụng 2 →
Các

loài sinh vật cùng sử dụng một
dạng thức ăn được gọi là bậc dinh dưỡng.


CÁC DẠNG CHUỖI THỨC ĂN

Ditritus

Chuỗi thức ăn chăn nuôi

Chuỗi thức ăn thẩm thấu

Chuỗi thức ăn phế liệu


Chuỗi

thức ăn chăn nuôi

Chuỗi thức ăn chăn nuôi khởi đầu bằng
thực vật, tiếp đến là những loài thực vật, rồi
đến những loài ăn thịt các cấp (1,2,3,…),
cuối cùng là vi sinh vật phân giải.
TV→ ĐV ăn TV → ĐV ăn thịt bậc 1 →
ĐV ăn thịt bậc 2 → ĐV ăn thịt bậc 3 → ….. →

vsv.


Chuỗi

thức ăn phế liệu (detritus)

Chuỗi thức ăn khởi đầu bằng phế liệu
hay mùn bã, cặn vẩn, sau đó là những loài
ăn cặn vẩn, rồi đến các loài ăn thịt và cuối
cùng là vi sinh vật phân giải.
Phế liệu → ĐV ăn phế liệu → ĐV ăn
thịt bậc 1 → ĐV ăn thịt bậc 2 → ….. → vsv.


Chuỗi

thức ăn thẩm thấu

Chuỗi thức ăn khởi đầu bằng các chất
dinh dưỡng hòa tan, sau đó là những loài có
khả năng thẩm thấu các dinh dưỡng, rồi đến
các loài ăn thịt và cuối cùng là vi sinh vật
phân giải.
Chất dinh dưỡng → ĐV thẩm thấu → ĐV
ăn thịt bậc 1 → ĐV ăn thịt bậc 2 → ….. → vsv.


4.3.2. LƯỚI THỨC ĂN
Tổ hợp các

chuỗi thức ăn tạo
thành lưới thức ăn,
trong đó có một số
loài sử dụng nhiều
dạng thức ăn hoặc
cung cấp thức ăn
cho nhiều loài trở
thành điểm nối các
chuỗi thức ăn với
nhau.


CÂU HỎI ÔN TẬP


Thế nào là hệ sinh thái?



Các thành phần cấu trúc hệ sinh thái?



Nội dung nghiên cứu hệ sinh thái khác với
sinh thái học cá thể, quần thể, quần xã như
thế nào?



Phân loại chuỗi thức ăn. Ý nghĩa sinh học

của chuỗi thức ăn?



Thế nào là một lưới thức ăn? Ý nghĩa sinh
học của lưới thức ăn?


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Trần Kiên (chủ biên) – Mai Sỹ Tuấn.
2007. Giáo trình sinh thái học và môi
trường. NXB Đại học Sư Phạm.
2. Vũ Trung Tạng. 2003. Bài tập sinh
thái học. NXB Giáo dục.
3. Vũ Trung Tạng. 2007. Sinh thái học
hệ sinh thái. Nhà xuất bản giáo dục.