Vấn đề công bằng xã hội trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở việt nam hiện nay (TT)

H C VI N CHNH TR QU C GIA H

CH MINH

NGUY N H NG S N

VấN Đề CÔNG BằNG Xã HộI TRONG ĐIềU KIệN
KINH Tế THị TRƯờNG ĐịNH HƯớNG Xã HộI CHủ NGHĩA
ở VIệT NAM HIệN NAY
Chuyờn ngnh: Ch ngh a duy v t bi n ch ng v
Ch ngh a duy v t l ch s
Mó s :

62 22 03 02

TểM T T LU N N TI N S

H N I - 2015


Công trình

c hoàn thành

t i H c vi n Chính tr Qu c gia H Chí Minh

Ng

ih

ng d n khoa h c: GS.TS D

ng Xuân Ng c

Ph n bi n 1: ..................................................................................
...................................................................................
Ph n bi n 2: ..................................................................................
...................................................................................
Ph n bi n 3: ..................................................................................
...................................................................................

Lu n án s

c b o v tr

cH i

ng ch m lu n án c p H c

vi n h p t i H c vi n Chính tr qu c gia H Chí Minh.
Vào h i

gi

ngày

tháng

n m 2015

Có th tìm hi u lu n án t i: Th vi n Qu c gia

và Th vi n H c vi n Chính tr Qu c gia H Chí Minh


1

M
1. TÍNH C P THI T C A

U

TÀI

Công b ng xã h i (CBXH) là m t hi n t ng, m t quá trình xã h i,
v n hành cùng v i s phát tri n c a l ch s nhân lo i. CBXH ph n ánh
m c tiêu, khát v ng và là th c o nh ng thành t u c a con ng i trong
quá trình u tranh, xây d ng, c i t o và phát tri n xã h i.
Trong m i th i k l ch s , v i nh ng ch
xã h i khác nhau, v n
CBXH
c nh n th c và th c hi n khác nhau, do v y, bên c nh nh ng
giá tr chung nh t nh, khó có m t quan ni m th ng nh t v CBXH, nh t
là trong b i c nh th gi i di n bi n a d ng và ph c t p, v i nhi u l i ích
và khuynh h ng chính tr khác bi t, th m chí i l p nhau nh hi n nay.
Có th nói, CBXH là m t v n không m i, nó
c t ra khi con ng i
bi t liên k t gây d ng nên xã h i loài ng i cho n ngày nay, song ây
l i là v n luôn có tính th i s , c n
c ti p t c nghiên c u, b sung và
phát tri n. Hi n nay, cùng v i m c tiêu phát tri n kinh t , hành trình c a
nhân lo i v n là hành trình tìm ki m, t o d ng nh ng giá tr CBXH, vì m t

th gi i hòa bình và th nh v ng, vì m i cá nhân v i nh ng l i ích chính
áng c n
c th a nh n và b o v .
n c ta, CBXH là m t trong n m thành t c a m c tiêu chung mà
chúng ta ph n
u trong s nghi p xây d ng ch ngh a xã h i
(CNXH) Dân giàu, n c m nh, dân ch , công b ng, v n minh .
ih i
XI (2011) c a
ng ã kh ng nh: Th c hi n có hi u qu ti n b và
công b ng xã h i, b o m an sinh xã h i trong t ng b c và t ng chính
sách phát tri n .
Trong nh ng n m i m i v a qua, cùng v i s phát tri n kinh t , v n
CBXH luôn
c t ra, gi i quy t và t
c nh ng thành t u quan
tr ng góp ph n nâng cao i s ng v t ch t và tinh th n c a nhân dân, gi
v ng n nh chính tr , xã h i; các c h i phát tri n
c m r ng cho
ông o nhân dân; l i ích t ng tr ng ngày càng l n và
c phân ph i
trên quy mô r ng Tuy nhiên, trong quá trình phát tri n kinh t th tr ng
(KTTT), bên c nh m t tích c c, còn không ít tiêu c c, nh h ng nghiêm
tr ng t i CBXH: s phân hóa giàu, nghèo quá m c gi a các t ng l p dân
c và gi a các vùng; tình tr ng th t nghi p, thi u vi c làm, tình tr ng b t


2

công trong phân b t li u s n xu t, phân b giá tr , b t công trong vi c t o

c h i h c t p, vi c làm cho ng i lao ng gia t ng, tr thành nh ng
v n
b c xúc, tác ng tiêu c c n tính ch t xã h i ch ngh a (XHCN)
c a s phát tri n, e d a n s n nh v chính tr - xã h i.
Trong i u ki n KTTT nh h ng XHCN, th c hi n CBXH luôn là
bài toán khó kh n t ra i v i quá trình phát tri n, b i l
bi n m c
tiêu ó thành hi n th c thì ph i có hàng lo t nh ng i u ki n khách quan
và ch quan c n thi t, ph i gi i quy t nhi u quan h a d ng và ph c t p
trên m i l nh v c c a i s ng xã h i - c bi t là quan h th ng không
d i u hòa gi a t ng tr ng kinh t (TTKT) và CBXH, gi a quy lu t
c nh tranh th tr ng cùng nh ng h qu tiêu c c c a nó v i m c tiêu xây
d ng xã h i lành m nh, ti n b . Trong c ch th tr ng, các vòng quay
l i nhu n luôn t o s b t công, do ó khó có th xác l p CBXH toàn di n.
Th c t cho th y, mu n thúc y TTKT, trong nhi u tr ng h p, chúng
ta ph i ch p nh n b t CBXH, nh ng tính ch t và gi i h n c a b t CBXH
là gì và n âu v.v.., là nh ng v n
r t m i. Ngay nh ng n c phát
tri n, ã tr i qua m t quá trình l ch s lâu dài v i bao s b t công xã h i
thì m i có th gi i quy t CBXH nh ng m c
nh t nh và còn nhi u
khó kh n, th thách... Trong nh ng th p k g n ây, nhi u n c trên th
gi i ã và ang ph i xem xét, i u ch nh l i mô hình phát tri n, k c
nh ng mô hình ã có m t th i
c xem là u vi t n i tr i nh mô hình
B c Âu v i nhà n c phúc l i, mô hình châu Âu i l c v i th tr ng xã
h i. Xét theo n i hàm, v n
kinh t c ng n m trong l nh v c xã h i,
nh ng không ph i lúc nào gi i quy t TTKT c ng ng ngh a v i vi c gi i
quy t v n CBXH.

Vì v y, hi u nh th nào v CBXH trong n n KTTT nh h ng
XHCN; làm th nào
m b o g n k t gi a phát tri n kinh t và CBXH
trong t ng b c và c quá trình phát tri n; vai trò c a Nhà n c trong vi c
qu n lý, i u ti t n n KTTT nh m th c hi n CBXH v.v.., là nh ng v n
quan tr ng, c p bách c n
c nh n th c và gi i quy t hi n nay n c ta.
T nh ng lý do trên, tác gi ã ch n tài: V n công b ng xã h i
trong i u ki n kinh t th tr ng nh h ng xã h i ch ngh a Vi t
Nam hi n nay làm Lu n án Ti n s Tri t h c.


3
2. M C ÍCH VÀ NHI M V C A LU N ÁN

2.1. M c ích c a lu n án
Trên c s nghiên c u, làm rõ nh ng v n
lý lu n c b n v CBXH
trong i u ki n KTTT nh h ng XHCN, lu n án phân tích th c tr ng và
gi i pháp nh m th c hi n t t CBXH trong i u ki n KTTT nh h ng
XHCN Vi t Nam hi n nay.
2.2. Nhi m v c a lu n án
- Làm rõ nh ng v n
lý lu n c b n v KTTT nh h ng XHCN
và CBXH.
- Khái quát nh ng v n
có tính qui lu t v th c hi n CBXH trong
i u ki n KTTT nh h ng XHCN.
- Phân tích th c tr ng và nh ng v n
t i v i vi c th c hi n

CBXH trong i u ki n KTTT nh h ng XHCN Vi t Nam hi n nay.
xu t nh ng gi i pháp ch y u nh m th c hi n t t CBXH trong
i u ki n KTTT nh h ng XHCN Vi t Nam hi n nay.
3.

IT

NG, PH M VI NGHIÊN C U C A LU N ÁN

3.1.
i t ng nghiên c u
Lu n án nghiên c u nh ng v n
có tính qui lu t và th c tr ng vi c
th c hi n CBXH trong i u ki n KTTT nh h ng XHCN Vi t Nam.
3.2. Ph m vi nghiên c u
Lu n án nghiên c u v n
CBXH trong i u ki n KTTT nh h ng
XHCN Vi t Nam th i k
i m i, t p trung t
i h i VIII (1996) n nay.
4. C

S

LÝ LU N VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

4.1. C s lý lu n
Lu n án v n d ng lý lu n ch ngh a Mác - Lênin, t t ng H Chí

Minh và quan i m c a
ng c ng s n Vi t Nam v CBXH và CBXH
trong i u ki n KTTT nh h ng XHCN;
Lu n án k th a k t qu nghiên c u c a các công trình khoa h c trong,
ngoài n c có liên quan.
4.2. Ph ng pháp nghiên c u
V n d ng t ng h p nh ng nguyên t c, ph ng pháp lu n c a ch
ngh a duy v t bi n ch ng và ch ngh a duy v t l ch s , các ph ng pháp
h th ng, lôgic, l ch s , phân tích, t ng h p và so sánh, v.v.
gi i quy t
nh ng nhi m v
t ra.


4
5. ÓNG GÓP M I C A LU N ÁN

- Góp ph n làm rõ tính quy lu t c a vi c th c hi n CBXH trong i u
ki n KTTT nh h ng XHCN Vi t Nam.
- Khái quát kinh nghi m th c hi n CBXH trong m t s mô hình
KTTT trên th gi i.
- Phân tích th c tr ng, nh ng v n
t ra và xu t nh ng gi i pháp
ch y u nh m th c hi n CBXH trong i u ki n KTTT nh h ng XHCN
Vi t Nam hi n nay.
6. Ý NGH A C A LU N ÁN

6.1. Ý ngh a lý lu n
Lu n án có th dùng làm tài li u tham kh o cho vi c nghiên c u, gi ng
d y, h c t p trong các ngành khoa h c xã h i và nhân v n.

6.2. Ý ngh a th c ti n
Lu n án làm c s cho công tác qu n lý xã h i, xây d ng và th c hi n
các chính sách nh m m b o CBXH trong i u ki n KTTT nh h ng
XHCN n c ta hi n nay.
7. K T C U C A LU N ÁN

Ngoài ph n m
ch ng, 13 ti t.

u, k t lu n và tài li u tham kh o, lu n án g m 4

Ch ng 1
T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U
1.1. NH NG CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U V KINH T TH TR
NH H
NG XÃ H I CH NGH A VI T NAM

NG

Trong cu n sách M t s v n
v kinh t th tr ng nh h ng
XHCN Vi t Nam do V
ình Bách ch biên, Nxb Chính tr qu c gia,
Hà N i (2004), các tác gi ã khái quát lý lu n v KTTT và KTTT nh
h ng XHCN Vi t Nam, so sánh tính th ng nh t và tính c thù gi a
KTTT Vi t Nam và KTTT nhi u n c trên th gi i; phân tích nh ng
nhân t và ng l c thúc y s phát tri n c a KTTT, t
ó
xu t
nh ng quan i m và gi i pháp ch y u

xây d ng n n KTTT nh
h ng XHCN Vi t Nam. Bài vi t: Ti p t c hoàn thi n th ch kinh t
th tr ng nh h ng XHCN Vi t Nam Ngô Quang Minh, T p chí Lý


5

lu n chính tr , s 5/2008; cu n sách Hoàn thi n th ch kinh t th
tr ng nh h ng xã h i ch ngh a do inh V n Ân ch biên, Nxb
Chính tr qu c gia, Hà N i 2008, ã phân tích các b ph n c b n c a th
ch KTTT, khái quát nh ng thành t u và h n ch t ó
xu t nh ng
gi i pháp ch y u ti p t c hoàn thi n th ch KTTT n c ta. Tác gi
Nguy n Gia Th trong bài vi t M i quan h gi a kinh t th tr ng và
nh h ng XHCN trong th i k quá
lên CNXH n c ta , T p chí
Tri t h c, s 253, tháng 6.2012, ã t p trung phân tích m i quan h bi n
ch ng gi a KTTT và nh h ng XHCN trong th i k quá
lên CNXH,
t oc s
nh h ng cho vi c xây d ng và hoàn thi n n n KTTT nh
h ng XHCN n c ta hi n nay.
1.2. NH NG CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U V CÔNG B NG XÃ H I

n c ngoài, tác gi David Miller, trong cu n Principles of social
juctice , Harvard University press, 2001; các tác gi Matthew Clayton và
Andrew Williams trong cu n Social justice , Blackwell publishing Ltd
(2004); Ira C.Colby, Catherine N.Dulmus, Karen M.Sowers trong cu n
sách Social work and social policy: advancing the principles of economic
and social justice , Hoboken: John Wiley & Son press (2013) ã h th ng

hóa các quan i m v CBXH trong th i k c n, hi n i; ch ra n i dung,
nguyên t c, i u ki n th c hi n CBXH hi n nay.
trong n c, trong K y u h i th o qu c t "Công b ng xã h i, trách
nhi m xã h i và oàn k t xã h i, c a Vi n Khoa h c xã h i Vi t Nam, Hà
N i, n m 2007, các tác gi ã bàn v CBXH trên các ph ng di n khác
nhau nh tri t h c, chính tr h c, xã h i h c v.v..; Lê H u T ng trong bài
vi t M t s v n
lý lu n và th c ti n xung quanh vi c th c hi n công
b ng xã h i Vi t Nam hi n nay , T p chí Tri t h c s 1/2008, ã nêu và
phân tích hàng lo t nh ng v n lý lu n và th c ti n c p bách xoay quanh
ch
CBXH. Tác gi Nguy n Minh Hoàn, trong cu n sách Công b ng
xã h i trong ti n b xã h i , Nxb Chính tr qu c gia, Hà N i, 2009 ã ch
ra v trí, vai trò c a CBXH trong ti n b xã h i và i n khái quát CBXH
v i t cách là ng l c c a ti n b xã h i và CBXH v i t cách là th c
o v m t xã h i c a ti n b xã h i. Bùi
i D ng, trong cu n Công
b ng trong phân ph i, c s
phát tri n b n v ng , Nxb Chính tr qu c
gia, Hà N i, 2012, ã phân tích vai trò, ý ngh a c a CBXH trong vi c m


6

b o không ch l i ích c a các cá nhân, các nhóm xã h i mà còn là l i ích
chung c a toàn xã h i.
1.3. NH NG CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U V TH C HI N CÔNG
B NG XÃ H I TRONG I U KI N KINH T TH TR
NG
NH

H
NG XÃ H I CH NGH A VI T NAM

- Nh ng công trình nghiên c u v c s lý lu n c a vi c th c hi n
công b ng xã h i trong i u ki n kinh t th tr ng nh h ng xã h i ch
ngh a Vi t Nam.
Trong cu n Hi n i hóa xã h i vì m c tiêu công b ng xã h i Vi t
Nam hi n nay , do L ng Vi t H i ch biên, Nxb Chính tr qu c gia, Hà
N i, 2008, các tác gi ã nêu lên và lý gi i hàng lo t nh ng quan i m m i
xung quanh lý lu n v th c hi n CBXH n c ta hi n nay nh : v n
phân hóa giàu, nghèo; v n b t công, b t bình ng xã h i trong i u ki n
KTTT v.v..Cu n sách Nh ng v n
lý lu n c b n v công b ng xã h i
trong i u ki n n c ta hi n nay c a Ph m Th Ng c Tr m (ch biên), Nxb
Khoa h c xã h i, Hà N i, 2009, nêu lên nh ng nguyên t c ph ng pháp
lu n c b n trong nh n th c và th c hi n CBXH n c ta.
Huy trong
bài vi t M t s v n
c n quan tâm trong vi c gi i quy t m i quan h
gi a t ng tr ng kinh t và phát tri n v n hóa, th c hi n ti n b và công
b ng xã h i (T p chí Tri t h c s 12/2009) ã phân tích 6 v n b c xúc
trong vi c gi i quy t m i quan h gi a t ng tr ng kinh t , phát tri n v n
hóa, th c hi n CBXH n c ta hi n nay, ó là: ph i quan tâm t i th c
tr ng kinh t , chính tr , xã h i và v n hóa c a t n c trong m i t ng
quan v i các n c khác; ph i chú ý t i t duy g n v i l i ích; v n
gia
t ng dân s và các h l y c a nó; v n giáo d c; v n c ch th tr ng.
M t s lu n v n, lu n án
c pt iv n
CBXH trong th i k

i
m i, h i nh p qu c t hi n nay; vai trò c a Nhà n c trong vi c th c hi n
nhi m v này nh : Th c hi n công b ng xã h i trong i u ki n kinh t th
tr ng nh h ng xã h i ch ngh a Vi t Nam hi n nay , lu n v n Th c
s Tri t h c c a Tr ng ình Kh ng, n m 2008; Vai trò c a Nhà n c
i v i vi c th c hi n công b ng xã h i trong i u ki n kinh t th tr ng
nh h ng XHCN n c ta hi n nay , Lu n án Ti n s Chính tr h c c a
Võ Th Hoa, n m 2010; Vai trò c a Nhà n c trong vi c th c hi n
CBXH Vi t Nam th i k h i nh p qu c t , Lu n án Ti n s Tri t h c c a
Vi Th H ng Lan, n m 2012. Các tác gi ã nêu lên các khái ni m
CBXH, bình ng xã h i; phân tích c s lý lu n c a vi c th c hi n


7

CBXH trong i u ki n KTTT nh h ng XHCN n c ta; vai trò c a
Nhà n c trong vi c th c hi n CBXH n c ta hi n nay v.v..
- Nh ng công trình nghiên c u v th c tr ng và gi i pháp th c hi n
công b ng xã h i trong i u ki n kinh t th tr ng nh h ng xã h i ch
ngh a Vi t Nam.
Cu n sách Quan h gi a t ng tr ng kinh t và công b ng xã h i
Vi t Nam th i k
i m i - v n và gi i pháp c a Nguy n Th Nga (Ch
biên), Nxb Lý lu n chính tr , Hà n i 2007; Cu n T ng tr ng kinh t và
ti n b ,công b ng xã h i Vi t Nam do Hoàng
c Thân và inh Quang
Ty ch biên, Nxb Chính tr qu c gia, Hà N i, 2010, các tác gi ã nêu lên
nh ng thành t u c b n v t ng tr ng kinh t và CBXH n c ta th i k
i m i, ng th i, các tác gi c ng ã a ra nh ng c nh báo v xu
h ng không ng thu n, thi u b n v ng gi a t ng tr ng kinh t và

CBXH, trên c s ó, nêu lên nh ng gi i pháp ch y u nh m g n k t h p
lý gi a phát tri n kinh t và ti n b , CBXH n c ta hi n nay.
Tác gi
Huy trong bài vi t Công b ng xã h i Vi t Nam: Nh n
di n và gi i pháp th c hi n (T p chí Tri t h c s 5/2008) ã a ra và
phân tích b n th i k th c hi n CBXH Vi t Nam t tr c Cách m ng
tháng Tám n nay. Trên c s ó, tác gi ã xu t m t s gi i pháp ch
y u th c hi n CBXH n c ta. Cu n Hi n i hóa xã h i vì m c tiêu
công b ng xã h i Vi t Nam hi n nay , do L ng Vi t H i ch biên, Nxb
Chính tr qu c gia, Hà N i, 2008, các tác gi ã ã lý gi i CBXH g n v i
ti n trình hi n i hóa, trên c s ó, khái quát 3 nhóm gi i pháp c b n
nh m y nhanh ti n trình hi n i hóa xã h i vì m c tiêu CBXH n c
ta hi n nay ó là: phát tri n toàn di n KTTT nh h ng XHCN; xây d ng
và th c thi y
các chính sách xã h i; nâng cao vai trò c a Nhà n c
trong ti n trình hi n i hóa vì m c tiêu CBXH.
1.4. ÁNH GIÁ CHUNG CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U LIÊN
QUAN VÀ NH H
NG NGHIÊN C U C A
TÀI

1.4.1. ánh giá chung các công trình nghiên c u liên quan n tài
- Các công trình ã kh c h a nh ng nét chung nh t v KTTT và KTTT
nh h ng XHCN d i nhi u góc , m c
khác nhau, tuy nhiên, còn
nhi u n i dung quan tr ng ch a
c lý gi i y
nh vai trò, ph ng
th c v n ng và s chi ph i c a các quy lu t KTTT i v i i s ng kinh
t - xã h i c a t n c; c c u s h u và c c u thành ph n kinh t , vai

8

trò c a ch
o c a kinh t nhà n c, kinh t t p th ; vai trò ng l c c a
thành ph n kinh t t nhân trong n n KTTT, v.v..
- Các công trình nghiên c u v CBXH ã b c u xây d ng c s lý
lu n v CBXH, tuy nhiên, còn nhi u v n
t ra c n ti p t c nghiên c u
nh : n i dung, tính ch t c a CBXH; v n công b ng v c h i, i u ki n
phát tri n; s phân bi t gi a công b ng và bình ng xã h i v.v..
- V n th c hi n CBXH trong i u ki n KTTT nh h ng XHCN
n c ta ã
c c p t ng i phong phú, tuy nhiên, ch a có công trình
nào làm rõ nh ng mâu thu n c b n c n ph i gi i quy t nh m phát tri n
KTTT và th c hi n CBXH n c ta hi n nay.
1.4.2. nh h ng nghiên c u c a
tài
- Th nh t, ti p t c nghiên c u nh ng v n
lý lu n v CBXH trong
i u ki n KTTT nh h ng XHCN.
- Th hai, làm rõ th c tr ng và nh ng v n
t ra i v i vi c th c
hi n CBXH trong i u ki n KTTT nh h ng XHCN Vi t Nam hi n nay.
- Th ba, xu t nh ng gi i pháp ch y u th c hi n CBXH trong i u
ki n KTTT nh h ng XHCN Vi t Nam trong th i gian t i.
Ch ng 2
NH NG V N
LÝ LU N CHUNG V CÔNG B NG XÃ H I

TRONG I U KI N KINH T TH TR
NG NH H
NG
XÃ H I CH NGH A
2.1. NH N DI N KINH T TH TR
NGH A VÀ CÔNG B NG XÃ H I

NG

NH H

NG XÃ H I CH

2.1.1. Quan ni m v kinh t th tr ng và kinh t th tr ng nh
h ng xã h i ch ngh a
2.1.1.1. Quan ni m v kinh t th tr ng
Kinh t th tr ng là kinh t hàng hóa giai o n phát tri n cao, tr
thành hình thái kinh t ph bi n, chi ph i n n s n xu t xã h i, trong ó
toàn b các y u t
u vào và
u ra c a s n xu t u thông qua th
tr ng. Nói cách khác, KTTT là m t quy nh quá trình v n ng và phát
tri n c a n n KTTT. KTTT có nh ng c ki u t ch c kinh t - xã h i, mà
ó, các lo i th tr ng chi ph i m nh m và quy t nh vi c s n xu t
hàng hóa; quan h hàng - ti n và các quy lu t giá tr , quy lu t cung c u,
quy lu t c nh tranh v.v là nh ng quy lu t kinh t c b n tr ng ph bi n


9

ó là: tôn tr ng tính c l p trong s n xu t, kinh doanh c a các ch th
kinh t ; ho t ng s n xu t kinh doanh ph i theo yêu c u c a th tr ng;
t n t i a d ng các thành ph n kinh t , có s i u ti t c a nhà n c
nh ng m c
khác nhau; òi h i s
ng b các y u t th tr ng.
2.1.2.2. Quan ni m v kinh t th tr ng nh h ng xã h i ch ngh a
Kinh t th tr ng nh h ng XHCN là ph ng th c t ch c kinh t xã h i v a d a trên nh ng quy lu t và nguyên t c chung c a KTTT, v a
d a trên nh ng nguyên t c và b n ch t XHCN. KTTT nh h ng XHCN
có hai nhóm nhân t c b n cùng t n t i, k t h p và b sung cho nhau. ó
là nhóm nhân t c a KTTT và nhóm nhân t c a xu h ng m i ang v n
ng, phát tri n theo nh h ng XHCN. KTTT nh h ng XHCN mang
nh ng c tr ng c b n ó là: h ng t i phát tri n l c l ng s n xu t hi n
i g n li n v i xây d ng quan h s n xu t m i XHCN, th c hi n m c tiêu
dân giàu, n c m nh, dân ch , công b ng, v n minh; là n n kinh t t n t i
a d ng các thành ph n kinh t và hình th c s h u, trong ó thành ph n
kinh t và s h u Nhà n c gi vai trò n n t ng; là n n kinh t có s qu n
lý c a Nhà n c XHCN; t ng tr ng kinh t i ôi v i th c hi n ti n b ,
CBXH, phát tri n v n hóa, y t , giáo d c và b o v môi tr ng; gi i quy t
t t các v n
xã h i vì m c tiêu phát tri n con ng i; là n n kinh t th c
hi n a d ng hóa các hình th c phân ph i.
2.1.2. Quan ni m v công b ng xã h i
Trong l ch s t t ng nhân lo i, v n
CBXH luôn
c quan tâm
nghiên c u d i nhi u góc
khác nhau. M c dù có nh ng thành công
nh t nh, nh ng do h n ch b i l p tr ng giai c p c ng nh y u t th i
i, ph n l n các nhà t t ng trong l ch s m i ch d ng l i vi c khái

quát d i d ng lý t ng v CBXH; ch a ch rõ
c vai trò, b n ch t,
ph ng th c, i u ki n và l c l ng
th c hi n CBXH. Trên c s
ph ng pháp duy v t bi n ch ng, ch ngh a Mác - Lênin ã a ra quan
ni m úng n v th c ch t, vai trò c a CBXH c ng nh các gi i pháp
th c hi n nó trong i s ng xã h i. K th a và v n d ng sáng t o ch
ngh a Mác - Lênin, H Chí Minh ã khái quát lý lu n v CBXH v a sâu
s c trong c t lõi khoa h c, v a gi n d , hàm súc. CBXH g n bó h u c v i
nhi m v gi i phóng dân t c và xây d ng CNXH, vì m c tiêu gi i phóng
dân t c và gi i phóng con ng i; CBXH g n v i phát tri n kinh t và phát
tri n xã h i, là trách nhi m ng, Nhà n c và toàn xã h i.


10

Hi n nay, khái ni m CBXH
c
c p phong phú, d i nhi u góc
ti p c n khác nhau. C n c vào ph ng di n nghiên c u, m c tiêu,
nhi m v c a lu n án, tác gi cho r ng, CBXH là m t ph m trù l ch s ,
ph n ánh m i quan h gi a ng i v i ng i trên t t c các l nh v c c a
i s ng xã h i, trong ó b o m s t ng x ng gi a ph m ch t và n ng
l c v i c h i và i u ki n phát tri n, gi a ngh a v và quy n l i, gi a
c ng hi n và h ng th , phù h p v i kh n ng hi n th c c a xã h i.
CBXH th hi n khát v ng c a con ng i và là m c tiêu, ng l c c a s
phát tri n xã h i.
V i quan ni m trên, CBXH có nh ng c tr ng c b n sau:
- Công b ng xã h i là m t ph m trù l ch s : CBXH ph n ánh quan h
gi a ng i v i ng i xung quanh v n

l i ích. S phân ph i l i ích
trong m i ch
xã h i luôn ch u tác ng b i i u ki n kinh t - xã h i
và các hình thái ý th c xã h i nh ý th c chính tr , o c, v n hóa c a xã
h i trong t ng giai o n l ch s nh t nh. Do v y CBXH luôn có tính l ch
s .
m i giai o n l ch s khác nhau, CBXH
c nhìn nh n và gi i
quy t khác nhau.
- V b n ch t, CBXH là s t ng x ng gi a ph m ch t và n ng l c
v i c h i và i u ki n phát tri n, gi a ngh a v và quy n l i, gi a c ng
hi n và h ng th phù h p v i kh n ng hi n th c c a xã h i.
- V n i dung, CBXH có n i dung phong phú, tuy nhiên có th khái
quát hai n i dung chính, ó là công b ng v c h i, i u ki n phát
tri n và công b ng trong phân ph i. Công b ng v c h i, i u ki n
phát tri n là vi c t o cho m i ng i ti p c n phù h p các c h i, i u
ki n phát tri n, thông qua ó, phát huy m i n ng l c c a mình, c ng
hi n tích c c, có hi u qu ; ng th i, h ng th m t cách t ng x ng
v i k t qu c a s c ng hi n ó. Công b ng trong phân ph i là n i
dung ch y u c a CBXH. B i vì, trong xã h i, vi c l a ch n các hình
th c phân ph i khác nhau s quy t nh tính ch t và m c
th c hi n
CBXH khác nhau, i u này ph thu c vào b n ch t kinh t , chính tr xã h i c ng nh i u ki n, n ng l c th c t c a các n c trong các giai
o n l ch s khác nhau.
- Công b ng xã h i mang tính toàn di n trên các l nh v c kinh t ,
chính tr , v n hóa, xã h i trên c s
m b o s t ng x ng gi a vi c t o
ra và phân ph i các l i ích xã h i.

11

- Công b ng xã h i là khát v ng l n lao c a con ng i nh m th a mãn
nh ng nhu c u v t ch t và tinh th n, do v y, CBXH v a là m c tiêu, v a là
ng l c c a s phát tri n xã h i.
Khái ni m CBXH không tách r i v i khái ni m bình ng xã h i, do
ó c n ph i nghiên c u hai khái ni m này trong m i quan h v i nhau.
Bình ng là khái ni m ch s b ng nhau, ngang nhau gi a cá nhân
hay các nhóm xã h i v m t hay m t s ph ng di n nh t nh, còn
CBXH là s ngang b ng nhau gi a ng i v i ng i trên ph ng di n
c ng hi n và h ng th . Công b ng và bình ng là hai khái ni m giao
nhau. Bình ng có khía c nh công b ng (nh s bình ng v quy n và
ngh a v công dân; bình ng trong h ng th
nh ng ng i có lao
ng, óng góp ngang nhau), nh ng c ng có khía c nh không công b ng
nh s phân ph i bình quân. Trong công b ng v a có bình ng, v a có
b t bình ng, cái mà xã h i th a nh n là công b ng thì không nh t thi t
ph i là s bình ng và s b t bình ng không ph i lúc nào c ng ng
ngh a v i b t công.
Trên c s lý lu n v KTTT nh h ng XHCN và CBXH, tác gi
khái quát quan ni m v công b ng xã h i trong i u ki n KTTT nh
h ng XHCN nh sau:
Công b ng xã h i trong i u ki n kinh t th tr ng nh h ng xã h i
ch ngh a là công b ng xã h i có m c , công b ng có th a nh n b t
công trong gi i h n; là công b ng xã h i
c th c hi n t ng x ng v i
t ng tr ng kinh t và ti n b xã h i; là công b ng xã h i
c th c hi n
t ng b c, trong t ng chính sách và trong su t quá trình phát tri n; công
b ng xã h i là m c tiêu, ng l c và là th c o ánh giá trình

c an n
kinh t th tr ng nh h ng xã h i ch ngh a.
2.2. TÍNH QUI LU T V VI C TH C HI N CÔNG B NG XÃ H I TRONG
I U KI N KINH T TH TR NG NH H NG XÃ H I CH NGH A

2.2.1. Công b ng xã h i trong i u ki n kinh t th tr ng nh
h ng xã h i ch ngh a là công b ng có m c , công b ng có th a
nh n b t công trong gi i h n
Theo quan i m c a ch ngh a Mác - Lênin, n i dung ch y u quy t
nh CBXH là ch
phân ph i l i ích trong xã h i. các xã h i khác nhau,
ph ng th c phân ph i l i khác nhau, do ch
s h u khác nhau v t li u


12

s n xu t quy nh. i u này c ng có ngh a, n u v n còn s khác bi t trong
quan h s h u i v i t li u s n xu t thì v n còn tình tr ng b t công và b t
bình ng xã h i. Vi t Nam hi n nay ang trong th i k quá
lên CNXH,
t n t i a d ng các hình th c s h u, i t ng s h u c ng a d ng ã quy
nh quan h phân ph i thu nh p a d ng. Có nh ng phân ph i thông qua lao
ng, có nh ng phân ph i không thông qua lao ng. K t qu là có ng i
thu nh p cao, có ng i thu nh p th p; có ng i
c h ng th m t cách
t ng x ng v i nh ng óng góp c a h , và ng c l i, c ng có nh ng ng i
ch a
c h ng th m t cách t ng x ng. Rõ ràng là, không th kh c ph c
c ngay m i s b t công xã h i, ho c òi h i th c hi n ngay l p t c m t

s công b ng tuy t i, hoàn h o. i u ó ch có th là k t qu c a m t quá
trình lâu dài,
c th c hi n t ng b c trên c s phù h p v i trình
phát
tri n c a xã h i. Nói cách khác, trong quá trình phát tri n xã h i, chúng ta
bu c ph i ch p nh n b t công xã h i trong gi i h n nh t nh. Tuy nhiên
chúng ta không th
chúng ngày càng gia t ng ph bi n, làm thay i b n
ch t c a quan h kinh t - xã h i, hình thành ch
xã h i b t công. Quá
trình chuy n i c ch t t p trung, bao c p sang KTTT bên c nh nh ng
y u t tích c c, còn không ít nh ng y u t t phát, c quy n, l ng o n, vô
chính ph . Chúng ta c n ph i ch
ng, tích c c u tranh, kh c ph c nh ng
h n ch , tiêu c c xã h i ó. Có nh v y CBXH m i t ng b c
c thi t l p
và b o m, b t công xã h i m i
c kh c ph c.
2.2.2. Công b ng xã h i trong i u ki n kinh t th tr ng nh
h ng xã h i ch ngh a là th c hi n s g n k t gi a t ng tr ng kinh
t v i ti n b , công b ng xã h i
Trong n n KTTT nh h ng XHCN, t ng tr ng kinh t , ti n b và
CBXH là m t ch nh th th ng nh t h u c . T ng tr ng kinh t làm ti n
v t ch t c n thi t th c hi n CBXH. T ng tr ng kinh t làm gia t ng
c h i và i u ki n phát tri n cho ng i lao ng, c bi t là nh ng ng i
nghèo, nh ng ng i g p khó kh n ti p c n các c h i phát tri n s n xu t,
kinh doanh và h ng th
c t thành qu c a t ng tr ng kinh t . Nh
có t ng tr ng kinh t cao, Nhà n c có s c m nh v t ch t th c hi n t t
các chính sách xã h i, hình thành và tri n khai các ch ng trình h tr v t

ch t, tài chính cho các vùng, các a ph ng khó kh n phát tri n k t c u h
t ng kinh t , xã h i c b n v.v..


13

chi u tác ng tr l i, ti n b , CBXH s t o ng l c thúc y t ng
tr ng kinh t và quan tr ng h n m b o cho t ng tr ng kinh t n nh,
b n v ng. CBXH
c th c hi n s thu hút r ng rãi m i ng i tham gia
tích c c vào các ho t ng kinh t , m b o môi tr ng c nh tranh lành
m nh cho các thành ph n kinh t , các ch th s n xu t kinh doanh.
Trong giai o n hi n nay, quan h g n k t gi a t ng tr ng kinh t và
ti n b , CBXH ngày càng
c th gi i nh n th c rõ h n. M i quan h này
th c ra ã n m trong n i hàm c a phát tri n b n v ng, b i vì, theo quan ni m
m i, phát tri n b n v ng g m ba tr c t quy nh l n nhau, ó là phát tri n
kinh t b n v ng, phát tri n xã h i b n v ng và b o v môi tr ng.
2.2.3. Công b ng xã h i
c th c hi n trong t ng b c, t ng
chính sách và trong su t quá trình phát tri n c a kinh t th tr ng
nh h ng xã h i ch ngh a
Kinh t th tr ng bên c nh m t tích c c, c ng luôn tác ng tiêu c c
i v i quá trình th c hi n CBXH. KTTT t nó, luôn có xu h ng v n
ng t phát d i s tác ng khách quan c a các quy lu t th tr ng.
Trong m i n n KTTT u khó tránh kh i m c
nào ó, s n y sinh
nh ng hi n t ng, nh ng quá trình n m ngoài t m ki m soát c a con
ng i, trong ó có th k
n nh n n kh ng ho ng, th t nghi p, phân hóa

giàu nghèo, l m phát, b t công xã h i, ô nhi m môi tr ng v.v..
Kinh t th tr ng t o ra nh ng h n ch , tiêu c c, nh ng KTTT l i
luôn t ra yêu c u và là ph ng th c
gi i quy t nh ng h qu ó.
n c ta, xu t phát t m c tiêu, nh h ng XHCN, trong t ng b c c ng
nh toàn b quá trình phát tri n c a KTTT ph i luôn g n v i vi c gi i
quy t CBXH. M c dù trình
phát tri n c a KTTT n c ta còn t ng
i th p, cùng v i xu th t ng tr ng kinh t nhanh, d n t i xu t hi n
nhi u nh ng hi n t ng tiêu c c, b t công xã h i, nh ng chúng ta không
th phó m c cho KTTT t i u ti t, mà ng c l i ph i ch
ng i u ti t
h ng KTTT phát tri n lành m nh, v a thúc y kinh t , v a gi i quy t
nh ng v n
xã h i. Càng khó kh n, càng ph i th c hi n CBXH, b i vì,
khi kinh t - xã h i còn nhi u khó kh n, khuynh h ng t phát c a KTTT
càng b c l rõ. N u KTTT t nó i u ti t s làm cho kho ng cách, phân
hóa giàu nghèo ngày càng l n. Cùng v i nó, tình tr ng c nh tranh không


14

lành m nh, c quy n, n n quan liêu, tham nh ng, vi ph m pháp lu t s
ngày càng có khuynh h ng gia t ng. Th c thi CBXH là gi i pháp c n b n
kh c ph c tình tr ng này.
S

2.3. KINH NGHI M TH C HI N CÔNG B NG XÃ H I TRONG M T
MÔ HÌNH KINH T TH TR
NG TRÊN TH GI I

2.3.1. Kinh nghi m th c hi n công b ng xã h i trong mô hình kinh
t th tr ng t do
M là qu c gia tiêu bi u cho mô hình này v i quan i m ch
o là
t ng tr ng kinh t
i l p v i CBXH. Th c ti n phát tri n c a các n c
theo mô hình KTTT t do ã ch ng minh nh ng ngh ch lý c b n c a
quan i m trên. N n kinh t t ng tr ng cao, nh ng a s dân c nghèo,
hàng hóa s n xu t ra không tiêu th
c d n n s n xu t b ình tr ,
b t c. M c dù chính ph M ã có c g ng th c hi n các chính sách
phúc l i và b o m xã h i nh
ra các ch ng trình phi u th c ph m,
h tr ng i nghèo, tr giúp y t , nhà , b o hi m xã h i, th t
nghi p, nh ng ó ch là s i u ph i m t ph n nh trong t ng giá tr
l i nhu n do xã h i t o ra, và nh ng ng i nghèo c ng ch
c h ng
m t ph n r t nh .
B n ch t c a KTTT t do là phó m c cho th tr ng t i u ti t.
KTTT t do ã th a nh n b t công xã h i không gi i h n, nh m gia t ng
t i a l i ích c a gi i ch t b n và y ng i lao ng t i tình tr ng ói
nghèo, b n cùng hóa, d n t i kinh t kh ng ho ng; xã h i lu n n ch a
xung t. ây là i u chính nh ng nhà t s n c ng nh n ra và th c hi n
vi c chuy n sang mô hình kinh t th tr ng xã h i.
2.3.2. Kinh nghi m th c hi n công b ng xã h i trong mô hình kinh
t th tr ng xã h i
Khác v i mô hình M và các n c t b n khác, Th y i n và các
n c B c Âu, nhà n c tham gia tích c c vào i s ng kinh t - xã h i
nh m t o ra m t xã h i th nh v ng và m t nhà n c phúc l i toàn dân.

Nhà n c ch
ng i u ti t thu nh p, thu h p kho ng cách thu nh p gi a
các t ng l p dân c thông qua thu và h th ng b o hi m. Vi c k t h p
gi a KTTT v i s h u t nhân v t li u s n xu t, m r ng phúc l i xã
h i, ã t o ra hi u qu phát tri n kinh t - xã h i cao.


15

Tuy nhiên,
th c hi n các ch ng trình xã h i c a chính ph và cân
b ng múc thu nh p c a các t ng l p dân c , chính ph Th y i n ã áp d ng
chính sách thu thu cao, t p trung vào nh ng ng i có thu nh p cao. Thu cao,
cùng v i phúc l i xã h i l n, d n n s ông ng i dân d l m d ng các tr
c p xã h i. Các ch t b n tìm cách u t ra n c ngoài
tránh thu thu
nh p, d n n th t thu ngân sách ngày càng l n. Kinh t Th y i n ã có lúc
lâm vào suy thoái. Chính ph Th y i n ã ph i liên t c th c hi n vi c c t
gi m các kho n phúc l i xã h i, nh m duy trì s t n t i c a n n kinh t .
Nh v y, mô hình KTTT xã h i Th y i n và các n c B c Âu có
nhi u u i m i v i vi c th c hi n CBXH, song, xét n cùng, ó c ng
không ph i là CBXH th c s và b n v ng.
2.3.3. Kinh nghi m th c hi n công b ng xã h i trong mô hình kinh
t th tr ng xã h i ch ngh a Trung Qu c
Trong công cu c c i cách, Trung Qu c t tr ng tâm phát tri n kinh
t ,t ót oc s
th c hi n CBXH. Trong 35 n m qua, Trung Qu c ã
kiên trì, nh t quán th c hi n ch tr ng xây d ng KTTT xã h i ch ngh a,
duy trì t c
t ng tr ng nhanh, t ng b c th c hi n CBXH v i m c

tiêu u tiên hi u qu , chi u c công b ng, ti n t i cùng giàu có và t
c nh ng thành t u to l n: t c
t ng tr ng kinh t c ng nh m c thu
nh p bình quân u ng i không ng ng nâng cao. V m t xã h i, thông
qua các chính sách phân ph i thu nh p, chính sách phúc l i, b o hi m xã
h i, l i ích c a ông o nhân dân ngày càng
c b o m.
Tuy nhiên, Trung Qu c hi n nay ang ph i
ng u v i nh ng th
thách không nh . Do t p trung cao cho t ng tr ng kinh t , nên các v n
xã h i không
c gi i quy t hi u qu và t ng x ng d n n tình tr ng
phân t ng xã h i; kho ng cách phát tri n gi a các vùng, mi n ngày càng
y xa thêm. Hi n nay, Trung Qu c ã chú tr ng kh c ph c các mâu thu n
gi a t ng tr ng kinh t và b t công xã h i t ng cao và t
c nh ng
thành t u to l n. Tuy nhiên, nh ng khó kh n, th thách mà Trung Qu c
ang ph i i m t v n h t s c to l n.
Thông qua kh o sát các lý thuy t và th c ti n th c hi n CBXH trong
i u ki n KTTT m t s mô hình tiêu bi u, có th khái quát nh ng bài
h c kinh nghi m ch y u nh sau:


16

Th nh t, mu n phát tri n b n v ng, ph i y m nh t ng tr ng kinh
t g n v i gi i quy t CBXH. Các chính sách kinh t và chính sách xã h i
luôn ph i th ng nh t, v n ng cùng chi u vì m c tiêu chung.
Th hai, Nhà n c có vai trò to l n trong vi c qu n lý, i u ti t n n
KTTT. KTTT càng phát tri n hi n i, vai trò c a nhà n c càng ph i

c kh ng nh và phát huy.
Th ba, m i chi n l c phát tri n c a m i qu c gia u ph i h ng t i
con ng i, vì l i ích chân chính c a con ng i; ph i m b o hài hòa trong
t ng quan l i ích c a các cá nhân, nhóm xã h i và toàn xã h i.
Ch ng 3
TH C HI N CÔNG B NG XÃ H I TRONG I U KI N KINH T
TH TR
NG NH H
NG XÃ H I CH NGH A VI T NAM
- TH C TR NG VÀ NH NG V N
T RA
3.1. TH C TR NG TH C HI N CÔNG B NG XÃ H I TRONG I U
KI N KINH T TH TR
NG
NH H
NG XÃ H I CH NGH A
VI T NAM

3.1.1. Nh ng thành t u t
c
Trên c s
i m i, t ng b c nh n th c phù h p v CBXH trong
i u ki n KTTT nh h ng XHCN, cho n nay, chúng ta ã t
c
nh ng thành t u to l n trong th c hi n CBXH, ó là: m b o công b ng
trong s n xu t kinh doanh c a các ch th kinh t ; phân ph i các ngu n l c
và phân ph i thu nh p theo h ng m b o CBXH trong t ng b c và c
quá trình phát tri n; gi i quy t các chính sách xã h i theo h ng g n t ng
tr ng kinh t v i công b ng, ti n b xã h i, t o c h i và i u ki n phát
huy vai trò, n ng l c c a ng i lao ng.

t
c nh ng thành t u ó,
do nhi u nguyên nhân, trong ó nguyên nhân quan tr ng nh t là, trong th i
gian qua ng và Nhà n c ta ã có nh ng quan i m,
ng l i và chính
sách pháp lu t phù h p, ng viên, khai thác, phát huy m nh m ngu n l c
trong nhân dân gi i quy t nh ng m c tiêu, nhi m v
t ra. Bên c nh ó,
ph i k
n nguyên nhân khách quan xu t phát t chính nh ng thành t u


17

t
c trong s nghi p i m i t n c. Kinh t t ng tr ng, c c u
kinh t b c u chuy n d ch theo h ng công nghi p hi n i; ch t l ng
ngu n nhân l c ngày càng gia t ng,
ang t o nh ng c h i và i u ki n
tích c c cho m i ng i dân phát huy t t vai trò, n ng l c c ng hi n và
h ng th nh ng thành qu lao ng xã h i trên c s nguyên t c công
b ng và bình ng xã h i.
3.1.2. Nh ng h n ch
Th c hi n CBXH n c ta hi n nay còn nh ng h n ch , khó kh n
ch y u nh sau: tình tr ng phân bi t i x gi a các thành ph n kinh t
ch a
c kh c ph c, d n t i b t công xã h i ch a
c y lùi; phân
ph i ngu n l c và phân ph i thu nh p cho ng i lao ng còn khá nhi u
b t c p, gây b t công xã h i; còn nhi u khó kh n trong vi c k t h p gi a

t ng tr ng kinh t v i th c hi n CBXH; c bi t là tình tr ng tham
nh ng, lãng phí các t n n xã h i có chi u h ng gia t ng và di n bi n
ph c t p.
Nguyên nhân ch y u d n t i h n ch
i v i vi c th c hi n CBXH
n c ta hi n nay là:
- Nguyên nhân khách quan: Chúng ta ang th c hi n s nghi p i
m i trong i u ki n KTTT nh h ng XHCN còn nhi u i u m i m ,
ch a có ti n l trong l ch s , do v y, nh ng khó kh n, th thách t ra h t
s c to l n. Trình
phát tri n kinh t - xã h i n c ta còn t ng i
th p. Nguy c t t h u xa h n v kinh t v n ang là nguy c th ng tr c.
H th ng th ch KTTT còn không ít h n ch , khi m khuy t, do v y
nh ng tác ng, nh h ng tiêu c c c a KTTT ang h t s c nghiêm tr ng.
- Nguyên nhân ch quan: T duy lý lu n v CBXH trong i u ki n
KTTT còn h n ch , nhi u kho ng tr ng n m trong t ng th h n ch
chung c a lý lu n v ch ngh a xã h i và con
ng i lên ch ngh a xã
h i n c ta. Công tác nghiên c u lý lu n, t ng k t th c ti n ch a
ngang t m v i òi h i c a th c ti n; ch tr ng,
ng l i, chính sách
v mô, pháp lu t c a ng và Nhà n c còn nhi u b t c p. N ng l c c a
b máy qu n lý và i ng cán b qu n lý hành chính nhà n c còn
nhi u h n ch .


18
3.2. NH NG V N
T RA
I V I VI C TH C HI N CÔNG

B NG XÃ H I TRONG I U KI N KINH T TH TR
NG
NH
H
NG XÃ H I CH NGH A VI T NAM

3.2.1. Mâu thu n gi a yêu c u khách quan c a vi c th c hi n công
b ng xã h i trong n n kinh t th tr ng nh h ng xã h i ch ngh a
v i n ng l c ch quan, trong ó có n ng l c lãnh o, qu n lý c a
ng và Nhà n c còn h n ch
n c ta hi n nay, n ng l c lãnh o, qu n lý c a ng và Nhà n c
còn t ng i h n ch , ch a th c s áp ng
c yêu c u khách quan i v i
vi c th c hi n CBXH trong n n KTTT. C th ó là nh ng h n ch trong
nh n th c, lý lu n, trong xây d ng
ng l i, chính sách, pháp lu t c a ng,
Nhà n c v KTTT nh h ng XHCN và CBXH; h n ch , b t c p trong
n ng l c c a i ng cán b lãnh o, qu n lý. Tình tr ng không phân nh rõ
v ch c n ng, nhi m v c a các c quan ng và chính quy n còn khá ph
bi n, c bi t các c s , a ph ng ã d n t i tình tr ng quan i m,
ng
l i c a ng úng n, nh ng nhi u khi không
c th c hi n, th m chí th c
hi n sai. Trên th c t , nhi u n i ã x y ra tình tr ng vi ph m
ng l i và
chính sách phát tri n kinh t - xã h i, gây nh ng h u qu nghiêm tr ng.
3.2.2. Mâu thu n gi a yêu c u th c hi n công b ng xã h i ngày
càng
y
, b n v ng v i kh n ng áp ng c a n n kinh t th

tr ng nh h ng xã h i ch ngh a còn gi i h n
Vi t Nam hi n nay ang trong quá trình chuy n t c ch k ho ch
hóa t p trung sang n n KTTT nh h ng XHCN, các lo i th tr ng ang
t ng b c
c hình thành, do v y, còn mang nhi u y u t s khai, l i g p
không ít nh ng khi m khuy t c a h th ng th ch kinh t và th ch hành
chính, ã b chia c t, không ít tr ng h p là c quy n. Nghiêm tr ng h n,
có th tr ng b bóp méo, ho t ng ng m , mà Nhà n c ch a ki m soát
c. Tình tr ng c nh tranh không lành m nh, gian l n th ng m i, làm
hàng gi , hàng nhái, kinh doanh hàng hóa m t v sinh, thi u an toàn còn
khá ph bi n và ch m
c kh c ph c ang ngày càng tr thành nh ng
v n nh c nh i, gây b t công xã h i nghiêm tr ng.
H th ng pháp lu t ch a
c xây d ng y , ng b , thi u n
nh, ch a minh b ch, ch a t o
c hành lang pháp lý th t s thu n l i,
an toàn cho s v n hành thông su t và th ng nh t c a n n KTTT; m t s


19

quy nh pháp lu t còn ch ng chéo, th m chí trái ng c nhau gây nhi u
khó kh n cho vi c th c hi n, t o k h cho nh ng hành vi tham nh ng, vi
ph m pháp lu t V n còn nhi u th t c hành chính không h p lý, ph c
t p, gây phi n hà cho ng i dân và cho doanh nghi p.
3.2.3. Mâu thu n gi a yêu c u v s
ng thu n trong th c hi n
công b ng xã h i v i s xung t v l i ích gi a l i ích cá nhân, l i ích
nhóm và l i ích xã h i

Vi t Nam, trong nh ng n m g n ây, d i tác ng m t trái c a KTTT,
quan h gi a cá nhân và xã h i n c ta ang b c l hàng lo t nh ng v n
b t c p, gây khó kh n i v i vi c th c hi n CBXH. KTTT hi n nay ang là
m nh t màu m cho s n y sinh và phát tri n c a ch ngh a cá nhân, nh t
là ch ngh a cá nhân c c oan m t b ph n không nh c a xã h i. Ch
ngh a cá nhân không ch gây thi t h i i v i kinh t , mà nghiêm tr ng h n,
ã phá v m i liên k t gi a các thành viên xã h i, làm cho quan h xã h i l ng
l o, các giá tr xã h i, các chu n m c o c tinh th n không
c coi tr ng,
t o l c c n l n t i quá trình xây d ng CNXH n c ta.
Tình tr ng xung t gi a các nhóm l i ích xã h i, c bi t là s c u k t,
l ng hành c a các nhóm l i ích tiêu c c n c ta hi n nay c ng ang là v n
gây nh c nh i i v i toàn xã h i. Bi u hi n ch y u c a nhóm l i ích
tiêu c c n c ta là tình tr ng c u k t c a doanh nghi p v i nh ng ng i có
quy n l c t o thành m i quan h ng m chi ph i xã h i. M i quan h không
bình th ng c a l i ích nhóm tiêu c c t o ra môi tr ng kinh doanh thi u
lành m nh, bóp méo các chính sách c a Nhà n c, gia t ng b t công xã h i,
làm suy gi m uy tín c a ng, Nhà n c i v i nhân dân
3.2.4. Mâu thu n gi a yêu c u th c hi n công b ng xã h i b n
v ng v i khuynh h ng phân t ng xã h i ngày càng gia t ng
Phân t ng xã h i, c bi t là phân t ng xã h i tiêu c c ang di n bi n t
phát, c c oan, mà bi u hi n rõ nh t là s phân hóa giàu, nghèo quá m c t o
thành t ng ph n hai c c trong xã h i. Trong xã h i, bên c nh nh ng cá
nhân, các nhóm xã h i bi t làm giàu chân chính, h p pháp v n còn t n t i
không ít nh ng k làm giàu phi pháp nh buôn gian, bán l u, l a o, tham
nh ng, h i l v.v.. Trong nh ng n m t i, xu h ng tiêu c c này ti p t c gia
t ng do tác ng m t trái c a KTTT, do hi u qu ch a cao c a c i cách hành
chính, do thi u tính nghiêm minh c a pháp lu t và nh ng h n ch trong công
tác u tranh phòng, ch ng tham nh ng và các t n n xã h i hi n nay.

20

Ch ng 4
NH NG GI I PHÁP CH Y U B O
M TH C HI N
CÔNG B NG XÃ H I TRONG I U KI N KINH T TH TR
NG
NH H
NG XÃ H I CH NGH A VI T NAM HI N NAY
4.1. XÂY D NG VÀ HOÀN THI N TH CH KINH T TH TR
NH H
NG XÃ H I CH NGH A

NG

Trong th i gian t i, th ch KTTT nh h ng XHCN Vi t Nam
ph i m b o cho các quan h s n xu t
c xác l p và không ng ng hoàn
thi n, phát huy t i a m i ti m n ng t ng tr ng, t ng b c xóa b phân
bi t i x theo hình th c s h u và ph ng th c s n xu t c a các lo i
hình doanh nghi p s n xu t kinh doanh. m b o cho m i ch th kinh t ,
m i doanh nghi p và công dân bình ng trong ti p c n các c h i, ngu n
l c, k c các ngu n thông tin th tr ng. C n y nhanh quá trình c i cách
th t c hành chính, xóa b các th t c hành chính không phù h p, t o rào
c n i v i các doanh nghi p. m b o tính ng b , th ng nh t trong th
ch v n hành c a KTTT c ng nh trong s phát tri n c a t ng lo i th
tr ng. Ti p t c xây d ng và hoàn thi n pháp lu t, c bi t là pháp lu t
kinh t . Hoàn thi n c ch ki m tra, ki m soát th tr ng c a Nhà n c và
th c hi n t t các cam k t th ng m i, xúc ti n u t , gi i quy t các tranh

ch p kinh t phù h p v i KTTT nh h ng XHCN và các thông l , cam
k t qu c t .
4.2. NÂNG CAO VAI TRÒ LÃNH
O C A
NG VÀ HI U L C
QU N LÝ C A NHÀ N
C TRONG TH C HI N CÔNG B NG XÃ H I

Tr

c tiên c n nâng cao b n l nh chính tr , trí tu và n ng l c lãnh o
c a
ng; không ng ng t ng k t th c ti n, phát tri n lý lu n v CBXH
trong i u ki n KTTT nh h ng XHCN. Ti p t c i m i ph ng th c
lãnh o c a
ng i v i Nhà n c trong vi c th c hi n CBXH.
y
m nh th c hi n công cu c xây d ng, ch nh n ng, nâng cao n ng l c
lãnh o và s c chi n u c a các t ch c
ng. Xây d ng b máy Nhà
n c trong s ch, v ng m nh, nâng cao trình , n ng l c, ph m ch t o
c c a i ng cán b , công ch c Nhà n c.


21
4.3.
I M I VÀ HOÀN THI N CÁC CHÍNH SÁCH KINH T , CHÍNH
SÁCH XÃ H I THEO H NG GI I QUY T HÀI HÒA CÁC QUAN H L I ÍCH

4.3.1. Xây d ng và hoàn thi n các chính sách kinh t .

Xây d ng và hoàn thi n các chính sách s h u m b o tính a d ng
các hình th c s h u, tôn tr ng và b o v l i ích a d ng c a các ch th
khác nhau, trong ó, s h u nhà n c và s h u t p th gi vai trò n n
t ng. Chính sách phân ph i ph i m b o th c thi CBXH. Chúng ta ph i
ch p nh n s chênh l ch v thu nh p, ng th i, c ng c n ph i t o ra
c
quan h
ng thu n c b n v l i ích xã h i. Chính sách u t c n i
m i theo h ng c i thi n môi tr ng u t , xóa b các hình th c phân
bi t i x trong vi c ti p c n các c h i u t
khai thác và s d ng có
hi u qu các ngu n v n. m b o chính sách u t u ãi và tr giúp i
v i nh ng cá nhân và gia ình khó kh n, nh ng ng i có công, nh ng i
t ng chính sách. Chính sách tài chính - ti n t c n
c s d ng nh
m t công c quan tr ng nh m khuy n khích phát tri n kinh t , i u ti t thu
nh p, h ng d n tiêu dùng, ki m ch l m phát. Xóa b hoàn toàn chính
sách tài chính theo ch
c p phát, giao n p, m b o nguyên t c t ch ,
t ch u trách nhi m c a n v s n xu t kinh doanh.
4.3.2. i m i và hoàn thi n các chính sách xã h i
Chính sách v lao ng và vi c làm h ng t i t o vi c làm b n v ng
v i thu nh p m b o cu c s ng cho ng i lao ng và gi m th t nghi p.
Tti p t c hoàn thi n th ch th tr ng lao ng, m b o hài hòa gi a l i
ích c a ng i lao ng và ng i s d ng lao ng. Chính sách ti n l ng
và ph c p b o m chi tr cho nh ng t li u sinh ho t c n thi t cho ng i
lao ng, có
i u ki n tích l y b o m cu c s ng bình th ng khi h t
tu i lao ng, nh t là ch m sóc y t tu i già. Chính sách an sinh xã h i
ph i

c th c hi n ng b , phù h p v i i u ki n KTTT, phù h p v i
nguyên t c m b o quy n l i và ngh a v xã h i i v i m i cá nhân,
c ng ng và toàn xã h i trong vi c phòng ng a r i ro i v i t ng cá
nhân và c ng ng xã h i. Chính sách giáo d c - ào t o c n
c xây
d ng và hoàn thi n theo h ng t o c h i h c t p ngày càng t t h n m i
c p h c và trình
ào t o cho m i t ng l p nhân dân; c bi t chú ý t o
c h i h c t p cho con em nông dân, các gia ình chính sách, ng bào
dân t c thi u s và các vùng còn nhi u khó kh n. Hoàn thi n chính sách


22

giáo d c ào t o áp ng yêu c u gi m s cách bi t v c h i h c t p gi a
các t ng l p dân c , v c s v t ch t, i ng giáo viên và cán b qu n lý
giáo d c gi a các vùng, mi n.
4.4. PHÁT HUY DÂN CH XÃ H I CH NGH A, NÂNG CAO HI U
QU CÔNG TÁC PHÒNG, CH NG THAM NH NG, LÃNG PHÍ, CÁC T
N N XÃ H I

4.4.1. Phát huy dân ch xã h i ch ngh a
Th ch hóa các quy n công dân v s h u, qu n lý, phân ph i, làm
cho ng i lao ng làm ch th c s v t li u s n xu t. Nhà n c h ng
t i xóa b m i rào c n phát tri n kinh t , bãi b
c quy n c ng nh c
ch xin, cho - m t trong nh ng nguyên nhân ch y u c a s gia t ng phân
t ng xã h i tiêu c c hi n nay. Không ng ng gi i phóng s c s n xu t, phát
huy tính t giác, sáng t o c a ng i dân trong các quá trình ho t ng kinh
t ; khuy n khích và t o c ch phù h p

cho m i ng i
c làm giàu
chính áng; m t khác, ph i tr ng tr nghiêm minh nh ng k làm giàu b t
chính, trái pháp lu t.
M r ng, phát huy dân ch trong kinh t ph i i li n v i dân ch v
chính tr , xã h i
m i t ng l p nhân dân nh n th c
c trách nhi m xã
h i và tham gia vào các ho t ng chính tr , xã h i v i ph ng châm dân
bi t, dân bàn, dân làm, dân ki m tra . Phát huy dân ch i li n v i hoàn
thi n h th ng pháp lu t, t ng c ng pháp ch XHCN, m b o tr t t , k
c ng xã h i. Phát huy vai trò ch
ng tích c c c a m i t ng l p nhân
dân tham gia vào qu n lý kinh t - xã h i, tham gia ki m soát l c l ng lao
ng, s n xu t và phân ph i s n ph m, v.v..
4.4.2. Nâng cao hi u qu công tác phòng, ch ng tham nh ng, lãng
phí, các t n n xã h i
T ng c ng s lãnh o c a ng i v i công tác phòng, ch ng tham
nh ng, lãng phí, các t n n xã h i. Hoàn thi n c ch qu n lý, giám sát theo
h ng dân ch , công khai minh b ch. Nâng cao ph m ch t o c, l i s ng
trong sáng cho i ng cán b lãnh o, qu n lý. Kiên quy t x ph t nghiêm
minh i v i nh ng cán b , nhân viên tham nh ng ho c bao che cho các i
t ng tham nh ng m i c p, m i n i, m i c ng v làm cho b máy th t s
trong s ch, v ng m nh. Phát huy vai trò tích c c c a nhân dân trong u tranh
phòng, ch ng tham nh ng, lãng phí, các t n n xã h i. Tuyên truy n, giáo d c
nâng cao trình v n hóa dân ch trong nhân dân.


23

K T LU N
Trong l ch s , có nhi u quan ni m khác nhau v CBXH. S khác nhau ó
ph n ánh s khác nhau v l i ích c a các giai c p khác nhau trong xã h i. Tuy
nhiên, qua m i th i k
u ghi d u quan tr ng trong hành trình tìm ki m và
th c thi CBXH; CBXH ã th c s tr thành ng l c c a ti n b xã h i, là
th c o nh ng thành t u t
c c a con ng i trong quá trình phát tri n.
i v i n c ta, CBXH là khát v ng c a toàn dân và là yêu c u c p
bách c a công cu c i m i t n c theo nh h ng XHCN. Quan h
gi a CBXH và KTTT nh h ng XHCN là quan h g n bó h u c . S
thành công c a n n KTTT nh h ng XHCN n c ta không ch bi u
hi n m c
TTKT mà còn là nh ng thành t u t
c trong quá trình
th c hi n CBXH. Th c ti n khách quan c a quá trình xây d ng KTTT nh
h ng XHCN và th c thi CBXH ã t ng b c làm b c l nh ng n i dung
c b n mang tính quy lu t c a nó, òi h i ph i
c nh n th c úng n,
nh m phát hi n nh ng mâu thu n và tìm ki m nh ng gi i pháp phù h p
ti p t c thúc y quá trình th c hi n CBXH trong i u ki n KTTT nh
h ng XHCN n c ta.
T nh ng mô hình lý lu n và bài h c th c ti n m t s n c, c n c vào
tình hình l ch s c th , bám sát yêu c u phát tri n kinh t - xã h i c a t
n c theo m c tiêu XHCN, ng và Nhà n c ta ã không ng ng i m i t
duy lý lu n, xây d ng
ng l i chi n l c phù h p m b o g n t ng tr ng
kinh t v i CBXH; th c hi n CBXH trong t ng b c và t ng chính sách phát
tri n v.v.., ây là nh ng quan i m chi n l c phù h p, t o ti n
thúc y

kinh t - xã h i v i nh ng b c phát tri n nhanh và b n v ng. Sau g n 30 n m
i m i, n n KTTT nh h ng XHCN n c ta ã phát tri n m nh m và
phát huy tác d ng to l n, nâng cao i s ng v t ch t và tinh th n c a nhân.
CBXH t
c nhi u thành t u quan tr ng trên các l nh v c c a i s ng xã
h i. Tuy nhiên, bên c nh nh ng thành t u ã t
c, chúng ta ang còn ph i
ng u v i hàng lo t nh ng khó kh n th thách: tình tr ng phân hóa giàu nghèo, kho ng cách chênh l ch gi a các vùng, mi n ngày càng l n; tình tr ng
th t nghi p, thi u vi c làm ang tr thành v n h t s c nan gi i trong xã h i;
tham nh ng, lãng phí, vi ph m dân ch ang x y ra nhi u n i nh h ng