Hiệu ứng truyền dẫn tỷ giá hối đoái vào các chỉ số giá trong nước (EXCHANGE RATE PASS THROUGH)

z

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHOA TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP

Đề tài:

“HIỆU ỨNG TRUYỀN DẪN TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI
VÀO CÁC CHỈ SỐ GIÁ TRONG NƯỚC
(EXCHANGE RATE PASS-THROUGH)”

Giảng viên hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Thị Ngọc Trang

Năm học: 2011-2012


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến PGS.TS Nguyễn Thị Ngọc Trang,
người đã tận tình hướng dẫn và trực tiếp giúp đỡ tôi hoàn thành khóa luận tốt
nghiệp này.
Ngoài ra tôi cũng xin cảm ơn các thầy cô giáo trường đại học kinh tế TPHCM,
gia đình và bạn bè đã giúp tôi có được những điều kiện thuận lợi nhất để hoàn
thành khóa luận tốt nghiệp này.
Xin chân thành cảm ơn!

TP.HCM, ngày 08 tháng 04 năm 2012
Sinh viên

Trang ii

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN

.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

Trang iii

MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU......................................................................................1
TỔNG QUAN NỘI DUNG NGHIÊN CỨU......................................2
1.1. Nội dung nghiên cứu:................................................................................2
1.2. Bố cục trình bày:.......................................................................................3

NỘI DUNG CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC ĐÂY............................5
1.3. Lý thuyết nền tảng về truyền dẫn tỷ giá (ERPT):..................................5
1.3.1. Khái niệm truyền dẫn tỷ giá (ERPT):........................................................................5
1.3.2. Nguyên nhân của truyền dẫn tỷ giá ERPT:................................................................5
1.3.3. Các yếu tố khiến mức độ truyền dẫn khác nhau ở các nước:....................................9
CHƯƠNG 2: Chiến lược định giá của công ty:..............................................................9
CHƯƠNG 3: Tính ổn định của tỷ giá hối đoái:............................................................10
CHƯƠNG 4: Tính ổn định của tổng cầu:......................................................................11
CHƯƠNG 5: Độ co giãn cung – cầu và các yếu tố kinh tế vĩ mô:................................11
CHƯƠNG 6: Đồng tiền niêm yết:.................................................................................12
CHƯƠNG 7: Mức độ lạm phát:....................................................................................12

7.1. Kết quả nghiên cứu ở một số quốc gia:.................................................15
7.1.1. Các nghiên cứu điển hình ở các nước phát triển:....................................................15
7.1.2. Các nghiên cứu điển hình ở các nước đang phát triển:............................................21
CHƯƠNG 8: Một số bài nghiên cứu điển hình ở các nước đang phát triển:...............21
CHƯƠNG 9: Một số nghiên cứu ở các nước châu Á tập trung vào vấn đề định giá của
nhà xuất khẩu – pricing to market:................................................................................24
CHƯƠNG 10: Các nghiên cứu ở Việt Nam về truyền dẫn tỷ giá:................................26

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
– NGUỒN DỮ LIỆU.........................................................................32
10.1. Các mô hình nghiên cứu:......................................................................32
10.2. Lý thuyết nền tảng mô hình VAR:......................................................33

10.2.1. Lý thuyết mô hình VAR rút gọn............................................................................34
CHƯƠNG 11: Kiểm định tính dừng:.............................................................................34
CHƯƠNG 12: Lựa chọn độ dài của trễ:.......................................................................35
Trang iv


CHƯƠNG 13: Kiểm định loại bỏ trễ ra khỏi mô hình:.................................................35
13.1.1. Lý thuyết mô hình VAR cấu trúc:.........................................................................36
CHƯƠNG 14: Phương pháp đệ qui- phân rã Cholesky:..............................................38
CHƯƠNG 15: Phương pháp phi đệ qui:.......................................................................38

15.1. Nguồn dữ liệu:.......................................................................................39
15.1.1. Giá dầu thế giới (OIL) và lãi suất ngắn hạn (R):...................................................40
15.1.2. Lỗ hổng sản lượng (OPG)......................................................................................41
15.1.3. Tỷ giá hiệu lực danh nghĩa (NEER)......................................................................42
15.1.4. Các chỉ số giá:........................................................................................................44

KẾT QUẢ PHÂN TÍCH THỰC NGHIỆM....................................46
15.1. Định dạng và ước lượng mô hình VAR rút gọn:................................46
15.1.1. Kiểm định tính dừng của chuỗi dữ liệu:................................................................46
15.1.2. Kiểm định nhân quả Granger:................................................................................47
15.1.3. Chọn độ trễ cho mô hình VAR rút gọn:................................................................48
15.1.4. Bảng kết quả ước lượng mô hình VAR:................................................................49

15.2. Ước lượng mô hình SVAR:..................................................................51
15.2.1. Hàm phản ứng đẩy IRF:.........................................................................................54
15.2.2. Phân rã phương sai:...............................................................................................57

15.3. Mô hình VECM (Vector Error Correcrtion Model):........................60
15.3.1. Lý thuyết mô hình VECM:....................................................................................60

15.3.2. Kết quả phân tích thực nghiệm sử dụng mô hình VECM:....................................63

KẾT LUẬN........................................................................................73
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO:........................................75

Trang v


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

ERPT: Exchange Rate Pass-through (Truyền dẫn tỷ giá)
CPI: Consumer Price Index (Chỉ số giá tiêu dùng)
ERPT: Exchange Rate Pass-Through (Truyền dẫn tỷ giá hối đoái)
GDP: Gross Domestic Product (Tổng sản phẩm quốc nội)
HICP: Harmonized Index of Consumer Price (Chỉ số giá tiêu dùng đã được hiệu
chỉnh)
IMF: International Monetary Fund (Quỹ tiền tệ quốc tế)
IMP: Import Price Index (Chỉ số giá nhập khẩu)
PPI: Production Price Index (Chỉ số giá sản xuất)
SVAR: Structural Vector Autoregressive Model (Mô hình tự hồi quy vec-tơ dạng cấu
trúc)
VECM: Vector Error Correction Model (Mô hình sửa lỗi vec-tơ)
VAR: Vector Autoregressive Model (Mô hình tự hồi quy vec-tơ)
WPI: Wholesale Price Index (Chỉ số giá bán buôn)
WTO: World Trade Organization (Tổ chức Thương mại thế giới)
GSO: General Statistics Office Viet Nam (Tổng Cục thống kê)
TSLS: Two Stages Least Square (Hồi quy hai giai đoạn)
IRF: Impulse Response Function (Hàm phản ứng đẩy)

Trang vi

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Phản ứng của giá tiêu dùngCPI tới 1% cú sốc tỷ giá

Trang 18

Bảng 4.1: Mô hình SVAR dạng ma trận

Trang 46

Bảng 4.2: Giá xăng RON 92 bán lẻ tại Việt Nam

Trang 69

Trang vii


DANH MỤC HÌNH

Hình 2.1: Trình bày cơ chế của tác động truyền dẫn tỷ giá

Trang 6

Hình 2.2: Phản ứng của giá nhập khẩu IMP khi tỷ giá tăng 1%

Trang 14

Hình 2.3: Phản ứng của giá sản xuất PPI khi tỷ giá tăng 1%

Trang 15

Hình 2.4: Phản ứng của giá tiêu dùng CPI khi tỷ giá tăng 1%

Trang 16

Hình 2.5: Truyền dẫn tỷ giá tại Chile

Trang 23

Hình 2.6: Ảnh hưởng của các chỉ số giá trong nước trước 1% cú sốc tỷ giá

Trang 24

Hình 2.7: Biến động tỷ giá, IMP và PPI tại Việt Nam

Trang 28

Hình 2.7: Biến động tỷ giá, CPI tại Việt Nam

Trang 29

Hình 3.1: Sơ đồ mô hình VAR

Trang 33

Hình 3.2: Giá dầu thế giới và lãi suất cho vay tại Việt Nam

Trang 38

Hình 3.3: Lỗ hổng sản lượng tại Việt Nam qua các năm

Trang 38

Hình 4.1: Kiểm định tính dừng chuỗi dữ liệu

Trang 40

Hình 4.2: Kiểm định nhân quả Granger

Trang 41

Hình 4.3: Chọn độ trễ cho mô hình VAR

Trang 42

Hình 4.4: Kết quả mô hình VAR rút gọn

Trang 43, 44

Hình 4.5: Kết quả IRF sử dụng phân rã Cholesky

Trang 48

Hình 4.6: Kết quả hàm phản ứng của PPI và IMP sử dụng SVAR

Trang 49

Hình 4.7: Phân rã phương sai của IMP, PPI và CPI

Trang 50,51
Trang viii


Hình 4.8: Kiểm định đồng tích hợp

Trang 62

Hình 4.9: Kết quả sơ lược ước lượng VECM

Trang 63

Hình 4.10: Mô hình VECM

Trang 64

Hình 4.11: Kiểm định tính dừng VECM

Trang 65

Hình 4.12: Hàm phản ứng đẩy VECM

Trang 66

Hình 4.13: Phân rã phương sai CPI

Trang 66

Hình 4.14: Phân rã phương sai IMP

Trang 67

Hình 4.15: Phân rã phương sai PPI

Trang 68

Hình 4.16: Diễn biến giá dầu thế giới

Trang 69

Trang ix


LỜI MỞ ĐẦU
Ngày 11 tháng 02 năm 2011, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam công bố cơ chế
điều hành tỷ giá mới. Theo đó, nhằm tăng tính thanh khoản của thị trường ngoại hối,
Ngân hàng Nhà nước đã điều chỉnh tỷ giá bình quân liên ngân hàng lên mức 20.693
VND/USD (tăng 9,3% so với mức trước đó). Cứ mỗi lần điều chỉnh tỷ giá như vậy,
công luận lại nóng lên với nhiều nhận định liên quan đến tác động của biến động tỷ giá
đến giá cả, lạm phát, đôi khi kèm theo những phát biểu định lượng thuần túy như “tỷ
giá được điều chỉnh 1% sẽ làm lạm phát thay đổi x%”. Và việc lượng hóa tác động của
tỷ giá đến lạm phát đã được rất nhiều nhà kinh tế nước ngoài nghiên cứu với khái niệm
quen thuộc Exchange rate Pass-through (ERPT) - hiệu ứng truyền dẫn tỷ giá. Các bài
nghiên cứu được thực hiện ở nhiều quốc gia khác nhau, trong nhiều thời kỳ khác nhau
cũng như với những mục tiêu nghiên cứu khác nhau và đều đi đến những kết luận có ý
nghĩa về mặt thực nghiệm. Vậy ở Việt Nam, cơ chế tác động của hiệu ứng truyền dẫn
tỷ giá (ERPT) thật sự diễn ra như thế nào? Bài nghiên cứu chúng tôi sẽ làm rõ cơ chế
vận hành của hiệu ứng truyền dẫn tỷ giá (ERPT) song song với việc giới thiệu các nét
cơ bản từ kết quả của một số công trình nghiên cứu tiêu biểu của các nhà kinh tế trong
và ngoài nước liên quan đến chủ đề này. Bên cạnh đó, chúng tôi sẽ chú trọng phân tích

định lượng chuỗi số liệu từ 01/2001 đến 06/2011 để tìm hiểu tác động của biến động tỷ
giá lên các chỉ số giá tại Việt Nam. Bài nghiên cứu của chúng tôi sử dụng mô hình
VAR cùng các kiểm định để ước lượng ERPT và đo lường ảnh hưởng của các cú sốc
đến các chỉ số giá trong giai đoạn từ 01/2001 đến 06/2011.

Trang 1


TỔNG QUAN NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
1.1. Nội dung nghiên cứu:
Trong nhiều vấn đề tranh luận về kinh tế toàn cầu, tỷ giá hối đoái luôn được
xem là trung tâm chính vì vai trò quan trọng của nó trong sự bền vững của nền kinh tế.
Nhắc lại những cuộc khủng hoảng tài chính gần đây ở các nước đang phát triển như
Mexico 1994, Thái Lan, Indonesia và Hàn Quốc năm 1997, Nga và Brazil năm 1998,
Argentina năm 2000 và Thổ Nhĩ Kỳ năm 2000 ít nhiều điều liên quan đến một cuộc
khủng hoảng trong tỷ giá hối đoái. Giữa nhiều yếu tố, tỷ giá hối đoái là một trong
những yếu tố quan trọng và có liên hệ mật thiết với nền kinh tế từng quốc gia. Chính
vì bản chất mối liên hệ này, tỷ giá hối đoái là nguyên nhân một vài khủng hoảng tài
chính khu vực hoặc toàn cầu. Mức độ nhanh chóng của toàn cầu hóa và hội nhập giữa
các nước khiến tỷ giá ngày càng quan trọng hơn. Tuy nhiên, tỷ giá không chỉ có tác
động bên ngoài mà còn tác động vào bên trong của nền kinh tế. Một trong những tác
động quan trọng của tỷ giá đến nền kinh tế đó là tác động đến lạm phát. Tác động của
tỷ giá hối đoái đến lạm phát được khái niệm rộng ra là truyền dẫn tỷ giá (Exchange
Rate Pass-Through) đến lạm phát.
ERPT được định nghĩa là phần trăm thay đổi giá nhập khẩu đồng nội tệ từ 1%
thay đổi trong tỷ giá giữa quốc gia xuất khẩu và nhập khẩu (Goldberg và Knetter
1997). Tầm quan trọng của ERPT đã được phân tích bởi nhiều nhà kinh tế học khác
nhau. Trong đó 2 vai trò quan trọng của ERPT đó là dự báo lạm phát và những thi
hành trong việc thực hiện chính sách tiền tệ.
Về cơ bản, vai trò quan trọng nhất của ERPT là tầm ảnh hưởng của nó trong

việc dự báo lạm phát, công việc rất quan trọng của Ngân hàng Trung ương trong điều
hành chính sách tiền tệ. Nếu có một góc nhìn và những đánh giá đúng đắn về ERPT,
Ngân hàng Trung ương có thể hiểu mức độ và ảnh hưởng của một cú sốc tỷ giá đến
thay đổi trong lạm phát. Từ đó, Ngân hàng Trung ương, đặc biệt với chế độ lạm phát

Trang 2


mục tiêu, có thể thực hiện điều hành chính sách tiền tệ phù hợp để giữ lạm phát trong
vùng mục tiêu.
Sau khi nền kinh tế Việt Nam chuyển sang cơ chế thị trường, đặc biệt từ khi
gia nhập WTO, các yếu tố bên ngoài luôn có một tầm ảnh hưởng quan trọng đến nền
kinh tế trong nước. Mặc dù nền kinh tế Việt Nam đạt được những thành công lớn trong
tăng trưởng kinh tế với việc phát triển thương mại với nước ngoài, song nó vẫn đang
phải đối mặt với một số hạn chế như lạm phát tăng cao, mất cân bằng cán cân thương
mại, tình trạng nhập siêu, đô lá hóa và sự bất ổn dòng vốn nước ngoài. Những hạn chế
này, một mặt khiến chế độ tỷ giá hiện tại đối mặt với áp lực của sự biến động, mặt
khác đặt ra một câu hỏi về vai trò của tỷ giá hối đoái trong việc truyền dẫn những áp
lực từ nước ngoài vào lạm phát trong nước. Sự truyền tải áp lực nước ngoài vào lạm
phát thông qua kênh tỷ giá hối đoái được chia thành hai kênh: kênh thứ nhất là thay
đổi tỷ giá hối đoái truyền dẫn vào giá nhập khẩu và kênh thứ hai là thay đổi tỷ giá hối
đoái truyền dẫn vào lạm phát. Do đó, nghiên cứu này nhằm mục đích: (1) đo lường
mức độ và thời gian truyền dẫn tỷ giá ERPT; (2) đánh giá tác động của sự thay đổi
trong tỷ giá đến các chỉ số giá; (3) giới thiệu những chính sách thích hợp từ kết quả
nghiên cứu này.
Có nhiều bài nghiên cứu về vấn đề ERPT ở các nước. Nhìn chung, bài nghiên
cứu của chúng tôi sẽ theo cách tiếp cận chủ yếu của McCarthy (2000), sử dụng các
biến vĩ mô để ước lượng mức độ và thời gian ảnh hưởng của ERPT vào nền kinh tế.
Bài nghiên cứu chúng tôi sử dụng số liệu theo tháng từ giai đoạn 01/2001 đến tháng
06/2011 gồm 126 quan sát.Chúng tôi sẽ đi sâu vào phân tích ảnh hưởng của tỷ giá hối

đoái qua các kênh truyền dẫn từ giá nhập khẩu, giá sản xuất và giá tiêu dùng với việc
sử dụng mô hình VAR để ước lượng mức độ và thời gian truyền dẫn tỷ giá ERPT tại
Việt Nam.

1.2. Bố cục trình bày:
Bài nghiên cứu của chúng tôi gồm có 5 phần. Phần tiếp theo, chúng tôi sẽ khái
quát học thuyết về ERPT và kết quả một số nghiên cứu thực nghiệm có liên quan tại
các nước trên thế giới. Phần 3 của bài, nhóm nghiên cứu sẽ đi sâu hơn về phương
Trang 3


pháp, mô hình và cách lựa chọn số liệu nghiên cứu. Phần 4, tác giả sẽ đi đến các kết
quả và các nhận định về thực tế ERPT tại Việt Nam. Cuối cùng sẽ là phần kết luận với
một số khuyến nghị cho chính sách tiền tệ tại Việt Nam cũng như các hạn chế bài
nghiên cứu đi kèm lời khuyên cho các hướng nghiên cứu tiếp theo.

Trang 4


NỘI DUNG CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC ĐÂY
1.3. Lý thuyết nền tảng về truyền dẫn tỷ giá (ERPT):
1.3.1. Khái niệm truyền dẫn tỷ giá (ERPT):
Theo Goldberg và Knetter (1997), ERPT được xác định như là “Phần trăm
thay đổi giá nhập khẩu tính bằng đồng nội tệ khi tỷ giá giữa các nước xuất khẩu và
nhập khẩu thay đổi 1%” (trang 1248).Tuy nhiên, những thay đổi trong giá nhập khẩu ở
một số chừng mực cũng truyền dẫn đến giá sản xuất và giá tiêu dùng. Do đó, trong bài
nghiên cứu này ERPT được nhìn nhận rộng hơn như là sự thay đổi trong giá tiêu dùng
dưới tác động của sự thay đổi trong tỷ giá danh nghĩa.
1.3.2. Nguyên nhân của truyền dẫn tỷ giá ERPT:
Trong học thuyết của Goldberg và Knetter (1997), hai ông đã chỉ ra rằng có

hai kênh trung chuyển tỷ giá đáng chú ý: Một kênh trực tiếp và một kênh gián tiếp.
Kênh truyền dẫn trực tiếp được điều khiến bởi khu vực bên ngoài nước như
giá mặt hàng nhập khẩu. Bây giờ gọi E là tỷ giá trong kỳ của đồng nội tệ trên một đơn
vị đồng ngoại tệ và P* là giá hàng hóa nhập khẩu theo đồng ngoại tệ thì E*P*là giá
của hàng hóa nhập khẩu theo đồng nội tệ. Nếu P* vẫn cố định và E tăng (đồng nội tệ
sụt giá) thì giá hàng hóa nhập khẩu theo nội tệ sẽ tăng tương ứng. Kết quả này gọi là
truyền dẫn tỷ giá đến giá nhập khẩu. Tuy nhiên, truyền dẫn hoàn hảo (=100%) nếu (a)
giá cộng lãi trên chi phí là hằng sốvà (b) chi phí biên là hằng số (xem Goldberg và
Knetter 1997, trang 1248). Sự thay đổi trong giá nhập khẩu gần như được truyền dẫn
vào giá sản xuất và tiêu dùng của nền kinh tế nếu các nhà sản xuất tăng giá của họ phù
hợp với sự tăng lên trong giá nhập khẩu.
Kênh truyền dẫn gián tiếp của tỷ giá đề cập đến tính cạnh tranh của hàng hóa
trên thị trường quốc tế. Một sự giảm sút trong tỷ giá làm cho sản phẩm nội địa trở nên
rẻ hơn đối với người tiêu dùng nước ngoài và hệ quả là xuất khẩu và tổng cầu sẽ tăng
đem đến sự tăng lên trong mức giá nội địa. Bởi vì những hợp đồng lương danh nghĩa
Trang 5


được cố định trong ngắn hạn, tiền lương thực tế sẽ giảm và sản lượng sẽ tăng. Tuy
nhiên khi tiền lương thực tế được đẩy lên mức gốc theo thời gian, chi phí sản xuất sẽ
tăng, mức giá tổng thể sẽ tăng và sản lượng giảm. Do đó, cuối cùng sự giảm sút trong
tỷ giá về lâu dài sẽ đem đến sự tăng lên trong mức giá còn sản lượng chỉ tăng lên tạm
thời. (Kahn 1987).
Hình 2.1: Trình bày cơ chế của tác động truyền dẫn tỷ giá trực tiếp và gián tiếp.

Trang 6


Đồng
Đồngtiền

tiềnmất
mấtgiá
giá
(Tỷ
(Tỷgiá
giátăng)
tăng)

Đầu
Đầuvào
vàonhập
nhập
khẩu
khẩuđắt
đắthơn
hơn

Chi
Chiphí
phísản
sản
xuất
tăng
xuất tăng

Tác
Tácđộng
động

Tác

Tácđộng
động

trực
trựctiếp
tiếp

gián
giántiếp
tiếp

Hàng
Hànghóa
hóanhập
nhập
khẩu
khẩuđắt
đắthơn
hơn

Nhu
Nhucầu
cầunội
nộiđịa
địa
cho
chocác
cáchàng
hàng
hóa

hóathay
thaythế
thế

Nhu
Nhucầu
cầuxuất
xuất
khẩu
khẩutăng
tăng

Nhu
Nhucầu
cầulao
lao
động
độngtăng
tăng
Hàng
Hànghóa
hóathay
thay
thế
thếvào
vàohàng
hàng
xuất
khẩu
xuất khẩutrởtrở

nên
nênđắt
đắthơn
hơn
Tiền
Tiềnlương
lươngtăng
tăng

Giá
Giátiêu
tiêudùng
dùngtăng
tăng

Nguồn: Felix P.Hufner và Michael Schroder (2002)

Trang 7


Trang 8


Trong thực tế, truyền dẫn tỷ giá khó mà đạt được hoàn toàn. Goldberg và
Knetter (1997) tuyên bố rằng giá nhập khẩu ởMỹ chỉ phản ảnh khoảng 50% của sự
thay đổi tỷ giá (mặc dù sự phản ứng của giá cả khác nhau giữa các nền kinh tế). Hầu
hết phần lớn sự giải thích được đề cập cho hiện tượng này là chiến lược Giá-Thị
trường (Pricing-to-market) của các công ty xuấtkhẩu. Thay vì lựa chọn sự thay đổi
thường xuyên giá của mình đối với sự thay đổi tỷ giá, một công ty xuấtkhẩu sẽ chọn
giữ giá cố định và đơn giản là cắt giảm hoặc gia tăng phần lãi trong giá bán.Hành

vinày gọi là chiến lược Giá - Thị trường. Điều này có nghĩa là công ty xuất khẩu chấp
nhận sự thua lỗ tạm thời trong doanh thu để tránh sự thua lỗ trong dài hạn về thị phần.
1.3.3. Các yếu tố khiến mức độ truyền dẫn khác nhau ở các nước:
Nhiều kiểm định thực nghiệm cho thấy rằng ERPT có sự khác biệt tùythuộc
vào từng nước, từng thời điểm cụ thể, cũng như giữa giá cả ở các khâu khác nhau của
dây chuyền sản xuất (giá nhập khẩu, giá sản xuất và giá tiêu dùng) và giá cả của các
ngành trong phạm vi một quốc gia.
CHƯƠNG 2:

Chiến lược định giá của công ty:

Trên phạm vi ngành, như những phân tích ở trên chúng ta có thể thấy rõ
ERPT phụ thuộc vào chiến lược định giá của công ty, đến lượt nó, chiến lược định giá
lại phụ thuộc vào cơ cấu ngành. Nhiều nghiên cứu gần đây tập trung vào nghiên cứu
chiến lược định giá và sự thay đổi trong mức lợi nhuận của công ty (hiệu số giữa giá
bán và giá thành sảnphẩm) nhằm đối phó với sự thay đổi của tỷ giá.
Cơ sở lí luận của đa số các nghiên cứu này là công trình nghiên cứu của
Donbursch (1987), trong đó, những khác biệt về ERPT được lí giải thông qua các mô
hình lí thuyết tổ chức công nghiệp, mà cụ thể là, mức độ tập trung hóa của thị trường,
mức độ thâm nhập của hàng hóa nhập khẩu và tính thay thế giữa hàng hóa nhập khẩu
và hàng hóa sản xuất trong nước.
Donbursch cho rằng đối với các ngành có tính cạnh tranh càng cao (lợi nhuận
biên nhỏ) và tỉ trọng hàng nhập khẩu trong tổng doanh thu bán hàng càng lớn thì
Trang 9


ERPT càng lớn.Ngược lại, nếu thị trường cạnh tranh không hoàn hảo, phản ứng của
các công ty đối với biến động của tỷ giá có thể khác nhau.Cụ thể như theo Philips
(1998), nếu một công ty có quyền lực thị trường, và họ đặt kì vọng tối đa hóa lợi
nhuận của mình, ERPT sẽ phụ thuộc nhiều vào các nhân tố khác.Mặt khác, nếu công

ty hướng đến mục tiêu tối đa hóa thị phần của mình, ERPT sẽ nhỏ hơn (Hooper &
Mann, 1989; Ohno, 1990). Hơn nữa, nếu tồn tại khả năng phân biệt hóa giá cả giữa
các thị trường, có thể phát sinh tình huống “định giá theo thị trường”, dẫn đến việc
hình thành ERPT khác nhau trên các phân đoạn thị trường khác nhau (Krugman,
1986; Gagnon & Knetter, 1992). Cuối cùng, chiến lược định giá của công ty phụ
thuộc vào kì vọng biến động tương đối của tỷ giá trong tương lai và khung thời gian
dự báo (Froot & Klemperer, 1988; Ohno, 1990).
Trên cơ sở các nguyên tắc này, Feinberg (1986, 1989) kết luận, hiệu ứng
truyền dẫn tỷ giá hối đoái đến giá của nhà sản xuất trong nước sẽ mạnh hơn ở các
ngành có mức độ tập trung nhỏ hơn và ở các ngành, nơi có tỉ trọng nhập khẩu cao
hơn. Yang (1997) cho rằng, mức độ truyền dẫn tỷ giá có mối tương quan cùng chiều
với mức độ phân biệt hóa sản phẩm (nghĩa là có mối tương quan nghịch với khả năng
thay thế củahàng hóa) và có mối tương quan nghịch với độ co giãn của chi phí biên
theo sản lượng.
Menon (1996) đã đánh giá ERPT đến giá cả một số nhóm hàng hóa riêng biệt
và phát hiện rằng, ERPT tỉ lệ nghịch với các hạn chế định lượng (quota) đối với nhập
khẩu, kiểm soát của nước ngoài (sự hiện diện của tập đoàn đa quốc gia), mức độ tập
trung hóa sản xuất, mức độ phân biệt hóa sản phẩm và tỉ lệ nhập khẩu trong tổng
doanh thu bán hàng và tỉ lệ thuận với độ co dãn thay thế giữa hàng nhập khẩu và hàng
trong nước. Một phần kết luận của Menon có sự đối lập với kết luận của Yang và một
số tác giả khác.
CHƯƠNG 3:

Tính ổn định của tỷ giá hối đoái:

Nếu như công ty kì vọng rằng sự thay đổi của tỷ giá có tính chất lâu dài, chứ
không phải mang tính tạm thời thì nhiều khả năng, công ty sẽ thay đổi giá cả hàng hóa,
chứ không phải tỉ suất lợi nhuận, nên dẫn đến việc ERPT sẽ cao hơn. Vì vậy, ERPT
phải cao hơn ở các nước, nơi mà những thay đổi của tỷ giá thường kéo dài hơn (tỷ giá
Trang 10

ổn định hơn). Do đó đây cũng có thể được xem là một nhân tố tác động đến mức độ
truyền dẫn tỷ giá hối đoái.
CHƯƠNG 4:

Tính ổn định của tổng cầu:

Một biến kinh tế vĩ mô khác có ảnh hưởng đến độ lớn của ERPT - đó là tính
ổn định của tổng cầu (Mann, 1986). Những thay đổi của tổng cầu cùng với dao động
của tỷ giá có ảnh hưởng đến tỉ suất lợi nhuận của nhà nhập khẩu trên thị trường cạnh
tranh không hoàn hảo, đồng thời làm giảm ERPT. Vì vậy, ERPT phải thấp hơn ở các
quốc gia có tổng cầu biến động nhiều hơn.
CHƯƠNG 5:

Độ co giãn cung – cầu và các yếu tố kinh tế vĩ mô:

Trên phạm vi quốc gia, ERPT phụ thuộc vào ba nhân tố chính: độ co giãn
tương đối của cầu và cung, môi trường kinh tế vi mô và các điều kiện kinh tế vĩ mô
(Phillips, 1988).
Thứ nhất, trong điều kiện không phát sinh các cú sốc khác, độ co giãn của cầu
và cung theo giá là các nhân tố quyết định độ lớn của ERPT. Đối với hàng hóa xuất
khẩu, mức độ của ERPT sẽ càng lớn nếu độ co giãn của cầu càng lớn và độ co giãn
của cung càng thấp. Đối với hàng hóa nhập khẩu thì ngược lại, ERPT sẽ càng lớn nếu
độ co giãn của cầu càng nhỏ và độ co giãn của cung càng lớn (Spitaller, 1980). Do đó,
ERPT phải là toàn phần (bằng 1) trong một nền kinh tế nhỏ, bởi vì cầu đối với xuất
khẩu là co giãn tuyệt đối và cung nhập khẩu là co giãn tuyệt đối do quốc gia đó không
có khả năng tác động đến thị trường thế giới.
Thứ hai, nếu như xem xét các mô hình kinh tế vi mô của lí thuyết tổ chức
công nghiệp thì có thể kết luận rằng tỉ trọng nhập khẩu càng lớn thì hiệu ứng truyền

dẫn đến giá trong nước càng mạnh. Cũng vậy, các công trình nghiên cứu gần đây về
giả thiết định giá theo thị trường (“pricing-to-market hypothesis”) của Krugman
(1987) và Marston (1990) cho thấy tác động của việc định giá đến ERPT. Ngoài ra,
Knettter (1993) kết luận rằng ngành nghề, chứ không phải quốc tịch của công ty mới
có ảnh hưởng nhiều hơn đến hành vi định giá của công ty. Như vậy, những khác biệt
về ERPT giữa các quốc gia có thể là do những khác biệt về cơ cấu các ngành ở các
quốc gia đó. Nếu như công ty ít quan tâm đến chiến lược định giá trên các thị trường
nhỏ, hiệu ứng “pricing-to-market” sẽ yếu và do đó, mức độ truyền dẫn tỷ giá sẽ mạnh
Trang 11


hơn trong các nền kinh tế nhỏ.
Thứ ba, Mann (1986) trong công trình nghiên cứu của mình, đã khảo sát một
số biến kinh tế vĩ mô có thể ảnh hưởng đến độ lớn của ERPT. Ông cho rằng, tỷ giá
thường xuyên biến động có thể làm giảm ERPT bởi vì, các nhà nhập khẩu có thể thiên
về điều chỉnh tỉ suất lợi nhuận hơn là giá cả. Wei & Parsley (1995) và Engel &
Rogers (1998) đã cung cấp những bằng chứng thực nghiệm để khẳng định giả thiết
này ở phạm vi ngành và sản phẩm. Do đó, ERPT phải thấp hơn ở các nước có tỷ giá
biến động thường xuyên hơn.
CHƯƠNG 6:

Đồng tiền niêm yết:

Đồng tiền định giá hàng hóa cũng ảnh hưởng đến ERPT. Lí do lựa chọn đồng
tiền định giá, được nghiên cứu ở nhiều công trình khoa học (Bachetta & Van
Wincoop, 2001; Devereux & Engel, 2001; Giovannini, 1998) được cho là tính ổn định
của nội tệ. Một nước với đồng tiền quốc gia kém ổn định có tỉ lệ nhập khẩu khá lớn
được định giá bằng ngoại tệ thì việc yết giá bằng ngoại tệ cũng sẽ có lợi hơn đối với
các công ty chỉ kinh doanh trên thị trường nội địa. Trong tình huống này, tỷ giá có
những tác động không chỉ đối với giá hàng hóa nhập khẩu, mà còn đối với giá hàng

hóa phi ngoại thương (non-tradables), và khi đó hiệu ứng truyền dẫn tỷ giá hối đoái sẽ
là toàn phần (Tsesliuk, 2002).

CHƯƠNG 7:

Mức độ lạm phát:

Một nhân tố khác giải thích những khác biệt về ERPT giữa các quốc gia có
thể là những khác biệt trong mức lạm phát. Taylor (2000) khẳng định môi trường lạm
phát ở trong nước càng thấp và ổn định thì ERPT cũng càng nhỏ. Giả thiết của Taylor
về mối quan hệ giữa lạm phát và ERPT đã được kiểm định trong bài viết “Exchange
Rate Pass-Through To Domestic Prices: Does The Inflationary Environment Matter?”
của Ehsan U. Choudhri và Dalia S. Hakura vào năm 2001.
Nhiều nghiên cứu thực nghiệm cho thấy ERPT giảm dần khi tình hình kinh tế
vĩ mô ổn định hơn, cạnh tranh tăng lên và hành vi của các công ty hướng đến việc tối
đa hóa thị phần của mình. Theo kết luận của Dubravko & Marc (2002), ERPT đã
Trang 12


giảm từ giữa những năm 90 ở các nước đang phát triển, có thể là do các điều kiện
kinh tế vĩ mô ổn định hơn và kết quả của các cuộc cải cách cơ cấu được thực hiện
trong thời gian gần đây.
Ngoài ra, trong các bài nghiên cứu khác, các tác giả đều đưa ra những nhận
định riêng của mình về các nhân tố tác động lên hiệu ứng truyền dẫn tỷ giá hối đoái
của các nước. Điển hình trong số đó có một bài nghiên cứu được thực hiện nhờ sự kết
hợp giữa khoa Kinh tế học trường đại học Claremont và khoa chính sách công trường
đại học George Mason. Đây là bài nghiên cứu đầu tiên không làm riêng biệt cho một
quốc gia nào mà mang tính tổng hợp toàn bộ các bài nghiên cứu trong lịch sử về hiệu
ứng truyền dẫn tỷ giá hối đoái ở các nước châu Á. Thông qua các kết quả thu được ở
nhiều quốc gia trong nhiều thời kỳ khác nhau, nhóm tác giả đã kết luận có năm nhân

tố cơ bản ảnh hưởng đến mức độ truyền dẫn tỷ giá hối đoái ở các quốc gia châu Á
trong lịch sử, đó là: mức độ cạnh tranh, độ dài thời kì thay đổi tỷ giá, chiều hướng
thay đổi tỷ giá, mức độ thay đổi trong tỷ giá và các yếu tố vĩ mô khác.
Thứ nhất, ở mức độ kinh tế vi mô, nếu nhà nhập khẩu không phải đối diện với
mức độ cạnh tranh cao trong nước, họ sẽ có quyền xác định một biên lợi nhuận tương
đối cho mình. Khi đó, tất cả những biến động bất lợi trong tỷ giá khiến giá cả các
hàng hóa nhập khẩu tăng lên sẽ được chuyển dịch hoàn toàn vào giá cả tiêu dùng
trong nước. Trái lại, trong một nền kinh tế cạnh tranh cao, việc tăng giá của nhà nhập
khẩu sẽ gặp nhiều khó khăn. Chính vì thế họ hoàn toàn có thể sẽ chấp nhận một mức
biên lợi nhuận thấp để giữ cho giá cả ổn định nhằm củng cố thị phần của mình. Khi
đó một cú sốc trong tỷ giá sẽ được nhà nhập khẩu hứng chịu một phần và chỉ còn ảnh
hưởng tương đối yếu lên giá tiêu dùng trong nước. Cụ thể, nghiên cứu của Knetter
(1993) đã chỉ ra rằng chính những khác biệt trong mức độ cạnh tranh nội tại của các
ngành đã giải thích cho mức độ khác biệt trong ERPT. Ví dụ, một số mặt hàng nhập
khẩu vào Mỹ như máy móc, đồ uống có cồn…tạo ra một mức độ truyền dẫn thấp vào
giá tiêu dùng bởi các nhà nhập khẩu tại Mỹ đã cố gắng giữ lấy thị phần trong nước
của mình. Ngoài ra, nghiên cứu của Campa và Goldberg cũng như Marazzi năm 2005
đã chỉ ra rằng các loại hàng hóa công nghiệp tạo ra mức độ truyền dẫn thấp hơn so với
các hàng hóa nông nghiệp.
Trang 13


Thứ hai, độ dài của thời kì thay đổi trong tỷ giá hối đoái cũng ảnh hưởng đến
mức độ truyền dẫn. Ví dụ như nghiên cứu của Meurers (2003) đã sử dụng phân rã
Blanchard-Quad để xác định mức độ kéo dài của những thay đổi trong tỷ giá ở Mỹ,
Nhật Bản, Đức, Pháp và Ý. Tác giả đã nhận thấy rằng hiệu ứng truyền dẫn hầu như là
hoàn toàn trong dài hạn nếu cú sốc về tỷ giá được dự đoán là kéo dài. Trái lại, mức độ
truyền dẫn là thấp nếu cú sốc về tỷ giá được nhận định là chỉ tồn tại trong ngắn hạn
(bởi khi đó các nhà xuất khẩu sẽ chấp nhận một phần lỗ để giữ thị phần trong nước
nhập khẩu). Nhận định này đã được khẳng định một lần nữa ở nghiên cứu của Froot

và Klemperer (1989).
Thứ ba, là chiều hướng thay đổi của tỷ giá. Những nghiên cứu đã chỉ ra rằng
khi tỷ giá thay đổi theo hướng đồng tiền của nước nhập khẩu bị giảm giá, nhà xuất
khẩu sẽ có khuynh hướng giảm giá bán của mình để đảm bảo vẫn giữ được thị phần ở
các nước nhập khẩu. Chính điều này làm cho giá cả trong nước ở quốc gia nhập khẩu
không có biến động lớn, hay nói cách khác hiệu ứng truyền dẫn là thấp. Trái lại nếu tỷ
giá thay đổi theo chiều hướng giá đồng tiền của nước xuất khẩu giảm giá, khi đó hàng
hóa xuất đi sẽ giảm giá tương đối so với nước nhập khẩu và nhà xuất khẩu có lý do để
duy trì một mức giá bán cao, dẫn tới một hiệu ứng truyền dẫn cao. Điều này được thể
hiện rất rõ trong nghiên cứu của Pollard và Coughlin (2003) cũng như nghiên cứu của
Madhavi (2002).
Thứ tư, là mức độ thay đổi trong tỷ giá. Khi mức độ thay đổi trong tỷ giá
thấp, các doanh nghiệp sẽ có khuynh hướng hấp thụ những biến đổi này, chấp nhận
một khoản lỗ để giữ giá cả trong nước ổn định. Đặc biệt là khi họ đã công bố mức giá
bán trước đó. Điều này dẫn đến một hiệu ứng truyền dẫn thấp hơn. Nghiên cứu thực
nghiệm tại Mỹ thực hiện bởi Pollard và Coughlin (2003) đã khẳng dịnh điều này.
Thứ năm, mức độ truyền dẫn vào giá nhập khẩu còn bị ảnh hưởng bởi nhiều
yếu tố vĩ mô khác. Theo nghiên cứu của Taylor (2000), mức độ truyền dẫn phụ thuộc
rất nhiều vào chính sách tiền tệ của Ngân hàng trung ương. Chính sách tiền tệ càng ổn
định kèm theo mức độ lạm phát thấp sẽ làm giảm đáng kể hiệu ứng truyền dẫn vào giá
cả trong nước. Nghiên cứu này đã nhận được sự đồng tình của đồng đảo các nhà
nghiên cứu sau này như Gagnon và Ihrig (2004), Choudri và Hakura (2001), Frankel
(2005)…Cũng với hướng đi trên, Campa và Goldberg (2005) đã kiểm tra mức độ
Trang 14


quan trọng của những thay đổi trong các yếu tố vĩ mô và những ảnh hưởng của chúng
đến mức độ truyền dẫn vào giá nhập khẩu của 25 quốc gia thuộc OECD trong thời kỳ
từ 1975 đến 1999 và rút ra cùng một kết luận.

7.1. Kết quả nghiên cứu ở một số quốc gia:
7.1.1. Các nghiên cứu điển hình ở các nước phát triển:
Kết quả nghiên cứu nổi bật chúng tôi muốn giới thiệu là “Sự truyền dẫn tác
động của tỷ giá và giá nhập khẩu đến lạm phát trong nước tại một số nền kinh tế phát
triển (Pass-through of Exchange Rate and Import Prices to Domestic Inflation in
Some Industrialised Economics)” của Jonathan McCarthy (2000), trong đó tác giả
nghiên cứu ảnh hưởng của tỷ giá đối với giá nhập khẩu (IMP), giá sản xuất (PPI) và
giá tiêu dùng (PPI) trong nước tại 9 nền kinh tế phát triển: Hoa Kỳ, Nhật Bản, Đức,
Pháp, Anh, Bỉ, Hà Lan, Thụy Điển và Thụy Sỹ. Tác giả phân tích những khác biệt về
ERPT giữa các nước và những biến động của ERPT theo thời gian. Mô hình thực
nghiệm là mô hình VAR kết hợp với một chuỗi phân phối giá, mô hình được ước tính
vào thời kì hậu Bretton Woods. Kết quả cho thấy tỷ giá có tác động không lớn đến
lạm phát bằng tác động đến giá nhập khẩu.Sự truyền dẫn sẽ mạnh hơn và có một vai
trò nổi bật hơn đến lạm phát ở những quốc gia mà mức phụ thuộc vào hàng nhập khẩu
lớn hơn và tỷ giá hối đoái cùng giá nhập khẩu ổn định hơn.
McCarthy nghiên cứu truyền dẫn tỷ giá hiệu lực danh nghĩa (số lượng ngoại tệ
được điều chỉnh theo trọng số là kinh ngạch thương mại với đối tác trên một đơn vị nội
tệ). Cơ sở dữ liệu quý trong giai đoạn từ năm 1976 đến năm 1998 được sử dụng.
Hình 2.2, 2.3, 2.4 trình bày phản ứng của chỉ số giá nhập khẩu IMP, chỉ số giá
sản xuất PPI, và chỉ số giá tiêu dùng CPI do cú sốc tỷ giá hối đoái ở mỗi quốc gia
trong mẫu nghiên cứu. Trong mô hình này, cú sốc tỷ giá được ước tính bởi các giá trị
quá khứ của tất cả các biến cộng với giá trị hiện tại của giá dầu và chênh lệch sản
lượng.Đường liền nét trong mỗi đồ thị là phản ứng ước tính trong khi các đường đứt
nét biểu thị hai dải sai số chuẩn xung quanh ước tính.

Trang 15


Hình 2.2: Phản ứng của giá nhập khẩu khi tỷ giá tăng 1% (ERPT đến giá nhập
khẩu)

Nguồn: McCarthy (2000)
Các tác động ban đầu của sự gia tăng tỷ giá hối đoái lên giá nhập khẩu là
không như mong đợi và điều này được duy trì ít nhất một năm ở tất cả các nước (hình
2.1).Đến cuối năm 2, phản ứng được ước tính không chính xác ở nhiều nước, có những
trường hợp là tác động tích cực. Đối với Hoa Kì, sự truyền dẫn tương tự như những
ước tính trước đây cũng như những nhận thức chung về truyền dẫn tỷ giá hối đoái. Sự
truyền dẫn là đặc biệt lớn ở Bỉ và Hà Lan với sự thay đổi của giá nhập khẩu vượt quá
1% trong khi sự truyền dẫn thấp đáng ngạc nhiên ở Thụy Điển và Thụy Sĩ.
Hình 2.3: Phản ứng của giá sản xuất PPI khi tỷ giá tăng 1% (ERPT đến giá sản
xuất)

Trang 16