Thực trạng, nguyên nhân và giải pháp ngăn chặn nạn bạo lực học đường (cao thị thanh hương)

THỰC TRẠNG, NGUYÊN NHÂN
VÀ GIẢI PHÁP NGĂN CHẶN NẠN BẠO LỰC HỌC ĐƢỜNG
Cao Thị Thanh Hương*

1. Đặt vấn đề:
Bạo lực học đƣờng là một hiện tƣợng đang trở thành vấn đề nghiêm trọng ở
nhiều nƣớc trong một vài thập kỷ gần đây, đặc biệt là ở các nƣớc có nền kinh tế đang
phát triển thì hiện tƣợng này càng rõ nét hơn. Việt Nam trong những năm gần đây có
sự phát triển mạnh mẽ và toàn diện nền kinh tế - xã hội, “phấn đấu đến năm 2020
Việt Nam cơ bản trở thành nƣớc công nghiệp theo hƣớng hiện đại”. Tăng trƣởng kinh
tế mang lại lợi ích rõ rệt cho sự phát triển của nền giáo dục Việt Nam, trong những
năm gần đây, thành tựu của giáo dục Việt Nam đã đóng góp quan trọng trong việc
nâng cao dân trí, bồi dƣỡng nhân tài, phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững an ninh chính
trị, tạo điều kiện cho đất nƣớc tham gia vào quá trình hội nhập quốc tế.
Cùng với những thành tựu kể trên thì giáo dục Việt Nam vẫn tồn tại một số
những bất cập và yếu kém, trong đó, có việc “chƣa giải quyết tốt mối quan hệ giữa
phát triển số lƣợng với yêu cầu nâng cao chất lƣợng; năng lực nghề nghiệp của học
sinh, sinh viên tốt nghiệp chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu của công việc; có biểu hiện lệch
lạc về hành vi, lối sống của một bộ phận học sinh, sinh viên”. Một trong những biểu
hiện cụ thể của hạn chế này là hiện tƣợng bạo lực học đƣờng là mối lo hại của không
những các nhà giáo dục, các nhà quản lý xã hội mà còn của mỗi gia đình khi mà nó
trực tiếp tác động đến sự phát triển toàn diện của con em chúng ta, đến sự bình an tinh
thần của mỗi cá nhân trong môi trƣờng học đƣờng. Nó tác động trực tiếp đến tinh thần,
thái độ học tập của học sinh và việc giảng dạy của các thầy giáo, cô giáo. Bạo lực học
đƣờng ở Việt Nam diễn ra không chỉ ở các thành phố lớn mà còn có ở các vùng nông
thôn, không chỉ xảy ra ở học sinh nam mà còn cả học sinh nữ và dƣờng nhƣ xảy ra ở
các cấp học.
2. Thực trạng nạn bạo lực học đƣờng
Trong những năm gần đây, bạo lực học đƣờng trở thành một vấn đề nhức nhối
đối với nền giáo dục Việt Nam. Hiện tƣợng học sinh đánh nhau là một hiện tƣợng
không mới, nhƣng những hiện tƣợng đánh nhau của học sinh ở một số địa phƣơng

trong thời gian gần đây đã bộc lộ những tính chất nguy hiểm và nghiêm trọng. Điển
hình là các vụ học sinh dùng hung khí đánh nhau trong trƣờng học, trƣớc cổng trƣờng,
học sinh nữ đánh nhau hội đồng, làm nhục bạn gây hậu quả nghiêm trọng và bức xúc
*

Trƣờng THPT Nguyễn Thƣợng Hiền, TP. Hồ Chí Minh

122


trong dƣ luận xã hội. Đặc biệt, còn có các trƣờng hợp giáo viên sử dụng các biện pháp
giáo dục có tính chất bạo lực gây hậu quả nghiêm trọng đối với học sinh, ngoài ra, còn
có hiện tƣợng học sinh hành hung thầy giáo, cô giáo. Và ngƣợc lại cũng có các hiện
tƣợng thầy giáo, cô giáo dùng lời nói xúc phạm học trò, dùng vũ lực để “giáo dục” học
sinh, …
Ông Phùng Khắc Bình nguyên Vụ Trƣởng Vụ Công tác học sinh - sinh viên, Bộ
GD&ĐT Việt Nam cho biết: Thống kê từ 38 Sở GD-ĐT gửi về bộ từ năm 2003 đến
năm 2009 có tới hơn 8.000 vụ học sinh tham gia đánh nhau và bị xử lý kỷ luật. Gần
đây xảy ra nhiều vụ bạo lực học đƣờng nhƣ: nữ sinh tụ tập đánh nhau hội đồng, làm
nhục bạn; nam sinh dùng dao, kiếm, mã tấu chém nhau ngay trong trƣờng học. Ở
nhiều nơi, do mâu thuẫn trong tình bạn, tình yêu đã dùng dao rạch mặt bạn, đâm chết
bạn giữa sân trƣờng,…
Hình thức thực hiện
- Chửi thề, nói xấu, chia rẽ bè phái, miệt thị;
- Nhắn tin hoặc gửi thƣ uy hiếp, bắt nạt, trấn lột đồ đạc hoặc tiền bạc;
- Uy hiếp bằng hình ảnh, thông tin mang tính chất bạo lực, đồi trụy trên mạng
Internet;
- Dùng vũ lực nhƣ tát, đá, đấm, đánh, giật tóc, lột quần áo, …;
- Quay video clip các hành vi bạo lực và đƣa lên mạng Internet;
Các phƣơng tiện sử dụng: Dao, mã tấu, giày dép, sách vở, bút, kiếm, ống sắt, dao

lam, thƣ truyền tay, mạng internet, điện thoại di động.
3. Nguyên nhân của hiện tƣợng bạo lực học đƣờng
3.1. Nguyên nhân xuất phát từ cá nhân học sinh
- Học sinh có tiền sử biến chứng khi mang thai hay khi sinh ra có những biến
chứng, đặc biệt, khi cha mẹ bị bệnh tâm thần; Học sinh nam có nhịp tim chậm, tỉ lệ
máu tuần hoàn não khác biệt đối với các yếu tố kích thích sự thông cảm từ ngoại cảnh;
Học sinh có IQ thấp, khuyết tật khả năng xử lý thông tin và trí lực, khuyết tật khả năng
học tập, học lực kém, không muốn học, thất bại trong chuyện học; Học sinh có khả
năng kiểm soát hành vi và tự kiềm chế kém; Học sinh kém khả năng tập trung, hiếu
động; Học sinh dễ bị căng thẳng về xúc cảm; Học sinh có những thái độ và suy nghĩ
chống đối xã hội; Học sinh đã từng có các hành vi bạo lực trong quá khứ; Học sinh có
tiền sử hoặc đang sử dụng ma túy, rƣợu và thuốc lá hay các chất kích thích;
- Tình trạng “dƣ thừa sức lực” của học sinh ở lứa tuổi dậy thì khiến các em phát
triển mạnh về thể chất, hƣng phấn cao, kiềm chế kém. Hơn nữa, các em đang muốn
chứng tỏ bản thân, khẳng định cái TÔI cá nhân, nhƣng lại không biết thể hiện bằng

123


cách nào, do đó, muốn dùng vũ lực nhƣ một cách thể hiện sự vƣợt trội của mình so với
bạn bè.
3.2. Nguyên nhân xuất phát từ gia đình
- Cha mẹ có thu nhập và học lực thấp; Cha mẹ nghiện ngập hay phạm pháp; bạo
lực trong gia đình; Cha mẹ thiếu quan tâm hay không tạo đƣợc quan hệ tình cảm với
con cái; Cha mẹ kém khả năng kiểm soát con cái; Cha mẹ kém tình thƣơng yêu và nối
kết trong gia đình; Chức năng giáo dục trong gia đình kém; Biện pháp giáo dục và kỷ
luật không nhất quán, quá dễ dãi hay quá khắc nghiệt; Cha mẹ ly thân hoặc ly hôn;
Cha mẹ có tiền án, tiền sự hoặc đang ngồi tù; Gia đình vừa trải qua những cú sốc về
tinh thần nhƣ mất ngƣời thân, kiện cáo, phá sản,…
- Gia đình chính là nơi hình thành cho các em nhân cách sống và cách ứng xử

trong xã hội văn minh, nơi giáo dục cho các em những cảm nhận đầu tiên về quan hệ
giữa con ngƣời với con ngƣời, giữa con ngƣời với thiên nhiên và giữa mỗi ngƣời với
chính bản thân mình...
- Nhƣ chúng ta đã biết, gia đình là nền tảng đặc biệt quan trọng trong việc hình
thành nhân cách cho trẻ từ tuổi ấu thơ. Nếu cha mẹ, anh, chị, em… trong gia đình cƣ
xử với nhau bằng bạo lực, sử dụng những từ ngữ, lời lẽ không hay với nhau sẽ ảnh
hƣởng rất lớn đến suy nghĩ, tình cảm của đứa trẻ và từ đó, dần hình thành trong trẻ
những biểu hiện lệch lạc trong suy nghĩ và hành động giống nhƣ gia đình chúng.
- Một nguyên nhân nữa cũng cần nhắc đến đó là sự thiếu quan tâm từ phía gia
đình do cha mẹ chỉ chăm chú vào các công việc làm ăn hàng ngày thiếu sự kiểm soát
và chăm sóc con cái thƣờng xuyên hoặc do gia đình ít con nên sự chiều chuộng con cái
quá mức chỉ biết cung cấp, đáp ứng về tiền bạc theo yêu cầu của con cái mà thiếu sự
kiểm soát, quan tâm đến suy nghĩ, hành động của con em cũng chính là mối quan tâm
mà chúng ta cần suy nghĩ.
3.3. Nguyên nhân xuất phát từ nhà trƣờng
Học sinh bị thầy cô, ban giám hiệu, hay nhân viên nhà trƣờng bạo hành, bạc đãi,
đe dọa, làm nhục; Bị bạn bè ruồng bỏ hắt hủi hay bắt nạt; Không khí thù địch hay lề
lối bất công trong lớp học; Giáo viên không quan tâm đến đời sống tâm lý, tình cảm
của học sinh; Biện pháp kỷ luật của thầy cô và nhà trƣờng không nhất quán, quá dễ dãi
hay quá khắc nghiệt; Chƣơng trình học quá nhiều; Nhà trƣờng, lớp học thiếu các
gƣơng tích cực trong đời sống và thiếu những hoạt động xã hội lành mạnh; Học sinh
giao du với bạn bè phạm pháp trong nhà trƣờng; Học sinh không muốn học và thất bại
trong việc học; Nhà trƣờng có truyền thống tồn tại các băng nhóm bạo lực; Nhà trƣờng
không có mối liên hệ tích cực với gia đình học sinh cũng nhƣ các tổ chức xã hội khác;
Nhà trƣờng không có các hoạt động tham vấn học đƣờng cần thiết,…
Vấn đề giáo dục đạo đức cho học sinh chƣa đƣợc quan tâm đúng mức, thiếu sự
phối hợp chặt chẽ giữa gia đình - nhà trƣờng và xã hội. Bên cạnh đó, Áp lực, chƣơng
124

trình học tập nặng nề hiện nay cũng đang là mối quan tâm cần giải quyết. Học sinh hầu
nhƣ không có nhiều thời gian để tham gia các hoạt động xã hội, các câu lạc bộ, đội
nhóm, nhằm rèn luyện kỹ năng, trau dồi nhân cách. Thầy cô trong trƣờng cũng bị áp
lực dạy nặng nề nên phần nào buông lỏng việc “dạy làm ngƣời” cho các em. Tổ chức
Đoàn - Đội trong nhà trƣờng chƣa phát huy hết vai trò là “một người bạn của thanh
thiếu niên”, chƣa quan tâm đến giáo dục kỹ năng sống trang bị cho các em học sinh
các cấp học…
3.4. Nguyên nhân xuất phát từ cộng đồng, xã hội và các phƣơng tiện truyền
thông
- Phân tầng kinh tế - xã hội có diễn biến phức tạp, khoảng cách giàu nghèo giữa
các gia đình, giữa các vùng miền ngày càng rõ nét, áp lực kinh tế dẫn đến giảm sút vai
trò của gia đình đối với việc bảo vệ và chăm sóc con cái. Tình trạng bất bình đẳng về
cơ hội phát triển của trẻ em giữa các vùng miền.
- Chức năng kinh tế của gia đình đã lấn áp chức năng giáo dục con cái của cha
mẹ và những ngƣời thân trong gia đình, làm xao nhãng việc chia sẻ tình cảm, giáo dục
phòng tránh những nguy cơ tiêu cực của môi trƣờng sống có thể ảnh hƣởng đến trẻ.
- Bạo lực gia đình, bạo lực ngoài cộng đồng xã hội cũng là “đƣờng link” dẫn tới
các hành vi bạo lực của trẻ em Việt Nam.
- Công nghệ thông tin phát triển nhƣ vũ bão, trẻ em đƣợc tiếp cận với các trò
chơi điện tử và mạng Internet từ khi còn rất nhỏ, từ đó, dẫn đến các hiện tƣợng nghiện
game online, nghiện internet cũng nhƣ các trang mạng xã hội, ảnh hƣởng từ các trò
chơi mang tính bạo lực cao, các em bất chấp pháp luật, chuẩn mực đạo đức để đƣợc
thỏa mãn “nhu cầu bạo lực” thông qua các trò chơi online, rời xa cuộc sống thực tìm
đến thế giới ảo của internet.
- Các ấn phẩm báo chí, sách, truyện tranh, video clip, phim ảnh mang tính bạo
lực cũng góp phần hình thành “nhu cầu bạo lực” của trẻ em Việt Nam.
- Đặc biệt, các em cũng bị ảnh hƣởng từ chính những cảnh bạo hành trong gia
đình và ngoài xã hội nhƣ bạo lực trên các sân cỏ, đâm chém để tranh giành quyền lợi,
đánh ngƣời thi hành công vụ, …
4. Giải pháp ngăn chặn bạo lực học đƣờng

Đứng trƣớc thực trạng bạo lực học đƣờng diễn biến phức tạp trong những năm
gần đây, Chính Phủ, Quốc Hội, Bộ GD&ĐT cần có nhiều các chƣơng trình hoạt động
nhằm tìm hiểu thực trạng, nguyên nhân, xử lý nghiêm các trƣờng hợp vi phạm và
hƣớng tới phòng tránh bạo lực học đƣờng trong môi trƣờng giáo dục.
Đứng trƣớc những hành vi bạo lực của trẻ, cha mẹ, thầy cô nên có thái độ bình
tĩnh, ân cần chỉ bảo cho các em để các em dần dần nhận ra sự không đúng đắn và từ bỏ
nó. Sự quát tháo, đánh đập, nhiếc móc hoặc trừng phạt chỉ làm tăng thêm những hành
125


vi đó ở trẻ. Giải pháp tận gốc của vấn đề là trẻ phải tự nhận ra và từ bỏ hành vi đó một
cách tự nguyện.
Đặc biệt, quan hệ giữa cha mẹ và con cái trong gia đình phải là mối quan hệ tin
tƣởng - bình đẳng. Cha mẹ phải phấn đấu để trở thành những “ngƣời bạn lớn” của con
cái, kịp thời uốn nắn những lệch lạc trong nhận thức, thái độ và tình cảm của các em.
Các cơ quan chức năng cần có những biện pháp để hạn chế sự ảnh hƣởng của văn
hóa độc hại đến nhân cách của trẻ. Thầy/cô giáo có thể áp dụng một số biện pháp sau
nhằm hạn chế hành vi bạo lực trong nhà trƣờng:
1. Quan tâm tới học sinh cả trong và ngoài môi trƣờng nhà trƣờng.
2. Không cho phép các thái độ định kiến, thù địch và phân biệt đối xử diễn ra
giữa các học sinh và các nhóm học sinh trong lớp học. Thầy/cô giáo phải thiết lập quy
tắc này ngay từ khi bắt đầu lớp/khóa học.
3. Lắng nghe học sinh của mình xem những điều gì đang diễn ra ở các em.
4. Nhận biết những dấu hiệu bạo lực ở học sinh. Các dấu hiệu cho thấy hành vi
bạo lực sắp xảy ra bao gồm: học sinh giảm hứng thú học tập; thích chơi hoặc xem các
trò game bạo lực; tâm trạng chán nản; nói về nỗi tuyệt vọng/thất vọng và cô lập với
các học sinh khác; thiếu kỹ năng kiểm soát sự giận dữ; có hành vi bạo lực với động
vật; nói về cái chết hay mang vũ khí vào trƣờng.
5. Thảo luận với học sinh về các biện pháp ngăn chặn bạo lực học đƣờng.
6. Khuyến khích học sinh thông báo những biểu hiện về bạo lực học đƣờng cho

giáo viên.
7. Dạy cho học sinh kỹ năng kiểm soát giận dữ và giải quyết xung đột.
8. Giữ mối liên hệ thƣờng xuyên với cha mẹ học sinh.
9. Toàn xã hội cần phải quan tâm củng cố nâng cao chất lƣợng môi trƣờng xã
hội, văn minh tiến bộ. Quản lý, ngăn chặn và chế tài hiệu quả những hoạt động có tác
hại đến môi trƣờng văn hóa xã hội, nghiêm cấm các trò chơi điện tử, phim ảnh bạo lực.
10. Nâng cao vai trò, vị trí và trách nhiệm của gia đình trong việc bảo vệ, chăm
sóc và giáo dục trẻ em. Tiếp tục thúc đẩy phong trào ông, bà, cha, mẹ mẫu mực, con
cháu thảo hiền; xây dựng gia đình văn hóa. Loại bỏ các hành vi bạo lực ra khỏi đời
sống gia đình. Nâng cao kiến thức bảo vệ chăm sóc trẻ em và giáo dục kỹ năng sống
cho trẻ em tại gia đình.
11. Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa 3 môi trƣờng giáo dục: Gia đình Nhà trƣờng - Xã hội. Xác định rõ vai trò, vị trí của ngƣời thầy, quyền hạn và trách
nhiệm trong việc giáo dục đạo đức học sinh, đảm bảo song song việc dạy chữ và dạy
làm ngƣời. Nhà trƣờng và thầy cô giáo phải đƣợc bảo vệ danh dự và có đủ cơ chế để
răn đe giáo dục học sinh.
126


12. Xây dựng mô hình cộng đồng an toàn, thực hiện tốt nội dung cuộc vận động
“xây dựng trƣờng học thân thiện, học sinh tích cực”.
Trên đây là thực trạng nạn bạo lực học đƣờng chung của xã hội hiện nay, những
nguyên nhân và giải pháp ngăn chặn, những nội dung đƣợc nêu trên còn tùy thuộc vào
tình hình của mỗi trƣờng, mỗi địa phƣơng khác nhau, tùy theo đối tƣợng học sinh mà
tình trạng bạo lực học đƣờng diễn ra nhiều hay ít, nặng hay nhẹ, để có biện pháp phù
hợp nhằm ngăn chặn và giáo dục học sinh.
Đối với trƣờng THPT Nguyễn Thƣợng Hiền nơi tôi đang công tác, tình trạng bạo
lực học đƣờng rất ít xảy ra hoặc nếu có xảy ra thì mức độ rất nhẹ nhƣ chửi thề, nói xấu,
chia rẽ, miệt thị.., vì đối tƣợng học sinh trong trƣờng đa số là học sinh có học lực giỏi,
hạnh kiểm tốt, gia đình rất quan tâm chăm sóc và dạy dỗ các em, bên cạnh đó kỷ luật
trƣờng rất nghiêm, thầy cô, Ban giám hiệu, các bộ phận trong trƣờng luôn phối hợp

nhau để phát hiện và ngăn chặn kịp thời, không để tình trạng bạo lực học đƣờng xảy ra.
Nếu có xảy ra các trƣờng hợp bạo lực học đƣờng vừa nêu thì nhà trƣờng phối hợp với
các tổ chức nhƣ giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn, thầy cô giám thị, đoàn thanh
niên, phụ huynh học sinh cùng phối hợp kịp thời, xử phạt nghiêm hành vi vi phạm, để
ngăn chặn ngay tình trạng bạo lực học đƣờng, giúp học sinh nhận biết đƣợc sai trái của
mình, phối hợp cùng gia đình để giáo dục học sinh thành những con ngoan trò giỏi.
Chính nhờ các biện pháp giáo dục kịp thời và phù hợp nên đa số học sinh trƣờng
Nguyễn Thƣợng Hiền rất ngoan, học giỏi, đạt nhiều thành tích cao trong các kỳ thi,
góp phần đào tạo cho xã hội những công dân gƣơng mẫu, có ích cho xã hội.
Tất cả các ý kiến trên đây cũng chỉ là những giải pháp đƣợc giới thiệu, đề xuất
để tham khảo, vận dụng, mặc dù nhiều giải pháp trong đó đã đƣợc đúc kết qua thực
tiễn ở một số nơi. Thiết nghĩ rằng vận dụng giải pháp nào trong giải quyết vấn đề bạo
lực học đƣờng nhƣ hiện nay, chúng ta cũng nên ƣu tiên cho sử dụng các giải pháp giáo
dục học và tâm lý học là chủ yếu vì nó có tính khả thi cao và phù hợp với bản chất của
vấn đề. Các trƣờng cần tập trung nhận diện, phát hiện sớm bạo lực học đƣờng nhất là
các dấu hiệu tiền bạo lực, trên cơ sở đó, chọn lựa những giải pháp phù hợp, khả thi, để
ngăn chặn, phòng ngừa và tiến tới kiểm soát có hiệu quả bạo lực học đƣờng ở mỗi
trƣờng trong tình hình hiện nay.

127


Kho Ebook miễ n phí
ebookfree247.blogspot.com
Cơ sở Dữ liệ u Hội t hảo/Tham luận
t huvie nhoit hao.blogspot.com
t huvie nt hamluan.blogspot.com

CHIA SẺ TRI THỨC