Xây dựng và sử dụng website phục vụ giáo dục vì sự phát triển bền vững trong dạy học địa lí 11 THPT ở an giang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

NGUYỄN THỊ THANH NHÀN

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG WEBSITE
PHỤC VỤ GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN
BỀN VỮNG TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 11
THPT Ở AN GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2010


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
========================

NGUYỄN THỊ THANH NHÀN

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG WEBSITE
PHỤC VỤ GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN
BỀN VỮNG TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 11
THPT Ở AN GIANG
Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học địa lí
Mã số: 60.14.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS TRẦN ĐỨC TUẤN

HÀ NỘI - 2010


LỜI CẢM ƠN
Sự thành công của đề tài nhắc tôi lòng biết ơn sâu sắc đến hai
đấng sinh thành luôn tạo điều kiện để tôi vươn lên phía trước, những
thầy cô, đồng nghiệp và bạn bè đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi
trong suốt thời gian nghiên cứu vừa qua.
Nhân đây tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS Trần Đức Tuấn,
người đã trực tiếp hướng dẫn tôi thực hiện đề tài đồng thời cũng là
người thường xuyên động viên, khích lệ tôi vượt qua khó khăn để
hoàn thành công việc một cách tốt nhất.
Tôi vô cùng biết ơn Ban giám hiệu trường đại học An Giang,
thư viện trường đại học sư phạm Hà Nội cùng thư viện và quý thầy
cô Khoa Địa Lí – ĐHSP Hà Nội đã giúp đỡ đồng thời đã tạo điều
kiện thuận lợi để tôi thực hiện đề tài .
Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ của các đồng nghiệp, các thầy cô
giảng dạy địa lí lớp 11 trong cụm thành phố Long Xuyên, các học
viên lớp cao học Địa lí K18 cùng các bạn sinh viên chuyên ngành
Sư phạm Địa lí của trường đại học An Giang.
Tôi cũng xin cảm ơn các tác giả của những tài liệu tham khảo
đã cung cấp cho tôi nhiều kiến thức hết sức quý giá trong đề tài này.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 11 – 2010
Tác giả
Nguyễn Thị Thanh Nhàn


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Viết tắt

Viết đầy đủ

GDPTBV

giáo dục vì sự phát triển bền vững

GV

giáo viên

Nxb

nhà xuất bản

PTBV

phát triển bền vững

SGK

sách giáo khoa

TKGDPTBV

thập kỉ giáo dục vì sự phát triển bền vững

THPT

trung học phổ thông

DANH MỤC BẢNG
Số bảng

Tên bảng

Trang

Bảng 1

Nội dung GDPTBV trong chương trình địa lí THPT ............................. 36

Bảng 2

Kết quả điều tra thực trạng xây dựng và sử dụng website phục vụ
GDPTBV ................................................................................................. 40

Bảng 3

Địa chỉ website ......................................................................................... 54

Bảng 4

Nội dung GDPTBV trong chương trình địa lí 11 – Cơ bản.................... 62

Bảng 5

Nội dung GDPTBV trong chương trình địa lí 11 – Nâng cao ................ 63

Bảng 6

Một số định dạng file thông dụng ........................................................... 86

Bảng 7

Nội dung phiếu điều tra ........................................................................... 97

Bảng 8

Nội dung tham khảo ý kiến kĩ thuật viên tin học ..................................... 99

Bảng 9

Kết quả phỏng vấn và điều tra qua phiếu của thực nghiệm lần 2 .......... 100

Bảng 10 Câu hỏi và kết quả điều tra của thực nghiệm lần 3 ................................ 101

DANH MỤC HỘP
Số hộp

Tên hộp

Trang

Hộp1

Các khái niệm về GDPTBV..................................................................... 18

Hộp 2

Đặc điểm chương trình địa lí 11........................................................................ 60


DANH MỤC HÌNH
Số hình

Tên hình

Trang

Hình 1

Quan niệm về GDPTBV .......................................................................... 23

Hình 2

Minh họa mạng cục bộ trong một phòng ................................................. 52

Hình 3

Tìm hiểu nhu cầu độc giả ......................................................................... 55

Hình 4

Sơ đồ các yếu tố tác động đến quá trình xây dựng website ..................... 59

Hình 5

Tác động của chương trình địa lí lớp 11 đến quá trình xây dựng

website .................................................................................................... 64

Hình 6

Tác động của cơ sở vật chất – kĩ thuật đến việc xây dựng website .......... 66

Hình 7

Xác định mục tiêu của website ................................................................ 67

Hình 8

Xác định độc giả của website .................................................................. 68

Hình 9

Hình thành ý tưởng ................................................................................. 69

Hình 10

Cấu trúc trang chính của một website ...................................................... 70

Hình 11

Sơ đồ cấu trúc nội dung của website ....................................................... 72

Hình 12

Biểu tượng các trình duyệt ....................................................................... 79

Hình 13

Cửa sổ trình duyệt với Google ................................................................. 80

Hình 14

Nhập nội dung tìm kiếm vào của sổ trình duyệt ...................................... 81

Hình 15

Danh sách kết quả tìm kiếm trên Google ................................................. 82

Hình 16

Mở website trong thẻ mới ........................................................................ 82

Hình 17

Cuối trang kết quả tìm kiếm .................................................................... 83

Hình 18

Save lại trang web .................................................................................... 83

Hình 19

Kết quả với việc tìm hình ảnh .................................................................. 85

Hình 20

Chọn và lưu ảnh ....................................................................................... 85

Hình 21

Tải Flashget .............................................................................................. 87

Hình 22

Mở Flashget ............................................................................................. 88

Hình 23

Tải file video ............................................................................................ 88

Hình 24

Tải file video ............................................................................................ 88

Hình 25

Cài đặt CD................................................................................................ 89

Hình 26

Cài đặt CD................................................................................................ 89

Hình 27

Hoàn tất cài đặt CD .................................................................................. 90

MỤC LỤC
Trang
PHẦN MỞ ĐẦU
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI................................................................................................... 1
II. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI..................................................................... 3
III. GIỚI HẠN CỦA ĐỀ TÀI ............................................................................................ 3
IV. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI ................................................................................ 3
V. PHƢƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI .............................. 5
VI. HƢỚNG ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI ............................................................................. 8
VII. CẤU TRÚC LUẬN VĂN ........................................................................................... 8

PHẦN NỘI DUNG
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
I. ĐỔI MỚI TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ Ở NHÀ TRƢỜNG PHỔ THÔNG .............................. 9

1. Sự cần thiết phải đổi mới phƣơng pháp dạy học địa lí ........................................... 9
2. Những tiền đề cơ bản của việc đổi mới phƣơng pháp dạy học địa lí trung học phổ
thông .......................................................................................................................... 11
3. Mục tiêu của việc đổi mới phƣơng pháp dạy học địa lí ........................................ 15
4. Bản chất, định hƣớng cơ bản của việc đổi mới phƣơng pháp dạy học ................. 16
5. Đổi mới dạy học địa lí theo quan điểm GDPTBV ................................................ 18
6. Tăng cƣờng ICT trong dạy học địa lí .................................................................... 20
II. GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG: TRIẾT LÍ VÀ CÔNG CỤ ĐỔI MỚI DẠY
HỌC ĐỊA LÍ ................................................................................................................. 22

1. Quan niệm, đặc trƣng và vai trò của GDPTBV .................................................... 22
2. Mục đích, tầm nhìn của GDPTBV ........................................................................ 25
3. Nội dung và các lĩnh vực chủ yếu của GDPTBV ................................................. 25

4. Các thực thể và phƣơng pháp GDPTBV ............................................................... 30


5. ICT là một công cụ hữu hiệu của GDPTBV ......................................................... 34
6. GDPTBV trong nhà trƣờng phổ thông và môn địa lí ........................................... 35
III. SỬ DỤNG INTERNET VÀ WEB TRONG GDPTBV .................................................... 37

1. Internet và Web ..................................................................................................... 37
2. Vai trò của Internet trong dạy học địa lí ............................................................... 38
3. Thực trạng xây dựng và sử dụng website phục vụ GDPTBV ở môn địa lí 11
THPT ......................................................................................................................... 40
Chƣơng 2
XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG WEBSITE PHỤC VỤ GIÁO DỤC VÌ SỰ PHÁT
TRIỂN BỀN VỮNG TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 11 THPT
I. MỘT SỐ KHÁI NIỆM LIÊN QUAN ĐẾN WEBSITE ...................................................... 52

1. Mạng máy tính ..................................................................................................... 52
2. Trang Web ............................................................................................................. 53
3. Website .................................................................................................................. 53
4. Trình duyệt ............................................................................................................ 53
5. Địa chỉ website ...................................................................................................... 53
II. CÁC VIỆC CẦN LÀM TRƢỚC KHI XÂY DỰNG WEBSITE ........................................ 54
1. Tìm hiểu nhu cầu của giáo viên và sinh viên ........................................................ 54
2. Đăng kí tên miền - tính chính danh của website ................................................... 55
3. Chọn nền tảng để tạo website................................................................................ 56
III. NGUYÊN TẮC XÂY DỰNG WEBSITE ..................................................................... 57

1. Bám sát chƣơng trình địa lí lớp 11 ....................................................................... 57
2. Đảm bảo tính khoa học ......................................................................................... 57
3. Đảm bảo tính sƣ phạm .......................................................................................... 58

4. Đảm bảo tính trực quan ........................................................................................ 58
5. Đảm bảo tính kĩ thuật và thẩm mĩ ........................................................................ 58
6. Đảm bảo tính hiệu quả và linh hoạt ..................................................................... 59


IV. CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG WEBSITE ........................ 59

1. Đặc điểm chƣơng trình địa lí 11 và khả năng xây dựng website giáo dục vì sự
phát triển bền vững ................................................................................................... 60
2. Nhu cầu của GV .................................................................................................... 65
3. Cơ sở vật chất – kĩ thuật ........................................................................................ 65
4. Trình độ tin học ..................................................................................................... 66
V. QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG WEBSITE.......................................................................... 67

1. Xác định mục tiêu ................................................................................................. 67
2. Xác định độc giả................................................................................................... 67
3. Xác định yêu cầu và điều kiện thực hiện .............................................................. 68
4. Thiết kế cấu trúc, nội dung và hình thức thể hiện ................................................. 69
5. Tạo đồ họa và hồ sơ HTML .................................................................................. 74
6. Tạo một bản mẫu ................................................................................................... 74
7. Thử nghiệm ........................................................................................................... 74
8. Tải lên, đánh giá và thử nghiệm lại ....................................................................... 74
VI. NỘI DUNG WEBSITE ............................................................................................ 75

1. Nội dung chính ...................................................................................................... 75
2. Chuyên mục .......................................................................................................... 78
3. Đăng kí thành viên và Diễn đàn ........................................................................... 78
4. Liên kết ................................................................................................................. 79
5. Thăm dò ý kiến ...................................................................................................... 79
6. Thống kê................................................................................................................ 79

VII. HƢỚNG DẪN SỬ DỤNG WEBSITE ....................................................................... 79

1. Khai thác thông tin trên Internet ........................................................................... 79
2. Sử dụng website Giáo dục vì sự phát triển bền vững trong dạy học địa lí 11
THPT ........................................................................................................................ 89
Chƣơng 3
THỰC NGHIỆM
I. MỤC ĐÍCH THỰC NGHIỆM ...................................................................................... 95


II. NỘI DUNG THỰC NGHIỆM...................................................................................... 95
III. THỜI GIAN VÀ PHẠM VI LÃNH THỔ THỰC NGHIỆM ............................................. 96
IV. PHƢƠNG PHÁP THỰC NGHIỆM ............................................................................. 96
V. TIẾN HÀNH THỰC NGHIỆM .................................................................................... 97

1. Thực nghiệm lần 1: Kiểm tra kĩ thuật ................................................................... 97
2. Thực nghiệm lần 2: Đánh giá website................................................................... 97
3. Thực nghiệm lần 3: Hoàn thiện website ............................................................. 101
VI. KẾT LUẬN CHUNG .............................................................................................. 102

PHẦN KẾT LUẬN
I. KẾT LUẬN CHUNG ................................................................................................ 103

1. Sử dụng website trong GDPTBV ở trƣờng THPT đã trở thành một xu thế tất
yếu ........................................................................................................................... 103
2. Việc xây dựng website có chất lƣợng đòi hỏi phải đáp ứng những điều kiện
cơ bản, trong đó việc tuân thủ những nguyên tắc sƣ phạm, nắm rõ đặc điểm
chƣơng trình môn học và nhu cầu độc giả, hiểu biết về tin học là những điều
kiện tiên quyết ........................................................................................................ 103
3. Việc tuân thủ chặt chẽ quy trình xây dựng website cũng là một yêu cầu

quan trọng ................................................................................................................ 104
4. Những đóng góp của website đã xây dựng ......................................................... 105
II. HƢỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO......................................................................... 106

1. Nâng cao chất lƣợng các chuyên mục ................................................................ 106
2. Phát triển chuyên mục Diễn đàn trên website đã có ........................................... 106
3. Mở rộng đối tƣợng độc giả.................................................................................. 106
III. ĐỀ XUẤT VÀ KIẾN NGHỊ ..................................................................................... 107

1. Đề xuất ................................................................................................................ 107
2. Kiến nghị ............................................................................................................ 108
PHỤ LỤC
TÀI LIỆU THAM KHẢO


PHẦN MỞ ĐẦU

I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1. Sự ra đời của cuộc cách mạng công nghiệp đã đưa con người tiến gần hơn
với nền văn minh mới với cuộc sống tiện lợi hơn. Nhưng xét cho cùng thì ở một góc
độ nào đó, chính cuộc cách mạng này đang đẩy dần xã hội loài người đến chỗ tự
hủy diệt mình do sự thiếu hiểu biết hay sự vô tình của con người trước tiếng kêu
cứu của thiên nhiên và đồng loại. Những hoạt động kinh tế với sự tác động mạnh
mẽ của công nghiệp đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng cho môi trường và ngày nay
chúng càng hiện hữu rõ rệt với quy mô toàn cầu. Hệ lụy tiếp theo là sự biến đổi
khắc nghiệt của khí hậu cùng hàng loạt thiên tai với sức tàn phá dữ dội. Bên cạnh
đó, các cuộc chiến tranh, xung đột vũ trang, sự bất bình đẳng, nghèo đói, tệ nạn xã
hội ... diễn ra khắp nơi.
Trước thực tại này con người thấy cần thiết phải phát triển bền vững. “Phát
triển bền vững” là một thuật ngữ bắt đầu xuất hiện từ thập niên 80 của thế kỉ XX,

khi mà cùng những hoạt động nhằm tạo dựng một xã hội tương lai phát triển, bền
vững được các nhà khoa học, nhà quản lí đặt thành mối quan tâm lớn. Trong 10
năm trở lại đây, thuật ngữ này đặc biệt được nhắc đến và bàn luận ở hầu hết mọi
lĩnh vực, trên mọi phương tiện thông tin đại chúng bởi tầm quan trọng của nó đối
với sự tồn vong của xã hội.
2. Ở các nhà trường phổ thông nước ta, giáo dục học sinh hướng đến sự phát
triển một tương lai bền vững, hay nói cách khác là giáo dục vì sự phát triển bền
vững, đã được thực hiện từ nhiều năm nay. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có một
môn học chính thức nào cho vấn đề này mà chỉ tích hợp vào các môn học như địa lí,
lịch sử, sinh học, giáo dục công dân… với một thời lượng còn hạn chế. Thực tế
cũng cho thấy việc giáo dục để hình thành ý thức hướng đến sự phát triển bền vững
ở học sinh vẫn chưa được nhiều giáo viên chú ý. Phần lớn thời gian lên lớp thường

1


được các giáo viên sử dụng để chuyển tải những nội dung kiến thức mang tính chất
lí thuyết. Điều này có thể được lí giải bởi nhiều nguyên nhân khác nhau, chẳng hạn
như chính bản thân giáo viên cũng thiếu sự cập nhật kiến thức về phát triển bền
vững, tư liệu phục vụ giảng dạy còn hạn chế, phương pháp lồng ghép vào bài giảng
chưa phù hợp…
3. Chúng ta đang sống trong thời đại của nền văn minh hậu công nghiệp với sự
phát triển như vũ bão và mạnh mẽ chưa từng có của cách mạng thông tin và truyền
thông. Trong bối cảnh đó, những điều kiện và nền móng cho cuộc cách mạng mới
trong toàn bộ hệ thống giáo dục của nhân loại đang được hình thành. Việc chia sẻ
và cập nhật thông tin trên phạm vi toàn cầu ngày càng trở nên dễ dàng và nhanh
chóng hơn bao giờ hết nhờ sự phổ cập của mạng Internet. Trong nhiều trường trung
học phổ thông, website đã phát triển mạnh, trở thành nguồn tư liệu hữu ích và là
công cụ dạy học hữu hiệu. Sự ra đời của hàng loạt website từ các cơ quan khoa học
và các tổ chức giáo dục phục vụ giảng dạy là những minh chứng cụ thể. Điều này

còn cho thấy các website hỗ trợ cho việc dạy và học đang dần chiếm một vai trò
nhất định trong quá trình dạy học ở nước ta.
4. Tôi thật sự mong muốn chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm giáo dục vì sự phát
triển bền vững đến đồng nghiệp và các em sinh viên của mình, mặc dù sự hiểu biết
còn nhiều hạn chế. Công việc này sẽ bắt đầu từ việc nghiên cứu đề tài luận văn tốt
nghiệp cao học “Xây dựng và sử dụng website phục vụ giáo dục vì sự phát triển
bền vững trong dạy học địa lí 11 THPT ở An Giang”. Sản phẩm của đề tài
nghiên cứu là một website có tác dụng phục vụ GDPTBV trong dạy học địa lí 11
THPT ở An Giang. Tôi tin tưởng rằng với kiến thức và kinh nghiệm thu được trong
thời gian học tập ở ghế nhà trường phổ thông, ở trường đại học, với sự tận tâm dạy
dỗ và giúp đỡ của thầy cô, đề tài này sẽ được hoàn thành và mang một ý nghĩa thiết
thực nào đó.

2


II. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI
1. Mục đích
Mục đích quan trọng nhất của đề tài là xây dựng và hướng dẫn sử dụng một
website phục vụ GDPTBV trong dạy học địa lí lớp 11 THPT nhằm góp phần tích
cực vào đổi mới phương pháp dạy học địa lí ở nhà trường phổ thông.
2. Nhiệm vụ
Để đạt được mục đích nêu trên, đề tài cần phải giải quyết các nhiệm vụ cơ bản
sau đây:
- Nghiên cứu những vấn đề về lí luận và thực tiễn làm cơ sở cho việc thành lập
website hỗ trợ giáo dục vì sự phát triển bền vững.
- Xây dựng và đưa website vào hoạt động online; xác định cách thức khai thác
và sử dụng website này vào giảng dạy sao cho hiệu quả.
- Thử nghiệm, đánh giá khả năng ứng dụng của website, đưa ra đề xuất.
III. GIỚI HẠN CỦA ĐỀ TÀI

1. Về phạm vi lãnh thổ nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu ở 8 trường THPT
cụm thành phố Long Xuyên – tỉnh An Giang.
2. Đối tƣợng sử dụng: Đối tượng phục vụ chủ yếu của website là GV địa lí THPT
và sinh viên sư phạm ngành địa lí.
IV. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI
Trong suốt hai thập kỉ qua, các hội nghị về phát triển bền vững của Liên Hiệp
Quốc như Hội nghị thượng đỉnh ở Rio de Janero và ở Johnannesburg, COP 15 ở
Đan Mạch, chương trình hành động về phát triển bền vững như chương trình nghị
sự Agenda 21; chương trình hành động của thập kỉ giáo dục vì sự phát triển bền
vững của Việt Nam… đã đề cập rất nhiều về vấn đề phát triển bền vững. Ở Việt

3


Nam, đã xuất hiện các công trình khoa học mang tính lí luận lẫn thực tiễn bàn về
vấn đề phát triển bền vững như:
 Lưu Đức Hải - Nguyễn Ngọc Sinh: Quản lí môi trường cho sự phát triển
bền vững – Nxb đại học quốc gia Hà Nội.
 Nguyễn Đình Hòe: Môi trường và phát triển bền vững – Nxb Giáo Dục
 Nguyễn Phi Hạnh – Nguyễn Thị Thu Hằng: Giáo dục môi trường qua
môn địa lí – Nxb Đại Học Sư phạm Hà Nội
 Nguyễn Cẩn – Nguyễn Đình Hòe: Tai biến môi trường - Nxb Đại học
Quốc Gia Hà Nội
…
Các hội nghị quốc gia và quốc tế cùng các công trình nghiên cứu về phát triển
bền vững đã đề cập, phân tích sâu sắc sự cần thiết cũng như nội dung cơ bản của
việc đổi mới giáo dục phổ thông theo những định hướng của sự phát triển bền vững.
GDPTBV cũng được đề cập trên báo chí, phim ảnh, các website trong và ngoài
nước cũng ít nhiều đề cập đến vấn đề này. GDPTBV cũng đã lồng ghép và tích hợp
vào chương trình SGK địa lí phổ thông ở các khối lớp tuy còn hạn chế thời lượng và

tư liệu. Vấn đề còn được đề cập ở các khóa luận tốt nghiệp của học viên cao học và
sinh viên,…
Hiện nay, đã có các tài liệu, các website đề cập nhiều đến giáo dục vì sự phát
triển bền vững. Tuy nhiên, đây chưa thật sự là nguồn tư liệu gần gũi và dễ sử dụng
để GV khi lồng ghép, tích hợp các nội dung giáo dục vì sự phát triển bền vững vào
giáo dục phổ thông. Hơn nữa, việc thiết kế một website phục vụ GDPTBV cụ thể ở
các trường THPT địa bàn tỉnh An Giang vẫn chưa được thực hiện. Nhận thức được
thực tế và nhu cầu thiết thực nêu trên, bản thân tôi cảm thấy cần thiết và rất có hứng
thú với một website chuyên biệt nhằm phục công việc giảng dạy môn địa lí ở khối
lớp 11 trong tỉnh. Tôi hy vọng rằng sản phẩm mình làm ra sẽ góp phần tích cực
trong công cuộc giáo dục vì sự phát triển bền vững của tỉnh nhà.

4


V. PHƢƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1. Phƣơng pháp luận
- Quan điểm và tiếp cận của GDPTBV:
o Tiếp cận liên môn: Đây là một tiếp cận quan trọng thể hiện rõ nét đặc tính
liên môn của GDPTBV. Tiếp cận này được sử dụng tạo ra mối liên hệ thực sự giữa
giáo dục môi trường và giáo dục dân số, nhằm thay đổi một thực tế chưa tốt vẫn còn
tồn tại cho đến nay là giáo dục môi trường và giáo dục dân số đang được thực hiện
song song nhau trong phạm vi một môn học hoặc trong phạm vi một cơ sở giáo dục.
o Tiếp cận tích hợp và lồng ghép: Đây có thể xem là chiến lược hết sức quan
trọng để đưa nội dung GDPTBV vào chương trình giáo dục chính quy và không
chính quy. GDPTBV đòi hỏi lồng ghép, tích hợp 5 thành phần cơ bản của nội dung
GDPTBV (kiến thức, kĩ năng, phương pháp, vấn đề và giá trị) vào trong chương
trình giáo dục của tất cả các bộ môn. Tùy theo đặc trưng của bộ môn mà xác định
mức độ tích hợp và lồng ghép thích hợp sao cho tình trạng quá tải không diễn ra khi
thực hiện GDPTBV.

o Tiếp cận văn hóa: Xét về bản chất, GDPTBV “chính là quá trình thúc đẩy
các giá trị mà trong đó tôn trọng được đặt ở vị trí trung tâm”. Những giá trị ứng xử
theo quan điểm phát triển bền vững cũng có những khác biệt đáng kể trong các môi
trường văn hóa khác nhau. Vì vậy, cần phải tính đến sự ảnh hưởng của yếu tố văn
hóa khi vận dụng các thành tựu GDPTBV của thế giới vào thực tế Việt Nam.
o Tiếp cận quá trình: GDPTBV là một quá trình liên tục và liên quan đến
việc học tập suốt đời của mọi người. Do đó, cần phải tổ chức các hoạt động
GDPTBV sao cho nó không phải là những hoạt động giáo dục nhất thời diễn ra
trong một thời điểm hay một thời gian ngắn mà phải là một quá trình học tập suốt
đời nhằm tạo ra những công dân có hiểu biết, có năng lực tham gia vào các hoạt
động cá nhân và tập thể một cách sáng tạo, có trách nhiệm nhằm đảm bảo cho một
tương lai bền vững.

5


o Tiếp cận trải nghiệm: Sự cần thiết của tiếp cận này trong nghiên cứu lí
thuyết và triển khai thực hiện GDPTBV là ở chỗ GDPTBV nếu được thực hiện theo
tiếp cận này cho phép tác động mạnh mẽ đến động cơ, hứng thú, tình cảm, nghĩa là
có tác động đến hành vi, thái độ của người tiếp nhận.
- Quan điểm và tiếp cận của lí luận dạy học địa lí hiện đại:
Trên thực tế, việc nghiên cứu đề tài là việc tiến hành một công trình nghiên
cứu khoa học giáo dục. Do đó, trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi luôn quán triệt
những quan điểm sau:
o Quan điểm tổng hợp - cấu trúc: Theo PGS.TS Lê Phước Lộc – đại học
Cần Thơ: “Một vấn đề nảy sinh trong bất cứ lĩnh vực nào, thời điểm nào đều được
quy định bởi hoàn cảnh sự vật, sự việc xung quanh”. Vấn đề mà đề tài đặt ra cũng
không ngoài quy luật đó. Những câu hỏi mà đề tài cần giải quyết luôn đặt trong mối
quan hệ giữa các yếu tố như nội dung bài học, các phương pháp, phương tiện dạy
học, cơ sở vật chất trường lớp, nhu cầu tài liệu giảng dạy của GV… để từ đó có cái

nhìn tổng quát và trọn vẹn mọi khía cạnh của vấn đề cần nghiên cứu.
o Quan điểm thực tiễn: Mọi vấn đề nghiên cứu phải xuất phát từ thực tiễn và
phục vụ cho thực tiễn. Trong thời gian thực hiện đề tài, bên cạnh việc nghiên cứu lí
thuyết tôi còn áp dụng các phương pháp thực nghiệm, điều tra, quan sát thực tế với
mục đích làm sáng tỏ tính thực tiễn và khả năng ứng dụng của đề tài trong nhà
trường phổ thông hiện nay một cách thiết thực.
o Quan điểm lịch sử: Có thể nói hiện nay website hỗ trợ dạy học địa lí chưa
thật sự là một công cụ phổ biến khi GV tiến hành GDPTBV ở bậc phổ thông, song
nó đã được sử dụng từ nhiều năm qua và có nhiều ý kiến đánh giá mức độ khai thác
cũng như hiệu quả sử dụng từ nhiều GV. Sự đánh giá này có ý nghĩa rất lớn cho quá
trình xây dựng một website phục vụ cho GDPTBV trong chương trình địa lí 11.
o Quan điểm viễn cảnh: Đất nước ta đang trên đường phát triển, chất lượng cuộc
sống ngày càng cao nên nhu cầu đổi mới giáo dục càng trở nên cấp bách. Liệu trong thời

6


gian tới đây nguồn tư dạy học trên Internet có được nhiều GV sử dụng như một nhu cầu
tất yếu? Việc dự đoán khả năng này cũng là một mục tiêu mà luận văn cần đạt được.
o Quan điểm lãnh thổ: Trong thực tế, các sự vật, hiện tượng luôn có sự phân
hoá trong không gian làm cho chúng có sự khác biệt giữa nơi này với nơi khác.
Việc khai thác và sử dụng website cho GDPTBV cũng vậy, nó tuỳ thuộc vào đặc
điểm của từng nơi như điều kiện cơ sở vật chất, năng lực của GV, xu hướng chung
trong công tác giảng dạy của tập thể GV của trường (hay lãnh thổ) đó… Nhằm tiếp
cận với đối tượng nghiên cứu tương đối đầy đủ các mặt nên tôi chỉ giới hạn nghiên
cứu đề tài ở phạm vi là các trường THPT thuộc cụm thành phố Long Xuyên. Tuy
nhiên, do hệ thống giáo dục của nước ta có nhiều điểm chung nên chúng tôi hi vọng
những gì mình làm được hôm nay sẽ có những đóng góp nhất định cho quá trình
GDPTBV ở các trường THPT nói chung.
2. Phƣơng pháp nghiên cứu

Dựa trên những quan điểm của phương pháp luận, chúng tôi đã tiến hành
nghiên cứu đề tài theo các phương pháp cụ thể sau đây:
- Phương pháp lí thuyết: Chúng tôi đã thu thập, phân tích, tổng hợp tài liệu
từ nhiều nguồn như sách, giáo trình của các trường đại học, tạp chí giáo dục, tư liệu
từ các cuộc hội thảo, các website… Từ các nguồn tài liệu này, chúng tôi đã chọn
lọc và kế thừa những thông tin cần thiết phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài.
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Nhằm phản ánh trung thực thực trạng của
việc xây dựng, sử dụng website vào GDPTBV ở môn địa lí 11 và có được thông tin
của độc giả về nhu cầu xây dựng một website chuyên biệt cho vấn đề này, chúng tôi
cũng đã sử dụng đồng thời các phương pháp nghiên cứu thực tiễn. Cụ thể là:
 Phương pháp quan sát: Chúng tôi đã dự giờ nhiều tiết dạy trên lớp của GV
phổ thông kết hợp với tham quan trường lớp của các trường thuộc phạm vi nghiên
cứu. Việc quan sát này đã cho biết nhiều thông tin về phương pháp dạy học của GV
và thực trạng cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy của các trường phổ thông trong cụm.
 Phương pháp điều tra: Điều tra qua bảng hỏi kết hợp phỏng vấn trực tiếp
GV địa lí thuộc cụm thành phố Long Xuyên, sinh viên năm cuối của trường đại học

7


An Giang đã từng dạy địa lí lớp 11. Phương pháp điều tra được thực hiện nhằm lấy
ý kiến của GV và sinh viên về tình hình sử dụng các website phục vụ cho GDPTBV
trong nhà trường phổ thông hiện nay. Chúng tôi đã tiếp thu được những ý kiến của
độc giả và có được nhiều ý tưởng mới cho website của mình.
 Thực nghiệm sư phạm: Sau khi hoàn thành, webiste được đưa vào hoạt
động online và được các GV đang dạy học địa lí 11 của thành phố Long Xuyên
đánh giá. Sự kết hợp giữa phương pháp thực nghiệm sư phạm và phương pháp điều
tra sau khi website đã hoàn thành giúp chúng tôi nhận rõ khả năng ứng dụng sản
phẩm trong thực tế dạy học, kịp thời chỉnh sửa, bổ sung thông tin làm cho website
được hoàn thiện hơn.

VI. HƢỚNG ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI
Đề tài có hai hướng đóng góp chủ yếu sau:
- Xây dựng một website là công cụ để tiến hành GDPTBV trong dạy học địa lí
lớp 11 phổ thông.
- Hướng dẫn sử dụng website đã xây dựng để tiến hành GDPTBV.
VII. CẤU TRÚC LUẬN VĂN
Luận văn được cấu trúc thành ba phần như sau:
Phần mở đầu: Đề cập đến lí do chọn đề tài, mục đích, nhiệm vụ, giới hạn, lịch
sử nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu và hướng đóng góp của đề tài.
Phần nội dung gồm có ba chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của vấn đề nghiên cứu.
Chương 2: Xây dựng và sử dụng website phục vụ giáo dục vì sự phát triển bền
vững trong dạy học địa lí 11 THPT.
Chương 3: Thực nghiệm.
Ngoài ba chương chính nêu trên, phần kết luận, phụ lục, tài liệu tham khảo
được trình bày ở phần cuối của luận văn.

8


PHẦN NỘI DUNG
Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ
NGHIÊN CỨU
I. ĐỔI MỚI TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ Ở NHÀ TRƢỜNG PHỔ THÔNG
1. Sự cần thiết phải đổi mới phƣơng pháp dạy học địa lí
1.1. Yêu cầu của sự phát triển kinh tế - xã hội đối với việc đào tạo nguồn nhân
lực trong giai đoạn mới
Đất nước ta đang đẩy mạnh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hoá với mục
tiêu đến năm 2020 Việt Nam sẽ từ một nước nông nghiệp về cơ bản trở thành nước

công nghiệp, hội nhập với cộng đồng quốc tế. Nhân tố quyết định thắng lợi của
công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế là con người, nguồn
lực được phát triển cả về số lượng và chất lượng trên cơ sở mặt bằng dân trí được
nâng cao. Sự nghiệp này cần được bắt đầu từ giáo dục phổ thông, mà trước hết là
phải bắt đầu từ việc xác định mục tiêu đào tạo như là xác định những gì cần đạt
được (đối với người học) sau một quá trình đào tạo. Đó chính là hệ thống phẩm chất
và năng lực được hình thành trên nền tảng kiến thức, kĩ năng đầy đủ và chắc chắn.
Sự phát triển mạnh mẽ mang tính bùng nổ của khoa học công nghệ hiện đại
đòi hỏi chương trình, SGK phải luôn được xem xét, điều chỉnh và đổi mới. Bên
cạnh việc trang bị kiến thức, nhà trường phổ thông phải coi trọng việc dạy phương
pháp, dạy cách đi tới kiến thức của loài người, trên cơ sở đó mà tiếp tục học tập suốt
đời. Xã hội đòi hỏi người có học vấn hiện đại không chỉ có khả năng lấy ra từ trí
nhớ các tri thức dưới dạng có sẵn, đã lĩnh hội ở nhà trường phổ thông mà còn phải
có năng lực chiếm lĩnh, sử dụng các tri thức mới một cách độc lập; khả năng đánh
giá các sự kiện, các tư tưởng, các hiện tượng mới một cách thông minh khi gặp

9


trong cuộc sống, trong lao động và trong quan hệ với mọi người. Chỉ trong điều
kiện như vậy thì học vấn được hình thành và phát triển trong nhà trường mới có khả
năng góp phần quan trọng để phát triển hứng thú và năng lực nhận thức của HS;
cung cấp cho HS những kĩ năng cần thiết cho việc tự học và tự giáo dục sau này.
Để đáp ứng những yêu cầu và đòi hỏi trên của thực tiễn phát triển kinh tế - xã
hội, bên cạnh việc đổi mới mục tiêu, nội dung chương trình, … thì việc đẩy mạnh
đổi mới phương pháp dạy học là hết sức quan trọng.
1.2. Thực trạng dạy học địa lí ở trƣờng trung học phổ thông
Việc đổi mới phương pháp dạy học địa lí bắt đầu được thực hiện từ những
năm 1990 song song với việc đổi mới mục tiêu, chương trình, SGK địa lí THPT.
Qua gần 20 thực hiện đổi mới giáo dục, bên cạnh những thành tựu đạt được thì vẫn

còn tồn tại một số hạn chế do quá trình đổi mới phương pháp dạy học chuyển biến
chậm chạp và chưa thể đáp ứng được mục tiêu của đổi mới giáo dục. Có thể khái
quát bức tranh chung về tình hình dạy học địa lí ở nhà trường phổ thông hiện nay
như sau (theo Nguyễn Đức Vũ, Phạm Thị Sen (2004), Đổi mới phương pháp dạy
học địa lí ở Trung học phổ thông, Nxb Giáo Dục):
- Còn có nhiều GV vẫn chưa thật sự thấu hiểu tính cấp thiết, tầm quan trọng,
bản chất, phương hướng và cách thức đổi mới phương pháp dạy học địa lí. Nói
chung, sự hiểu biết về cơ sở lí luận cũng như thực tiễn của đổi mới phương pháp
dạy học của nhiều GV còn chưa sâu sắc.
- Vẫn còn một bộ phận GV xem việc giảng dạy địa lí là quá trình truyền thụ
kiến thức nên phổ biến trong cách dạy học vẫn là thuyết trình, hỏi đáp. Trong điều
kiện những bài học mang nặng tính thông báo, liệt kê kiến thức thì tính tích cực của
HS ít được chú ý và thậm chí bị “bỏ quên”. Trong một số giờ học, vai trò của người
thầy nổi trội, song người thầy đã không kiểm soát được hết khả năng, mức độ nhận
thức cũng như thái độ học tập của học trò mình. HS ít có được cơ hội xây dựng bài
hay bày tỏ năng lực thật sự của mình và vì vậy khả năng làm chủ kiến thức, làm chủ
quá trình học tập của các em bị hạn chế rất nhiều.

10


- Việc tạo động cơ, gây hứng thú cho HS và thực hiện các hình thức khen
thưởng động viên khác nhau đã không được GV quan tâm một cách thích đáng.
Trong một số lớp, HS yếu kém được giao những bài tập như các HS khá giỏi, bài
tập khó đến mức các em không giành được thành công thật sự. Một số em hiếm khi
hoặc không bao giờ được khen thưởng hay động viên gì cả. Bài kiểm tra ít khi được
chấm ngay và kiến thức được dạy trong nhiều tháng mà ít khi được nhắc lại. Do đó,
HS thường có tâm trạng buông xuôi.
- Hình thức tổ chức dạy học còn đơn điệu. Dạy theo lớp là chủ yếu (mỗi lớp
thường là 40 – 50 HS). Các hình thức dạy học cá nhân, nhóm, ngoài trời ít được

thực hiện hoặc thực hiện chưa hiệu quả. Hơn nữa, cơ sở vật chất phục vụ dạy học,
các phương tiện dạy học còn thiếu và chưa đồng bộ.
Nhìn chung, mặc dù đã tiến hành đổi mới phương pháp dạy học, giờ học địa lí
vẫn chưa mang lại nhiều hứng thú cho HS. Các em tỏ ra không quan tâm nhiều đến
môn học, ít chịu trách nhiệm về việc học của bản thân mình và trở nên thụ động.
Nhiều HS còn cho rằng môn địa lí là môn học thuộc lòng chứ không cần đến tư duy.
Có thể nói, cách dạy và học địa lí như trên đã gây ảnh hưởng không nhỏ đối
với chất lượng dạy học, hạn chế việc phát triển trí tuệ của HS và biến việc dạy và
học địa lí trở thành gánh nặng của thầy lẫn trò. Vì vậy, tiếp tục đổi mới có hiệu quả
các phương pháp dạy học địa lí đang nổi lên như một trong những vấn đề quan
trọng nhất mà cải cách giáo dục bộ môn địa lí ở trường phổ thông phải tiếp tục quan
tâm giải quyết.
2. Những tiền đề cơ bản của việc đổi mới phƣơng pháp dạy học địa lí trung học
phổ thông
2.1. Cơ sở pháp lí của đổi mới phương pháp dạy học
Việc đổi mới toàn diện giáo dục, trong đó có đổi mới phương pháp dạy học đã
được khẳng định trong những văn bản của Đảng và Nhà nước.
Nghị quyết TW 2 (khoá VIII) nêu rõ: “Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo
dục và đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện nếp tư duy sáng tạo

11


của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện
đại vào trong quá trình dạy học, bảo đảm điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên
cứu cho HS, nhất là sinh viên đại học”.
Khoản 1. Điều 27, Luật Giáo dục quy định mục tiêu của giáo dục phổ thông
là: “giúp HS phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kĩ
năng cơ bản; phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành
nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm

công dân, chuẩn bị cho HS tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham
gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.
Khoản 2. Điều 28. Luật Giáo dục quy định: “Phương pháp giáo dục phổ thông
phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo của HS; phù hợp với đặc
điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc
theo nhóm, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình
cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho HS”.
2.2. Đổi mới chương trình và sách giáo khoa
Môn địa lí ở trường THPT hiện nay có trách nhiệm góp phần hoàn thiện học
vấn phổ thông cho HS, đồng thời tạo điều kiện cho HS có thể tiếp tục học lên các
bậc học cao hơn nữa. Mục tiêu hàng đầu của dạy học địa lí ở THPT là củng cố, phát
triển tiếp tục bốn năng lực chủ yếu của HS đã hình thành ở cấp trung học cơ sở
nhằm đáp ứng mục tiêu giáo dục và phát triển con người Việt Nam trong thời kì
công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Các năng lực đó là:
- Năng lực hành động có hiệu quả trên cơ sở những kiến thức, kĩ năng, phẩm
chất đã được hình thành trong quá trình học tập, rèn luyện và giao tiếp.
- Năng lực hợp tác, phối hợp hành động trong học tập và trong đời sống.
- Năng lực sáng tạo, có thể thích ứng với những thay đổi trong cuộc sống.
- Năng lực tự khẳng định bản thân.

12


Như vậy, nếu như trước đây mục tiêu chính của môn địa lí đặt nặng vào việc
cung cấp cho HS các kiến thức địa lí khoa học, có hệ thống thì trong chương trình
đổi mới, mục tiêu của môn địa lí hiện nay chú trọng vào việc hình thành và rèn
luyện cho HS các năng lực cần thiết của người lao động mới.
Để đạt được mục tiêu trên, chương trình địa lí THPT mới đã được thiết kế và
xây dựng theo các yêu cầu sau:
- Xuất phát từ mục tiêu cấp học.

- Đảm bảo tính hệ thống, chỉnh thể và yêu cầu kế thừa trong việc hoàn thành,
phát triển học vấn phổ thông.
- Tiếp tục đảm bảo yêu cầu cơ bản, hiện đại, sát với thực tiễn Việt Nam.
- Đảm bảo tính sư phạm và yêu cầu phân hoá.
- Góp phần đẩy mạnh việc đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học.
- Tiếp tục coi trọng vai trò của phương tiện dạy học.
- Đổi mới đánh giá kết quả học tập của HS.
- Chú ý tới các vấn đề của địa phương.
So với chương trình cũ, nội dung chương trình địa lí ở nhà trường phổ thông
mới là rất chú trọng tới việc hình thành năng lực cho người học, đổi mới cách dạy
và cách học. Điều đó thể hiện trong quan điểm lựa chọn các vấn đề, tăng số tiết
dành cho hoạt động thực hành, có định hướng rõ về đổi mới phương pháp dạy học
và kiểm tra đánh giá… Bên cạnh chương trình bắt buộc còn có chương trình tự chọn
nhằm đáp ứng khả năng và nhu cầu của HS. Tất cả những thay đổi đó đều tạo điều
kiện cho việc đổi mới phương pháp dạy học địa lí ở nhà trường THPT.
SGK là tài liệu thể hiện chương trình và là sự cụ thể hóa những quy định của
chương trình về mục tiêu môn học, về phạm vi, số lượng và mức độ của các đơn vị
nội dung. SGK địa lí mới được biên soạn theo hướng tạo điều kiện để GV tổ chức
cho HS học tập một cách tự giác, tích cực, độc lập. Bên cạnh việc cung cấp kiến
thức, SGK còn chú trọng thể hiện quá trình dẫn đến kiến thức, cách thức làm việc,
các hình thức làm việc, các hình thức hoạt động để tự khám phá, lĩnh hội kiến thức

13


đó. Nội dung bài viết được biên soạn theo tinh thần vừa cung cấp thông tin vừa tạo
nên nhiều tình huống để GV có thể tổ chức, hướng dẫn HS học tập, tạo điều kiện
cho HS vừa tiếp nhận kiến thức vừa rèn luyện kĩ năng và phát triển tư duy. Nhiều
nội dung của các bài không được trình bày một cách trọn vẹn mà có những phần để
trống (dưới hình thức câu hỏi giữa bài), dành cho sự tham gia bổ sung trực tiếp của

HS thông qua các hoạt động học tập đa dạng dưới sự hướng dẫn của GV. Đó là
những tiền đề tạo điều kiện thuận lợi cho việc đổi mới phương pháp dạy học.
Tóm lại, việc đổi mới nội dung và cách thể hiện nội dung của sách gáo khoa
địa lí mới không những đòi hỏi GV phải đổi mới phương pháp dạy học mà còn góp
phần để họ thực hiện thành công quá trình đổi mới này.
2.3. Nhận thức của giáo viên
Hầu hết GV địa lí đều hiểu được cùng với sự đổi mới mục tiêu, nội dung
chương trình và SGK thì việc đổi mới phương pháp dạy học là nhân tố quan trọng
nhất, quyết định nhất đến việc nâng cao chất lượng dạy học địa lí. Một khi chương
trình và SGK đã đổi mới thì việc đổi mới phương pháp dạy học là một tất yếu.
Trong những năm gần đây, công tác bồi dưỡng thường xuyên cho GV đã góp
phần quan trọng tạo nên những thay đổi trong nhận thức của GV về đổi mới phương
pháp dạy học. Ngoài việc nâng cao nhận thức và trình độ lí luận dạy học cho GV,
chương trình bồi dưỡng thường xuyên còn tăng cường năng lực thực thi các phương
pháp dạy học tiên tiến và sử dụng các phương tiện dạy học hiện đại cho GV trong
thực tiễn dạy học địa lí ở trường THPT.
2.4. Đặc điểm tâm sinh lí học sinh
Những kết quả nghiên cứu tâm – sinh lí của HS và điều tra xã hội học gần đây
trên thế giới cũng như trong nước cho thấy thanh thiếu niên có những thay đổi trong
sự phát triển tâm – sinh lí. Trong bối cảnh phương tiện thông tin và truyền thông
phát triển mạnh, hội nhập, giao lưu quốc tế không ngừng mở rộng, HS - đặc biệt là
HS bậc trung học - được tiếp nhận nhiều nguồn thông tin đa dạng, phong phú,

14


nhiều mặt về cuộc sống và xã hội, có hiểu biết nhiều hơn, linh hoạt và thực tế hơn
so với các thế hệ cùng lứa tuổi trước đây mấy chục năm.
Do khả năng phân tích, tổng hợp, so sánh, trừu tượng hoá, khái quát hoá ngày
càng được phát triển, HS THPT không thích và không muốn chấp nhận một cách

đơn giản những áp đặt của GV. Các em thích được tranh luận, bày tỏ những ý kiến
riêng biệt của cá nhân mình về những vấn đề lí thuyết và thực tiễn. Đây là một
thuận lợi trong việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học địa lí.
2.5. Cơ sở vật chất - kĩ thuật phục vụ cho việc dạy học địa lí được tăng cường
So với trước đây, hiện nay cơ sở vật chất kĩ thuật phục vụ cho việc dạy học địa
lí đã có những chuyển biến tích cực, cụ thể là:
Trong các giờ học địa lí, hầu hết HS trong một lớp đều có SGK. Hệ thống bản
đồ giáo khoa treo tường được phát triển cả về mặt số lượng và chất lượng. Một số
tập bản đồ và Atlas địa lí đã được xuất bản. Ngoài SGK, sách GV, nhiều loại sách
tham khảo cho GV và HS cũng được biên soạn. Một số băng hình phục vụ bồi
dưỡng GV và phục vụ dạy học địa lí đã được xây dựng. Các thiết bị kĩ thuật hiện
đại dùng trong dạy học địa lí được sử dụng ngày càng rộng rãi hơn.
3. Mục tiêu của việc đổi mới phƣơng pháp dạy học địa lí
Đổi mới phương pháp dạy học địa lí trước hết thể hiện ở sự đổi mới phong
cách dạy của thầy và cách học của trò. Cách dạy học lấy thầy làm trung tâm với đặc
trưng là thầy phát thông tin, trò tiếp nhận thông tin hoặc đơn giản hơn là thầy đọc
trò chép đã không còn phù hợp nữa. Khi mà người thầy chỉ quan tâm đến việc nhồi
nhét kiến thức và không hề quan tâm đến nhu cầu, hứng thú của HS; người HS
không có trách nhiệm đến việc học tập của chính mình thì không thể nói đến thành
công của việc dạy và học. Phong cách dạy học mới thể hiện ở những đặc trưng hết
sức quan trọng như: người thầy thiết kế các tình huống để HS tự khai thác, tự chiếm
lĩnh và kiến tạo kiến thức, tạo ra các cơ hội để người HS có thể suy nghĩ nhiều hơn,
hoạt động nhiều hơn và có trách nhiệm nhiều hơn đối với việc học tập của mình.

15


Mục tiêu tối cao của sự đổi mới phương pháp dạy học là nâng cao chất lượng
và hiệu quả của việc dạy học địa lí ở trường phổ thông. Điều này còn có nghĩa là sự
thay đổi phong cách dạy học phải dẫn đến kết quả là HS tiếp thu nội dung bài học

tốt hơn, nắm vững kiến thức địa lí hơn, các kĩ năng thực hành và trí tuệ được hình
thành và phát triển tốt hơn, các phẩm chất, các giá trị quan trọng của người HS hiện
đại được hình thành, củng cố và phát triển một cách mạnh mẽ hơn.
Giá trị của việc đổi mới phương pháp dạy học là ở chỗ nó tạo ra quá trình dạy
học địa lí một hiệu quả cao hơn so với dạy học theo kiểu cũ. Chúng ta cần đổi mới
quá trình dạy học địa lí ngay trong điều kiện có và với những đầu tư chi phí về nhân
lực và vật lực phù hợp với thực tế hiện nay. Tư tưởng cho rằng phải đầu tư đủ các
phương tiện dạy học hiện đại thì mới có thể đổi mới phương pháp dạy học là không
phù hợp và làm cản trở sự phát triển của quá trình đổi mới. Sự đổi mới cần được bắt
đầu từ sự thay đổi nhận thức của người GV địa lí.
4. Bản chất, định hƣớng cơ bản của việc đổi mới phƣơng pháp dạy học
Lí luận dạy học địa lí hiện đại đã khẳng định con người phát triển trong hoạt
động và bằng hoạt động. Vì vậy, đổi mới phương pháp dạy học địa lí thực chất là
quá trình phát huy mạnh mẽ các hoạt động tích cực, tự giác, sáng tạo của HS theo
hướng tăng cường hoạt động độc lập và các hoạt động tương tác của HS. Việc đổi
mới phương pháp dạy học địa lí chỉ thành công nếu chúng ta đẩy mạnh quá trình
hiện đại hoá phương pháp dạy học địa lí, tức là tổ chức dạy học địa lí theo kiểu mới
trên cơ sở tăng cường áp dụng các phương pháp, phương tiện, hình thức tổ chức dạy
học địa lí hiện đại kết hợp với việc cải biến các phương pháp dạy học truyền thống
theo những định hướng mới nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của dạy học,
làm cho môn học địa lí có một vị trí xứng đáng trong hệ thống các môn học ở nhà
trường phổ thông.
Trong tác phẩm Đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá môn địa
lí 10 – Nxb Hà Nội, các nhà lí luận dạy học cũng vạch ra những định hướng cơ bản
cho việc đổi mới phương pháp dạy học địa lí như sau:

16