Vận dụng phương pháp hướng dẫn sử dụng tài liệu học tập nhằm nâng cao năng lực tự học môn chính trị cho học sinh trường

1

B GIO DC V O TO
TRNG I HC VINH

TRN TH MAI HNG

VậN DụNG PHƯƠNG PHáP HƯớNG DẫN Sử DụNG TàI
LIệU HọC TậP NHĂM NÂNG CAO NĂNG LựC Tự HọC
MÔN CHíNH TRị CHO HọC SINH TRƯờNG TRUNG HọC
KTNN&PTNT Hà TĩNH

LUN VN THC S KHOA HC GIO DC

VINH - 12/2011
B GIO DC V O TO
TRNG I HC VINH


2

TRN TH MAI HNG

VậN DụNG PHƯƠNG PHáP HƯớNG DẫN Sử DụNG TàI
LIệU HọC TậP NHĂM NÂNG CAO NĂNG LựC Tự HọC
MÔN CHíNH TRị CHO HọC SINH TRƯờNG TRUNG HọC
KTNN&PTNT Hà TĩNH
CHUYấN NGNH: LL&PP DH B MễN CHNH TR
Mó s: 60.14.10

LUN VN THC S KHOA HC GIO DC

Ngi hng dn khoa hc: PGS. TS. ON MINH DU

VINH - 12/2011


3
a. mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong giai đoạn hiện nay, để theo kịp sự phát triển của khoa học công
nghệ, hòa nhập vào nền kinh tế tri thức, đòi hỏi sự nghiệp giáo dục nớc ta
phải đổi mới nhằm đào tạo những con ngời có đủ trình độ kiến thức, năng
động, sáng tạo. Với yêu cầu đó, ngành giáo dục nớc nhà đang tích cực đổi
mới toàn diện về mục tiêu, nội dung giáo dục và đặc biệt là đổi mới phơng
pháp dạy học. Quan điểm về đổi mới phơng pháp dạy học hin nay ca nc
ta là lấy ngời học làm trung tâm. Luật Giáo dục 2005 quy định: "Phơng pháp
dạy học phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, t duy sáng tạo của ngời học, bồi dỡng cho ngời học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say
mê học tập và ý chí vơn lên" (Khoản 2, Điều 5) [29; 29]. Nghị quyết Hi
ngh ln th 2, Ban chấp hành Trung ơng Đảng khóa VIII nhấn mạnh: "Đổi
mới mạnh mẽ phơng pháp giáo dục- đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một
chiều, rèn luyện thành nếp t duy sáng tạo của ngời học, từng bớc áp dụng các
phơng pháp tiên tiến và phơng tiện hiện đại vào quá trình dạy học, bảo đảm
điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh" [27; 41]. Đó là một
trong những yêu cầu cốt yếu của việc đổi mới phơng pháp dạy học hiện nay.
Cho n nay, trong dy hc cỏc mụn khoa hc núi chung v mụn Chớnh
tr núi riờng, nhiu nh giỏo ó tng bc ỏp dng cỏc phng phỏp dy hc
mi nhm phỏt huy tớnh tớch cc, t hc ca ngi hc. Tuy nhiờn, hiu qu
t c cha thc s cao. Phng phỏp truyn th tri thc ca giỏo viờn theo
li truyn thng, thy c trũ chộp trong dy hc vn cũn din ra, hc sinh th
ng, l thuc vo giỏo viờn, cha hng thỳ i vi mụn hc, khụng ch ng
tỡm tũi kin thc trong giỏo trỡnh v ti liu liờn quan n mụn hc. Do vy,

khụng phỏt huy c nng lc t duy khoa hc v hn ch nng lc t hc
ca ngi hc. Vỡ vy, phi i mi mnh m v c bn phng phỏp giỏo
dc nhm khc phc kiu truyn th mt chiu, nng lý thuyt, ớt khuyn
khớch t duy sỏng to; bi dng nng lc t hc, t nghiờn cu, t gii quyt


4
vn , phỏt trin nng lc thc hnh sỏng to cho ngi hc, c bit cho
sinh viờn cỏc trng i hc v Cao ng. Tớch cc ỏp dng mt cỏch sỏng
to cỏc phng phỏp tiờn tin, hin i ng dng cụng ngh thụng tin vo
hot ng dy v hc[3; 1].
Vo u nm hc 2006-2007, B Giỏo dc v o to cú cụng vn s
1138/BGDT- H&SHV(10/10/2006) v vn hng dn ging dy cỏc
mụn khoa hc Mỏc- Lờnin, T tng H Chớ Minh, ch rừ: Thc hin i
mi phng phỏp ging dy theo hng chuyn quỏ trỡnh dy bc i hc
thnh quỏ trỡnh t hc ca sinh viờn cú t chc hng dn v h tr ti u ca
ging viờn, ng dng mnh m cỏc phng tin h tr v cụng ngh thụng
tin, chm dt tỡnh trng c chộp trờn ging ng i hc[8; 1].
Do ú, i mi phng phỏp dy hc mụn Chớnh tr cng nm trong
tin trỡnh y, nhm nõng cao tớnh tớch cc, ch ng, t giỏc ca hc sinh
trong hc tp.
Thực hiện chiến lợc đổi mới phơng pháp dạy học, cùng với các cấp học,
nghành học trong cả nớc, Trờng Trung học KTNN&PTNT Hà Tĩnh đang từng
bớc áp dụng những phơng pháp dạy học mới, tích cực trong dạy học để thực
hiện đợc mục tiêu chiến lợc giáo dục.
Là một giáo viên giảng dạy môn Chính trị ở trờng THCN, tôi nhận thấy
việc cập nhật, ứng dụng các phơng pháp dạy học mới để phát huy tính sáng
tạo, nâng cao năng lực tự học cho học sinh là điều cần thiết và hết sức quan
trọng trong giai đoạn hiện nay. Vì vậy, chúng tôi chọn đề tài "Vận dụng phơng pháp hớng dẫn sử dụng tài liệu học tập nhm nâng cao năng lực tự
học môn Chính trị cho học sinh Trờng Trung học KTNN&PTNT Hà Tĩnh

" làm lun vn thc s.
2. Tình hình nghiên cứu
Phỏt huy tớnh tớch cc, t lc, sỏng to ca hc sinh l xu th chung ca
nn giỏo dc th gii trong ú cú Vit Nam.


5
Ở Pháp, từ những năm đầu thế kỷ XX, đã hình thành những “nhà trường
mới” với nội dung phát triển năng lực trí tuệ của học sinh, khuyến khích các
hoạt động do chính học sinh tự tổ chức. Đến sau năm 1945, nền giáo dục
Pháp tiếp tục xây dựng những “lớp học mới” trong đó lấy người học làm
trung tâm, giáo viên là người dẫn dắt, định hướng và tổ chức dạy học theo
những sáng kiến và hứng thú của học sinh.
Hoạt động của những “trường học mới”, “lớp học mới” ở Pháp đã ảnh
hưởng đến nền giáo dục nhiều nước khác trên thế giới. Tại Liên Xô và một
số nước Đông Âu, công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội đã đặt vấn đề cần
thiết phải tích cực hóa quá trình dạy học theo hướng phát huy năng lực tự
lực, độc lập, tư duy của người học để khám phá những cái mới, tiến bộ.
Từ đầu thập kỷ 90 của thế kỷ XX, nền giáo dục nước Mỹ đã tiến hành
triển khai việc rèn luyện “Kỹ năng đọc nghiên cứu” trong các trường học và
trở thành nhiệm vụ đào tạo quan trọng. Đây là nền tảng để người học học tập
có tính chất nghiên cứu, tìm tòi.
Ở Việt Nam, vấn đề phát huy tính tích cực, sáng tạo của người học đã
được đặt ra từ lâu. Ngay từ những năm đầu xây dựng CNXH ở miền Bắc,
nhiều trường sư phạm đã nêu cao khẩu hiệu: “ Biến quá trình đào tạo thành
quá trình tự đào tạo” và “dạy học - lấy người học làm trung tâm”. Hồ Chí
Minh là tấm gương tiêu biểu về tinh thần tự học, tự rèn luyện. Nhiều học trò
xuất sắc của Người đã tiếp thu và làm phong phú thêm lí luận dạy học lấy
người học làm trung tâm. Thủ tướng Phạm Văn Đồng, học trò xuất sắc của
Chủ tịch Hồ CHí Minh chỉ rõ: “Phương pháp giáo dục không phải chỉ là

những kinh nghiệm, thủ thuật trong truyền thụ và tiếp thu kiến thức mà còn
là con đường để người học có thể tự học, tự nghiên cứu chứ không phải là
bắt buộc trí nhớ làm việc một cách máy móc, chỉ biết ghi rồi nói lại”[10; 6].


6
Trong Ngh quyt ca B chớnh tr v Ci cỏch giỏo dc (11/1/1979) ó
vit: Cn coi trng vic bi dng hng thỳ thúi quen v phng phỏp t hc
cho hc sinh, hng dn hc sinh bit cỏch nghiờn cu sỏch giỏo khoa, tho
lun chuyờn , ghi chộp t liu, tp lm thc nghim khoa hc. Vn ny
ó c nhiu nh khoa hc tip cn, nghiờn cu cỏc gúc khỏc nhau.
GS. Nguyn Cnh Ton cựng vi nhiu nh khoa hc khỏc ó nghiờn
cu v trin khai chng trỡnh T hc cú hng dn kt hp vi thc tp
di hn trng ph thụng. GS. Trn Bỏ Honh cho rng: Dy hc ly
ngi hc lm trung tõm, dy hc thụng qua t chc cỏc hot ng ca hc
sinh, dy chỳ trng vic rốn luyn phng phỏp t hc, dy hc chỳ ý ti
vic dy hc cỏ th v dy hc hp tỏc, chỳ trng ỏnh giỏ v t ỏnh
giỏ[19; 11].
Nh vy, hỡnh thc t chc o to t hc cú hng dn úng vai trũ to
ln trong quỏ trỡnh dy hc. Phng phỏp hng dn s dng ti liu hc tp
cú tm quan trng c bit trong vic phỏt huy tớch tớch cc, t hc ca hc
sinh di s dn dt ca ngi dy. Cỏc tỏc gi núi trờn khụng cp trc
tip n phng phỏp hng dn s dng ti liu hc tp nhm nõng cao
nng lc t hc cho hc sinh nhng ó ch ra tớnh kh thi ca hỡnh thc t
hc di s dn dt ca ngi dy phỏt huy tớnh t lc, ch ng, sỏng
to ca ngi hc.
Trong ging dy cỏc mụn Lý lun Mỏc- Lờnin, vic vn dng phng
phỏp hng dn s dng ti liu hc tp nhm nõng cao nng lc t hc cho
hc sinh tuy ó cú nhng cha nhiu, tiờu biu cú cụng trỡnh: "Vận dụng phơng sử dụng tài liệu học tập để nâng cao năng lực tự học môn chính trị của
học sinh các trờng THCN (Qua khảo sát tại trờng Trung cấp Kinh tế, Kỹ

thuật công nghệ Việt Anh- Nghệ An)", Phan Thu Hà, luận văn Thạc sỹ;....
Cho n nay vn cha có công trình nào nghiên cứu một cách hệ thống và
khoa học về việc vận dụng phơng pháp hớng dẫn sử dụng tài liệu học tập để


7
nâng cao năng lực tự học môn Chính trị cho học sinh THCN ở Ttrờng Trung
học KTNN&PTNT Hà Tĩnh. Vì vậy, chúng tôi mạnh dạn nghiên cứu đề tài
này với mong muốn góp sức vào việc nâng cao chất lợng và hiệu quả dạy học
môn Chính trị cho học sinh THCN nói chung và học sinh Trờng Trung học
KTNN&PTNT Hà Tĩnh nói riêng.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
3.1 Mục đích
Làm rõ cơ sở lí luận và thực trng ca phng phỏp hng dn s dng
ti liu hc tp nhm nõng cao nng lc t hc mụn Chớnh tr cho hc sinh
Trng Trung hc KTNN&PTNT H Tnh. Qua ú, xõy dng quy trỡnh
hng dn s dng ti liu hc tp cho hc sinh v xut mt s gii phỏp
trong vn dng phng phỏp HDSDTLHT nhm nõng cao nng lc t hc
mụn Chớnh tr cho hc sinh Trng Trung hc KTNN&PTNT H Tnh.
3.2 Nhiệm vụ
+ Làm rõ cơ sở lý luận của vận dụng phơng pháp hớng dẫn sử dụng tài liệu
học tập trong dạy học môn Chính trị ở Trờng Trung hc KTNN&PTNT H
Tnh.
+ Làm rõ thực trạng dạy học và tiến hành thực nghiệm phơng pháp hớng
dẫn sử dụng tài liệu học tập trong dạy học môn Chính trị nhm nâng cao năng
lực tự học cho học sinh Trờng Trung hc KTNN&PTNT H Tnh hiện nay.
+ Xõy dng quy trỡnh hng dn s dng ti liu hc tp cho hc sinh,
t ú, ề xuất một số giải pháp cơ bản vận dụng phơng pháp hớng dẫn sử
dụng tài liệu học tập nhm nâng cao năng lực tự học môn Chính trị cho học
sinh Trờng Trung hc KTNN&PTNT H Tnh hiện nay.

4. i tng v phm vi nghiờn cu
4. 1 i tng nghiờn cu
i tng nghiờn cu ca ti l phng phỏp HDSDTLHT v vn
dng phng phỏp HDSDTLHT nhm nõng cao nng lc t hc mụn Chớnh
tr cho hc sinh trng Trung hc KTNN&PTNT H Tnh.


8
4.2 Phm vi nghiờn cu
ti tp trung i sõu nghiờn cu s vn dng phng phỏp HDSDTLHT
nhm nõng cao nng lc t hc cho hc sinh Trng Trung hc KTNN&PTNT
H Tnh.
5. Phơng pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài này, trong quá trình nghiên cứu chúng tôi đã sử dụng
một số phơng pháp sau:
- Điều tra xã hội học
- Phân tích, so sánh, tổng hợp
- Thực nghiệm s phạm
6. Gi thuyt khoa hc
Nõng cao nng lc t hc cho hc sinh l mt mc tiờu quan trng trong
nn giỏo dc hin nay nc ta. Trong dy - hc mụn Chớnh tr núi chung v
Trng Trung hc KTNN&PTNT H Tnh núi riờng, nu vn dng phng
phỏp HDSDTLHT mt cỏch linh hot, khộo lộo thỡ s gúp phn thc hin
c mc tiờu giỏo dc núi trờn.
7. úng gúp ca lun vn
- Lun vn gúp phn lm rừ lý lun v phng phỏp dy hc núi chung
v phng phỏp HDSDTLHT núi riờng. Qua ú, khng nh phng phỏp
HDSDTLHT l mt phng phỏp dy hc tớch cc theo hng phỏt huy tớnh
t giỏc, ch ng sỏng to ca hc sinh trong hc tp.
- Bc u xut mt s gii phỏp giỳp cho vic vn dng phng

phỏp HDSDTLHT trong dy hc mụn Chớnh tr Trng Trung hc
KTNN&PTNT em li hiu qu.
- Lm ti liu nghiờn cu v dy hc mụn Chớnh tr h THCN.
8. Kết cấu luận văn


9
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, ni
dung luận văn đợc kết cấu 3 chơng:
Chơng 1: Cơ sở lí luận và thực tin của phơng pháp hớng dẫn sử dụng tài
liệu học tập nhm nâng cao năng lực tự học môn Chính trị cho học sinh Trờng Trung hc KTNN&PTNT H Tnh.
Chơng 2: Thực nghiệm vn dụng phơng pháp hớng dẫn sử dụng tài liệu
học tập nhm nâng cao năng lực tự học môn Chính trị cho học sinh Trờng
Trung học KTNN&PTNT Hà Tĩnh.
Chơng 3: Quy trỡnh v gii phỏp vn dụng phơng pháp hớng dẫn sử dụng
tài liệu học tập nhm nâng cao năng lực tự học môn Chính trị cho học sinh
Trờng Trung học KTNN&PTNT Hà Tĩnh.


10
b. nội dung
Chơng 1: Cơ sở lí luận và thực TIN của phơng pháp hớng
dẫn sử dụng tài liệu học tập NHM nâng cao
năng lực tự học môn chính trị cho học sinh
trờng Trung HC KTNN&PTNT H TNH

1.1. Cơ sở lí luận ca phng phỏp hng dn s dng ti liu hc
tp nh nõng cao nng lc t hc mụn Chớnh tr cho hc sinh Trng
Trung hc KTNN&PTNT H Tnh
1.1.1. Khái niệm phơng pháp dạy học

Phng phỏp dy hc l mt thnh t ht sc quan trng ca quỏ trỡnh dy
hc. Khi ó xỏc nh c mc ớch, ni dung chng trỡnh dy hc, thỡ phng
phỏp dy hc ca thy v trũ s quyt nh cht lng quỏ trỡnh dy hc.
Theo ngha chung nht, phng phỏp l con ng, l cỏch thc m ch
th s dng tỏc ng nhm chim lnh hoc bin i i tng theo mc
ớch ó nh. Phng phỏp l mt phm trự ca lý thuyt hot ng cú liờn
quan mt thit vi cỏc phm trự ch th, i tng, mc ớch, ni dung hot
ng. Ph. Hờghen cho rng: phng phỏp l khỏi nim thun tuý, ch cú quan
h vi bn thõn nú; do ú, nú l quan h n gin vi bn thõn nú [22; 235].
Khi bn v bn cht ca phng phỏp ễng cng ch rừ: phng phỏp l ý thc
v hỡnh thc ca s t vn ng ni ti ca bn thõn ni dung [22; 105].
Trong T in trit hc xut bn nm 1976 thỡ phng phỏp l cỏch thc
cp n hin thc, nghiờn cu cỏc hot ng t nhiờn v xó hi, l khoa hc v
nhng quy lut chung nht ca t nhiờn, xó hi v ca t duy [23; 743-744].
Phng phỏp dy hc l mt trong nhng vn c bn ca lý lun dy
hc, ng thi l vn tn ti nhiu ý kin khỏc nhau.
Giỏo s Phm Vit Vng cho rng, phng phỏp dy hc l tng hp
cỏc cỏch thc hot ng phi hp ca giỏo viờn v hc sinh, trong ú phng


11
pháp dạy chỉ đạo phương pháp học, nhằm giúp học sinh chiếm lĩnh hệ thống
kiến thức khoa học và hình thành kỹ năng, kỹ xảo, thực hành sáng tạo [34; 93].
Trong cuốn Giáo dục học, GS Đặng Vũ Hoạt cho rằng “khái niệm
phương pháp dạy học là cách thức hoạt động phối hợp thống nhất của người
dạy và người học nhằm thực hiện tối ưu các nhiệm vụ dạy học” [20; 52].
Theo Giáo sư Trần Bá Hoành, “phương pháp dạy học là cách thức hoạt
động của giáo viên trong việc chỉ đạo tổ chức các hoạt động học tập nhằm
giúp học sinh chủ động đạt được các mục tiêu dạy học” [18; 27].
Phan Trọng Ngọ, cho rằng, phương pháp dạy học chỉ là hình thức vận

động của một hoạt động đặc thù: hoạt động dạy học. Vì vậy, “định nghĩa
chung nhất về phương pháp dạy học là những con đường, cách thức tiến hành
hoạt động dạy học”[24; 147]. Và theo ông, ở một cấp độ hẹp, “phương pháp
dạy học được hiểu là tổng hợp các cách thức hoạt động của người dạy và
người học trong quá trình dạy học, nhằm thực hiện được nội dung dạy
học”[24; 147].
Có ý kiến cho rằng: “phương pháp dạy học là cách thức làm việc của
thầy và trò trong sự phối hợp thống nhất và dưới sự chỉ đạo của thầy, nhằm
làm trò tự giác, tích cực, tự lực đạt tới mục đích dạy học” [28; 23].
Như vậy, khi bàn đến phương pháp dạy học, tuy có nhiều cách hiểu
khác nhau, song về cơ bản đều khẳng định mục tiêu dạy học và vai trò của
người dạy và người học trong quá trình dạy học. Quá trình dạy học là sự phối
hợp hoạt động trí tuệ đặc biệt của hai chủ thể, mỗi chủ thể có những hoạt
động đặc thù. Do đó, phương pháp dạy học có những điểm quan trọng mà ta
cần làm sáng tỏ:
- Phương pháp dạy học là phương pháp của hai chủ thể: phương pháp
giảng dạy của giáo viên và phương pháp học tập của học sinh. Cho nên,
phương pháp dạy học được hiểu là tổ hợp các cách thức phối hợp hoạt động


12
chung của giáo viên và học sinh nhằm giúp học sinh nắm vững kiến thức, kỹ
năng, kỹ xảo.
Là phương pháp của hai chủ thể nên chúng có tính độc lập tương đối.
Xuất phát từ bản chất của hoạt động dạy học, ta thấy phương pháp giảng dạy
là phương pháp tổ chức các hoạt động học tập, phương pháp điều khiển quá
trình nhận thức và giáo dục học sinh. Phương pháp học tập là phương pháp
nhận thức và rèn luyện kỹ năng để phát triển. Tuy nhiên, chúng được thực
hiện trong cùng một nội dung, với cùng một mục đích, cho nên hai loại
phương pháp này phối hợp thống nhất với nhau, dưới sự chỉ đạo của phương

pháp dạy.
- Phương pháp là cách thức làm việc của chủ thể nên chứa đựng những
dấu ấn chủ quan. Phương pháp giảng dạy thể hiện trình độ nghiệp vụ sư phạm
của giáo viên, nó khoa học trong nội dung, kỹ thuật trong các thao tác, nghệ
thuật trong thể hiện. Phương pháp dạy có hiệu quả khi thầy giáo ý thức được
các quy luật khách quan: quy luật nhận thức của học sinh, quy luật phát triển
của bản thân khoa học, để điều khiển trí tuệ người học theo nội dung nhận
thức, tạo nên tính tích cực, sáng tạo trong học tập và rèn luyện của học sinh.
- Phương pháp dạy học luôn gắn chặt với mục đích dạy học. Phương
pháp dạy học phục vụ cho mục đích môn học, bài học, giáo dục tính sáng tạo,
lòng kiên trì, thúc đẩy sự hứng thú học tập của học sinh. Trong phương pháp
dạy học chứa đựng yếu tố của phương pháp giáo dục. Mục đích giáo dưỡng,
phát triển trí tuệ và giáo dục trong từng bài học chỉ dẫn việc lựa chọn phương
pháp dạy và phương pháp học cho phù hợp.
- Việc dạy học bao giờ cũng thực hiện theo nội dung. Nắm vững kiến
thức là mục đích học tập của học sinh. Nội dung dạy học quy định phương
pháp dạy học. Mỗi môn học, mỗi bài học, mỗi đơn vị kiến thức, mỗi loại kỹ
năng đòi hỏi những phương pháp dạy và phương pháp học cụ thể.


13
- Phương pháp dạy học hiện đại cần có phương tiện kỹ thuật hiện đại
hỗ trợ, phương tiện là công cụ phục vụ cho phương pháp đạt tới kết quả cao.
Lựa chọn và sử dụng một loại phương pháp gắn liền với việc lựa chọn và sử
dụng một loại phương tiện. Theo yêu cầu của phương pháp mà tìm tòi, sản
xuất các phương tiện dạy học thích hợp.
- Mỗi bài dạy sử dụng nhiều phương pháp, mỗi phương pháp bao gồm
nhiều thao tác, cho nên dạy học bao giờ cũng là sự phối hợp một hệ nhiều
phương pháp, với nhiều thao tác. Việc lựa chọn hợp lý và sử dụng nhuần
nhuyễn các phương pháp dạy học chính là nghệ thuật sư phạm.

Tóm lại, phương pháp dạy học là tổng hợp các cách thức hoạt động
phối hợp của giáo viên và học sinh, trong đó phương pháp dạy chỉ đạo
phương pháp học, nhằm giúp người học chiếm lĩnh hệ thống kiến thức khoa
học và hình thành hệ thống kỹ năng, kỹ xảo thực hành sáng tạo.
1.1.2. Kh¸i niÖm ph¬ng ph¸p híng dÉn sö dông tµi liÖu häc tËp
Ph¬ng ph¸p híng dÉn sö dông tµi liÖu häc tËp thuộc nhóm các phương
pháp dạy học sử dụng ngôn ngữ, tức là sử dụng lời nói và chữ viết để truyền
đạt và tiếp nhận và lưu trữ thông tin. Đây là ph¬ng ph¸p giáo viên hướng dẫn
cho học sinh chủ động thu thập, nghiên cứu, sử dụng tài liệu học tập, củng cố
kiến thức theo yêu cầu của môn học, giúp người học giải quyết được nhiệm
vụ học tập.
Trong bài “Sử dụng sách giáo khoa và các tài liệu khác trong quá trình
dạy học môn Chính trị của học sinh THCN” Hà Huy Tuấn có nêu: “Phương
pháp dạy học bao gồm phương pháp dạy và phương pháp học với sự tương
tác lẫn nhau. Trong đó, dạy có vai trò chỉ đạo, còn học có tính độc lậ p tương
đối, chịu sự chi phối của phương pháp dạy. Dùng sách giáo khoa và tài liệu khác
là phương pháp dạy học mà ở đó thể hiện vai trò của người giáo viên với tư cách
là người hướng dẫn hỗ trợ đắc lực cho học sinh, đồng thời phát huy tính tích cực,


14
t giỏc ca hc sinh trờn lp cng nh tớnh t giỏc ca hc sinh nh nh
hng cho vn m cỏc em cn hc tp, nghiờn cu[30; 173].
Phơng pháp hớng dẫn sử dụng tài liệu học có những đặc điểm sau:
Thứ nhất, phơng pháp hớng dẫn sử dụng tài liệu học tp gắn liền với
mục tiêu đào tạo nghề nghiệp cho học sinh ở các trờng Cao đẳng, Đại học và
Trung học chuyên nghiệp. Thông qua quá trình tìm đọc và nghiên cứu những
tài liệu chuyên ngành mà ngi hc có thể hình dung đợc công việc mà mình
làm sau này nh thế nào. Trên cơ sở đó, các em tiếp cận dần với công việc
chuyên môn của mình dới nhiều góc độ nh: thu thập thông tin, tài liệu đề cập

đến chuyên môn của mình, qua đó tìm hiểu đợc xu hớng phát triển lĩnh vực
đó trong xã hội ra sao? Nh vậy với phơng pháp hớng dẫn sử dụng tài liệu học
tp, bên cạnh việc góp phần trang bị cho học sinh có kỹ năng, kỹ xảo nghề
nghiệp để họ có thể thích ứng với mọi điều kiện công việc sau này, nhằm
hoàn thành mục tiêu đào tạo của nhà trờng.
Thứ hai, phơng pháp hớng dẫn sử dụng tài liệu học tp là một phơng
pháp dạy học gắn liền với thực tiễn cuộc sống xã hội và sự phát triển của
khoa học- công nghệ. Để có thể thực hiện đợc yêu cầu của phơng pháp này,
học sinh phải thờng xuyên tìm kiếm thông tin tri thức chuẩn bị cho bài học:
thông tin này có trên th viện, ở trong sách báo, tạp chí chuyên ngành hay có
thể ở trong thực tiễn đi sống xã hội, hoc học sinh lên mạng tìm kiếm thông
tin v trao đổi với nhau. Mục đích của các trờng Đại học, Cao đẳng và Trung
hc chuyên nghiệp là đào tạo nghề, cho nên bao giờ cũng có mối liên hệ
biện chứng giữa nhà trờng với thực tế cuộc sống xã hội. Mục tiêu của nhà trờng không tách rời với đời sống xã hội và sự phát triển của khoa học công
nghệ, nếu không sản phẩm của nhà trờng sẽ bị lạc hậu, không đáp ứng đợc
yêu cầu phát triển của xã hội. Cho nên trong quá trình áp dụng phơng pháp hớng dẫn sử dụng tài liệu học tp để dạy học, ngời dạy phải luôn bám sát yêu
cầu của thực tiễn kinh tế xã hội nhm nâng cao chất lợng và hiệu quả dạy
học.
Thứ ba, phơng pháp hớng dẫn sử dụng tài liệu học tp là một phơng
pháp dạy học có tác dụng phát huy cao độ tính tích cực, độc lập của học sinh.
Với phơng pháp ny học sinh đợc phát huy hết năng lực nhận thức, kích thích


15
đợc tính khao khát tìm tòi, sáng tạo những cái mới, độc lập, tự chủ trong việc
lĩnh hội tri thức thông qua giáo trình tài liệu học tập. Còn giáo viên đóng vai
trò là ngời dẫn dắt, chỉ đờng cho học sinh biết tìm kiếm tri thức đó ở trong tài
liệu nào, sau đó tổ chức và điều khiển để học sinh tự mình khám phá và
chiếm lĩnh tri thức khoa học.
Thứ t, phơng pháp hớng dẫn sử dụng tài liệu học tp là một phơng

pháp dạy học đa dạng, linh hoạt. Phơng pháp này có thể áp dụng và phù hợp
với tất cả các trờng Đại học, Cao đẳng và Trung học chuyên nghiệp, nó cũng
có thể phù hợp với đặc điểm tri thức của tất cả các môn khoa học khác nhau,
nhất là đối với các môn khoa học xã hội. Bất cứ giáo viên nào cũng có thể
vận dụng một cách linh hoạt phơng pháp hớng dẫn sử dụng tài liệu học trong
quá trình dạy học của mình.
Thứ năm, phơng pháp hớng dẫn sử dụng tài liệu học tp là một phơng
pháp dạy học ngày cng gắn liền với các thiết bị và phơng tiện dạy học hiện
đại. Đặc điểm này biểu hiện mối quan hệ hữu cơ giữa s dng phơng tiện dạy
học và phơng pháp dạy học. Trong quá trình vận dụng phơng pháp này, ngời
giáo viên có thể sử dụng linh hoạt các phơng tiện dạy học hiện đại nh: thiết
kế giáo án điện tử, Powerpoint theo phơng pháp hớng dẫn sử dụng tài liệu
học, hớng dẫn học sinh khai thác.
Trong quá trình dạy học, những đặc điểm này thể hiện một cách linh
hoạt tùy vào đặc điểm, nhiệm vụ và đối tợng học sinh của từng trờng. Ngời học
phải sử dụng tài liệu học tập thờng xuyên cho quá trình học tập với nhiều nhiệm
vụ nhận thức khác nhau qua nhiều giai đoạn nhận thức khác nhau. Việc sử dụng
tài liệu học tập có thể thực hiện trớc, trong và sau mỗi bài học có sự hớng dẫn
của ngời thầy. Trên cơ sở xác định mục tiêu, nội dung, đối tợng và phơng pháp
dạy học mà ngời dạy có kế hoạch cụ thể trong việc yêu cầu ngời học sử dụng tài
liệu học tập phục vụ quá trình dạy học.
Vì vậy, để đạt đợc hiệu quả cao trong việc vn dụng phơng pháp hớng
dẫn sử dụng tài liệu học tp, ngời dạy cần phải đề ra những nhiệm vụ học tập
cho học sinh:
Nhiệm vụ trớc mỗi bài giảng: giáo viên cần phải chỉ rõ những tài liệu
mà ngời học cần tìm đọc là những tài liệu nào? ở đâu? Trong tài liệu đó cần
phải đọc chỗ nào và ghi chép ra sao? Đồng thời, giáo viên cũng phải nêu ra


16

vấn đề mà học sinh cần chuẩn bị trớc thông qua những câu hỏi gợi mở, hay
những bài tập... để yêu cầu ngời học phải chuẩn bị trớc khi buổi học diễn ra.
Chính nhờ có quá trình chuẩn bị tài liệu trớc cho nên ngời học hoàn toàn chủ
động thực hiện nhiệm vụ của mình trong suốt buổi học.
Trong mỗi bài học: ngời học phải thể hiện những gì mà mình đã đọc,
nghiên cứu những tài liệu đó nh thế nào, thông qua hình thức trình bày những
hiểu biết của mình về vấn đó trớc lớp, trớc tập thể rồi trao đổi, tranh luận với
nhau để cùng giải quyết vấn đề. Nh vậy, ngời học hoàn toàn đợc chủ động
trong suốt buổi học.
Sau mỗi bài giảng: giáo viên yêu cầu học sinh về nhà tiếp tục đọc phần
nào mà trên lớp cha cú iu kin i sõu, giáo viên giới thiệu thêm một số tài
liệu tham khảo yêu cầu học sinh nghiên cứu để mở rng kiến thức, đồng thời
đa ra những câu hỏi để kiểm tra khả năng tự học, tự nghiên cứu của học sinh.
1.1.3. Sự cần thiết của việc vận dụng phơng pháp hớng dẫn sử dụng
tài liệu học tập nhm nâng cao năng lực tự học môn Chính trị cho học
sinh Trờng Trung hc KTNN&PTNT H Tnh hiện nay
Phng phỏp dy hc trong cỏc trng i hc, Cao ng núi chung
v cỏc trng Trung hc chuyờn nghip núi riờng t lõu v c bn vn thc
hin theo li truyn th mt chiu: thy ging trũ chộp, cha thc s gõy
hng thỳ v phỏt huy tớnh tớch cc, ch ng ca ngi hc. Giỏo viờn son
giỏo ỏn v dựng li trỡnh by, gii thớch ni dung bi hc mt cỏch chi
tit, rừ rng cho hc sinh tip thu. Cũn hc sinh va phi chm chỳ lng
nghe va cm ci ghi chộp. iu ny, dn n hc sinh ri vo tỡnh trng th
ng, khụng cú c hi trỡnh by ý kin riờng hoc hnh ng thc t.
Nu trong quỏ trỡnh ging dy giỏo viờn quỏ lm dng phng phỏp ny cú
th dn hc sinh n thúi quen th ng ch i ý kin gii thớch ca thy
giỏo, thớch nghe hn thớch c, thiu tớnh ch ng tỡm tũi v tt yờu dn n
cht lng khụng cao.

17
Để khắc phục lối truyền thụ một chiều và phát huy tính chủ động, sáng
tạo của người học thì đổi mới phương pháp dạy học là nhiệm vụ quan trọng
và có ý nghĩa như một cuộc cách mạng về phương pháp. Cuộc cách mạng
này sẽ mang lại sức sống mới cho giáo dục, trong đó có giáo dục lý luận
nhằm đáp ứng yêu cầu của thời đại mới. Đổi mới phương pháp dạy học đòi
hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên và học sinh, trong đó giáo viên giữ
vai trò là người dẫn dắt, định hướng còn học sinh giữ vai trò chủ đạo.
Hiện nay, các môn học ở Trường Trung học KTNN&PTNT Hà Tĩnh
đang được các giáo viên chủ động tìm kiếm, vận dụng các phương pháp dạy
học mới trong quá trình giảng dạy, trong đó có môn Chính trị. Qua thực tiễn
giảng dạy đã chứng minh sự cần thiết của việc vận dụng các phương pháp dạy
học tích cực, trong đó có phương pháp hướng dẫn sử dụng tài liệu học tập.
Vận dụng phương pháp hướng dẫn sử dụng tài liệu học tập vào giảng
dạy môn Chính trị trong quá trình thực hiện đổi mới phương pháp dạy học ở
Trường Trung học KTNN&PTNT Hà Tĩnh xuất phát từ:
§Æc ®iÓm tri thøc m«n Chính trị
Môn Chính trị trong trường Trung học chuyên nghiệp là môn khoa học
xã hội, mang tính lý luận, tính khái quát và trừu tượng nhưng cũng là môn có
tính thực tiễn sâu sắc. Môn Chính trị là tổng hợp của các bộ môn khoa học
Mác – Lênin như: Triết học, Kinh tế chính trị học, Chủ nghĩa xã hội khoa
học và Lịch sử Đảng, Tư tưởng Hồ Chí Minh.
Ngoài việc cung cấp tri thức khoa học, môn Chính trị còn đóng vai trò
là môn lý luận cơ sở trang bị thế giới quan duy vật, phương pháp luận biện
chứng khoa học để tiếp cận tri thức chuyên ngành. Đồng thời, còn thực hiện
nhiệm vụ giáo dục chủ nghĩa yêu nước chân chính, niềm tin vào sự lãnh đạo
của Đảng, vào con đường đi lên CNXH của đất nước, rèn luyện tư duy, đạo


18

đức nghề nghiệp cho các em. Từ đó, góp phần quan trọng để hình thành
người lao động toàn diện, đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội.
Với đặc thù đó, đã làm cho việc giảng dạy của giáo viên gặp không ít
khó khăn trong việc lý giải các phạm trù, nguyên lý và quy luật của bộ môn
cũng như vận dụng nó vào trong thực tiễn đời sống xã hội.
Vì vậy, nếu việc giảng dạy vẫn sử dụng phương pháp truyền thống sẽ
không thực hiện được mục tiêu môn học. Do đó, để khắc phục khó khăn này
thì cần thiết phải đổi mới phương pháp dạy học. Từ đó, từng bước áp dụng
các phương pháp dạy học tích cực vào quá trình giảng dạy.
Vai trß t¸c dông cña tµi liÖu häc tËp
Tài liệu học tập là công cụ quan trọng để phục vụ cho quá trình dạy
học. Việc sử dụng tài liệu học tập giúp cho người học nắm vững kiến thức cơ
bản nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. Tài liệu
học tập được chia làm nhiều loại, thông thường, đối với học sinh có những
loại tài liệu học tập sau:
- Giáo trình: là loại tài liệu cơ bản, bắt buộc đối với học sinh khi nghiên
cứu và học tập.
- Tài liệu hướng dẫn học tập, ôn tập: là loại có tác dụng định hướng,
hướng dẫn học tập, ôn tập hay rèn luyện kỹ năng tự học.
- Tài liệu tham khảo: là loại tài liệu cần thiết dùng để bổ sung, đào sâu,
mở rộng tri thức cho người học. Có những tài liệu bắt buộc học sinh phải có,
nhưng cũng có tài liệu tham khảo chỉ cần khi học sinh có nhu cầu.
- Sách tra cứu: là những tài liệu dùng để tra cứu như từ điển, danh mục,
bảng thống kê số liệu.
- Tạp chí chuyên ngành: là tài liệu khoa học dùng để nghiên cứu và
tham khảo.


19
- Tài liệu điện tử: là thông tin kiến thức về mọi mặt, thường xuyên

được cập nhật trên mạng cho mọi đối tượng, trong mọi lĩnh vực.
Như vậy, đối với học sinh có rất nhiều tài liệu học tập, nhưng tuỳ theo
mục tiêu, nội dung và đối tượng dạy học mà xác định loại tài liệu học tập cần
thiết và phù hợp cho quá trình học tập. Giáo trình là loại tài liệu chủ yếu và
quan trọng nhất đối với người học. Đây là văn bản thể hiện nội dung chi tiết
của chương trình môn học, là tài liệu chính để thầy giáo giảng dạy và học sinh
học tập. Giáo trình do nhà nước xuất bản và được dùng trong cả nước. Giáo
trình đảm bảo tính khoa học, tính giáo dục trong nội dung và đạt trình độ kỹ
thuật và mỹ thuật cao trong trình bày hình thức văn bản. Giáo trình là một tài
liệu mẫu về mọi phương diện đối với học sinh.
Giáo trình và tài liệu khác là căn cứ để học sinh chuẩn bị bài trước khi
lên lớp, chuẩn bị đề cương thảo luận, làm các bài tập thực hành để tự kiểm
tra, để mở rộng đào sâu kiến thức một cách có hệ thống và sinh động. Nhờ có
giáo trình và tài liệu tham khảo mà việc học tập của học sinh trở nên hiệu quả,
chất lượng. Trong giáo trình và tài liệu tham khảo có hình ảnh minh hoạ gọi là
kênh hình phụ hoạ cho kênh chủ. Như vậy, giáo trình và tài liệu tham khảo
góp phần đắc lực cho việc tiếp thu kiến thức và hình thành kỹ năng trên lớp.
Giáo trình và các tài liệu tham khảo khác được sử dụng để tự học ở nhà
như một nguồn thông tin quan trọng để bổ sung cho bài trên lớp. Học sinh sử
dụng sách để bổ sung, hoàn thiện và mở rộng thêm kiến thức. Khi bàn về ý
nghĩa của sách, trong cuốn Giáo dục học, tác giả Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt
viết: “Nếu được sử dụng đúng phương pháp, sách sẽ có tác dụng lớn như: mở
rộng, đào sâu vốn hiểu biết của mình một cách có hệ thống và sinh động; rèn
luyện kỹ năng, thói quen sử dụng sách, bồi dưỡng ngữ pháp, kinh nghiệm viết
văn, óc nhận xét, phê phán; bồi dưỡng hứng thú học tập, tình cảm và tư tưởng
trong sáng” [26; 236]. Sử dụng giáo trình và tài liệu tham khảo khác để sưu


20
tầm, thu thập thông tin khoa học giúp cho việc thảo luận, tranh luận có kết quả.

Qua đó, sẽ góp phần bồi dưỡng hứng thú đọc sách, hứng thú học tập qua sách.
Khi sử dụng sách và tài liệu tham khao, đối với học sinh là cơ hội để
các em luyện tập cách đọc, cách ghi chép, phân tích, tổng hợp tài liệu, chế
biến tài liệu, cách trình bày văn bản, tiếp cận cách thu thập, xử lý trình bày
thông tin theo kiểu nghiên cứu rất bổ ích. Học sinh nào đọc nhiều sách tham
khảo thì vốn kiến thức sẽ được mở rộng, kết quả học tập nâng cao. Học sinh nào
đọc sách thường xuyên hình thành thói quen và kỹ năng tự học, tự nghiên cứu đó
là phẩm chất cực kỳ quý báu của người lao động mới trong thời đại khoa học,
công nghệ “học để tự khẳng định mình”. Như vậy, nghiên cứu sách và các tài
liệu tham khảo là một phương pháp học tập quan trọng đối với học sinh.
Giáo trình và các tài liệu khác còn được dùng như các tài liệu minh hoạ
cho bài giảng trên lớp. Cùng với bài giảng, học sinh theo dõi giáo trình với
các hình ảnh, con số, nghiên cứu bài đọc thêm, tài liệu tham khảo… giúp cho
học sinh học tập tốt hơn.
Kỹ năng “làm việc với sách” là một trong những kỹ năng học tập hết
sức quan trọng. Không nắm được kỹ năng làm việc hợp lí với sách thì không
thể lĩnh hội tri thức một cách đầy đủ vì những yếu tố quan trọng của quá trình
lĩnh hội (như suy nghĩ, củng cố) được hình thành trong quá trình làm việc với
sách. Không nắm được kỹ năng làm việc với sách thì lao động học tập không
thể là lao động có suy nghĩ, độc lập, thì lao động học tập mất hết vẻ đẹp
duyên dáng của nó mà trở thành một khổ sai đối với học sinh.
Làm việc với sách có ý nghĩa to lớn là do đặc điểm của ngôn ngữ viết.
Khi tiếp thu ngôn ngữ viết, khác với tiếp thu ngôn ngữ nói, không cần một
nhịp độ bị áp đặt, không cần sự liên tục (đọc, dừng lại để suy nghĩ về điều vừa
đọc, đọc đi đọc lại cùng một lúc hay ở những thời điểm khác nhau cùng một


21
tài liệu…). Nhờ đó, sự lĩnh hội tri thức sâu sắc hơn, có ý thức, bảo đảm việc
vận dụng tri thức để giải quyết các bài toán học tập.

Do đó, cần coi trọng việc hướng dẫn học sinh sử dụng sách, trước hết là
giáo trình. Học sinh cần làm quen với việc sử dụng nhiều loại sách và tài liệu
khác. Mỗi loại sách, tài liệu có tác dụng nhất định của nó, vì vậy, người giáo
viên cần hướng dẫn học sinh biết sử dụng phối hợp những loại sách, tài liệu đó.
Ho¹t ®éng gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn
Giáo viên giữ vai trò quan trọng trong quá trình dạy học, là cầu nối
giữa người học với bài học. Giáo viên gợi mở, giải đáp những vấn đề liên
quan đến bài học, đồng thời kích thích sự hứng thú, sáng tạo của người học
làm cho người học phát huy hết khả năng của mình trong học tập. Để thực
hiện được điều đó, đòi hỏi giáo viên phải có một nền kiến thức rộng liên
quan đến bộ môn và nghệ thuật sư phạm. Giáo viên phải thường xuyên tự
học, tự nghiên cứu, thường xuyên cập nhật thông tin, tài liệu liên quan đến
môn học. Vì vậy, vận dụng dụng phương pháp hướng dẫn sử dụng tài liệu
học tập trong dạy học không chỉ phát huy tính tích cực, sáng tạo, tự chủ của
người học mà còn phát huy tác dụng đối với người dạy. Sử dụng phương
pháp này khéo léo, linh hoạt thì hiệu quả bài học sẽ cao.
Là môn khoa học xã hội, lý giải những vấn đề chính trị - xã hội trừu
tượng, khái quát nên sử dụng phương pháp HDSDTLHT trong giảng dạy
môn Chính trị có tầm quan trọng đặc biệt. Giáo viên là cầu nối giữa người
học với bài học nhưng không đóng vai trò là người chỉ truyền thụ kiến thức
đơn thuần. Giáo viên hướng dẫn, cung cấp tài liệu, gợi mở bài học, giải đáp
và truyền thụ những kiến thức cơ bản nhất cho học sinh. Trong mỗi bài học
có lượng kiến thức nhiều, giáo viên lựa chọn những vấn đề cơ bản nhất, còn
những vấn đề gì học sinh có thể hiểu và tìm hiểu được thì cần hướng dẫn tài


22
liệu, kích thích cho học sinh nghiên cứu. Giáo viên cần rèn luyện cho học
sinh năng lực tư duy, cách tự học, tự giải quyết vấn đề.
Trong những năm qua việc giảng dạy môn Chính trị của đội ngũ giáo

viên các trường Trung học chuyên nghiệp sử dụng phương pháp thuyết trình
là chủ yếu. Thầy đọc, trò chép một cách đơn điệu, người thầy giữ vị trí trung
tâm còn vai trò của người học mờ nhạt, thụ động và lắng nghe. Trong quá
trình giảng dạy, giáo viên rất hạn chế trong việc giới thiệu và hướng dẫn
những tài liệu liên quan đến bài học cho học sinh. Cho nên không phát huy
được tính tư duy, tự nghiên cứu của người học, ngược lại gây sự nhàm chán, ỷ
lại, mất hứng thú từ người học. Từ đó, dẫn đến chất lượng bài học không cao.
Sử dụng phương pháp HDSDTLHT trong giảng dạy môn Chính trị sẽ
giúp giáo viên vừa truyền thụ khối lượng tri thức vừa phát huy được tính
sáng tạo, năng lực tư duy, tự nghiên cứu của người học. Giáo viên hướng dẫn
học sinh đọc tài liệu, nghiên cứu, ghi chép tài liệu để phục vụ nội dung bài
học. Sử dụng phương pháp này trong dạy học sẽ khắc phục được sự nhàm
chán, hời hợt của học sinh đối với bộ môn và thu hút học sinh hứng thú tham
gia vào quá trình tìm hiểu nội dung bài học. Tạo ra sự cởi mở thân thiện giữa
thầy và trò, bài học đạt hiệu quả.
§Æc ®iÓm ®èi tîng häc sinh
Đối tượng học sinh trường Trung cấp nói chung và Trường Trung học
KTNN&PTNT Hà Tĩnh nói riêng rất đa dạng. Họ là những người vừa tốt
nghiệp Trung học phổ thông hoặc tốt nghiệp đã lâu hay đã đi làm nhưng chưa
có bằng cấp và độ tuổi cũng rất khác nhau. Hiện nay, trường có khoảng 300
học sinh hệ Trung học chuyên nghiệp, học ở các chuyên ngành khác nhau
như: lâm sinh, trồng trọt, chăn nuôi thú y, tin- kế toán, thuỷ lợi, địa chính.
Chính sự đa dạng đó dẫn tới thái độ học tập và khả năng tiếp thu bài học của
mỗi học sinh là không giống nhau. Đây là khó khăn chung cho người dạy và


23
khó khăn riêng trong việc giảng dạy kiến thức khoa học Mác- Lênin với mong
muốn ở người học kết quả học tập tốt nhất. Vì vậy, sử dụng các phương pháp
dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, tự học, tự nghiên cứu trong dạy

học là quan trọng để giúp người học nắm bắt được kiến thức.
Với phương pháp hướng dẫn sử dụng tài liệu, người học được chủ
động, tích cực phát huy năng lực tư duy sáng tạo của mình tức là người học
không học thụ động như trong các phương pháp dạy học truyền thống là chỉ
ngồi nghe thầy giảng và truyền đạt kiến thức rồi ghi chép, về nhà chỉ học
những gì có ở trong vở, mà ở đây, trò học tích cực bằng hành động của chính
mình, tức là người học tự mình tìm ra “cái chưa biết”, “cái cần khám phá”, tự
mình tìm ra kiến thức, chân lý. Người học không phải được đặt trước những
kiến thức có sẵn trong giáo trình hay bài giảng giải áp đặt của thầy giáo mà
chính từ kiến thức cơ bản của giáo trình làm cơ sở nền tảng để giáo viên đặt
ra trước sinh viên những tình huống thực tế, cụ thể, thiết thực của cuộc sống
yêu cầu sinh viên phải tự giải quyết. Đứng trước những tình huống phong phú
đó, kích thích người học cảm thấy có nhu cầu, hứng thú được giải quyết
những khó khăn, mâu thuẫn trong nhận thức của mình. Và để tự giải quyết
những mâu thuẫn đó, người học bắt đầu cuộc hành trình tra cứu, tìm kiếm
thông tin trong các loại tài liệu học tập. Trên cơ sở những thông tin thu thập
được, người học phải quan sát, suy nghĩ, thực hành, đặt giả thiết, nêu vấn đề,
làm thử, phân tích, phán đoán, tập xử lý tình huống để tự mình giải quyết vấn
đề. Quá trình tìm kiếm, lĩnh hội tri thức của người học thông qua giáo trình tài
liệu học tập không dập theo một khuôn mẫu sẵn có, đó đều là những tri thức
và phương pháp tiếp cận hoàn toàn mới của mỗi cá nhân tuỳ theo nhận thức
và trình độ của mỗi người. Cho nên hoạt động tự lực đi tìm cái cha biết trên
cơ sở của giáo trình tài liệu tham khảo đã thể hiện tính chất sáng tạo đối với
sinh viên.


24
Trong quá trình tự mình đi tìm cái chưa biết đó, người học sẽ không
tránh khỏi mắc phải khó khăn sai lầm: có thể là không hiểu một nội dung
trong cuốn tài liệu nào đấy, hay mình nhận thức vấn đề này của cuốn sách này

có đúng nh thế này không? mà cũng có thể một số thông tin thu lợm được lại
không chính xác, không đáp ứng được nhu cầu của vấn đề đang đặt ra…
Chính những sự cố nh thế mới giúp người học hiểu sâu sắc tri thức hơn và rút
ra bài học cho bản thân ở những lần làm việc tiếp theo. Cho nên, dân gian có
câu: “Học một biết mười”, chính là học cách học trong tài liệu, cách làm việc với
tài liệu, cách đặt và giải quyết vấn đề trên cơ sở tài liệu thu thập được, cách xử lý
các tình huống mà mình gặp phải trong quá trình tra cứu thông tin trong tài liệu
và cách tìm ra chân lý mới trên nền tảng những kiến thức đã có trong tài liệu học
tập, từ đó, phát huy tiềm năng tự học sáng tạo trong mỗi con người.
Như vậy, thông qua phương pháp hướng dẫn sử dụng tài liệu học tập,
người học đã học tích cực bằng hành động của chính mình. Trong giờ học,
người học được làm việc và thông qua việc làm của mình mà trưởng thành,
tạo nên nhân cách một con người lao động tự chủ, năng động, sáng tạo và
hình thành được những phẩm chất trí tuệ, tạo cho người học có nếp sống và
làm việc khoa học, đức tính kiên trì, hứng thú với học tập và lòng say mê
nghiên cứu khoa học. Qua đó sẽ góp phần tăng cường hoạt động học tập của
học sinh và bằng cách đó cho phép nâng cao nhịp điệu nghiên cứu tài liệu học
tập, làm tăng khối lượng tự học trong tiết học. Như vậy, sử dụng phương pháp
HDSDTLHT, giáo viên có điều kiện nâng cao tính độc lập, tích cực của người
học, nâng cao hiệu quả quá trình tiếp thu, lĩnh hội tri thức, góp phần hình
thành kỹ năng, kỹ xảo cho người học. Điều này được thể hiện:
- Trước khi đến lớp, người học phải có quá trình tra cứu, tìm kiếm tài
liệu rồi đọc, nghiên cứu để tích luỹ kiến thức chuẩn bị cho bài học trên lớp.


25
- trờn lp, di s hng dn, gi m ca thy cng vi thụng tin thu
lm c ca bn thõn, ngi hc c trỡnh by ý kin hiu bit ca mỡnh
v vn thy nờu ra tp th lp, ri cựng tranh lun vi cỏc bn nhm gii
quyt vn m thy a ra.

- Ngoi gi lờn lp, ngi hc li phi ch ng tỡm kim nhng ti
liu hc tp cú liờn quan n nhng vn ó hc v sp hc tớch lu kin
thc, hiu bit xó hi.
Ngy nay, xó hi ang phỏt trin vi s bựng n ca thụng tin, khoa
hc, k thut v cụng ngh, lng kin thc cp nht ngy cng nhiu vi tc
ngy cng nhanh, cho nờn, nu nh chỳng ta vn s dng phng phỏp
truyn thng thỡ khụng th nhi nhột ht nhng kin thc ú cho ngi hc.
Vỡ vy, thay bng ph bin kin thc cho ngi hc, ngi thy s rốn luyn
cho h cú c phng phỏp, k nng, thúi quen, ý chớ t hc thỡ s to cho
hc lũng ham hc, khi dy ni lc vn cú trong mi con ngi v phỏt huy
tớnh sỏng to ca h.
1.2. Thực trạng vận dụng phơng pháp hớng dẫn sử dụng tài liệu
học tập trong dạy học môn Chính trị ở Trờng Trung học KTNN&PTNT
Hà Tĩnh
1.2.1. Mụn Chớnh tr trong chng trỡnh o to hc sinh Trung
hc chuyờn nghip
Môn Chính trị là một trong những môn học quan trọng của giáo dục
đào tạo trong trờng THCN nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện ngời
lao động. Môn học Chính trị là môn học bắt buộc và là môn thi tốt nghiệp.
Môn học Chính trị trong hệ thống chơng trình THCN là sự tập hợp một
số kiến thức cơ bản của Triết học Mác - Lênin, Kinh tế chính trị học Mác - Lênin, Chủ
nghĩa xã hội khoa học, Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam và T tởng Hồ Chí
Minh. Môn học có kết cấu 19 bài:
Bng 1: Kt cu chng trỡnh mụn Chớnh tr h THCN
STT

Tờn bi hc

Tng

Lý

Thc