Lặng lẽ Sa Pa

LẶNG LẼ SA PA - Nguyễn Thành Long
1- Truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa” xây dựng xoay quanh một tình huống truyện khá đơn giản mà tự nhiên. Tình huống
đó là gì? Phân tích ý nghĩa của tình huống ấy đối với việc thể hiện nhân vật và chủ đề của truyện .
TL:
- Một trong những điểm mấu chốt của truyện ngắn là xây dựng tình huống truyện.
- Tình huống cơ bản của truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa” chính là cuộc gặp gỡ của người thanh niên làm việc một
mình ở trạm khí tượng với bác lái xe và hai hành khách trên chuyến xe ấy - ông họa sĩ già và cô kĩ sư lên thăm trong chốc
lát nơi ở và nơi làm việc của anh thanh niên.
- Tình huống gặp gỡ này là cơ hội thuận tiện để tác giả khắc họa “bức chân dung” nhân vật chính (anh thanh niên)
một cách tự nhiên và tập trung, qua sự quan sát của các nhân vật khác và qua chính lời lẽ, hành động của anh. Đồng thới qua
“bức chân dung” (cả cuộc sống và những suy nghĩ ) của người thanh niên , qua sự cảm nhận của các nhân vật khác (chủ yếu
là ông họa sĩ) về anh và những người như anh, tác giả đã làm nổi bật được chủ đề của tác phẩm : Trong cái lặng lẽ ,vắng vẻ
trên trên núi cao Sa Pa, nơi mà nghe tên người ta chỉ nghĩ đến sự nghỉ ngơi, vẫn có bao nhiêu người đang ngày đêm làm
việc miệt mài, say mê cho đất nước.
2- Tên truyện “Lặng lẽ Sa Pa” gợi cho em điều mà tác giả muốn gửi gắm trong truyện là gì?
TL: (Chú ý xem xét quan hệ giữa tên truyện và chủ đề của truyện)
- Lặng lẽ là cái không khí bề ngoài của cảnh vật.
- Điều mà tác giả khám phá ra và muốn truyền đến cho người đọc chính là cái không khí lặng lẽ bên trong, ở sự làm
việc, ở suy nghĩ của những con người tại nơi đây: Trong Sa Pa lặng lẽ có biết bao người âm thầm, bình dị cống hiến cho sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
- Từ đó, tác giả còn muốn gợi ra những suy nghĩ triết lí về ý nghĩa của công việc, của sự cống hiến bằng sức lao
động miệt mài, tự giác của mỗi người cho sự nghiệp chung.
3- Những nét nghệ thuật đắc sắc của truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa”?
- Trước hết, tác giả đã tạo dựng được một chất thơ trong sáng làm nên không khí và sắc điệu riêng toát lên từ sự hài hòa
giữa phong cảnh thiên nhiên đẹp lộng lẫy và mơ màng của Sa Pa với vẻ đẹp trong suy nghĩ, cảm xúc và công việc của các
nhân vật cùng mối quan hệ của họ.
- Cốt truyện thật đơn giản, xoay quanh tình huống gặp gỡ bất ngờ giữa ông họa sĩ già, cô kĩ sư mới ra trường với anh thanh
niên một mình sống và làm việc trên đỉnh Yên Sơn trong trạm khí tượng kiêm vật lí địa cầu. Cuộc gặp gỡ chỉ diễn ra trong
chốc lát nhưng đã đủ để các nhân vật xuất hiện, gây được ấn tượng và gợi được những suy nghĩ, cảm xúc với nhiều âmvang.
- Lựa chọn được điểm nhìn trần thuật hợp lý, từ cái nhìn và tâm trạng của người họa sĩ già - một nghệ sĩ nhiều từng trải và
chiêm nghiệm về cuộc đời và nghệ thuật – là người thể hiện những suy nghĩ , tình cảm của tác giả , nhân vật ông họa sĩ có

vai trò quan trọng đặc biệt trong truyện sau nhân vật chủ chốt anh thanh niên.
-Nhân vật chính xuất hiện sau , qua lời kể của nhân vật phụ có tác dụng làm cho người đọc có ấn tượng mạnh với nhân vật
chính và tò mò thích thú khi được trực tiếp tiếp xúc với nhân vật.
- Tất cả các nhân vật không được đặt tên (cả nhân vật chính): tác giả muốn vô danh họ, bình thường hóa họ, muốn nói rằng
đó là những con người lao động bình thường, phổ biến, thường gặp trong quần chúng nhân dân ta trên khắp nẻo đường đất
nước.
4- TLV: Nhân vật anh thanh niên làm công tác quan trắc khí tượng trong truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn
Thành Long.
(Tham khảo bài viết trong sách ngữ văn 9 tập II trang 62)
Bài viêt sau đây phân tích dựa theo trình tự mà nhà văn vận dụng để khắc họa nhân vật : từ việc giới thiệu ban đầu của người
lái xe, đến cuộc gặp gỡ,khung cảnh sống, những lời kể của nhân vật về công việc, lời của nhân vật tự đánh giá mình, thái độ
các nhân vật khác.
Dàn ý
I- Mở bài:
-Giới thiệu truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa

Bài viết tham khảo
I- Viết về một mảng hiện thực trên đất Sa Pa trong giai đoạn xây dựng chủ
nghĩa xã hội và chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mĩ, truyện ngắn


-Giới thiệu nhân vật chính: anh thanh
niên làm công tác quan trắc khí tượng –
nhân vật chính của tác phẩm – đã để lại
cho chúng ta nhiều ấn tượng khó phai
mờ.

II-Thân bài:
a/Anh thanh niên là một con người bình
thường:

- Một con người nhỏ bé, tác giả không
đặt tên.
-Anh ta tự thấy mình công việc của mình
không có gì đặc biệt
-Trong cuộc sống “cô độc nhất thế
gian”anh cũng rất thèm được gặp gỡ con
người (nghĩ ra mẹo để cho xe dừng)
b/Anh là con người tốt, con người của
cuộc sống mới:

-Biết quan tâm đến người khác (tìm
thuốc tặng vợ bác lái xe, tặng hoa cho cô
kĩ sư trẻ)

-Có tinh thần trách nhiệm cao đối với
công việc (không bỏ qua một giờ quan
trắc nào vì hiểu được ý nghĩa quan trọng
của công việc)

“Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn Thành Long như muốn nói với ta rằng : Bên
trong vẻ đẹp lặng lẽ của núi rừng, cuộc sống ở đây chứa bao vẻ đẹp đáng
yêu, đang có không ít sự hi sinh thầm lặng. Dù được miêu tả nhiều hay ít ,
trực tiếp hay gián tiếp, nhân vật nào của truyện cũng hiện lên với nét cao quí
đáng khâm phục . Trong đó, anh thanh niên làm công tác quan trắc khí tượng
– nhân vật chính của tác phẩm – đã để lại cho chúng ta nhiều ấn tượng khó
phai mờ.
IIa/ Anh không phải là con người đặc biệt, chỉ là một con người tầm vóc nhỏ
bé, thậm chí tên anh, tác giả cũng không giới thiệu. Hình như tác giả muốn
nói : tên anh không phải là điều quan trọng đáng nhớ, bỡi mỗi người trên đời
này đều có thể giống như anh ta. Cũng như mọi người, anh anh không muốn

sống cô độc, anh sợ buồn . Cái việc anh đẩy một khúc cây ra giữa đường,
buộc xe đi qua phải dừng lại , vừa ngộ nghĩnh buồn cười vừa thật đáng yêu.
b/ +Với cuộc gặp gỡ chưa đầy nửa giờ , anh đã hoàn toàn chinh phục một
họa sĩ già và một cô kĩ sư trẻ . Bị chinh phục không phải bỡi lời lẽ, mà bằng
tất cả những gì toát ra từ con người của anh, xung quanh anh , công việc của
anh, họ đã nhận ra ở anh những vẻ đẹp của một con người cao quí.
Như nhận xét có tính chất vui đùa của bác lái xe, anh là “ một con người
sống cô độc nhất thế gian” . Bởi anh làm việc một mình trên đinh núi cao,
quanh năm chỉ có bầu trời với những đám mây , sương mù bao phủ và lạnh
buốt lúc nửa đêm . Nhưng trong sự cô độc ấy, anh, tâm hồn anh gần gũi con
người biết chừng nào,ấm áp tình người biết chừng nào!
Khao khát được gặp con người, được trò chuyện với con người, anh đã
nghĩ ra cái mẹo vừa thông minh, vừa tinh nghịch để mỗi chuyến xe qua đều
dừng lại với anh, dẫu chỉ trong chốc lát. Không ai trách hành động ấy, vì nó
nói lên một tình cảm đáng quí ở anh. Trái lại người ta còn cảm động vì hình
ảnh ấy . Bác lái xe đã xử sự rất đúng khi đặt ra thành lệ việc ngừng xe lại nửa
giờ nơi đỉnh núi cao, để thỏa mãn nguyện vọng của anh, nhưng cũng là để
được gặp gỡ và tỏ lòng yêu mến một tâm hồn trong sáng như anh.
+Thái độ quan tâm đến con người ở anh không chỉ vì một niềm vui của
chính mình mà vì anh thực lòng yêu mến và quí trọng con người. Anh chu
đáo đi tìm củ tam thất và ân cần trao cho bác lái xe để bác ngâm rượu cho vợ
bác uống. Thái độ quan tâm ấy còn bộc lộ ở cử chỉ hiếu khách đặc biệt, khi
ông họa sĩ và cô nữ kĩ sư lên thăm nơi ở và làm việc của anh . Anh cắt tặng
cô gái một bó hoa to với lời lẽ chân thành “ cô muốn lấy bao nhiêu nữa, tùy
ý...”.Ai mà không hởi lòng hởi dạ trức những cử chỉ trân trọng và chân thành
như thế.Củ tam thất gửi vợ bác lái xe,làn tứng ,bó hoa tiễn người họa sĩ già,
cô gái trẻ tiếp tục cuộc hành trình, đó là những kỉ niệm của một tấm lòng sốt
sắng, tận tình đáng quí.
+ Chính thái độ với con người đã cắt nghĩa thái độ của anh đối với công
việc . Làm việc một mình, không ai kiểm tra, anh thật đã có một ý thức trách

nhiệm đầy đủ với công việc. Chỉ nói về mình có năm phút, một cách rất
khiêm tốn, anh đã làm cho ta hiểu hết cái gian khổ của công việc anh làm,
cũng thấy hết sự tận tụy của anh. Những quan trắc khí tượng theo giờ, và cả


-Có ý thức giữ cuộc sống đẹp trong hoàn
cảnh đặc biệt.

-Rất khiêm tốn.

-Bao trùm lên tất cả là niềm khao khát
được sống có ích, hạnh phúc là làm việc
có ích cho đất nước.

III-Kết luận:
Nguyễn Thành Long đã khắc họa một
nhân vật đẹp ( từ đặc nghệ thuật, từ cảm
nhận của các nhân vật khác về anh thanh
niên để khẳng định vẻ đẹp của nhân vật)

giữa ban đêm gió lạnh, có cả mưa tuyết, cái im lặng đáng sợ của núi cao vào
lúc nửa đêm . Thế nhưng anh không bỏ qua một giờ quan trắc nào, bỡi anh
hiểu được rằng mỗi công việc làm của anh là một mắt xích trong cái chuỗi
công việc chung của nhiều người. Cái sai, cái đúng của anh, dẫu bé nhỏ,góp
phần quyết định vào cái sai cái đúng, cái thất bại hay thành công của những
điều lớn lao . Việc dự báo chính xác một đám mây bất ngờ có thể góp phần
tạo nên thắng lợi của một trận đánh quan trọng, là có sự tham gia của anh.
Sống ở vị trí của một người “cô đọc nhất thế gian” mà anh không buồn,
không chán nản, chính vì anh đã tìm được ý nghĩa lớn lao trong công việc
của mình như thế.

+Có trách nhiệm đối với mọi người và công việc, anh cũng sống có trách
nhiệm đối với chính mình. Thông thường, trong hoàn cảnh sống như anh ,
người ta rất dễ sống cẩu thả. Chính ông họa sĩ cũng đã có ý nghĩ như vậy :
“Khách tới bất ngờ chắc cu cậu chưa kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp
chăn chẳng hạn”. Không , nơi anh ở chẳng những không hề bừa bộn mà còn
sạch sẽ, tinh tươm và đẹp nữa. Ngay trước sân nhà anh ta bắt gặp vườn hoa
với bao nhiêu loài hoa, màu hoa,...cũng đủ để ta yêu mến và quí trọng anh .
Căn phòng anh ở ngăn nắp gọn gàng . Nếp sống hàng ngày của anh được tổ
chức có nền nếp, anh làm việc, ăn uống , nghỉ ngơi, đọc sách , đọc báo... như
một người đang sống và làm việc giữa một xã hội, với mọi người, chứ không
phải chỉ có một mình anh. Đó là một thái độ tự trọng, đó chính là nếp sống
đẹp, sống có văn hóa. Sống như thế không phải dễ, nhưng đó mới là thực
chất sống đẹp. Cái đẹp ấy không bắt nguồn từ bản chất tâm hồn đẹp.
+ Hãy xem anh khiêm tốn biết bao! Nói về mình rất ít (chỉ năm phút/ba
mươi phút) ,anh chỉ giới thiệu công việc của mình với những người khách
cần biết.Không những nói ít mà cách nói cũng hết sức nhẹ nhàng.Anh như
cho rằng những điều anh làm, cái khắc nghiệt của cuộc sống cô đơn mà anh
sống, thật không có nghĩa lí gì so với mọi người. Không khoa trương , cường
điệu mình trước một cô gái trẻ. Và khi chợt nhận ra ông họa sĩ đang vừa trò
chuyện vừa ghi vào sổ tay những nét kí họa về anh. Anh thực tình bối rối,
cảm thấy mình không có gì đáng để một họa sĩ ghi lại .Anh chân thành giới
thiệu bao nhiêu người đáng vẽ hơn anh, nghĩa là tốt hơn, đẹp hơn, đáng quí
mến hơn anh : Một người kĩ sư tận tụy với cây rau, một nhà nghiên cứu sét
để làm một bản đồ sét cho đất nước, ngày đêm miệt mài với công việc.
+Tại sao anh sống giản dị thế, tốt thế, đẹp thế? Đây là chỗ xuất phát mọi
điều. Anh là một con người trong lòng luôn cháy rực ngọn lửa của một khát
vọng :sống đẹp, sống có ý nghĩa, sống có ích cho đất nước, cho mọi người.
Đất nước có chiến tranh, anh xin ra trận . Không được ra trận, anh tận tụy
làm công việc của mình . Khi biết công việc của mình góp phần vào chiến
thắng của không quân ta đã hạ được máy bay địch, anh cảm thấy thật hạnh

phúc . Hạnh phúc của anh thật cụ thể, ý nghĩa đời sống của anh thật rõ ràng .
Một người cảm thấy hạnh phúc vì công việc , vì được làm việc thì làm sao có
thể sống chán nản , buông thả, cảm thấy công việc nặng nề, làm sao có thể
không yêu quí và trân trọng con người, làm sao có thể không chân tình quan
tâm đến niềm vui và hạnh phúc của người khác?
IIIBằng một cốt truyện khá nhẹ nhàng, những chi tiết chân thực, tinh


tế bằng ngôn ngữ đối thoại sinh động, Nguyễn Thành Long đã kể lại một
cuộc gặp gỡ tình cờ mà thú vị nơi Sa Pa lặng lẽ. Chưa đầy ba mươi phút tiếp
xúc với anh thanh niên khiến người họa sĩ già thêm suy ngẫm về vẻ đẹp cuộc
đời mà mình không bao giờ thể hiện hết được, khiến cô kĩ sư trẻ lòng bao
cảm mến , bâng khuâng . Với truyện ngắn này, phải chăng nhà văn muốn
khẳng định:Cuộc sống của chúng ta được làm nên từ bao phấn đấu, hi sinh
lớn lao và thầm lặng ? Những con người cần mẫn, nhiệt thành như anh thanh
niên ấy thật đáng trân trọng, thật đáng tin yêu.