Phân tích yếu tố kinh tế xã hội môi trường của các mô hình canh tác theo hướng phát triển bền vững tại huyện tam bìn

TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG
B MÔN KHOA H C
T & QU N LÝ
T AI

LU N V N T T NGHI P
NGÀNH QU N LÝ

T AI

Tài:
PHÂN TÍCH Y U T

KINH T - XÃ H I - MÔI TR

HÌNH CANH TÁC THEO H

NG C A CÁC MÔ

NG PHÁT TRI N B N V NG T I HUY N

Trung tâm Học liệu ĐH Cần
Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
TAM BÌNH, T NH V NH LONG.

Cán b h

ng d n:

PGs.Ts. LÊ QUANG TRÍ
Ks. PH M THANH V

Sinh viên th c hi n:
NGUY N NAM
MSSV: 4031656
L p: Qu n Lý t ai Khoá 29

C n Th , 7/2007


TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG
B MÔN KHOA H C
T & QU N LÝ
T AI
Xác nh n c!a Cán B" H# ng D$n v% &% tài:

PHÂN TÍCH Y U T KINH T - XÃ H I - MÔI TR
NG C A CÁC MÔ
HÌNH CANH TÁC THEO H
NG PHÁT TRI N B N V NG T I HUY N
TAM BÌNH, T NH V NH LONG.

Sinh viên th c hi n: Nguy n Nam (MSSV: 4031656). L p Qu n Lý
29 thu c B Môn Khoa H c
D ng - Tr

ng

t & QL

ai khóa

- Khoa Nông Nghi p & Sinh H c

i H c C n Th . T ngày 25/2/2007

Ý ki n c a Cán B H

t

ng

n ngày 15/6/2007.

ng D n: ......................................................................................

..........................................................................................................................................

Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu

..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
C n th , Ngày

tháng n m 2007

Cán B" H# ng D$n


TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG
B MÔN KHOA H C
T & QU N LÝ
T AI
Xác nh n c!a B" môn Khoa H'c

t & QL

v% &% tài:

PHÂN TÍCH Y U T KINH T - XÃ H I - MÔI TR
NG C A CÁC MÔ
HÌNH CANH TÁC THEO H
NG PHÁT TRI N B N V NG T I HUY N
TAM BÌNH, T NH V NH LONG.
Sinh viên th c hi n: Nguy n Nam (MSSV: 4031656). L p Qu n Lý

29 thu c B Môn Khoa H c
D ng - Tr

ng

t & QL

t

ai khóa

- Khoa Nông Nghi p & Sinh H c

i H c C n Th . T ngày 25/2/2007

ng

n ngày 15/6/2007.

Xác nh n c!a B" Môn: ..................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................

Trung tâm
Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
ánh giá:.........................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
C n th , Ngày

tháng

n m 2007

Tr#(ng B" Môn


TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG
B MÔN KHOA H C
T & QU N LÝ
T AI
H i

ng ch m báo cáo Lu n V n T t Nghi p ch ng nh n ch p thu n báo cáo
% tài:

PHÂN TÍCH Y U T KINH T - XÃ H I - MÔI TR
NG C A CÁC MÔ
HÌNH CANH TÁC THEO H
NG PHÁT TRI N B N V NG T I HUY N
TAM BÌNH, T NH V NH LONG.
Sinh viên th c hi n: Nguy n Nam (MSSV: 4031656). L p Qu n Lý

29 thu c B Môn Khoa H c
D ng - Tr

ng

Bài báo cáo ã

t & QL

ai khóa

- Khoa Nông Nghi p & Sinh H c

i H c C n Th . T ngày 25/2/2007
ch i

t

ng

n ngày 15/6/2007.

ng ánh giá m c:..................................................................

..........................................................................................................................................

Trung tâm
ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Ý ki Học
n c a hliệu

i ng:........................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
C n th , Ngày

tháng

n m 2007

Ch! T)ch H"i *ng


C MT
Qua 4 n m h c t p t i tr

ng

i H c C n Th , chúng em ã nh n

t n tình c a quý th y cô t i tr
& Qu n Lý

t

ng.

c bi t là các th y cô

ai - Khoa Nông Nghi p & Sinh H c

cs d yd

B Môn Khoa H c

ng D ng ã truy n

chúng em nh ng k n th c chuyên môn vô cùng h u ích.

t

t cho

ây s! là n n t ng "

chúng em có d#p ti p c n th c t , k t h p nh ng ki n th c ã h c trên gh nhà
tr

ng v i nh ng i u ki n th c t ngoài xã h i. Em tin r$ng ây s! là nh ng bài

h c vô cùng quý giá trên con
V is h

ng l p nghi p sau này.

ng d n t n tình c a quý th y cô cùng v i s n% l c c a chính b n thân,

nay em ã hoàn thành lu n v n t t nghi p c a mình. Em xin chân thành c m n:
Th y Lê Quang Trí ã #nh h

ng và h

Th y Ph m Thanh V' ã t n tình h

ng d n hoàn ch&nh

tài.

ng d n, giúp ( em hoàn thành

tài.

Th y Võ V n Chi n ã t n tình giúp ( em trong vi c i u tra, l y s li u.
Th y Nguy n V n Quí ã giúp ( t n tình trong vi c thi t l p và v n hành mô
hình Stella.

Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Các th y cô b môn Khoa H c

cô tr

ng

i H c C n Th

t và Qu n Lý

t

ai, cùng toàn th" quý th y

ã gi ng d y và giúp ( t o i u ki n cho em trong su t

khoá h c và th i gian th c t p t i b môn.
Các cô chú và anh ch#

UBND huy n Tam Bình, phòng Nông Nghi p huy n và

Phòng Tài Nguyên - Môi Tr

ng huy n Tam Bình, t&nh V)nh Long ã cung c p s

li u và t o i u ki n cho em trong vi c i u tra ph*ng v n nông h .
Các cô, chú nông dân

huy n Tam Bình ã nhi t tình giúp ( và h p tác v i em

trong quá trình i u tra nhanh nông thôn (PRA).
Các b n cùng khóa h c ã
t i B Môn Khoa H c
ng D ng - Tr

ng

ng viên, giúp ( em trong su t th i gian h c t p

t & Qu n Lý

t

ai - Khoa Nông Nghi p & Sinh H c

i H c C n Th .

Em g i l i c m n
n h c.
Em xin chân thành c m n!

n ba m+ và gia ình ã nuôi d (ng, h t lòng lo cho em


TI U S+ CÁ NHÂN
H và tên: Nguy n Nam.
Ngày tháng n m sinh: 14/7/1984
N i sinh: An Phú, C n Th .
Quê quán: Huy n Ph ng Hi p, t&nh C n Th
H tên cha: Nguy n Ph

c Sanh.

H tên M+: L Th# Ng c Mai.
ã t t nghi p ph% thông trung h c vào n m 2002 t i tr

ng PTTH Hòa An, huy n

Ph ng Hi p, t&nh C n Th
Vào

i h c C n th n m 2003

T t nghi p k, s ngành qu n lý

t ai n m 2007

Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu


M CL C

Trang

TÓM L ,C
M-

U

CH

NG 1: L ,C KH O TÀI LI U..................................................................1

1.1. Phát tri"n b n v ng. ..............................................................................................1
1.1.1. #nh ngh)a. ....................................................................................................1
1.1.2. S- d ng

t ai b n v ng..............................................................................1

1.1.3. H th ng canh tác b n v ng. .........................................................................1
1.2. M t s mô hình canh tác

ng B$ng Sông C-u Long ( BSCL). ....................4

1.2.1. Mô hình canh tác lúa. ....................................................................................5
1.2.2. Mô hình lúa - màu

ng B$ng Sông C-u Long. .......................................7

1.2.3. Mô hình canh tác cây n trái. ........................................................................9
1.3. Thi t k mô hình v i Stella..........................................................................9
1.3.1. Khái ni m. ....................................................................................................9
1.3.2. Tính ng d ng c a mô hình. .......................................................................10

Trung tâm
Họcngliệu
Thơ
@ Tài
liệu học
và nghiên cứu
1.3.3.
d ngĐH
mô Cần
hình trong
nghiên
c u ngoài
ng. tập
......................................10

1.4. ánh giá nông thôn có s tham gia c a ng

i dân (PRA).............................11

1.4.1. Khái ni m. ...................................................................................................11
1.4.2. Nguyên t.c c b n c a PRA........................................................................12
1.5.

c i"m Vùng Nghiên C u..............................................................................13

1.5.1. i u ki n t nhiên. ......................................................................................13
1.5.2. Ngu n tài nguyên thiên nhiên. ....................................................................16
1.5.3. Th c tr ng phát tri"n kinh t - xã h i..........................................................17
1.5.4. Quan i"m và m c tiêu phát tri"n huy n Tam Bình
CH

NG 2: PH

NG TI N - PH

n 2010....................19

NG PHÁP..............................................21

2.1. Ph

ng ti n và vùng nghiên c u. .......................................................................21

2.2. Ph

ng pháp. ......................................................................................................21

CH

NG 3: K T QU TH O LU N ................................................................24

3.1. Các m c tiêu " phát tri"n b n v ng. .................................................................24


3.1.1. M c tiêu

m b o an toàn l

ng th c.........................................................24

3.1.2. M c tiêu v hi u qu kinh t . ......................................................................24
3.1.3. M c tiêu v xã h i. ......................................................................................25
3.1.4. M c tiêu môi tr
3.2. K t qu

ng b n v ng....................................................................25

i u tra ki"u s- d ng

t theo m c tiêu

Tam Bình, V)nh Long.........25

3.2.1. M c tiêu hi u qu v n ng su t các ki"u s- d ng.......................................26
3.2.2. M c tiêu gia t ng l i nhu n.........................................................................26

3.2.3. M c tiêu xã h i............................................................................................27
3.2.4. M c tiêu

m b o môi tr

ng b n v ng. ....................................................28

3.2.5. ánh giá chung............................................................................................29
3.3. Các y u t

nh h

ng

n s- d ng

t ai.........................................................30

3.3.1. Các y u t xã h i. ........................................................................................33
3.3.2. Các y u t kinh t ........................................................................................35
3.3.3. v n

môi tr

ng........................................................................................36

3.4. Thi t k mô hình. ................................................................................................37

Trung tâm
Học

Cần
@c Tài
học
tập và nghiên cứu
3.4.1.
Cácliệu
c c ĐH
u canh
tác Thơ
i"n hình
a huyliệu
n Tam
Bình...................................37
3.4.2. Nh p d li u. ...............................................................................................37
3.4.3. Thi t l p công th c cho các y u t ..............................................................40
3.4.4. K t qu c a mô hình....................................................................................44
3.4.5. Nh n xét chung............................................................................................49
3.5. Quy trình th c hi n. ............................................................................................50
3.5.1. Thi t k s

. .............................................................................................50

3.5.2. Các yêu c u c n n.m rõ...............................................................................51
3.5.3. M t s h n ch c a mô hình........................................................................52
CH

NG 4: K T LU N VÀ KI N NGH. .........................................................53

4.1. K t lu n...............................................................................................................53
4.2. Ki n ngh#.............................................................................................................54

TÀI LI U THAM KH O
PH L C


DANH SÁCH B NG
Trang
B ng 1.1: Các lo i

t c a huy n Tam Bình. ............................................................16

B ng 1.2: Di n bi n c c u kinh t c a huy n Tam Bình .........................................18
B ng 3.1: ánh giá c b n v kinh t các ki"u s- d ng
B ng 3.2: K t qu

t ai. ...............................25

ánh giá m c tiêu hi u qu n ng su t các ki"u s- d ng

B ng 3.3: ánh giá m c tiêu l i nhu n các ki"u s- d ng

t. ..................................27

B ng 3.4: Phân tích, ánh giá m c tiêu xã h i các ki"u s- d ng
B ng 3.5: ánh giá m c tiêu môi tr
B ng 3.6: K t qu

i u tra s ng

B ng 3.7: Các y u t chính và ph

ng các ki"u s- d ng

t........26

t. .......................27

t. ...............................29

i l a ch n ki"u s- d ng t i u. ..........................30
c li t kê theo 3 nhóm KT - XH - MT ..........31

B ng 3.8: S phân chia nhóm và thang ánh giá các y u t

nh h

ng. ..................32

Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu


DANH SÁCH HÌNH
Trang
Hình 1.1: M i t

ng tác gi a ba h th ng TN-KT-XH và phát tri"n b n v ng.... 3

Hình 1.2: Mô hình phát tri"n b n v ng c a ngân hàng th gi i World Bank. ...... 4
Hình 1.3: B n

ranh gi i hành chánh huy n Tam Bình, t&nh V)nh Long. ....... 15

Hình 3.1: Các y u t kinh t

nh h

ng

n h th ng canh tác. ......................... 38

Hình 3.2: Các y u t kinh t trong mô hình. ....................................................... 38
Hình 3.3: Các y u t xã h i trong mô hình.......................................................... 39
Hình 3.4: T o thu c tính bán #nh l

ng cho các y u t ..................................... 40

Hình 3.5: Thi t l p công th c th" hi n m i quan h gi a các y u t . ................. 41
Hình 3.6: Thi t l p công th c cho y u t kinh t . ............................................... 41
Hình 3.7: Mô hình mô ph*ng c c u canh tác

huy n Tam Bình...................... 42

Hình 3.8: Các công t.c i u khi"n trong mô hình. .............................................. 43
Hình 3.9: Các y u t chính quy t #nh c c u canh tác. ..................................... 44

Trung tâm
@ Tài
liệu học tập và nghiên cứu
Hình Học
3.10: Kliệu
t quĐH

l a Cần
ch n cThơ
c u cây
n trái...................................................
45
Hình 3.11: K t qu l a ch n c c u 2Lúa - Cá. .................................................. 46
Hình 3.12: K t qu l a ch n c c u 2Lúa - Màu. ............................................... 47
Hình 3.13: K t qu l a ch n c c u Chuyên Màu............................................... 48
Hình 3.14: K t qu l a ch n c c u 3Lúa. .......................................................... 48
Hình 3.15: Quy trình thành l p mô hình Stella.................................................... 50


M-

Ngày nay, nhu c u s- d ng
Các nhu c u v môi tr

U

t ai c a con ng

i ngày càng a d ng và phong phú.

ng s ng, xây d ng các c s kinh t , v n hóa, xã h i, an

ninh qu c phòng... ngày càng gia t ng cùng v i t/ l t ng dân s . Nó ã v
kh n ng cung c p t
ó, v n

t ai, m t ngu n tài nguyên khan hi m và có gi i h n. Do

t ra là ph i làm sao l a ch n các ki"u s- d ng

ki n th c t

#a ph

t quá

ng và s- d ng ngu n tài nguyên

t ai phù h p v i i u
t ai có hi u qu , i ôi

v i vi c b o v các ngu n tài nguyên cho th h mai sau. Tóm l i là ph i l a ch n
các s- d ng

t ai m t cách b n v ng c v kinh t , xã h i, môi tr

Trong h u h t các nghiên c u khoa h c
v nhi u khía c nh c a m t v n

u c n có s

ng.

ánh giá m t cách t%ng quan

, nh v y m i có cái nhìn t%ng quát, toàn di n v

nó. Nghiên c u v các h th ng canh tác trong nông nghi p l i càng khó kh n, ph c
t p h n. Nó òi h*i ph i có s

ánh giá t%ng h p, nhi u m t " có th" l a ch n các

Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
mô hình canh tác v a

t hi u qu v kinh t v a mang tính b n v ng và

c ng

i

dân ch p nh n.
Trong th i

i hi n

th" thi u c a con ng
c

i hóa nh ngày nay thì công ngh thông tin là công c không
i trong các cu c nghiên c u, tìm tòi, sáng t o...

ây là công

.c l c giúp ta d dàng th c hi n m t s công vi c òi h*i t n nhi u ti n b c,

th i gian, công s c. Hi n nay, có r t nhi u mô hình và ph n m m ã

nh$m m c ích giúp cho con ng

i trong vi c th ng kê, l u tr s li u, qu n lý h

s , phân tích các nghi m th c... Ngoài ra, chúng còn
th gi i và
Stella

c s n xu t

c ng d ng r ng rãi trên

Vi t Nam. Ch0ng h n nh : Stella, Gis, Mapinfo, Idrisiw. Trong ó,

c s- d ng trong nhi u l)nh v c mà quan tr ng nh t là xây d ng mô hình

mô ph*ng s bi n
ph*ng s bi n

ng t%ng th" v kinh t - xã h i - môi tr

ng. T

ng trong c c u canh tác c a t ng y u t và

a

ó, có th" mô
n m c tiêu là

xác #nh h th ng canh tác phù h p d a trên s ph i h p các i u ki n kinh t - xã
h i - môi tr

ng.


V)nh Long là m t trong nh ng t&nh có ti m n ng phát tri"n
Long do

c u ãi v

nh ng chính sách
.n c a cán b

i u ki n t nhiên, ng

u t phát tri"n c a nhà n
#a ph

ng là

ng B$ng Sông C-u

i dân c n cù, siêng n ng,

c bi t là

c và bên c nh ó là s lãnh

o úng

ng l c thúc 1y V)nh Long ngày càng phát tri"n.

i v i nông nghi p thì vi c tìm ra mô hình s n xu t phù h p v i i u ki n t
nhiên, kinh t , xã h i và môi tr
Bình nói riêng là v n
gi i quy t các v n

ng c a t&nh V)nh Long nói chung và huy n Tam

quan tr ng

c

t ra hàng

v h n h+p ngu n tài nguyên,

u. Nó là nhân t chính nh$m
t hi u qu kinh t và s n xu t

b n v ng.
Do ó

tài: “PHÂN TÍCH Y U T

KINH T

C A CÁC MÔ HÌNH CANH TÁC THEO H

- XÃ H I - MÔI TR

NG

NG PHÁT TRI N B N

V NG T I HUY N TAM BÌNH, T NH V NH LONG”

c th c hi n nh$m

áp ng các nhu c u c p thi t trên. i u tra ánh giá các i u ki n kinh t - xã h i môi tr

ng " t

tiêu là ch n

ó xây d ng mô hình mô ph*ng b$ng ph n m m Stella "
c mô hình canh tác phù h p vùng nghiên c u.

ây là

tm c

tài không

Trung tâm
Thơmà
@còn
Tài
học tập

nghiên
cứu
ch& h Học
u d ngliệu
cho ĐH
huy nCần
Tam Bình
là cliệu
s nghiên
c u và
" nhân
r ng cho
các
huy n khác trong t&nh V)nh Long và các t&nh

ng B$ng Sông C-u Long.


TÓM L ,C

Hi n nay, tình hình s n xu t nông nghi p

huy n Tam Bình, t&nh V)nh Long di n ra

h t s c ph c t p. Trên #a bàn huy n có r t nhi u ki"u s- d ng

t ang th c hi n

song song v i nhau. Tuy có ph n a d ng trong s n xu t, nh ng t o ra nhi u khó
kh n trong vi c qu n lý, #nh h

ph

ng. V n

ng phát tri"n th m nh nông nghi p cho #a

t ra là ph i nghiên c u m t cách có khoa h c " t

ó làm c s

cho vi c l a ch n mô hình canh tác nông nghi p thích h p v i i u ki n t nhiên
c a vùng, em l i hi u qu kinh t cao cho ng

i s n xu t,

m b o vi c s- d ng

h p lý ngu n tài nguyên thiên nhiên có gi i h n và phù h p v i mong
ng

i dân t i #a ph

H I - MÔI TR

ng. Vì v y,

tài “PHÂN TÍCH Y U T

c c a

KINH T - XÃ

NG C A CÁC MÔ HÌNH CANH TÁC THEO H

NG

PHÁT TRI N B N V NG T I HUY N TAM BÌNH, T NH V NH LONG”
c th c hi n nh$m gi i quy t các v n

trên. M t khác,

tài còn là s

ánh giá

ti m nHọc
ng v liệu
kinhĐH
t - xã
h i -Thơ
môi tr@ngTài
c aliệu
huy nhọc
Tamtập
Bình,và
t&nhnghiên
V)nh Long.
T
Trung tâm
Cần

cứu
ó, có s l a ch n và
b n v ng v m t môi tr

a vào s n xu t các mô hình canh tác có hi u qu kinh t ,
ng và phù h p v i nguy n v ng c a ng

tài th c hi n d a trên ph

ng pháp PRA (PARTICIPATORY RURAL

APPRAISAL: ánh giá nhanh có s tham gia c a ng
Stella. Thông qua ph

i dân.

i dân) và mô hình mô ph*ng

ng pháp PRA, ta có cái nhìn t%ng quát v hi n tr ng s- d ng

t c a vùng nghiên c u. Qua ó, có 5 mô hình canh tác chính là: i) mô hình canh
tác 3Lúa, ii) mô hình Chuyên Màu, iii) mô hình Chuyên Cây 2n Trái, iiii) mô hình
2Lúa - Cá , iiiii) mô hình 2Lúa - Màu ang
y u t v kinh t , xã h i, môi tr

c th c hi n t i huy n Tam Bình. Các

ng c a các ki"u s- d ng

t này

c

a vào mô

hình mô ph*ng Stella " ánh giá và l a ch n mô hình canh tác thích h p nh t cho
vùng nghiên c u.
T k t qu v n hành Stella, c c u canh tác Chuyên cây n trái
u nh t. Do nó áp ng t t các yêu c u v kinh t , xã h i, môi tr
l

c ánh giá là t i
ng. K

nl n

c là c c u 2Lúa - Cá, 2Lúa - Màu. C c u canh tác Chuyên Màu và 3Lúa l i cho


hi u qu kinh t th p hay không áp ng

c các yêu c u v môi tr

ng. Tóm l i,

ki"u s- d ng chuyên canh cây n trái v a em l i l i nhu n cao v a thoã mãn các
yêu c u v xã h i và môi tr
c ch n "

ng. Trong t

ng lai thì ây c'ng là ki"u s- d ng

t

u t phát tri"n tr thành ngành s n xu t nông nghi p ch l c c a

huy n Tam Bình, t&nh V)nh Long.

Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu


CH

NG 1

L ,C KH O TÀI LI U

1.1. Phát tri/n b%n v0ng
1.1.1. )nh ngh1a
Phát tri"n b n v ng là phát tri"n nh$m thõa mãn nhu c u c a th h ngày nay mà
không làm h i

n kh n ng áp ng nhu c u c a th h t

ng lai. (theo Brundtland,

1987). Nó còn là s phát tri"n nh$m t o ra dòng ch y liên t c các l i ích v kinh t ,
xã h i và môi tr

ng.

1.1.2. S2 d3ng & t &ai b%n v0ng
Y u t kinh t - xã h i bao gi c'ng óng vai trò quan tr ng trong ánh giá

t ai.

Các y u t này thay %i theo t ng vùng khác nhau liên quan

n các khu dân c ,

nh ng ho t

n chính tr#, chính

ng c a con ng

i, nh ng quy t #nh liên quan

sách bao c p s n ph1m c a nông dân hay nh ng y u t không th" l

ng hóa

c

Trung tâm
Học tliệu
Cầno giáo...
Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
nh : phong

c t pĐH
quán,
Trong ánh giá

t ai c n chú ý

n nh ng gi i h n v

i u ki n s- d ng

trong ó bao g m luôn v hi n tr ng s n xu t nông nghi p, k

n là nh h

i u ki n kinh t - xã h i lên s ch n l c và th c hi n các ki"u s- d ng
nh h

ng v môi tr

ng trong s- d ng

t ai
ng c a

t ai, s

t ai c'ng áng quan tâm khi ánh giá

t

ai trong th i ai ngày nay. Vì v y, tính b n v ng trong ánh giá quy ho ch s- d ng
t ai là ph i
tr

t

c các yêu c u v

i u ki n t nhiên, kinh t , xã h i, môi

ng. (Theo Lê Quang Trí, 1996).

1.1.3. H4 th5ng canh tác b%n v0ng
M t h th ng canh tác b n v ng bao g m các bi n pháp và gi i pháp nh$m
các nhu c u nông nghi p, lâm nghi p và th y s n c a con ng
ph n c i thi n môi tr

mb o

i nh ng c'ng góp

ng và tài nguyên, s- d ng có hi u qu các tài nguyên không

tái t o, duy trì hi u qu kinh t c a s n xu t, c i thi n

-1-

i s ng ng

i dân trong b i

c nh xã h i chung.
tr

m b o vi c gia t ng l i nhu n, i ôi v i vi c b o v môi

ng và ph i phù h p v i mong

c

#a ph

ng.

1.1.3.1. V% ph# ng di4n nông nghi4p thì phát tri/n b%n v0ng ph i d6a trên các
v n &% sau
- V kinh t : S n xu t nông nghi p
bi n v t ng tr
ng c a th# tr

t hi u qu cao nh ng không b# suy gi m

ng và hi u qu s n xu t, có
ng,

m b o tính

linh ho t cao

t

i v i nh ng bi n

ng b trong n i khu v c và toàn n n kinh t ,

ngày càng m r ng m i quan h h p tác toàn c u nh hi n nay.
- V xã h i: Ph i

m b o tính công b$ng xã h i, rút ng.n kho ng cách phân hóa v

thu nh p và phát tri"n c a dân c trong khu v c nông thôn và gi a khu v c nông
thôn v i khu v c thành th#.
- V tài nguyên - môi tr

ng: Tài nguyên ít b# suy gi m ho c suy gi m

th" ki"m soát ho c có th" tái t o
phát tri"n, ch t l

c. V n

phát sinh không nh h

ng cu c s ng và có th" h n ch trong t

- V tính kh thi: Các h th ng canh tác b n v ng

c

m c
ng l n

có
n

ng lai.
xu t ph i phù h p v i

Trung tâm
ĐHc Cần
Thơng@ Tài
học
và nghiên cứu
#nh hHọc
ng liệu
phát tri"n
a #a ph
c ngliệu
i dân
ch ptập
nh n.
1.1.3.2. Phát tri/n nông nghi4p b%n v0ng ph i d6a trên h4 th5ng quan &i/m
- Hi u qu và ch t l

ng c a s n xu t nông nghi p là v n

nh$m gia t ng tính c nh tranh và

i phó v i tính bi n

qua ó có th" em l i l i nhu n cao cho ng

ph i gi i quy t u tiên
ng c a th# tr

i dân.

- Phát tri"n b n v ng nông nghi p ph i dung hòa v i các v n
môi tr

c c i thi n quy mô s n xu t và c n ph i

kinh t c'ng nh quá trình ô th# hóa nông thôn.
i trên m i l)nh v c

ng b v i quá trình phát tri"n
m b o m c tiêu phát tri"n cân

i s ng xã h i.

- Chú tr ng phát tri"n
c

v tài nguyên và

ng.

- T ng b

d ng, th

ng. Thông

ng b v các m t: Công nghi p, ti"u th công nghi p, xây

ng m i, d#ch v nh$m gi m áp l c cho s n xu t nông nghi p và t ng

ng kh n ng th

ng m i hóa tiêu th s n ph1m.

-2-


- Phát huy vai trò c a nhà n

c trong vi c xây d ng và th c hi n quy ho ch nông

nghi p, chu1n b# các ngu n l c

u vào và t ng c

ng các tác

ng ngo i vi. (Theo

Lê Quang Trí, 2005).
1.1.3.3. Các ch7 tiêu quy &)nh tính b%n v0ng
Theo L u

- Ch& tiêu o l

c H i thì các ch& tiêu trong phát tri"n b n v ng bao g m:
ng ch t l

ng cu c s ng. ó là các ch& tiêu v phát tri"n con ng

i,

bao g m:
+ Thu nh p qu c dân tính theo

u ng

i.

+ H c v n bi"u th# b$ng t/ l mù ch , t/ l ng
+ T do trong các ho t
+ Ch t l

ng môi tr

i có trình

.

ng kinh t , v n hóa, chính tr#, xã h i.

ng, m c

ô nhi m.

- Ch& tiêu v b n v ng sinh thái: B o t n h sinh thái ph tr , a d ng sinh h c.
+B o

m r$ng vi c s- d ng tài nguyên tái t o là b n v ng và gi m thi"u vi c

s- d ng ngu n tài nguyên không tái t o
+ N$m trong kh n ng ch#u

c.

ng c a h sinh thái ph tr .

Trung tâm
Học
ĐH
Cần
@ Tài
1.1.3.4.
M"tliệu
s5 mô
hình
phátThơ
tri/n b%n
v0ngliệu học tập và nghiên cứu
Theo L u

c H i (n m 2001), ba m c tiêu chính c a phát tri"n b n v ng nh sau:

H4 Kinh T8

B%n
V0ng
H4 T6 Nhiên

Hình 1.1: M i t

H4 Xã H"i

ng tác gi a ba h th ng T nhiên - Kinh t - Xã h i và phát tri"n

b n v ng (Ngu n: L u

c H i, n m 2001)
-3-


Trong mô hình trên, phát tri"n b n v ng không cho phép s
thoái và tàn phá
t

u tiên d gây ra s suy

i v i m t h khác hay phát tri"n b n v ng là s dung hòa các

ng tác và thõa hi p gi a 3 h th ng ch y u trên.

Trong mô hình phát tri"n b n v ng qu c gia c a UNICEP (n m 1993), ng
nh n m nh

n các m c tiêu kinh t , m c tiêu xã h i, m c tiêu môi tr

- M c tiêu kinh t trong mô hình này là nâng cao thu nh p c a ng

i ta

ng:

i dân, các ngành

kinh t , GDP, GNP.
- M c tiêu xã h i là thõa mãn các nhu c u v v n hóa, v t ch t, tinh th n c a m i
ng

i dân và các c ng

- M c tiêu môi tr

ng dân c .

ng là gi lâu dài và cân b$ng các h sinh thái nuôi d (ng s

s ng.
M c tiêu kinh t

Trung tâm Học liệu ĐH Cần
M c tiêu sinh thái

Phát tri"n

b n@
v ng
Thơ
Tài

liệu học tập và nghiên cứu
M c tiêu xã h i

Hình 1.2: Mô hình phát tri"n b n v ng c a ngân hàng th gi i.
Theo mô hình c a ngân hàng th gi i (World Bank), phát tri"n b n v ng
là s phát tri"n kinh t - xã h i sao cho

t

c

c hi"u

ng th i m c tiêu kinh t - xã h i -

sinh thái.
Các mô hình trên có th" khác nhau v ph

ng pháp ti p c n nh ng

u th ng nh t

v i nhau v quan ni m chung c a s phát tri"n b n v ng. (Theo L u

c H i, n m

2001).
1.2. M"t s5 mô hình canh tác ( *ng B9ng Sông C2u Long ( BSCL)
V i i u ki n t nhiên thu n l i cho s n xu t tr ng tr t, ch n nuôi và thu/ s n nhi t
i, cùng v i vi c phát tri"n c a khoa h c k, thu t và chính sách 1y m nh phát
tri"n nông nghi p c a nhà n

c,

BSCL ã hình thành nhi u h th ng canh tác a
-4-


d ng nh : h th ng canh tác chuyên canh ho c a canh cùng m t lo i cây tr ng, v t
nuôi hay th y s n, h th ng canh tác tích h p gi a tr ng tr t - ch n nuôi, ch n nuôi th y s n…
1.2.1. Mô hình canh tác lúa
Lúa là cây tr ng ch y u và là truy n th ng trong ho t
ng B$ng Sông C-u Long. Ngành tr ng lúa
lâu

i, vi c canh tác ph thu c vào ngu n n

ng s n xu t nông nghi p

ng B$ng Sông C-u Long ã có t
c m a, ch

th y tri u. Có th" chia

thành hai lo i mô hình canh tác c% truy n là mô hình canh tác lúa c% truy n (t x a

n n m 1975) và mô hình canh tác lúa hi n nay (t sau n m 1975

n nay).

1.2.1.1. Mô hình canh tác lúa c: truy%n
u tiên ng
Ng

i ta khai phá nh ng vùng

i nông dân

t thu n l i, màu m(

ven sông r ch.

ng B$ng Sông C-u Long ph i ch n tr ng các gi ng lúa và áp

d ng k, thu t canh tác

c bi t phù h p v i t ng i u ki n t nhiên. Th i k3 này, có

th" chia BSCL thành 03 vùng s n xu t ch y u v i các gi ng lúa và các bi n pháp
canh tác khác nhau là vùng lúa n%i, vùng lúa c y 02 l n và vùng lúa c y 01 l n.

Trung tâm
Học
liệuTĐH
Cần
họcn tập

cứu
- Vùng
lúa n%i:
p trung
ch Thơ
y u @
cácTài
t&nh liệu
u ngu
Sôngvà
C-unghiên
Long, ch#u
nh
h

ng m nh c a n

c l' t th

ng ngu n nh An Giang,

Long An, Ti n Giang... do vùng này n

c l' lên nhanh, v s m, ng p sâu (trên 1

mét), nên nông dân ph i xu ng gi ng b$ng ph
tháng 04

u tháng 05 d

khi l' v có kh n ng v
dài

ng l#ch. Nh n

ng pháp s khô vào kho ng cu i

c m a lúa m c nhanh và ch#u h n t t và

n lên theo l' (cu i tháng 07

n khi tr% và chín lúc n

ng Tháp, m t ph n t&nh

u tháng 08 d

c rút khô, vào tháng 12 hay

ng l#ch, kéo

u tháng giêng d

ng

l#ch n m sau thì thu ho ch. Các gi ng lúa ph% bi n c a vùng này là Nàng Tây, Nàng
Tri, uôi Trâu...
- Vùng lúa c y 02 l n: Vùng này t p trung
y u

khu v c trung tâm c a

V)nh Long, C n Th , m t ph n t&nh Kiên Giang.

r ch, n

c l' lên nhanh và rút ch m, m c n

gi ng lúa
tháng 02 d

BSCL, ch

ây là vùng tr'ng xa sông

c ng p sâu 50 - 100 cm. Do ó, các

c s- d ng là gi ng mùa mu n thu ho ch vào tháng giêng hay

u

ng l#ch n m sau. Các gi ng lúa i"n hình nh : Tài Nguyên, Tr.ng Lùn,
-5-


Ba Túc... k, thu t canh tác th
25 - 30 ngày c y n i
c y, lúc này

ng làm m 02 l n, l n th 01 gieo m b$ng t&a l sau

t tr'ng th p, cây phát tri"n nhanh kho ng 75 ngày sau khi

ng ru ng ng p sâu kho ng 20 - 40 cm, b ng ra c y l n 02, cây m

m i có kh n ng ti p t c t ng tr

ng theo i u ki n ng p n

c cho

n khi thu

ho ch. (Hà V n S n, 2003).
- Vùng lúa c y 01 l n: Vùng này bao g m ph n l n ph n di n tích còn l i, t p trung
khu v c ven bi"n tr
Vinh... ây là vùng

t hoang, trãi dài t Long An, Ti n Giang, B n Tre, Trà
tt

ng

i cao ít b# nh h

y u nh m a, #a hình ch y u là
(d

ng c a th y tri u, canh tác ch

t gi ng cát, m c n

c ng p không sâu l.m

i 50 cm), b# nhi m m n trong mùa khô. Các gi ng lúa i"n hình nh : Nàng

Th m, Nàng Keo... th

ng

c gieo m vào cu i tháng 05 - gi a tháng 06, c y vào

cu i tháng 07 - gi a tháng 08 và cho thu ho ch vào kho ng tháng 12 d

ng l#ch.

(Theo Nguy n V n Tâm, 1998).
1.2.1.2. Mô hình canh tác lúa hi4n nay: T sau n m 1975 nhi u ti n b khoa h c
k, thu t

c áp d ng trong s n xu t lúa, cùng v i s phát tri"n m nh m! c a h

Trung tâm
Thơ ng
@ruTài
cứu
th ngHọc
th y lliệu
i ch ĐHngCần
t i tiêu

ng, liệu
c gi học
i hóatập cvà
phátnghiên
tri"n và nh
t là
gi ng lúa cao s n ng.n ngày

c áp d ng r ng kh.p

" t ng v và thâm canh t ng n ng su t, s n l

ng lúa.

BSCL ra làm hai vùng s n xu t chính: Vùng phù sa n
nhi m m n ven bi"n. T ch l

ng th c không

n,

hóa trong s n xu t, t o ra hàng hóa lúa g o ch t l
trong n

ng B$ng Sông C-u Long
n nay, ta có th" chia
c ng t và vùng n
n nay

c tr i

BSCL ã a d ng

ng cao ph c v cho th# tr

ng

c và xu t kh1u (k" t n m 1991 tr l i ây).

Di n tích lúa c n m c a

BSCL là 3.875.500 ha. V

ông Xuân có 1.498.800 ha,

v Hè Thu kho ng 1.910.400 ha và lúa mùa là 376.600 ha (Theo T%ng C c Th ng
Kê, 2004).
- 4u i"m: Tr

c n m 1966,

BSCL ch& tr ng m t v lúa mùa #a ph

ng. T khi

có gi ng lúa ng.n ngày, n ng su t cao, cùng v i s phát tri"n c a h th ng th y l i,
th y nông và bao ê ng n l', ng n m n thì h th ng canh tác chuyên lúa

BSCL

ã chuy"n d n sang 2 v r i 3 v và có n i tr ng 7 v trên 2 n m. Nông dân ã bi t
-6-


cách áp d ng bi n pháp 3 gi m, 3 t ng " làm t ng hi u qu cho ng

i s n xu t.

Chuyên canh lúa nhi u v m i n m ã t ng thêm công n vi c làm và góp ph n c i
thi n

i s ng cho ng

i s n xu t.

- H n ch : Chuyên canh lúa liên t c s! làm gi m n ng su t theo th i gian, theo k t
qu nghiên c u v h th ng canh tác 3 v lúa thì b d y c a t ng
hàm l

ng N t%ng s thì gi m d n theo th i gian canh tác (Theo Nguy n H u

Chi m, 1999). Ngoài ra,
h n

cày t ng d n,

iv i

t tr ng lúa 3 v thì hàm l

ng ch t h u c cao

t tr ng lúa 2 v nh ng ph n tr m N khoáng hóa l i r t kém, nguyên nhân là

do b# ng p n

c quanh n m, s th y phân ch m ã t o ra s tích l'y ch t h u c ,

nh ng ch t h u c này kém ch t l

ng nên nh h

ng

n kh n ng khoáng hóa N

(Theo Nguy n B o V , 1999). Canh tác liên t c nhi u v trong n m ã l y i trong
tm tl

ng d (ng ch t r t l n, con ng

i ch& có th" tr l i cho

d (ng ch t nào ó thôi nh ng c'ng không cân
d

c

c s- d ng s! làm nh h (ng

canh tác này có xu h

t m t vài lo i

i, m t khác, m t l

n môi tr

ng

t, n

ng l n nông

c. Do ó, h th ng

ng b# thay th b i các c c u canh tác khác mang tính hi u

Trung tâm
Học
ĐHt%n
Cần
liệu
và2Lúa
nghiên
cứu
qu kinh
t , liệu
l i ít làm
h i Thơ

n môi@
tr Tài
ng nh
: h học
th ngtập
2Lúa,
- Màu…
1.2.2. Mô hình lúa - màu ( *ng B9ng Sông C2u Long
ng B$ng Sông C-u Long thích h p cho cây màu phát tri"n h u nh quanh n m,
luân canh lúa - màu v i di n tích kho ng 115000 ha, bao g m các cây nh : cây b.p,
khoai lang, d a h u,

u xanh... Tùy theo i u ki n t nhiên c a vùng và t p quán

canh tác mà có th" tr ng thành nh ng v chính nh : V
tháng 03 n m sau, v Xuân Hè t tháng 03
08

ông Xuân t tháng 12

n tháng 06 và v Thu

n

ông t tháng

n tháng 11. (Theo Hà V n S n, 2003 và Nguy n V n Nhân, 2002).

5 vùng

t có nhi u gi ng cát nh

u nành d
vào v

Trà Vinh,

t ru ng có pha ít sét thì cây b.p và

ng nh thích h p h n các lo i cây tr ng khác và th

ng

c tr ng

ông Xuân, l i nhu n em l i cho bà con nông dân kho ng 3 - 6 tri u

ng/ha/v . (Theo Lâm Ng c Tri t, 2002).
tc n
Giang,

gi a sông và

t phù sa

hai bên b Sông Ti n và Sông H u c a An

ng Tháp, C n Th , V)nh Long... r t thích h p cho cây màu phát tri"n. K t
-7-

qu tr ng b.p v

ông Xuân

kho ng 5,7 t n/ha,

Gò Công - Ti n Giang

t 06 t n/ha, v Xuân Hè

t

u nành là 2,4 t n/ha. (Theo Trung Tâm Khuy n Nông T&nh

Ti n Giang, 2002).
t vùng tr'ng c a t&nh V)nh Long giáp v i t&nh

ng Tháp chi m kho ng 60%

di n tích 2Lúa - 1 Khoai lang c a huy n Bình Minh, t&nh V)nh Long cho hi u qu
cao g p 3 - 4 l n so v i 3 v lúa.

ây là vùng

t r t t t " phát tri"n cây màu.

(Ngu n: Phòng Nông Nghi p huy n Bình Minh, 2002).
i v i nh ng vùng
nhi u sét

t sét xa sông,

t có phèn hay m n nh vùng

Cái Bè, Cai L y (vùng xa sông thì n ng xu t b.p ch&

t tr'ng phèn

t 01 t n/ha và cây

u kho ng 500 kg/ha), phù h p v i k t qu thí nghi m c a Khoa Nông Nghi p,
Tr

ng

i H c C n Th g n 30 n m qua. 5 chân

" thoát n

t gò, chân

t phù sa cát nh+

c v i h th ng canh tác ph% bi n là 02 v lúa - 01 v màu. L i nhu n

c a nông h

t kho ng 14,6 tri u

v lúa ch& kho ng 4,9 tri u

ng/ha. Trong khi l i nhu n c a vi c s n xu t 03

ng/ha. (Theo Tr n V n Sáu, 1997).

Trong nh ng n m g n ây, m t s lo i màu nh

u nành, b.p s n xu t trong n

c

Trung tâm
liệungĐH
vàtrung
nghiên
cứu
khôngHọc áp
nhu Cần
c u, mThơ
i n m@
g nTài
ây liệu
c n học
c nh tập
p kh1u
bình kho
ng
400 - 600 ngàn t n b.p.
ng

i dân

u nành ch& áp ng 25 - 30% nhu c u. Bên c nh ó thì

ng B$ng Sông C-u Long không dám m nh d n

giá c s t gi m, không có th# tr

u t cho s n xu t s

ng tiêu th , khó b o qu n lâu dài... T

tình tr ng s n xu t màu còn t phát là ch y u. M c dù chính ph
phát tri"n màu
ha, s n l
s nl

n

c ta d ki n

ng 01 tri u t n/n m).

n 2005 là 01 tri u ha (Riêng
u nành là 0,5 tri u ha (5

ng 300000 t n/n m). Ngoài ra, còn có xu h

bông v i thành ngành s n xu t hàng hóa

Nông Nghi p - Phát Tri"n Nông Thôn, 2001).

-8-

ó, d n

ã có ch tr

n
ng

BSCL là 150000
BSCL là 120000 ha,

ng phát tri"n b.p,

u nành,

ng B$ng Sông C-u Long. (Theo B


1.2.3. Mô hình canh tác cây ;n trái
Vi c phát tri"n kinh t v

n góp ph n áng k" trong vi c nâng cao vai trò s n xu t

nông s n hàng hóa, a d ng hóa s n xu t. Di n tích tr ng cây n trái

BSCL

n

n m 2010 s! ngày càng m r ng, d ki n là 220.000 ha. Song song v i vi c m
r ng di n tích, các ch ng lo i cây n trái s! ngày càng phong phú, giàu v s l
ngon v ch t l

ng, m u mã +p, màu s.c b.t m.t…

- Thu n l i: BSCL ã hình thành nên nh ng vùng chuyên canh cây n trái
cùng v i s h

c s n,

ng d n k, thu t c a cán b khoa h c nông nghi p t khâu ch n

gi ng, k, thu t canh tác, thu ho ch… T
B

ng,

i N m Roi, B

ó cho ra các lo i trái cây

t,

c s n nh :

i Da Xanh, Xoài Cát Hòa L c, Vú S a Lò Rèn… là nh ng lo i

trái cây ngon nh t mà khó có lo i nào theo k#p.
- H n Ch : Tuy nhiên, trái cây c a ta ch a %n #nh v ch t l
nh ng th# tr

ng, c'ng nh

áp ng

ng khó tính nh : Châu Âu, Nh t B n, M,… do ó, c n ph i có bi n

pháp s n xu t trái cây s ch b nh, b o qu n sau s n xu t b$ng công ngh s ch, thông
qua vi c c i ti n gi ng, t p hu n, ph% bi n r ng cho ng

i s n xu t nh$m t o ra s n

Trung tâm
CầncaoThơ
ph1mHọc
mang liệu
tính cĐH
nh tranh
c v@
giá Tài
thànhliệu
và chhọc
t l tập
ng. và nghiên cứu
1.3. Thi8t k8 mô hình v i Stella
1.3.1. Khái ni4m
1.3.1.1. Mô hình

Mô hình là

n gi n hoá c a th c t hay là s tr u t

ng hoá,

n gi n hoá c a h

th ng, nó là công c nghiên c u khoa h c. Có hai lo i mô hình ph% bi n là mô hình
hình t

ng và mô hình bi"u t

- Mô hình hình t

ng. (Theo Ngô Ng c H ng, 2003).

ng: Là mô hình

c ngh) nh là m t v t thu nh*

i di n cho

m t v t th t.
- Mô hình bi"u t

ng: Không

mu n bi"u hi n, mà là

d ng tr u t

1.3.1.2. Stella: là m t ch
n i các bi"u t

c trình bày b$ng hình th" c a h th ng mà nó
ng.

ng trình mô ph*ng v i ph

ng pháp l p trình b$ng s k t

ng. Vi c xây d ng mô hình òi h*i s- d ng 4 công c bi"u t

c n thi t cho vi c l p trình:
-9-

ng


- Công c Stocks (Bi n m c

).

- Công c Flow (Dòng di chuy"n).
- Convertor (Bi n chuy"n %i).
- Connector (m'i tên thông tin).
1.3.2. Tính - H tr vi c hi"u bi t các h th ng: Do mô hình là s

i di n c a m t ph n h

th ng th t vì th nó cung c p thông tin chính xác v m i quan h gi a các bi n h
th ng. Nó c'ng có th" tóm t.t l i vai trò c a các bi n
hành vi

c bi t trong h th ng trên

ng c a h th ng.

- Tiên oán hành vi c a h th ng: M t trong các

c tính ý ngh)a c a h th ng là

hành vi c a nó thay %i theo th i gian, do ó m c ích c a phân tích h th ng là tiên
oán i u gì s! x y ra n u các nhân t
l

u vào thay %i.

c bi t là mô hình #nh

ng có th" mô ph*ng m t cách chính xác nh ng thay %i hành vi c a h th ng

theo th i gian. Ch0ng h n nh
v n

i u gì s! x y ra

i v i s n xu t nông nghi p n u

ô th# hóa trên à phát tri"n.

Trung tâm
Học
liệu ĐH
Tàit liệu
học tập
- Cung
c p thông
tin c Cần
n thi tThơ
cho vi@
c quy
#nh chính
sách:và
M tnghiên
kh n ngcứu
thu n
l i c a mô hình là nó có th" mô ph*ng hành vi c a h th ng d

i các chi n l

c

khác nhau. Nhà làm chính sách có th" v n hành mô hình m t cách liên t c v i chi n
l

c ki"m soát h th ng khác nhau. Nh th các k t qu mô ph*ng c a m i l n v n

hành d

i chính sách

h p có th"

c bi t có th" so sánh, cu i cùng chi n l

c t t nh t và phù

c l a ch n.

1.3.3.

ng d3ng mô hình trong nghiên c
V n

chính trong vi c nghiên c u ngoài

ng là m t th i gian và t n kém. Rõ ràng

là trong thí nghi m càng nhi u nghi m th c thì th i gian và chi phí s! gia t ng. Tuy
v y mô hình có th" s- d ng nh là m t công c

" h tr nghiên c u ngoài

ng

giúp gi m th i gian và chi phí. Nh ng kh n ng s- d ng mô hình cho nghiên c u

nh sau:
- Ki"m tra gi thuy t v hành vi c a h th ng: Dùng " ki"m tra gi thuy t c a m t
s tr

ng h p i"n hình nh là s gia t ng n ng
- 10 -

thu c tr sâu s! phòng tr m t


s côn trùng t t h n hay là s- d ng n ng

th p mà phun nhi u l n. M t khác còn

dùng " ki"m tra gi thuy t cho r$ng nhi t

gia t ng toàn c u do hi u ng nhà kính

làm t ng n ng su t cây tr ng
vùng nhi t

vùng ôn

i nh ng làm gi m n ng su t cây tr ng

i.

- T o gi thuy t: Mô hình c'ng có th" s- d ng " t o ra gi thuy t.

ó là các k t

qu t s mô ph*ng c a mô hình s! mô t hành vi c a h th ng mà d a vào ó nó
c l y làm gi thuy t.
- Thi t k nghi m th c thí nghi m: Nghiên c u ngoài

ng òi h*i thi t k nghi m

th c chuyên bi t. M t thí nghi m mà có nhi u nhân t rõ ràng òi h*i nhu c u to l n
v không gian, th i gian c'ng nh kinh phí " th c hi n, thông qua vi c s- d ng mô
hình s! giúp thi t k s nghi m th c thích h p.
- Mô ph*ng các k t qu nghiên c u mà i u này không th" th c hi n trong th c t :
6nh h

ng c a s nóng lên toàn c u là thí v cho i u này, v i lý thuy t c a các

#nh lu t lý, sinh, mô hình nóng toàn c u có th"
h

ng dài h n c a s nóng toàn c u lên môi tr

c s- d ng " mô ph*ng nh

ng. Th c t thì có r t nhi u nghiên

Trung tâm
Học
liệuã ĐHc Cần
@ ng
Tài
liệunhhọc

tập
cứu
c u mô
ph*ng
th c hiThơ
n " ch
minh
h ng
c avà
cácnghiên
thay %i khí
h u
lên môi tr

ng.

1.4. ánh giá nông thôn có s6 tham gia c!a ng#=i dân (PRA)
1.4.1. Khái ni4m
PRA (PARTICIPATORY RURAL APPRAISAL) là ph
tri"n nông thôn, bao g m m t lo t cách ti p c n và ph
cu n ng

ó, ti n

PRA là ph

i s ng, i u ki n nông thôn " h tìm ra nh ng ph
n l p k ho ch nh$m c i thi n

i s ng c a c ng

ng sách, gi i pháp.
ng nông thôn.

ng pháp t p h p m t h th ng các công c nghiên c u. Thông qua các

công c này, cán b nghiên c u và ng
nghiên c u và
- Xây d ng b n
-S

ng pháp khuy n khích, lôi

i dân nông thôn cùng tham gia chia s!, th o lu n và phân tích ki n th c

c ah v
T

ng pháp ti p c n phát

i dân cùng phát hi n ra các v n

, ti n

xu t các gi i pháp gi i quy t. Các công c ch y u bao g m:
có ng

i dân tham gia.

l#ch th i v .

- 11 -

n