Đề và đáp án th TN THPT Môn Văn 2/6/2011 và gợi ý giải

KỲ THI TỐT NGHIỆP TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NĂM 2011
Môn thi : NGỮ VĂN – Giáo dục trung học phổ thông
I. Phần chung cho tất cả thí sinh (5,0 điểm)
Câu 1 (2,0 điểm)
Trong đoạn cuối truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh
Châu, nhân vật nghệ sĩ Phùng mỗi khi ngắm kĩ và nhìn lâu hơn tấm ảnh do
mình chụp thường thấy hiện lên những hình ảnh nào? Những hình ảnh đó
nói lên điều gì?
Câu 2 (3,0 điểm)
Trước nhiều ngả đường đi đến tương lai, chỉ có chính bạn mới lựa chọn
được con đường đúng cho mình.
Viết một bài văn ngắn (khoảng 400 từ) trình bày suy nghĩ của anh/chị về ý
kiến trên.
II. Phần riêng - Phần tự chọn (5,0 điểm)
Thí sinh chỉ được làm một trong hai câu (câu 3.a hoặc câu 3.b)
Câu 3.a. Theo chương trình Chuẩn (5,0 điểm)
Phân tích đoạn thơ sau trong bài Tây Tiến của Quang Dũng:
Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!
Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi
Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi
Mường Lát hoa về trong đêm hơi
Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi
Anh bạn dãi dầu không bước nữa
Gục lên súng mũ bỏ quên đời!
Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người
Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói
Mai Châu mùa em thơm nếp xôi

` (Ngữ văn 12, Tập một, tr.88, NXB Giáo dục - 2009)
Câu 3.b. Theo chương trình Nâng cao (5,0 điểm)
Phân tích nhân vật Tràng trong truyện Vợ Nhặt của Kim Lân ( phần trích
trong Ngữ văn 12 Nâng cao,
Tập hai, NXB Giáo dục - 2008)

1


BÀI GIẢI GỢI Ý
I. PHẦN CHUNG CHO TẤT CẢ THÍ SINH (5,0 điểm)
Câu 1:
Nguyễn Minh Châu (1930-1989) là nhà văn Quân đội khẳng định tài năng
trong kháng chiến chống Mỹ với những tác phẩm có khuynh hướng sử thi,
và cũng là cây bút tiên phong của Văn học Việt Nam trong thời kỳ đổi mới
với tác phẩm theo cảm hướng thế sự mang dư vị triết lí nhân sinh. Trong
đoạn cuối truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa của ông viết trong thời kỳ đổi
mới, nhân vật nghệ sĩ Phùng mỗi khi ngắm kĩ và nhìn lâu hơn tấm ảnh do
mình chụp, thấy hiện lên :
- Hình ảnh “người đàn bà ấy bước ra khỏi bức ảnh”. Đó là hình ảnh người
đàn bà hàng chài vùng biển,
dáng người cao lớn, thô kệch, áo rách tả tơi, khuôn mặt rỗ nhợt nhạt với
những bước đi chậm rãi, chắc chắn rồi lẫn vào đám đông.
- Hình ảnh đó nói lên: đằng sau cái đẹp toàn bích của “chiếc thuyền ngoài
xa” là cuộc sống thực của con người nghèo khổ, lam lũ, chịu đựng. Qua cách
nhìn sâu sắc về cuộc sống, tác giả muốn đề xuất với những nhà quản lý xã
hội: bên niềm vui vỡ òa của đại thắng mùa Xuân năm 1975, thì vẫn còn đâu
đó những ngổn ngang từ chiến tranh xâm lược của Mỹ, đã khiến đời sống
nhân dân còn bao nỗi gian lao vất vả; với người nghệ sĩ: cần phải có thái độ
đúng đắn về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời.

Câu 2:
Câu hỏi thuộc dạng bài nghị luận về một tư tưởng, đạo lý. Học sinh cần đáp
ứng đúng, đủ các yêu cầu về dạng bài, độ dài (khoảng 400 từ) và nội dung.
Sau đây là một số gợi ý:
- Giới thiệu vấn đề: trước nhiều ngã đường đi đến tương lai chỉ có chính bạn
mới lựa chọn con đường đúng cho mình.
- Giải thích vấn đề:
+ Bản thân cần phải có thái độ tự chủ đối với tương lai của chính mình.+
Thực trạng : ông bà, cha mẹ,… thường buộc con cái phải lựa chọn con
đường tương lai theo ý của mình. Điều đó có thể dẫn tới những hậu quả đối
với con cháu.
+ Bản thân mỗi người thường hiểu rõ chính mình hơn ai hết. Do đó, dễ lựa
chọn được con đường đúng cho bản thân.
- Lựa chọn con đường đúng cho bản thân thường dễ mang lại cho con người
thành công, hạnh phúc… trong cuộc sống.
- Trái lại, nó sẽ dẫn con người đến thất bại, u uất, đau khổ.
- Bình luận và rút ra bài học :
+ Cần thấy được ý nghĩa quan trọng của việc bản thân cần có thái độ tự chủ
đối với con đường tương lai của chính mình.
2


+ Cần thấy được những khó khăn khi có thái độ nói trên để từ đó có thái độ
cần thiết đúng mức.
+ Để có thể lựa chọn được con đường đúng cho mình, bản thân mỗi người
cần phải có hiểu biết đầy đủ về bản thân (sở trường, sở đoãn, nguyện
vọng…), về những “ngã đường đi đến tương lai”.
+ Tuy nhiên, bản thân mỗi người cũng không nên ngoan cố, kiêu ngạo, tự
tin quá đáng. Cần phải biết tham khảo, lắng nghe ý kiến của bố mẹ, ông bà,
của các chuyên gia để có hiểu biết đầy đủ và lựa chọn được con đường đúng

đắn nhất cho mình.
- Kết luận : Mỗi người cần nhận thức được chính bản thân mình mới là
người có vai trò quan trọng trong việc lựa chọn con đường đúng cho mình,
nhưng cũng cần thiết phải biết trân trọng, lắng nghe ý kiến của tất cả mọi
người khi lựa chọn.
Câu 3a:
I. Giới thiệu vài nét về tác giả, tác phẩm, nội dung đoạn thơ.
II. NỘI DUNG CHÍNH (thí sinh có thể trình bày nhiều cách khác nhau
nhưng phải đảm bảo những ý sau đây) :
1. Khái quát tác phẩm
- Bài thơ “Tây Tiến” là sự hòa quyện giữa ba cuộc đời: cuộc đời của một
vùng đất xa xăm của Tổ quốc nhưng rất đỗi thân thương với chúng ta; cuộc
đời của những người lính trẻ hào hoa , hào hùng, giàu lí tưởng , sống xả thân
vì nước; cuộc đời của Quang Dũng – nhà thơ áo lính, gắn bó máu thịt với
chiến trường miền Tây và binh đoàn Tây Tiến.
2. Cảm xúc xuyên suốt bài thơ: những hoài niệm nhớ thương về một thời
“chinh chiến cũ” với chiến trường miền Tây dữ dội và đồng đội thân yêu.
Sau những bước chân trường chinh, Tây Tiến, đoàn binh đã được biên chế
thành những đơn vị khác. Vì thế bài thơ lúc đầu có tựa đề "Nhớ Tây Tiến",
về sau Quang Dũng mới đổi thành "Tây Tiến".
3. Nội dung 14 dòng thơ
- Hình tượng người lính với sự hoà trộn các sắc màu vừa hiện thực vừa lãng
mạn đã được hiện ra ngay từ phần thứ nhất của bài thơ:
+ Mô tả vẻ đẹp của người lính gắn liền với những chặng đường hành quân
của họ. Thiên nhiên và con người đan xen hoà quyện lẫn nhau để tạo nên
bức tranh kì vĩ dữ dội và thơ mộng trữ tình của thiên nhiên cùng với tầm
vóc lịch sử lớn lao của con người.
+ Tây Tiến lại được bắt đầu bằng nỗi nhớ về một dòng sông với âm hưởng
vô cùng tha thiết với nhớ thương qua dòng thơ: "Sông Mã xa rồi Tây Tiến
ơi!"

3


- Trước hết phải thấy Quang Dũng đã tạo nên trong Tây Tiến một thiên
nhiên vừa hùng vĩ vừa bí hiểm, vừa thơ mộng vừa khắc nghiệt như một cái
nền làm nổi bật hình tượng người lính.
+ Bức tranh thiên nhiên vô cùng đặc sắc bởi nó được tạo nên từ một thứ
ngôn ngữ rất giàu tính tạo hình.
Mô tả thiên nhiên mà ta như thấy những bước chân quả cảm của đoàn binh
Tây Tiến đang đạp bằng mọi gian khổ mà thiên nhiên thử thách, mọi hiểm
trở mà thiên nhiên đe doạ. Ta không chỉ thấy một Sài Khao sương lấp,
một Mường Lát hoa về trong đêm hơi mà còn thấy cả những chặng đường
khúc khuỷu, cheo leo.
+ Đó là hình ảnh người lính hiện ra như một đoàn quân mỏi nhưng cũng lại
là người lính tâm hồn tràn đầy chất thơ nên giữa bao nhiêu mỏi mệt vẫn cảm
nhận được vẻ đẹp của núi rừng, vẻ đẹp của một "Mường Lát hoa về trong
đêm hơi". Người lính như thả hồn vào cõi mộng của đêm hơi giữa núi rừng,
tận hưởng hương thơm của hoa rừng.
+ Đó còn là hình ảnh những người lính vượt muôn trùng dốc với bao nhiêu
vất vả bởi những "khúc khuỷu", "thăm thẳm", "heo hút" nhưng đột nhiên lại
xuất hiện ở tầm cao đỉnh trời trong tiếng cười lạc quan với chi tiết "súng
ngửi trời".
+ Đó còn là hình ảnh về sự “dãi dầu” vất vả cùng với sự hy sinh lặng lẽ mà
rất anh hùng của những
người lính Tây Tiến dọc theo chặng đường hành quân. Thương nhớ vô cùng
trong 2 chữ "anh bạn" mà nhà thơ đã nói về đồng đội của mình , bởi đó là
những người bạn đã nằm lại dọc đường hành quân. Quang Dũng không biến
nỗi đau ấy thành sự bi luỵ khi nhà thơ viết về sự hy sinh của những người
bạn như viết về giấc ngủ của họ. "Anh bạn dãi dầu không bước nữa - Gục

lên súng mũ bỏ quên đời". Tinh thần của họ lại vút lên cùng sông núi.
(mở rộng)Họ coi cái chết nhẹ nhàng như đi vào giấc ngủ nhưng sông núi lại
để niềm nhớ thương và kiêu hãnh, hoá thân thành những ngọn thác để
“Chiều chiều oai linh gầm thét” vừa thể hiện nỗi đau xé lòng lại vừa thể hiện
khúc tráng ca muôn đời của sông núi hát về sự hy sinh của họ.
- Bao nhiêu lãng mạn gửi vào những chữ "nhớ ôi Tây Tiến...", "Mai Châu
mùa em ...". Đó là những chữ đã để lại trong tâm hồn người lính những vẻ
đẹp của miền núi hoang sơ kia, vẻ đẹp mang đậm tình người với "cơm lên
khói" và "mùa em thơm nếp xôi". Lòng người Tây Tiến nhớ mãi "mùa em",
mùa những người lính Tây Tiến gặp em giữa khung cảnh hạnh phúc của
xóm làng. Hương nếp xôi cũng từ mùa em mà thơm mãi trong tâm hồn
người lính.
III. KẾT LUẬN

4


- Tình thơ là những hoài niệm bâng khuâng da diết của tiếng thơ lãng mạn
tài hoa của Quang Dũng đã làm sống lại hình ảnh con đường hành quân gian
khổ khốc liệt và tinh thần xả thân vì Tổ quốc của người lính Tây Tiến năm
xưa.
- Hình tượng nghệ thuật vừa bám sát hiện thực lại có sự bay bổng trong sức
tưởng tượng của người đọc bởi chất lãng mạn ấy của hồn thơ Quang Dũng.
Câu 3b
Đây là một số gợi ý :
- Giới thiệu Kim Lân : nhà văn sở trường về đề tài nông thôn và nông dân
với những hiểu biết sâu sắc và tình cảm thiết tha; nhân vật của ông thường là
những người nông dân lam lũ, nghèo khổ, chất phác, có tâm hồn cao đẹp.
Ông viết không nhiều, nhưng ở giai đoạn cũng đều có những tác phẩm xuất
sắc.

- Giới thiệu tác phẩm Vợ nhặt : có tiền thân là tiểu thuyết Xóm ngụ cư, được
sáng tác ngay sau CMT8 thành công. Tác phẩm còn dang dở và bị mất bản
thảo. Sau ngày hòa bình lập lại 1954, Kim Lân đã dựa một phần vào cốt
truyện cũ viết nên truyện Vợ nhặt.
- Nhân vật Tràng :
+ Anh là người lao động nghèo, thô kệch, làm nghề kéo xe thóc cho Liên
Đoàn. Anh hiện ra với đầy đủ những gì chân thật nhất của người thanh niên
nông dân nghèo, thô kệch đang bị những lo toan về chuyện đói khát dày vò.
Chiều về , ” chiếc áo nâu tàng vắt sang một bên cánh tay, cái đầu trọc nhẵn
chúi về đằng trước.
Hình như những lo lắng chật vật trong một ngày đè xuống cái lưng to rộng
như lưng gấu của anh “ .
+ Anh là người luôn khao khát hạnh phúc . Cũng như mọi người thanh niên
khác, Tràng cũng mong có một mái ấm gia đình, có một người vợ để yêu
thương . Trong lần gặp cô vợ nhặt lần thứ nhất, anh đã hết sức thích thú khi
chị cười đùa vui vẻ với anh vì từ trước tới giờ chưa có ai cười với anh tình tứ
như thế. Mong muốn là vậy . Nhưng anh có đạt được mơ ước đó đâu. Cho
nên, câu anh trả lời cô vợ nhặt trong lần gặp thứ hai ( “ Làm đếch gì có vợ “
) tuy suồng sả, thô lỗ nhưng đã nói lên niềm ước mơ thầm kín sâu xa trong
lòng Tràng. Bởi vậy, khi cô vợ nhặt đồng ý theo anh về, chúng ta hiểu được
lòng Tràng sung sướng đến thế nào. Anh đi bên cạnh chị với một cảm giác
mới mẻ, lạ lùng trước giờ chưa từng có. Nó hiện ra cụ thể như có bàn tay ai
mơn man khắp da thịt. Thậm chí đến sáng hôm sau, khi anh đã thực sự có vợ
rồi mà anh vẫn cứ ngỡ như trong một giấc mơ.
+ Với Tràng, chuyện anh có vợ còn là một biểu hiện của niềm tin vào sự
sống và tương lai . Vì vậy, khi anh có vợ, anh thấy anh đã trưởng thành, đã
nên người. Anh thấy anh có trách nhiệm đối với gia đình. Anh thấy yêu
5

thương cái gia đình của anh hơn. Anh thấy anh có bổn phận cùng vợ sinh
con đẻ cái xây dựng gia đình.
Anh cũng muốn cùng với mẹ và vợ tham gia vào công việc dọn dẹp nhà cửa
cho quang quẻ như để mong cho cuộc sống được tốt đẹp hơn. Với Tràng,
chuyện có vợ là một việc nghiêm túc. Sau khi cô vợ nhặt đồng ý theo anh về,
anh còn đưa chị vào chợ mua một cái rỗ con cùng vài món lặt vặt. Anh lại
còn đãi chị một bữa no nê.
Món đồ, bữa ăn như là quà cưới, tiệc cưới của anh với chị. Quà cưới, tiệc
cưới của một người thanh niên nghèo với người vợ nhặt trong hoàn cảnh cái
đói, cái chết phủ trùm cả xóm, cả làng. Anh lại còn hào phóng mua chai dầu
hai hào để thắp lên cho nhà cửa sáng sủa trong ngày đầu tiên có vợ.
+ Tin tưởng vào sự sống và tương lai nên tuy bị gánh áo cơm đè nặng, tuy
cũng lo lắng vì không biết thóc gạo nầy có lo nỗi cho bản thân hay không
nhưng Tràng vẫn liều nhận cô vợ nhặt về. Ngoài khao khát có gia đình, hành
động của Tràng còn xuất phát từ lòng yêu thương, cảm thông hoàn cảnh
khốn khó của người khác nên sẵn sàng cưu mang, đùm bọc . Vì vậy, khi đưa
người vợ nhặt về, bên cạnh niềm vui vì có vợ, Tràng còn thấy lòng tràn đầy
tình nghĩa với “ người đàn bà đi bên “. Chẳng phải đó là sự cưu mang của
một người khó khăn với một người còn thê thảm hơn mình rất nhiều lần đó
sao ? Như vậy, quả thật với Tràng, hoàn cảnh khó khăn, đói kém, chết chóc
không thể nào làm mất đi niềm tin vào sự sống và tương lai.
- Nhân vật được xây dựng qua các chi tiết ngoại hình, lời nói, hành động.
Nhà văn đặc biệt khai thác các chi tiết về nội tâm để khắc họa sâu đậm tính
cách của nhân vật.
- Tràng tiêu biểu cho người lao động có cuộc sống nghèo khổ nhưng bản
chất, tâm hồn tốt đẹp: luôn yêu thương, tương trợ, đùm bọc, nhân hậu và
trong hoàn cảnh đói khổ vẫn luôn tin tưởng vào tương lai. Nhân vật đã góp
một phần rất quan trọng vào việc biểu hiện tư tưởng chủ đề, giá trị hiện thực
và nhân đạo của tác phẩm.
Trần Hồng Đương(TT Luyện thi Đại học Vĩnh Viễn)

6