Nghiên cứu đánh giá ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến mức tưới cho lúa vùng trung du miền núi phía bắc

1

L IC M
Sau h n 6 tháng th c hi n, d
Vi t

n, đ

cs

is h

N
ng d n t n tình c a PGS.TS.Tr n

ng h đ ng viên c a gia đình, b n bè, đ ng nghi p, cùng v i s

n l c ph n đ u c a b n thân, tác gi đã hoàn thành lu n v n th c s k thu t
chuyên ngành K Thu t Tài nguyên n
“Nghiên c u đánh giá nh h

c đúng th i h n và nhi m v v i đ tài:

ng c a bi n đ i khí h u đ n m c t

i cho lúa

vùng Trung du mi n núi phía B c” Trong quá trình làm lu n v n, tác gi đã có c
h i h c h i và tích l y thêm đ

c nhi u ki n th c và kinh nghi m quý báu ph c v

cho công vi c c a mình. Tuy nhiên do th i gian có h n, trình đ còn h n ch , s
li u và công tác x lý s li u v i kh i l

ng l n nên nh ng thi u sót c a Lu n v n

là không th tránh kh i. Do đó, tác gi r t mong ti p t c nh n đ

c s ch b o giúp

đ c a các th y cô giáo c ng nh nh ng ý ki n đóng góp c a b n bè và đ ng
nghi p. Qua đây tác gi
PGS.TS.Tr n Vi t

xin bày t

n, ng

lòng kính tr ng và bi t

i đã tr c ti p t n tình h

n sâu s c t i

ng d n, giúp đ và cung c p

nh ng tài li u, nh ng thông tin c n thi t cho tác gi hoàn thành Lu n v n này. Tác
gi xin chân thành c m n Tr
K thu t Tài nguyên n

ng

i h c Th y l i, các th y giáo, cô giáo Khoa

c, các th y cô giáo các b môn đã truy n đ t nh ng ki n

th c chuyên môn trong su t quá trình h c t p. Tác gi c ng xin trân tr ng c m n
các c quan, đ n v đã nhi t tình giúp đ tác gi trong quá trình đi u tra thu th p tài
li u cho Lu n v n này. Cu i cùng, tác gi xin g i l i c m n sâu s c t i gia đình, c
quan, b n bè và đ ng nghi p đã đ ng viên, giúp đ , t o đi u ki n và khích l tác gi
trong su t quá trình h c t p và hoàn thành Lu n v n. Xin chân thành c m n.
Hà N i, ngày 09 tháng 03 n m 2015
Tác Gi

Tri u Th Thu Th y


2

B N CAM K T
Tên tác gi : Tri u Th Thu Th y
H c viên cao h c CH21Q21
Ng

ih

ng d n: PGS.TS.Tr n Vi t n

Tên đ tài Lu n v n: “ Nghiên c u đánh giá nh h
h uđ nm ct

ng c a bi n đ i khí

i cho lúa vùng Trung du mi n núi phía B c ”

Tác gi xin cam đoan đ tài Lu n v n đ

c làm d a trên các s li u, t li u

đ

c thu th p t ngu n th c t , đ

c công b trên báo cáo c a các c quan nhà

n

c…đ tính toán ra các k t qu , t đó đánh giá và đ a ra m t s nh n xét. Tác gi

không sao chép b t k m t Lu n v n ho c m t đ tài nghiên c u nào tr

c đó.

Tác gi

Tri u Th Thu Th y


3

M CL C
1.1. T ng quan v Bi n đ i khí h u: ................................................................. 10
1.1.1.

nh ngh a v B KH ...............................................................................10

1.1.2. Bi n đ i khí h u hàng ch c v n n m. ......................................................10
1.1.3. Bi n đ i khí h u trong 20.000 n m g n đây............................................11
1.1.4. Xu h

ng bi n đ i khí h u trong t

ng lai .............................................11

1.2. T ng quan v tác đ ng c a B KH: ........................................................... 16
1.2.1. Lo i tác đ ng c a B KH ........................................................................16
1.2.2. Tác đ ng c a B KH trên th gi i:..........................................................19
1.2.3. Tác đ ng c a bi n đ i khí h u đ n Vi t Nam ..........................................22
1.3. Tác đ ng c a Bi n đ i khí h u đ n vùng trung du mi n núi phía B c .. 24
1.3.1. Các tác đ ng chính c a bi n đ i khí h u ................................................24
1.3.2. K ch b n Bi n đ i khí h u đ i khu v c mi n núi phía B c: ...................26
2.1. Nghiên c u m i quan h c a các y u t khí h u đ n nhu c u t

i cho lúa

.............................................................................................................................. 31
2.1.1.

nh ngh a ...............................................................................................31

2.1.2. Các thành ph n c u thành nên nhu c u t
2.1.3. nh h
t

i ...........................................31

ng c a Bi n đ i khí h u đ n các thành ph n c u thành nhu c u

i .....................................................................................................................32

2.2. Nghiên c u s bi n đ i c a các y u t khí t
2.2.1. Nghiên c u xác đ nh l

ng m a t

ng ..................................... 36

i và các y u t

nh h

ng c a Bi n

đ i khí h u .........................................................................................................36
2.2.2. Nghiên c u xác đ nh l

ng m a t

id

i nh h

ng c a Bi n đ i khí h u

theo k ch b n Bi n đ i khí h u ph c v cho vi c xác đ nh m c t
2.2.3. Nghiên c u xác đ nh s thay đ i nhi t đ d

i nh h

i c a các v . ..41
ng c a Bi n đ i

khí h u theo k ch b n Bi n đ i khí h u ph c v cho vi c xác đ nh m c t

i các

v ........................................................................................................................43
3.1. Gi i thi u t ng quan v trung du mi n núi phía B c ............................... 48
3.1.1.

c đi m đi u ki n t nhiên: ...................................................................48

3.1.2.

c tr ng khí h u và th y v n: ...............................................................50


4

3.1.3.

nh h

ng phát tri n Kinh t - Xã h i: .................................................52

3.2. Tính toán nhu c u n

c cho lúa trong đi u ki n hi n t i ........................ 54

3.3. Tính toán nhu c u n

c cho di n tích cây lúa khu v c i n Biên, B c

C n, Phú Th trong đi u ki n n n .................................................................... 57
3.4. Nghiên c u xác đ nh nhu c u t
Biên, B c C n, Phú Th

i cho di n tích cây lúa khu v c i n

ng v i các k ch b n bi n đ i khí h u trong t

ng

lai (2030 và 2050) ................................................................................................ 58
3.4.1. M c th i gian n m 2030 ..........................................................................58
3.4.2. M c th i gian n m 2050 ( gi a th k 21) ..............................................59
3.5. ánh giá nh h

ng c a B KH đ n nhu c u t

i cho di n tích cây lúa

khu v c i n Biên, B c C n,Phú Th trong hi n t i và ng v i k ch b n
B KH trong t
3.5.1 Ph

ng lai........................................................................................ 59

ng pháp đánh giá tác đ ng c a B KH đ n nhu c u t

i cho lúa ...59

3.5.2 K t qu đánh giá tác đ ng c a B KH đ n nhu c u t i cho di n tích cây lúa 60
3.5.3 K t qu đánh giá nh h

ng c a B KH đ n nhu c u t

i cho lúa vùng

trung du mi n núi phía B c ng v i k ch b n Bi n đ i khí h u trong t

ng lai

...........................................................................................................................66
4.1.

xu t các gi i pháp công trình ................................................................ 67

4.1.1

i v i th i đi m hi n t i .........................................................................67

4.1.2

i v i các th i đi m trong t

4.2.

ng lai theo kich b n bi n đ i khí h u .....67

xu t các gi i pháp phi công trình ......................................................... 67


5

M
I. TÍNH C P THI T C A

U

TÀI.

Cây lúa là cây đóng góp m t vai trò r t quan tr ng trong đ i s ng c a ng

i

Vi t Nam. Tuy nhiên thách th c l n nh t trong ngàng tr ng tr t nói chung, trong
ngàng tr ng lúa nói riêng

vùng trung du mi n núi phía B c là bi n đ i khí h u

toàn c u.
S gia t ng nhi t đ khí quy n làm cho khí h u

vùng nghiên c u nóng lên,

k t h p v i s suy gi m m a làm cho khu v c khô h n h n.Trong nh ng n m g n
đây, di n bi n c a khí h u theo chi u h

ng c c đoan. C th , l

ng m a t ng

m nh vào mùa l và gi m vào mùa ki t cùng v i nhi t đ trung bình đã t ng kho ng
0,3-0,50C. Theo tính toán, n m 2010 khu v c vùng trung du mi n núi phía B c có
nhi t đ t ng cao nh t, nhi t đ trung bình t ng kho ng 30 C . B KH th c s đã
làm cho các thiên tai, đ c bi t là bão, l , h n hán ngày càng ác li t.
Bi n đ i khí h u có kh n ng làm gi m n ng su t c a m t s cây tr ng chính. Vùng
trung du mi n núi phía B c có n ng su t lúa ông Xuân gi m m nh nh t. N ng su t
Hè Thu c ng gi m nh ng

m c đ nh h n so v i lúa

ông Xuân. N ng su t và

s n xu t lúa gi m m nh nh t t i vùng mi n núi phía B c, do vùng này s b thi u
n

c tr m tr ng cho s n xu t lúa n

c.

H u qu c a B KH, là m c tiêu c a phát tri n b n v ng; thúc đ y s n xu t;
đem l i l i ích. Do v y, vi c tìm hi u và nghiên c u v nh ng tác đ ng c a B KH
m t nhi m v khó kh n và đ y th thách.
Khí h u nh h

ng t i đ t đai, nhi t đ , l

ng m a, b c h i. Bi n đ i khí h u

gây r i lo n ch đ m a, thay đ i nhi t đ làm nh h
lúa, nh n th c đ

ng đ n ch đ t

c v n đ và t m quan tr ng c a nhu c u n

cây lúa nói chung và cây tr ng nói riêng ,đ

i c a cây

c đ n ch đ t

i cho

ng phó và làm gi m thi t h i c a

B KH, đ a ra gi i pháp có tính kh thi ng phó hi u qu v i B KH nh m đ m b o
cho s phát tri n b n v ng c a ngàng nông nghi p là vô cùng c n thi t

Hi n nay, có r t ít nghiên c u v
trong ngàng tr ng tr t.

nh h

ng c a B KH t i m c t

i c a lúa

c bi t khu vùng trung du mi n núi phía B c m t trong

nh ng vùng có n n s n xu t nông nghi p là ch y u nh ng ch a có m t nghiên c u
nào v

nh h

ng c a bi n đ i khí h u đ n m c t

i cho lúa


6

Xu t phát t nh ng v n đ trên, tôi th y r ng vi c nghiên c u: “Nghiên c u đánh
giá nh h

ng c a Bi n đ i khí h u đ n m c t

i cho lúa vùng trung du mi n

núi phía B c ” là h t s c c n thi t. V i k t qu c a đ tài, chúng ta s có bi n pháp,
k ho ch c th cho ngành s n xu t nông nghi p, ch đ ng tr
c a B KH hi n nay c ng nh các k ch b n B KH trong t
II. M C ÍCH C A

-

ng

ng lai.

TÀI

- Nghiên c u xác đ nh m c t
h u trong t

c nh ng nh h

i cho lúa ng v i các k ch b n bi n đ i khí

ng lai (2030, 2050)
xu t m t s gi i pháp nh m ng phó v i B KH cho vùng trung du

mi n núi phía B c
III. Cách ti p c n và Ph

ng pháp nghiên c u:

*Cách ti p c n:
- Theo quan đi m h th ng

- Theo quan đi m phân tích nguyên nhân và k t qu
- Theo quan đi m b n v ng
* Ph

ng pháp nghiên c u
- Ph

ng pháp th ng kê; phân tích t ng h p

- Ph

ng pháp ng d ng ph n m m CROPWAT đ nghiên c u nh h

c a các k ch b n B KH đ n m c t
- Ph
-

i cho cây lúa vùng trung du mi n núi phía B c.

ng pháp k th a

IV.

IT
it

NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U

ng nghiên c u: m c t

ng

i cho lúa trong đi u ki n bi n đ i khí h u

- Ph m vi nghiên c u: vùng trung du mi n núi phía B c


7

DANH M C HÌNH
Hình 1- 1: Hi u ng nhà kính ................................................................................17
Hình 1- 2: Thay đ i nhi t đ b m t Trái

t theo th i gian .............................18

Hình 2- 1: Nhi t đ trung bình n m, th i k 1980 – 1999 ...................................33
Hình 2- 2: Nhi t đ trung bình n m, th i k 2041 – 2050 ..................................33
Hình 2- 3: Nhi t đ trung bình n m, th i k 2091 – 2100 ...................................35
Hình 2- 4: L

ng m a n m th i k 2041 – 2050 .................................................36

Hình 2- 5: Di n tích đ t nông nghi p b m t do h n hán

vùng núi phía B c t

n m 1980 đ n 1998 ..................................................................................................46
Hình 3- 1: B n đ vùng mi n Trung du và mi n núi phía B c ...........................49
Hình 3- 1: Bi u đ th hi n s thay đ i nhu c u t
t i và t

i cho lúa

th i đi m hi n

ng lai so v i th i k n n đ i v i tr m đ i di n là tr m B c C n........63

Hình 3- 4: Bi u đ th hi n s thay đ i nhu c u t
t i và t

th i đi m hi n

ng lai so v i th i k n n đ i v i tr m đ i di n là tr m i n Biên..61

Hình 3- 3: Bi u đ th hi n s thay đ i nhu c u t
t i và t

i cho lúa

i cho lúa

th i đi m hi n

ng lai so v i th i k n n đ i v i tr m đ i di n là tr m Vi t trì ..........63


8

DANH M C B NG
B ng 1- 1: Các k ch b n phát th i khí nhà kính ..................................................12

B ng 1-2: M c t ng l ng m a (%) so th i k 1980-1990 vùng trung du
mi n núi phía b c theo k ch b n phát th i trung bình (B2) ................................15
B ng 1-3: M c t ng nhi t đ trung bình (0C) so th i k 1980-1990 vùng
trung du mi n núi phía b c theo k ch b n phát th i trung bình (B2) ................16
B ng 1-4 :Thi n h i do thiên tai đ i v i nông nghi p t i Vi t Nam (1995-2007)
...................................................................................................................................26
B ng 2- 1: K t qu tính toán các thông s th ng kê X , C v ,C s .... Error! Bookmark
not defined.
B ng 2- 2: B ng th ng kê ch n mô hình m a đ i di n ng v i t ng th i v
....................................................................................... Error! Bookmark not defined.
B ng 2- 3: K t qu tính toán các thông s th ng kê X , C v ,C s .... Error! Bookmark
not defined.
B ng 2- 4: B ng th ng kê ch n mô hình m a đ i di n ng v i t ng th i v
....................................................................................... Error! Bookmark not defined.
B ng 2- 5: K t qu tính toán các thông s th ng kê X , C v ,C s .... Error! Bookmark
not defined.
B ng 2- 6: B ng th ng kê ch n mô hình m a đ i di n ng v i t ng th i v
....................................................................................... Error! Bookmark not defined.
B ng 2- 7: Các thông s th ng kê v xuân t i m t s tr m vùng Trung du mi n
núi Phía b c .............................................................................................................40
B ng 2- 8: Các thông s th ng kê v mùa t i m t s tr m vùng Trung du mi n
núi Phía b c .............................................................................................................40
B ng 2- 9: Nhi t đ bình quân tháng tr m đ i di n ............................................40
B ng 2- 10:

m không khí trung bình tháng tr m đ i di n .........................40

B ng 2- 11: T c đ gió trung bình tháng t i tr m đ i di n................................41
B ng 2- 12: S gi n ng trung bình tháng tr m đ i di n ....................................41
B ng 2-13: M c thay đ i l

ng m a n m (%) ng v i n m 2030 .....................41

B ng 2-14: M c thay đ i l

ng m a n m (%) ng v i n m 2050 .....................41

B ng 2- 13: M c t ng nhi t đ trung bình n m (0C) ng v i n m 2030 ...........43
B ng 2- 3: M c t ng nhi t đ trung bình n m (0C) ng v i n m 2050 .............43
B ng 3-1: S đ n v hành chính, di n tích,dân s n m 2013 ..............................52
B ng 3- 2: Th i v và công th c t

i lúa V

ông Xuân ...................................56

B ng 3- 3: Th i v và công th c t

i lúa v Mùa ...............................................56


9

B ng 3- 4: Ch tiêu c lý c a đ t ............................................................................57
B ng 3- 5: T ng h p k t qu tính toán yêu c u n c lúa V
ông Xuân T nh
i n Biên và B c C n, Phú Th .............................................................................57
B ng 3- 6: T ng h p k t qu tính toán yêu c u n c lúa v Mùa T nh i n
Biên và B c C n, Phú Th ......................................................................................57
B ng 3-7: T ng h p k t qu tính toán yêu c u n

c lúa V Chiêm Xuân .......58

B ng 3- 8: T ng h p k t qu tính toán yêu c u n

c lúa mùa ...........................58

B ng 3-9: T ng h p k t qu tính toán yêu c u n

c lúa V Chiêm Xuân .......58

B ng 3- 10: T ng h p k t qu tính toán yêu c u n

c lúa V mùa..................59

B ng 3- 11: T ng h p k t qu tính toán yêu c u n

c lúa V Chiêm Xuân ....59

B ng 3- 12: T ng h p k t qu tính toán yêu c u n

c lúa V mùa...................59

B ng 3- 13: B ng tính toán nhu c u t i cho lúa th i đi m hi n t i và t ng
lai so v i th i kì n n đ i v i tr m đ i di n là i n Biên .....................................61
B ng 3- 14: B ng tính toán nhu c u t i cho lúa th i đi m hi n t i và t ng
lai so v i th i kì n n đ i v i tr m đ i di n là B c C n ........................................61
B ng 3- 15: B ng tính toán nhu c u t i cho lúa th i đi m hi n t i và t ng
lai so v i th i kì n n đ i v i tr m đ i di n là Phú th .........................................62

10

CH

NG I: BI N
H U

I KHÍ H U VÀ TÁC

NG C A BI N

I KHÍ

N TRUNG DU MI N NÚI PHÍA B C

1.1. T ng quan v Bi n đ i khí h u:
1.1.1. nh ngh a v B KH
Công c khung v bi n đ i khí h u c a Liên H p Qu c (UNFCCC) "Bi n
đ i khí h u trái đ t là s thay đ i c a h th ng khí h u g m khí quy n, thu quy n,
sinh quy n, th ch quy n hi n t i và trong t

ng lai b i các nguyên nhân t nhiên và

nhân t o".
“Bi n đ i khí h u là “nh ng nh h
nh ng bi n đ i trong môi tr

ng có h i c a bi n đ i khí h u”, là

ng v t lý ho c sinh h c gây ra nh ng nh h

ng có

h i đáng k đ n thành ph n, kh n ng ph c h i ho c sinh s n c a các h sinh thái
t nhiên và đ

c qu n lý ho c đ n ho t đ ng c a các h th ng kinh t - xã h i ho c

đ n s c kh e và phúc l i c a con ng

i”

Nguyên nhân:
Nguyên nhân chính làm bi n đ i khí h u Trái đ t là do s gia t ng các ho t
đ ng t o ra các ch t th i khí nhà kính, các ho t đ ng khai thác quá m c các b h p
th khí nhà kính nh sinh kh i, r ng, các h sinh thái bi n, ven b và đ t li n khác.
Nh m h n ch s bi n đ i khí h u, Ngh đ nh th Kyoto nh m h n ch và n đ nh
sáu lo i khí nhà kính ch y u bao g m: CO 2 , CH 4 , N 2 O, HFCs, PFCs và SF 6 .
Do các ho t đ ng c a con ng
t o ra m t b c x c

i đã làm t ng hi u ng nhà kính c a khí quy n,

ng b c (t ng thêm) là 2,3 w/m2 , làm cho b m t trái đ t và l p

khí quy n t ng th p nóng lên, m c n
XX đ n nay gây ra ch y u do con ng
g i là s

c bi n c a toàn c u t ng. BDKH trong th k
i, do v y thu t ng BDKH (ho c còn đ

m lên toàn c u- global warming) đ

c

c coi là đ ng ngh a v i BDKH hi n

đ i.
1.1.2. Bi n đ i khí h u hàng ch c v n n m.
L ch s khí h u trái đ t đã tr i qua nhi u bi n đ ng v i nhi u nguyên nhân
khác nhau. Nh ng v núi l a phun trào m nh, đ a vào khí quy n m t l

ng khói

b i kh ng l ng n c n b c x m t tr i xu ng trái đ t, làm l nh b m t trái đ t trong
m t th i gian dài. M t núi l a phun ra có th ng n ch n m t ph n b c x m t tr i
đ n trái đ t, đ ng th i làm các l p h p th nhi t trong t ng bình l u nóng lên t i vài


11

đ . i u này có th th y rõ qua quan sát ho t đ ng c a núi l a Pinatubô (Philippin)
vào các n m 1982 và 1991. Trong th i gian núi l a phun, b c x m t tr i gi m đi rõ
r t.
Trong th i gian dài hàng ch c v n n m, khí h u trái đ t đã tr i qua nh ng th i
k b ng hà và nh ng th i k

m lên. áng chú ý là các chu k b ng hà x y ra trong

t ng kho ng hàng ch c n m, v i khí h u l nh h n hi n nay.
Trong các chu k này, nhi t đ b m t trái đ t th
t i 10–150C nh

ng l nh đi 5-70C, th m chí

các vùng v đ trung bình và v đ cao thu c bán c u B c. Vào

th i k không b ng hà kho ng 125.000–130.000 n m tr

c công nguyên (TCN),

nhi t đ trung bình bán c u B c cao h n th i k ti n công nghi p 20C.
1.1.3. Bi n đ i khí h u trong 20.000 n m g n đây.
Trái đ t đã tr i qua th i k b ng hà cu i cùng kho ng 18.000 n m TCN. Trong
th i k này, b ng bao ph ph n l n B c M , B c Âu và B c châu Á v i m c n

c

bi n th p h n hi n nay t i 120m. Có nhi u ch ng c cho th y, kho ng 5.000– 6.000
n m TCN, nhi t đ cao h n hi n nay.
T th k 14, châu Âu tr i qua m t th i k b ng hà nh , kéo dài kho ng vài
tr m n m. Trong th i k b ng hà nh , nh ng kh i b ng l n cùng v i nh ng mùa
đông kh c nghi t kèm theo n n đói đã làm nhi u gia đình ph i r i b quê h
T kho ng gi a th k XIX m i có đ
Nh ng s li u có đ

c s li u đ nh l

ng.

ng chi ti t v B KH.

c cho th y xu th chung là, t cu i th k XIX đ n nay, nhi t

đ trung bình toàn c u đã t ng lên đáng k . K t qu nghiên c u hi n nay cho th y,
nhi t đ

không khí trung bình toàn c u trong th k XX đã t ng lên 0,60C và th p

k 90 là th p k nóng nh t trong thiên niên k v a qua (IPCC, 2001). Hình 1.2 mô
ph ng xu th nhi t đ nói trên.
1.1.4. Xu h

ng bi n đ i khí h u trong t

ng lai

1. K ch b n bi n đ i khí h u
Vi c d báo xu h

ng bi n đ i khí h u ph thu c vào r t nhi u y u t , trong

đó ch y u d a vào d báo v s phát th i khí nhà kính. S phát th i khí nhà kính
này l i ph thu c r t l n vào s phát tri n kinh t -xã h i toàn c u, dân s , thay đ i
v công ngh , tiêu dùng, s n xu t, s d ng đ t và n ng l

ng. Do đó, nhi u k ch

12

b n bi n đ i khí h u khác nhau đã đ

c xây d ng d a trên s thay đ i c a các bi n

s khác nhau.
Các k ch b n v bi n đ i khí h u đ

c xây d ng trong khuôn kh các nghiên

c u c a IPCC (2007)d a trên các d báo v s phát th i khí nhà kính t th p đ n
cao và d a trên các k ch b n phát tri n kinh t -xã h i toàn c u. IPCC đã đ a ra m t
nhóm 6 k ch b n (d a trên 4 k ch b n g c) xác đ nh nh ng l trình phát th i có th
x y ra cho th k 21. Các k ch b n này khác nhau v các gi đ nh liên quan đ n:
(i)s phát tri n kinh t

quy mô toàn c u; (ii)dân s th gi i và m c đ tiêu dùng;

(iii) chu n m c cu c s ng và l i s ng; (iv) tiêu th n ng l
l

ng và tài nguyên n ng

ng; (v)chuy n giao công ngh ; và(vi) thay đ i s d ng đ t[4]. B n k ch b n g c

là A1, A2, B1, B2, v i các ký hi u A: chú tr ng phát tri n kinh t ; B: chú tr ng b o
v môi tr

ng; 1: chú tr ng tính toàn c u, và 2: chú tr ng tính khu v c. Các k ch

b n phát th i khí nhà kính - c s c a vi c d báo v tình tr ng bi n đ i khí h u
trong t

ng lai - c a IPCC (2007) đ

cđ

c tóm t t

B ng 1-1 d

i đây:

B ng 1- 1: Các k ch b n phát th i khí nhà kính
K ch b n g c A1

K ch b n g c A2

• Kinh t th gi i t ng tr

ng nhanh

• Kinh t th gi i t ng tr

ng th p h n

• Dân s th gi i t ng, đ t đ nh vào n m so v i các k ch b n khác và phát tri n
2050 và sau đó gi m d n

theo đ nh h

ng khu v c

• Các công ngh m i phát tri n nhanh và

• Dân s th gi i ti p t c t ng

hi u qu

• Thay đ i v công ngh ch m h n

• Th gi i có s t

ng đ ng v thu nh p và so v i các h k ch b n khác.

cách s ng
• Có s t
c

• Th gi i không đ ng nh t, các qu c
ng đ ng gi a các khu v c: t ng gia ho t đ ng đ c l p, t cung t c p

ng giao l u v v n hóa xã h i và thu (m c đ toàn c u hóa th p)

h p khác bi t v thu nh p gi a các vùng H
k ch b n A1 đ

c chia thành 3 nhóm d a

theo m c đ phát tri n công ngh :
A1F1: Ti p t c s d ng thái quá nhiên li u
hóa th ch (k ch b n phát th i cao)
A1B: Có s cân b ng gi a các ngu n n ng


13

l

ng (k ch b n phát th i trung bình)

A1T: Chú tr ng s d ng các ngu n n ng
l

ng phi hóa th ch (k ch b n phát th i th p
K ch b n g c B1

K ch b n g c B2

• Kinh t phát tri n nhanh nh k ch b n A1 • Kinh t phát tri n
nh ng có s

thay đ i nhanh chóng trong • Dân s

c u trúc kinh t theo h

ng d ch v

và tr

m c trung bình

th gi i v n ti p t c t ng

ng nh ng th p h n k ch b n A2

thông tin

• Chuy n đ i công ngh ch m và không

• Dân s th gi i đ t đ nh vào gi a th k

đ ng b nh trong k ch b n B1 và A1

21 và sau đó gi m d n

• Chú tr ng các gi i pháp khu v c v

• Phát tri n các công ngh s ch và s d ng b n v ng kinh t , xã h i và môi tr
hi u qu tài nguyên, gi m c

ng

ng đ tiêu

hao nguyên v t li u
• Chú tr ng các gi i pháp toàn c u v b n
v ng kinh t , xã h i và môi tr

ng

(Ngu n: K ch b n Bi n đ i khí h u, N

c bi n dâng cho Vi t Nam;

B Tài nguyên &MT, 2012)

IPCC khuy n cáo s d ng các k ch b n phát th i đ

c s p x p t th p đ n

cao là: B1 và A1T(các k ch b n phát th i th p); B2 và A1B (các k ch b n phát th i
trung bình); A2 và A1F1 (các k ch b n phát th i cao).Tuy nhiên, tùy thu c vào nhu
c u th c ti n và kh n ng tính toán c a t ng n

c, IPCC c ng khuy n cáo các qu c

gia l a ch n các k ch b n phát th i phù h p trong s các k ch b n trên đ xây d ng
k ch b n bi n đ i khí h u cho t ng qu c gia. Các k ch b n phát th i chính là c s
đ d đoán xu h

ng bi n đ i khí h u trong t

2. Bi n đ i khí h u trong t

ng lai.

ng lai

Bi n đ i khí h u (B KH) mà tr

c h t là s nóng lên toàn c u và m c n

c

bi n dâng, là m t trong nh ng thách th c l n nh t đ i v i nhân lo i trong th k 21.
Thiên tai và các hi n t

ng khí h u c c đoan khác đang gia t ng

trên th gi i, nhi t đ và m c n

h u h t các n i

c bi n trung bình toàn c u ti p t c t ng nhanh

ch a t ng có và đang là m i lo ng i c a các qu c gia trên th gi i.


14

Bi n đ i khí h u s tác đ ng nghiêm tr ng đ n s n xu t, đ i s ng và môi
tr

ng trên ph m vi toàn th gi i: đ n n m 2080 s n l

4%, giá s t ng 13-45%, s ng

ib

nh h

ng ng c c có th gi m 2-

ng c a n n đói 36-50%; m c n

bi n dâng cao gây ng p l t, gây nhi m m n ngu n n

c, nh h

c

ng đ n nông

nghi p, và gây r i ro l n đ i v i công nghi p và các h th ng kinh t -xã h i trong
t

ng lai. Các công trình h t ng đ

c thi t k theo các tiêu chu n hi n t i s khó

an toàn và cung c p đ y đ các d ch v trong t

ng lai.

Theo các nghiên c u và tính toán m i nh t c a IPCC v bi n đ i khí h u
trong t

ng lai cho th y đ n n m 2100 nhi t đ b m t trái đ t có th t ng t

1,5o đ n 4,5o C. Nhi t đ m t đ t t ng nhanh h n m t bi n. Nhi t đ b c bán c u
t ng nhi u h n nam bán c u.
L

ng m a t ng không đ u, nhi u vùng m a quá nhi u nh ng nhi u vùng

tr nên khô h n h n. M a nhi u h n
lên t 30 đ n 100 cm. Hi n t

các vùng c c. M c n

c bi n có th dâng

ng El-Nino ho t đ ng m nh lên c v c

ng đ

và t n su t.
Các chuyên gia khí t

ng hàng đ u th gi i v a lên ti ng c nh báo m c n

c

bi n toàn c u có th dâng cao g p hai l n so v i d báo c a Liên Hi p Qu c hai
n m tr

c đây, đe d a cu c s ng c a 1/6 c dân Trái đ t. N m 2007,

chính ph v bi n đ i khí h u (IPCC) d báo m c n

y ban liên

c bi n s dâng cao nhi u nh t

là 59cm vào cu i th k 21. Tuy nhiên, các nhà khoa h c t i h i ngh khoa h c COP
15 v bi n đ i khí h u t i Copenhagen ( an M ch) hôm 10-3 l i kh ng đ nh vào
n m 2100, m c n

c bi n s t ng t i 1m, th m chí cao h n.

Vi t Nam s là 1 trong 5 qu c gia b nh h

ng l n c a bi n đ i khí h u, n

c

bi n dâng
3. K ch b n bi n đ i khí h u đ i v i vùng trung du mi n núi phia B c :
Theo k ch b n bi n đ i khí h u, n
Nguyên và Môi Tr

c bi n dâng cho Vi t Nam do B Tài

ng gi i thi u tháng 6 n m 2012 đ i v i các t nh thu c theo 3

k ch b n: K ch b n phát th i th p (B1), k ch b n phát th i trung bình (B2) k ch b n
phát th i cao(A2). Trong đó k ch b n B2 đ

c B tài nguyên môi tr

ngh s d ng th i đi m hi n nay cho các b ,ngàng và đ a ph
ban đ u trong vi c đánh giá nh h

ng khuy n

ng làm đ nh h

ng

ng c a bi n đ i khí h u. Vì v y lu n v n s


15

d ng k ch b n bi n đ i khí h u,n

c bi n dâng theo k ch b n B2 làm c s tính

toán.
B ng 1-2: M c t ng l

ng m a (%) so th i k 1980-1990

vùng trung du mi n núi

phía b c theo k ch b n phát th i trung bình (B2)
Các m c th i gian c a th k 21

T nh ,tp

2020

2030

2040

2050

2060

2070

2080

2090

2100

1,1

1,6

2,2

2,9 (2,0-2,4)

3,5

4,1

4,6

5,1

5,5(4,0-6,0)

1,1

1,7

2,3

3,0(2,0-4,0)

3,7

4,3

4,8

5,3

5,8(4,0-7,0)

S n La

1,0

1,4

2,0

2,6(1,0-4,0

3,1

3,6

4,1

4,5

4,9(3,0-7,0)

Hòa bình

1,1

1,6

2,3

3,3(2,0-5,0)

3,6

4,2

4,7

5,2

5,6(4,0-6,0)

Hà Giang

1,2

1,8

2,6

2,8(2,0-2,4)

4,0

4,7

5,3

5,9

5,5(4,0-6,0)

Cao B ng

1,1

1,6

2,2

2,9(2,0-2,4)

1,5

4,1

4,6

5,1

5,8(4,0-7,0)

Lào Cai

1,1

1,5

2,2

2,8(2,0-2,4)

1,6

4,0

4,5

4,9

4,9(3,0-7,0)

Yên Bái

1,3

1,8

2,6

3,3(2,0-2,4)

1,5

4,7

5,3

5,9

5,6(4,0-6,0)

0,9

1,3

1,8

2,3(2,0-2,4)

1,7

3,3

3,7

4,1

5,5(4,0-6,0)

0,9

1,3

1,8

2,4(2,0-2,4)

1,5

3,4

3,8

4,2

5,8(4,0-7,0)

1,4

2,9

2,9

3,1(2,0-2,4)

1,6

5,2

5,9

6,5

4,9(3,0-7,0)

L ng S n

0,9

1,9

1,9

3,4(2,0-2,4)

1,6

3,4

3,9

4,3

5,6(4,0-6,0)

Phú Th

1,2

0,8

2,4

3,5(2,0-2,4)

1,7

4,4

5,0

5,5

5,5(4,0-6,0)

B c Giang

1,3

0,8

2,6

3,3(2,0-2,4)

1,7

4,8

5,4

6,0

5,8(4,0-7,0)

1,3

0,7

2,7

3,4(2,0-2,4)

1,6

5,0

5,6

6,2

4,9(3,0-7,0)

Lai châu
i n Biên

Tuyên
Quang
B cC n
Thái
Nguyên

Qu ng
Ninh

V l
0,9-7 %

ng m a (B2): Vào cu i th k 21, l

ng m a n m có th t ng kho ng

vùng trung du Mi n núi Phía B c so v i th i k 1980 -1999

16

B ng 1-3: M c t ng nhi t đ trung bình (0C) so th i k 1980-1990

vùng trung du

mi n núi phía b c theo k ch b n phát th i trung bình (B2)
Các m c th i gian c a th k 21
T nh,tp

2020 2030 2040 2050

Lai Châu

0,5

0,7

0,9

1,2 (1,0 - 1,6) 1,5

1,7

1,9

2,1

2,3 (1,9-2,8)

0,5

0,7

1,0

1,3(1,0 -1,6)

1,6

1,9

2,2

2,4

2,6 (1,9-2,8)

S n La

0,6

0,8

1,1

1,5 (1,0 - 1,8) 1,8

2,1

2,4

2,6

2,8 (2,2-3,4)

Hòa bình

0,5

0,7

1,0

1,2(1,0 -1,4)

1,5

1,8

2,0

2,2

2,4 (2,2-2,8)

Hà Giang

0,5

0,7

1,1

1,2 (1,0 - 1,6) 1,7

2,0

2,3

2,5

2,7(2,4-2,8)

Cao B ng

0,5

0,7

1,0

1,2(1,0 -1,4)

1,5

1,7

2,0

2,2

2,4(2,2-2,8)

Lào Cai

0,5

0,7

1,0

1,2 (1,0 - 1,6) 1,6

1,8

2,1

2,3

2,5(2,2-3,1)

Yên Bái

0,5

0,7

0,9

1,3(1,0 -1,6)

1,5

1,7

1,9

2,1

2,3(2,2-3,1)

Tuyên Quang 0,5

0,8

1,1

1,4 (1,0 - 1,6) 1,7

2,0

2,2

2,4

2,7(2,2-2,8)

B cC n

0,5

0,7

1,0

1,3(1,0 -1,6)

1,5

1,8

2,0

2,2

2,4(2,2-2,8)

Thái Nguyên

0,5

0,7

1,0

1,3 (1,1 - 1,4) 1,6

1,9

2,1

2,3

2,5(2,2-2,8)

L ng S n

0,5

0,7

1,0

1,3(1,2 -1,6)

1,6

1,9

2,1

2,3

2,7(2,2-2,8)

Phú Th

0,5

0,8

1,1

1,3 (1,2 - 1,4) 1,7

2,0

2,3

2,5

2,7(2,5-2,8)

B c Giang

0,5

0,8

1,1

1,4(1,2 -1,6)

1,7

2,0

2,2

2,5

2,7(2,5-2,8)

Qu ng Ninh

0,5

0,7

1,0

1,3 (1,2 - 1,4) 1,6

1,8

2,1

2,3

2,5(2,2-2,8)

i n Biên

2060 2070 2080 2090 2100

V nhi t đ (B2): Vào cu i th k 21, nhi t đ trung bình n m có th t ng
kho ng 0,5-2.8 %

vùng trung du Mi n núi Phía B c so v i th i k 1980 -1999

1.2. T ng quan v tác đ ng c a B KH:
1.2.1. Lo i tác đ ng c a B KH
S bi n đ i c a khí h u là hi n t
h th ng khí h u và th i ti t trên Trái
h u (B KH) th

ng đ

ng t nhiên, th hi n b ng s thay đ i c a
t. Tuy nhiên, ngày nay c m t bi n đ i khí

c dùng đ ch s nóng lên c a Trái

hi u ng nhà kính gây ra b i các ho t đ ng c a con ng

i.

t do nh h

ng c a


17

Hình 1- 1: Hi u ng nhà kính
(Ngu n: The National Academy of Sciences, USA)
Hình trên mô t s hình thành hi u ng nhà kính:
khi có tác đ ng m nh b i các ho t đ ng c a con ng

đ

cs

i m nh s có m t c a các khí h i n

đi u ki n t nhiên tr

i, Trái

c

t c a chúng ta luôn

c, CO 2 , CH 4 , N 2 O, ozôn (đ

cg i

là các khí nhà kính). Hi u ng nhà kính là quá trình nóng lên m t cách t nhiên do
s có m t c a các KNK trong khí quy n. Các khí này gây ra 1 hi u ng gi ng nh
hi n t

ng m lên bên trong các nhà kính nên đ

house effect). C ch c a hi n t

c g i là hi u ng nhà kính (green

ng hiêu ng nhà kính nh sau: các ánh sáng nhìn

th y có th đi qua b u khí quy n mà không b h p th . M t ph n l
này đ n đ

c Trái

m t Trái

t nóng lên. B m t Trái

l

t (1), b h p th và đ

ng nhi t này (3) đ

ph n đ

c chuy n hóa thành nhi t làm cho b

t (2) l i t a nhi t vào khí quy n; 1 ph n

c các KNK h p th , 1 ph n quay tr l i Trái

t (4) và 1

c gi i phóng vào v tr (5). Tuy nhiên, t khi có cách m ng công nghi p,

các ho t đ ng c a con ng

i đã th i nhi u KNK h n gây ra hi n t

nhà kính gia t ng”(Enhanced green house effect) hay còn đ
nóng lên toàn c u (Global warming). ó là do
t ng lên nhi u so v i tr

ng “hi u ng

c g i là hi n t

ng

quy trình (3), các KNK có n ng đ

c đó (6) đã h p th nhi u nhi t h n.

Ngoài m t s khí đã nói
đ

ng ánh sáng

trên, các khí SF 6 , HFCs, CFCs, HCFCs, PFCs

c th i ra t sau th i k công nghi p hóa c ng góp ph n gây nên hi u ng nhà

kính.
Trong s các khí chính gây hi u ng nhà kính, CO 2 đ

c coi là khí có nh h

nhi u nh t. N ng đ CO 2 trong khí quy n đã t ng t 280ppm vào nh ng n m tr

ng
c


18

th i k công nghi p hóa lên 379 ppm n m 2005. T ng l
vào kho ng 433-477ppm CO 2 t

ng đ

ng KNK đ

c

c tính

ng.

M t s bi u hi n c a bi n đ i khí h u:
- S nóng lên c a khí quy n và Trái
nhi t đ b m t Trái

t nói chung: trong giai đo n 1900-2005,

t đã t ng kho ng 0.78oC, nhi t đ đ i d

Hình 1- 2: Thay đ i nhi t đ b m t Trái

ng t ng 0.45oC.

t theo th i gian

(Ngu n: IPCC, 2007)
- S thay đ i thành ph n và ch t l
c a con ng

i và các sinh v t trên Trái

đ i theo chi u h

ng khí quy n có h i cho môi tr

ng s ng

t: n ng đ các khí trong khí quy n thay

ng t ng n ng đ các khí gây hi u ng nhà kính. N ng đ CO 2

t ng kho ng 31%; n ng đ N 2 O t ng kho ng 151%; n ng đ CH 4 t ng 248%; các
khí khác c ng có n ng đ t ng đáng k so v i th i k tr
s khí nh

c công nghi p hóa; m t

các d ng khác nhau c a khí HFC, PFC, SF là nh ng khí ch m i xu t

hi n sau cu c cách m ng công nghi p.

19

Hình 1- 3: Xu h

ng bi n đ i m t s khí nhà kính đ n 1/2003

- S di chuy n c a các đ i khí h u t n t i hàng nghìn n m trên các vùng
khác nhau c a Trái

t d n t i nguy c đe do s s ng c a các loài sinh v t, các h

sinh thái và ho t đ ng c a con ng

i: thay đ i khí h u gây hi n t

ng di c c a các

loài lên vùng có v đ cao; gây nguy c di t vong cho 1/3 s loài hi n có trên Trái
t; theo c nh báo c a Quý
khí h u Trái

t n u không đ

ng v t hoang dã Th gi i, tình tr ng nóng lên c a
c ki m soát có th đ y 72% s loài chim trên hành

tinh t i b v c c a s tuy t ch ng;
- S thay đ i c
tu n hoàn n

ng đ ho t đ ng c a quá trình hoàn l u khí quy n, chu trình

c trong t nhiên và các chu trình sinh đ a hóa khác.

- S thay đ i n ng su t sinh h c c a các h sinh thái, ch t l

ng và thành ph n c a

thu quy n, sinh quy n, các đ a quy n…
1.2.2. Tác đ ng c a B KH trên th gi i:
Trong l ch s đ a ch t c a trái đ t chúng ta, s bi n đ i khí h u đã t ng nhi u
l n x y ra v i nh ng th i k l nh và nóng kéo dài hàng v n n m mà chúng ta g i là
th i k b ng hà hay th i k gian b ng. Th i k b ng hà cu i cùng đã xãy ra cách
đây 10.000 n m và hi n nay là giai đo n m lên c a th i k gian b ng. Xét v
nguyên nhân gây nên s thay đ i khí h u này, chúng ta có th th y đó là do s ti n


20

đ ng và thay đ i đ nghiêng tr c quay trái đ t, s thay đ i qu đ o quay c a trái đ t
quanh m t tr i, v trí các l c đ a và đ i d

ng và đ c bi t là s thay đ i trong thành

ph n khí quy n.
Trong khi nh ng nguyên nhân đ u tiên là nh ng nguyên nhân hành tinh, thì
nguyên nhân cu i cùng l i có s tác đ ng r t l n c a con ng

i mà chúng ta g i đó

là s làm nóng b u khí quy n hay hi u ng nhà kính.Có th hi u s l
đ trung bình c a b m t trái đ t đ
l

ng m t tr i và l

c là: nhi t

c quy t đ nh b i s cân b ng gi a h p th n ng

ng nhi t tr vào v tr . Khi l

ng nhi t b gi l i nhi u trong

b u khí quy n thì s làm nhi t đ trái đ t t ng lên. Chính l
trong khí quy n s tác d ng nh m t l p kính gi nhi t l

ng khí CO 2 ch a nhi u
ng t a ng

c a trái đ t. Cùng v i khí CO 2 còn có m t s khí khác c ng đ

c vào v tr

c g i chung là khí

nhà kính nh NO x , CH 4 , CFC. V i nh ng gia t ng m nh m c a n n s n xu t công
nghi p và vi c s d ng các nhiên li u hoá th ch (d u m , than đá..), nghiên c u c a
các nhà khoa h c cho th y nhi t đ toàn c u s gia t ng t 1,4oC đ n 5,8oC t 1990

đ n 2100 và vì v y s kéo theo nh ng nguy c ngày càng sâu s c đ i v i ch t l
s ng c a con ng

ng

i.

S bi n đ i khí h u (B KH) toàn c u đang di n ra ngày càng nghiêm tr ng.
Bi u hi n rõ nh t là s nóng lên c a trái đ t, là b ng tan cao; là các hi n t
ti t b t th
thi u l

ng th i

ng, bão l , sóng th n, đ ng đ t, h n hán và giá rét kéo dài… d n đ n

ng th c, th c ph m và xu t hi n hàng lo t d ch b nh trên ng

i, gia súc,

gia c m…
Có th th y tác h i theo h
đây: gia t ng m c n

ng nóng lên toàn c u th hi n

10 đi u t i t sau

c bi n, b ng hà lùi v hai c c, nh ng đ t nóng, bão t và l

l t, khô h n, tai bi n, suy thoái kinh t , xung đ t và chi n tranh, m t đi s đa d ng
sinh h c và phá hu h sinh thái. Nh ng minh ch ng cho các v n đ này đ

c bi u

hi n qua hàng lo t tác đ ng c c đoan c a khí h u trong th i gian g n đây nh đã có
kho ng 250 tri u ng
Mexico. Các n

ib

nh h

ng b i nh ng tr n l l t

Nam Á, châu Phi và

c Nam Âu đang đ i m t nguy c b h n hán nghiêm tr ng d d n

t i nh ng tr n cháy r ng, sa m c hóa, còn các n
ra nh ng tr n l l t l n, do m c n

c Tây Âu thì đang b đe d a x y

c bi n dâng cao c ng nh nh ng đ t b ng giá

mùa đông kh c li t. Nh ng tr n bão l n v a x y ra t i M , Trung Qu c, Nh t B n,


21

n

...có nguyên nhân t hi n t

Nh ng d li u thu đ

c qua v tinh t ng n m cho th y s l

thay đ i, nh ng s tr n bão, l c c
bi t

ng trái đ t m lên trong nhi u th p k qua.

B c M , tây nam Thái Bình D

ng các tr n bão không

ng đ m nh, s c tàn phá l n đã t ng lên, đ c
ng, Ân

D

ng, b c

i Tây D

nghiên c u v i xác su t lên t i 90% cho th y s có ít nh t 3 t ng
thi u l

ng. M t

i r i vào c nh

ng th c vào n m 2100, do tình tr ng m lên c a Trái đ t.
S nóng lên c a Trái đ t, b ng tan đã d n đ n m c n

kho ng th i gian 1962 - 2003, l

ng n

c bi n dâng cao. N u

c bi n trung bình toàn c u t ng

1,8mm/n m, thì t 1993 - 2003 m c t ng là 3,1mm/n m. T ng c ng, trong 100 n m
qua, m c n

c bi n đã t ng 0,31m. Theo quan sát t v tinh, di n tích các l p b ng

B c c c, Nam c c, b ng

Greenland và m t s núi b ng

Trung Qu c đang d n

b thu h p. Chính s tan ch y c a các l p b ng cùng v i s nóng lên c a khí h u các
đ id

ng toàn c u (t i đ sâu 3.000m) đã góp ph n làm cho m c n

c bi n dâng

cao. D báo đ n cu i th k XXI, nhi t đ trung bình s t ng lên kho ng t 2,0 4,5oC và m c n

c bi n toàn c u s t ng t 0,18m - 0,59m.

Nh ng n m qua, tranh cãi v s B KH toàn c u v n ch a ngã ng . Cho t i
nh ng n m đ u th k XXI, v i nh ng b ng ch ng xác th c, các nhà khoa h c đã
ch ng minh đ

c s can thi p thô b o c a con ng

i vào môi tr

ng trái đ t, đó là

vi c s d ng các ch t hóa th ch nh than đá, d u l a, khí đ t; là vi c tàn phá các
cánh r ng; vi c phát tri n công nghi p hóa đã và đang th i ra b u khí quy n nhi u
lo i khí gây hi u ng nhà kính, làm cho trái đ t nóng lên t ng ngày. B KH tr
thành ch đ nóng c a nhi u h i ngh c p cao trên th gi i. T ng Th ký Liên H p
Qu c Ban Ki Moon cho r ng: “B KH c ng khi n nhân lo i ph i đ i m t v i nh ng
đe d a to l n nh chi n tranh”; “B KH không ch là v n đ môi tr
m i đe d a toàn di n, nh h
l

ng đ n s c kh e con ng

ng, mà còn là

i, đ n tình hình cung c p

ng th c toàn c u, v n đ di dân và đe d a n n hòa bình, an ninh th gi i”. Vì

v y, nhi u n

c trên th gi i đã thành l p các t ch c đ ch đ o và đi u ph i các

ho t đ ng ng phó v i tình hình B KH, xây d ng các ch

ng trình, chi n l

c và

k ho ch hành đ ng qu c gia ng phó v i B KH.
Theo báo cáo c a các nhà khoa h c, s nóng lên toàn c u c a h th ng khí
h u hi n nay là ch a t ng có và r t rõ ràng t nh ng quan tr c nhi t đ và đ i


22

ng trung bình toàn c u; s tan ch y c a b ng, tuy t trên ph m vi r ng l n d n

d

đ n s dâng cao c a m c n

c bi n. Nhi t đ trung bình trong 100 n m qua đã t ng

0,74oC và xu th nhi t đ t ng trong vòng 50 n m g n đây là 0,13oC/th p k . Nhi t

đ trung bình

B c c c t ng 1,5oC, và

đ nh l p b ng v nh c u

3oC k t n m 1980 đ n nay, 10 n m tr l i đây đ

B c bán c u t ng

c xem là nh ng n m nóng nh t

theo chu i quan tr c t n m 1850.
1.2.3. Tác đ ng c a bi n đ i khí h u đ n Vi t Nam
1. Bi u hi n c a bi n đ i khí h u

Vi t Nam

Trong 40 n m qua, các nhà khoa h c đã quan sát th y các hi n t
th i ti t c c đoan, thiên tai, bão l x y ra nhi u h n
s nh ng bi u hi n v B KH đ

n

ng

c ta, đây là m t trong

c kh ng đ nh. Ngoài ra, còn có các bi u hi n

khác là (BTNMT, 2009):
- Nhi t đ

trung bình hàng n m t ng 0,1oC m i th p k

đo n t 1931 t i 2000, và t ng trong kho ng t 0,4 – 0,8oC

trong giai

3 thành ph l n

c a Vi t Nam (g m Hà N i, à N ng và thành ph H Chí Minh) t n m 1991
t i 2000.
- L
l

ng m a thay đ i khác nhau tùy t ng vùng, nh ng nhìn chung

ng m a c n m v n t

m a b t th

ng v i c

ng đ i n đ nh. Tuy nhiên, ngày càng có nhi u tr n

ng đ l n x y ra h n, gây ra l l t.

- H n hán x y ra th
n m g n đây và có xu h

ng xuyên h n

khu v c phía Nam trong nh ng

ng kéo dài h n.

- Trong 50 n m qua, m c n

c bi n t ng trung bình t 2,5 – 3cm, tùy

t ng khu v c.
- Bão nhi t đ i gi m v s l
đ

c nh ng c n bão m nh h n

ng trong 40 n m qua, nh ng ghi nh n

khu v c phía Nam.

- El Nino và La Nina x y ra v i c

ng đ m nh h n trong 50 n m

qua, gây ra nhi u c n bão nhi t đ i, l l t và h n hán th
2. Tác đ ng c a bi n đ i khí h u

ng xuyên.

Vi t Nam

Theo đánh giá c a Ngân hàng th gi i (WB) Vi t Nam là m t trong nh ng
n

c ch u nh h

ng nghiêm tr ng c a bi n đ i khí h u và n

c bi n dâng, trong

đó vùng đ ng b ng sông H ng và sông Mê Công b ng p chìm n ng nh t.


23

Vi t Nam, trong kho ng 50 n m qua, nhi t đ trung bình đã t ng kho ng
0,7oC, m c n

c bi n đã dâng kho ng 0,20 m. Hi n t

ng El-Nino, La-Nina càng

tác đ ng m nh m đ n Vi t Nam. Bi n đ i khí h u (B KH) th c s đã làm cho các
thiên tai, đ c bi t là bão, l , h n hán ngày càng ác li t. Theo tính toán, nhi t đ
trung bình

Vi t Nam có th t ng lên 30C và m c n

n m 2100. N u m c n

c bi n có th dâng 1,0 m vào

c bi n dâng (NBD) 1,0 m, thì hàng n m s có kho ng 40

nghìn km2 đ ng b ng ven bi n Vi t Nam s b ng p, trong đó 90% di n tích thu c
các t nh

ng b ng sông C u Long b ng p h u nh hoàn toàn (B TNMT, 2003).

Trong nh ng n m qua, thiên tai x y ra
nhi u t n th t to l n v ng
tác đ ng x u đ n môi tr

kh p các khu v c trên c n

c, gây ra

i, tài s n, các c s h t ng v kinh t , v n hóa, xã h i,
ng. Ch tính trong 10 n m g n đây (2001-2010), các lo i

thiên tai nh : bão, l , l quét, s t l đ t, úng ng p h n hán và các thiên tai khác đã
làm thi t h i đáng k v ng
giá tr thi t h i v tài s n

i và tài s n, đã làm ch t và m t tích h n 9.600 ng

i,

c tính chi m kho ng 1,5% GDP/n m. M c đ thiên tai

Vi t Nam ngày càng gia t ng v c quy mô c ng nh chu k l p l i kèm theo
nh ng đ t bi n khó l
h

ng. Vi t Nam có t i h n 80% dân s có nguy c ch u nh

ng tr c ti p c a thiên tai. L nh v c ch u tác đ ng m nh m nh t do B KH là

nông nghi p, th y l i, th y s n, diêm nghi p, an ninh l
b ng và d i ven bi n do m c n

c bi n dâng, ng

i nghèo

ng th c, các vùng đ ng
vùng nông thôn.

Thiên tai và bi n đ i khí h u đã và đang gây tác đ ng l n đ n l nh v c nông
nghi p và phát tri n nông thôn, tác đ ng b t l i đ n nhi u nhóm đ i t

ng khác

nhau, nh t là c ng đ ng dân c n m trong vùng nguy c cao, các h dân nghèo và
ng

i nông dân là nh ng ng

i ph i h ng ch u nh ng tác đ ng đ u tiên và h y ho i

m nh nh t. Trên th c t , sinh k c a hàng ch c tri u ng
d a v i nh ng nh h

i Vi t Nam đang b đe

ng c a bi n đ i khí h u. V n đ này và nh ng h qu c a nó

đang khi n cho cu c s ng ng

i nghèo và nh ng ng

i c n nghèo Vi t Nam

vùng

núi, vùng bi n, vùng đ ng b ng b đe d a. Thu nh p c a c ng đ ng ng dân ven
bi n Vi t Nam ch y u là t ho t đ ng khai thác và nuôi tr ng th y s n. Do v y,
thiên tai x y ra hàng n m làm cho công c s n xu t b h h ng, lao đ ng s n xu t b
khó kh n. i u này làm cho ng dân v n đã nghèo l i nghèo thêm. Ngoài khó kh n
v v n, vi c ti p c n v i các ngu n thông tin, các ti n b k thu t v s n xu t tuy


24

đ

c Nhà n

c quan tâm nh ng do nghèo nàn v ki n th c và nh n th c kém nên

ho t đ ng này còn nhi u h n ch đ i v i c ng đ ng ng dân.
Bi n đ i khí h u đe d a nghiêm tr ng đ n an ninh l
nông nghi p: B KH có tác đ ng l n đ n sinh tr

ng th c và phát tri n

ng, n ng su t cây tr ng, th i v

gieo tr ng, làm t ng nguy c lây lan sâu b nh h i cây tr ng. B KH nh h
sinh s n, sinh tr

ng đ n

ng c a gia súc, gia c m, làm t ng kh n ng sinh b nh, truy n d ch

c a gia súc, gia c m. B KH và n

c bi n dâng nh h

ng nghiêm tr ng đ n đ t s

d ng nông nghi p: gây m t di n tích đ t, đ t b nhi m phèn, nhi m m n và b suy
thoái c v ch t và l

ng do các tác đ ng tr c ti p ho c gián ti p c a các hi n t

l l t, h n hán, hoang m c hóa, s t l đ t…đang gia t ng c v t n s và c

ng

ng đ

gây nguy c thu h p di n tích đ t nông nghi p. M t ph n đáng k di n tích đ t nông
nghi p

vùng đ t th p đ ng b ng ven bi n, b ng p m n do n

tích ng p úng m r ng và kéo dài h n, nh h

c bi n dâng, di n

ng tr c ti p đ n các ho t đ ng s n

xu t nông nghi p. Có th nói, Bi n đ i khí h u đã, đang và s tác đ ng nghiêm
tr ng đ n s n xu t, đ i s ng và môi tr
h u đã làm cho thiên tai
m cđ

nh h

ng, nh h

ng trên ph m vi toàn th gi i. Bi n đ i khí

Vi t Nam ngày càng gia t ng v s l

ng, c

ng đ và

ng r t l n đ n các ho t đ ng s n xu t và phát tri n kinh

t xã h i. Và trong đó, tác đ ng c a B KH đ i v i n

c ta là r t nghiêm tr ng, và

là nguy c hi n h u cho m c tiêu xóa đói gi m nghèo, cho vi c th c hi n các m c
tiêu thiên niên k và s phát tri n b n v ng c a đ t n

c

1.3. Tác đ ng c a Bi n đ i khí h u đ n vùng trung du mi n núi phía B c
1.3.1. Các tác đ ng chính c a bi n đ i khí h u
Theo “K ch b n bi n đ i khí h u, n

c bi n dâng cho Vi t Nam” (B

TNMT, tháng 6 n m 2009) các bi u hi n chính c a bi n đ i khí h u bao g m s
t ng nhi t đ toàn c u, s thay đ i v l
đ i c a nhi t đ , l

ng m a và n

ng m a và n

c bi n dâng, M c đ thay

c bi n dâng ng v i k ch b n phát th i th p

(B1), phát th i trung bình (B2) và phát th i cao (A1F1) cho các vùng khí h u c a
Vi t Nam c ng đ

c mô t chi ti t.

Có 7 vùng khí h u chính là Tây B c,
Trung B , Tây Nguyên và Nam B .

ông B c, đ ng b ng B c B , B c


25

Nh ng thay đ i v nhi t đ , l

ng m a và n

h u s d n đ n các tác đ ng v kinh t , xã h i và môi tr

c bi n dâng do bi n đ i khí
ng. Các tác đ ng có th là

tác đ ng tr c ti p hay gián ti p, tích c c hay tiêu c c. Sau đây là m t s ví d v tác
đ ng c a Bi n đ i khí h u
1. Bi n đ ng v nhi t đ (ví d nhi t đ t ng vào mùa nóng, gi m vào mùa
l nh, t ng nhi t đ c c đ i, t ng s l
- T ng l

ng các đ t nóng có c

ng b c h i và làm gi m cân b ng n

ng đ cao…)

c, làm tr m tr ng thêm tình

tr ng h n hán
- T ng các b nh truy n nhi m, t ng các tr
ng

ng h p t vong và b nh mãn tính

i già
- Gi m n ng su t và s n l

ng cây tr ng, v t nuôi (có th làm t ng n ng su t

cât tr ng cho m t sô vùng n u có đ n

c)

- T ng áp l c lên gia súc và đ ng v t hoang dã
- T ng nguy c cháy r ng
- T ng nguy c s d ng đi n đ làm mát và làm gi m đ

n đ nh và tu i th

cung c p đi n…
2. Thay đ i v l

ng m a (t ng v mùa m a, gi m v mùa khô) có th d n đ n:

- T ng dòng ch y l và ng p l t
- T ng kh n ng s n xu t th y đi n
- T ng nguy c xói mòn và s t l đ t
- T ng h n hán và xâm nh p m n trong mùa khô
- Thay đ i h sinh thái l u v c sông và các vùng ng p n
3. T ng c

c

ng đ và t n su t bão có th gây tác đ ng:

- T ng ng p l t vùng ven bi n và ven sông
- T ng nguy c t n th t v ng

i , c s h t ng và các ho t đ ng kinh t xã h i

- T ng nguy c tàn phá các h sinh thái ven bi n
4. N

c bi n dâng có th gây ra:

- T ng ng p l t vùng ven bi n và ven sông
- Xâm nh p m n sâu h n làm nh h
nông nghi p và nuôi tr ng th y s n

ng t i các ho t đ ng cung c p n

c,