Bài tập lớn học kỳ Tư Tưởng Hồ Chí Minh Phân tích quan điểm về xây dựng nhà nước thể hiện quyền làm chủ của nhân dân

Bài tập lớn cuối kỳ:
Phân tích quan điểm về xây dựng nhà nước thể hiện quyền làm chủ của nhân dân

MỞ BÀI:
Kế thừa những giá trị trong tư tưởng chính trị truyền thống của dân tộc,
trên cơ sở vận dụng học thuyết Mác - Lê-nin về nhà nước vào điều kiện cụ thể
của cách mạng và xã hội Việt Nam, đặc biệt là trên cơ sở nghiên cứu và tổng
kết thực tiễn xây dựng chính quyền nhân dân, xây dựng chế độ xã hội mới,
Hồ Chí Minh đã nêu ra một hệ thống các quan điểm về nhà nước kiểu mới ở
Việt Nam. Đặt nền móng xây dựng một nhà nước kiểu mới trong lịch sử dân
tộc: Nhà nước của dân, do dân, vì dân _ nhà nước thể hiện quyền làm chủ
của nhân dân.
NỘI DUNG:
1. Quan niệm về làm chủ trong nhà nước kiểu mới của Hồ Chí Minh:
“Làm chủ” ở đây vừa thể hiện quyền của chủ thể xã hội, vừa thể hiện
bổn phận và trách nhiệm của chủ thể ấy. Đó chính là quyền dân chủ. Theo
Người, dân chủ hiểu một cách chung nhất là quyền lực chính trị thuộc về
nhân dân. Ở nước ta, chính quyền là của nhân dân, do nhân dân làm chủ; và
"Nhân dân là ông chủ nắm chính quyền. Nhân dân bầu ra đại biểu thay mặt
mình thi hành chính quyền ấy. Thế là dân chủ"1. Như vậy, quan niệm của Hồ
Chí Minh về dân chủ có nghĩa là dân là chủ và dân làm chủ. Dân là chủ có
nghĩa là xác định vị thế của dân, còn dân làm chủ có nghĩa là xác định quyền,
nghĩa vụ của dân. Trong nhà nước, người dân được hưởng mọi quyền dân
chủ. Bằng thiết chế dân chủ, nhà nước có trách nhiệm bảo đảm quyền làm chủ
của dân, để cho nhân dân thực thi quyền làm chủ của mình trong hệ thống
quyền lực của xã hội. Quyền lực của nhân dân được đặt ở vị trí tối thượng.
Điều này có ý nghĩa thực tế nhắc nhở những người lãnh đạo, những đại biểu
của nhân dân làm đúng chức trách và vị thế của mình, không phải là đứng trên
nhân dân, coi khinh nhân dân, "cậy thế" với dân, "quên rằng dân bầu mình ra
là để làm việc cho dân". Một nhà nước như thế là một nhà nước tiến bộ trong
1

Hồ Chí Minh: Sđd, tập 7, tr 218 - 219

Nguyễn Thị Thảo
MSSV: 341820

1

Lớp N02 – Nhóm 07


Bài tập lớn cuối kỳ:
Phân tích quan điểm về xây dựng nhà nước thể hiện quyền làm chủ của nhân dân

bước đường phát triển của nhân loại. Nhà nước Việt Nam chính là Nhà nước
tiến bộ chưa từng có trong lịch sử hàng nghìn năm của dân tộc Việt Nam bởi
vì Nhà nước đó là nhà nước của dân, do dân, vì dân.
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, nhân dân lao động là chủ thể của xã hội và
có quyền làm chủ. Mọi quyền lực và quyền lực trực tiếp đều thuộc về nhân
dân. Người viết: Trong bầu trời không gì quý bằng nhân dân. Trong thế giới
không gì mạnh bằng lực lượng đoàn kết của nhân dân. Và, Người đã đưa ra
một quan điểm toàn diện về dân chủ: nước ta là nước dân chủ: Bao nhiêu lợi
ích đều vì dân. Bao nhiêu quyền hạn đều của dân. Công việc đổi mới, xây
dựng là trách nhiệm của dân. Sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc là công việc
của dân. Chính quyền từ xã đến Chính phủ Trung ương do dân cử ra. Đoàn
thể từ trung ương đến xã do dân tổ chức nên. Nói tóm lại, quyền hành và lực
lượng đều ở nơi dân.
Trong lĩnh vực chính trị, nhân dân lao dộng làm chủ thông qua việc thực
hiện các quyền bầu cử, ứng cử và quyền bãi nhiệm những đại biểu do mình
bầu lên không làm tròn nhiệm vụ. Mọi người Việt Nam phải biết quyền lợi

của mình, phải có kiến thức để có thể tham gia vào công cuộc xây dựng nước
nhà. Hồ Chí Minh nêu lên yêu cầu, người dân muốn thực hiện vai trò làm chủ
của mình, muốn thực hiện quyền lực cao quý của mình cần phải có những
năng lực nhất định và Nhà nước phải làm sao để nhân dân có được những
năng lực ấy. Người đặc biệt coi trọng việc giáo dục nhân dân.
Trong lĩnh vực kinh tế, nhân dân lao động làm chủ các tư liệu sản xuất
chủ yếu, làm chủ việc quản lý, tổ chức sản xuất và phân phối sản phẩm. Điều
đó có nghĩa là nhân dân lao động tự mình quyết định việc sản xuất cho ai, sản
xuất cái gì, và sản xuất như thế nào để đạt được hiệu quả kinh tế cao nhất.
Trong lĩnh vực văn hóa – tư tưởng, Hồ Chí Minh chỉ rõ: “chế độ ta là chế
độ dân chủ, tư tưởng phải được tự do. Tự do là như thế nào? Đối với mọi vấn
Nguyễn Thị Thảo
MSSV: 341820

2

Lớp N02 – Nhóm 07


Bài tập lớn cuối kỳ:
Phân tích quan điểm về xây dựng nhà nước thể hiện quyền làm chủ của nhân dân

đề, mọi người tự do bày tỏ ý kiến của mình, góp phần tìm ra chân lý. Đó là
một quyền lợi, cũng là một nghĩa vụ của mọi người. Khi mọi người đã phát
biểu ý kiến, đã tìm thấy chân lý, lúc đó quyền tự do tư tưởng hóa ra quyền tự
do chân lý”2.
Như vậy, khái niệm làm chủ còn bao hàm cả mối quan hệ máu thịt giữa
Đảng, chính phủ với nhân dân. Nó được Hồ Chí Minh làm rõ trong quan hệ
với đội ngũ cán bộ nhà nước - những người trực tiếp thi hành quyền lực nhà
nước. Hồ Chí Minh cho rằng, quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân gắn liền

với việc nhà nước phải làm tất cả để đem lại một cuộc sống hạnh phúc cho
nhân dân. Người viết: Nước ta là nước dân chủ, địa vị cao nhất là dân, vì dân
là chủ. Trong bộ máy cách mạng, từ người quét nhà, nấu ăn cho đến Chủ tịch
nước đều là phân công làm đày tớ cho dân.
2. Quan điểm về nhà nước thể hiện quyền làm chủ của nhân dân:
Quan điểm về xây dựng nhà nước thể hiện quyền làm chủ của nhân dân
là nhà nước của dân, do dân, và vì dân. Quan điểm được thể hiện ở những nội
dung cơ bản sau đây:
a) Nhà nước của dân:
Quan điểm nhất quán của Hồ Chí Minh là xác lập tất cả mọi quyền lực
trong nhà nước và trong xã hội đều thuộc về nhân dân. Trong 24 năm làm
Chủ tịch nước, Hồ Chí Minh đã lãnh đạo soạn thảo hai bản Hiến pháp: Hiến
pháp năm 1946 và Hiến pháp năm 1959. Quan điểm trên của Người được thể
hiện trong các bản Hiến pháp đó. Chẳng hạn, Hiến pháp năm 1946 nêu rõ: tất
cả quyền bính trong nước đều là của toàn thể nhân dân Việt Nam, không phân
biệt nòi giống, gái trai, giàu nghèo, giai cấp, tôn giáo; những việc quan hệ đến
vận mệnh quốc gia sẽ đưa ra toàn dân phúc quyết. Trong nhà nước của dân thì
dân là chủ, người dân được hưởng mọi quyền dân chủ, nghĩa là có quyền làm
2

Hồ Chí Minh: Sđd, tập 8, tr 216

Nguyễn Thị Thảo
MSSV: 341820

3

Lớp N02 – Nhóm 07

Bài tập lớn cuối kỳ:
Phân tích quan điểm về xây dựng nhà nước thể hiện quyền làm chủ của nhân dân

bất cứ việc gì mà pháp luật không cấm và có nghĩa vụ tuân theo pháp luật.
Điều này đã tạo ra môi trường hoạt động sáng tạo cho người lao động.
Nhà nước, theo Người, là của nhân dân "Nhà nước ta phát huy dân chủ
đến cao độ, đó là do tính chất Nhà nước ta là Nhà nước của nhân dân. Có phát
huy dân chủ đến cao độ thì mới động viên được tất cả lực lượng của nhân dân
đưa cách mạng tiến lên. Đồng thời phải tập trung đến cao độ để thống nhất
lãnh đạo nhân dân xây dựng chủ nghĩa xã hội" 3. Nhân dân sử dụng Nhà nước
như một công cụ để thực hiện lợi ích của mình. Cán bộ nhà nước là công bộc
của dân, gánh vác việc chung cho dân, chứ không phải để đè đầu dân. Hồ Chí
Minh đòi hỏi rất cao đối với cán bộ nhà nước. Họ cần phải có rất nhiều phẩm
chất, song tựu trung họ phải thực sự vì dân mà làm việc.
Nhân dân có quyền kiểm soát Nhà nước, cử tri bầu ra các đại biểu, ủy
quyền cho các đại biểu đó bàn và quyết định những vấn đề quốc kế dân sinh.
Đây thuộc về chế độ dân chủ đại diện bên cạnh chế độ dân chủ trực tiếp.
Quyền làm chủ và đồng thời cũng là quyền kiểm soát của nhân dân thể hiện ở
chỗ nhân dân có quyền bãi miễn những đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội
đồng nhân dân nếu những đại biểu đó tỏ ra không xứng đáng với sự tín nhiệm
của nhân dân.
b) Nhà nước do dân:
Nhà nước do dân lập nên, do dân ủng hộ, dân làm chủ. Chính vì vậy, Hồ
Chí Minh thường nhấn mạnh nhiệm vụ của những người cách mạng là phải
làm cho dân hiểu, làm cho dân giác ngộ để nâng cao được trách nhiệm làm
chủ, nâng cao được ý thức trách nhiệm chăm lo xây dựng nhà nước của mình.
Hồ Chí Minh khẳng định: việc nước là việc chung, mỗi người đều phải có
trách nhiệm "ghé vai gánh vác một phần".

3

Hồ Chí Minh: Sđd, tập 9, tr 592

Nguyễn Thị Thảo
MSSV: 341820

4

Lớp N02 – Nhóm 07


Bài tập lớn cuối kỳ:
Phân tích quan điểm về xây dựng nhà nước thể hiện quyền làm chủ của nhân dân

Ngay khi Nhà nước ta mới ra đời, Hồ Chí Minh yêu cầu người dân trước
hết phải biết đọc, biết viết để có thể tham gia vào công việc nhà nước. Người
khẳng định: Chúng ta có nhiệm vụ cấp bách là phải giáo dục lại nhân dân
chúng ta. Người đề nghị thực hiện: Cần, Kiệm, Liêm, Chính; yêu cầu nhân
dân phải có kiến thức để có thể tham gia vào công cuộc xây dựng nước nhà.
Nhà nước thì phải làm sao để nhân dân có được những năng lực ấy. Hồ Chí
Minh thực sự quan tâm tới việc làm cho người dân có đủ khả năng đảm nhận
vai trò làm chủ của mình.
c) Nhà nước vì dân:
Nhà nước vì dân là một nhà nước lấy lợi ích chính đáng của nhân dân
làm mục tiêu, tất cả đều vì lợi ích của nhân dân, ngoài ra không có bất cứ một
lợi ích nào khác. Đó là một nhà nước trong sạch, không có bất kỳ một đặc
quyền, đặc lợi nào. Trên tinh thần đó Hồ Chí Minh nhấn mạnh: mọi đường
lối, chính sách đều chỉ nhằm đưa lại quyền lợi cho dân; việc gì có lợi cho dân
dù nhỏ cũng cố gắng làm, việc gì có hại cho dân dù nhỏ cũng cố gắng tránh.
Dân là gốc của nước. Hồ Chí Minh luôn luôn tâm niệm: phải làm cho dân có

ăn, phải làm cho dân có mặc, phải làm cho dân có chỗ ở, phải làm cho dân
được học hành. Cả cuộc đời Người "chỉ có một mục đích là phấn đấu cho
quyền lợi Tổ quốc và hạnh phúc của quốc dân". Hồ Chí Minh viết: "khi tôi
phải ẩn nấp nơi núi non, hoặc ra vào chốn tù tội, xông pha sự hiểm nghèo - là
vì mục đích đó. Đến lúc nhờ quốc dân đoàn kết, tranh được chính quyền, ủy
thác cho tôi gánh việc Chính phủ, tôi lo lắng đêm ngày, nhẫn nhục cố gắng cũng vì mục đích đó".
Một Nhà nước vì dân, theo quan điểm của Hồ Chí Minh, là từ chủ tịch
nước đến công chức bình thường đều phải làm công bộc, làm đày tớ cho nhân
dân chứ không phải "làm quan cách mạng" để "đè đầu cưỡi cổ nhân dân" như
dưới thời đế quốc thực dân. Ngay như chức vụ Chủ tịch nước của mình, Hồ
Nguyễn Thị Thảo
MSSV: 341820

5

Lớp N02 – Nhóm 07


Bài tập lớn cuối kỳ:
Phân tích quan điểm về xây dựng nhà nước thể hiện quyền làm chủ của nhân dân

Chí Minh cũng quan niệm là do dân ủy thác cho và như vậy phải phục vụ
nhân dân, tức là làm đày tớ cho nhân dân. Hồ Chí Minh nói: "Tôi tuyệt nhiên
không ham muốn công danh phú quý chút nào. Bây giờ phải gánh chức Chủ
tịch là vì đồng bào ủy thác thì tôi phải gắng sức làm, cũng như một người lính
vâng mệnh lệnh của quốc dân ra trước mặt trận. Bao giờ đồng bào cho tôi lui,
thì tôi rất vui lòng lui... Riêng phần tôi thì làm một cái nhà nho nhỏ, nơi có
non xanh, nước biếc để câu cá, trồng hoa, sớm chiều làm bạn với các cụ già
hái củi, em trẻ chăn trâu, không dính líu gì với vòng danh lợi".
3. Vận dụng quan điểm về xây dựng nhà nước thể hiện quyền làm chủ

của nhân dân trong giai đoạn hiện nay:
Người viết: "... chỉ có chế độ của chúng ta mới thật sự phục vụ lợi ích
của nhân dân, trước hết là nhân dân lao động, bảo đảm mọi quyền lợi của
nhân dân, mở rộng dân chủ để nhân dân thật sự tham gia quản lý Nhà nước.
Vì vậy cho nên nhân dân ta đưa hết khả năng làm tròn nhiệm vụ người chủ
nước nhà để xây dựng chủ nghĩa xã hội, làm cho nước ta mạnh, dân ta giàu" 4.
Trong giai đoạn công nghiệp hóa - hiện đại hóa hiện nay, cần phát huy hơn
nữa quyền làm chủ của nhân dân, đảm bảo quyền làm chủ thực sự của nhân
dân. Để làm được điều đó:
Trước hết, phải hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo ra hành lang pháp lý
cho việc thực hiện quyền làm chủ của nhân dân. Phát huy dân chủ đi đôi với
tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo đảm thật sự tôn trọng quyền làm
chủ của nhân dân. Dân chủ và pháp luật phải đi đôi với nhau, kết hợp chặt chẽ
với nhau. Làm sao để Hiến pháp thích hợp với sự phát triển của chế độ xã hội
và đảm bảo quyền tự do dân chủ của các tầng lớp nhân dân. Pháp luật thì phải
thật sự dân chủ để bảo vệ quyền tự do dân chủ rộng rãi của nhân dân. Bộ máy

4

Hồ Chí Minh: Sđd, tập 9, tr 593

Nguyễn Thị Thảo
MSSV: 341820

6

Lớp N02 – Nhóm 07


Bài tập lớn cuối kỳ:

Phân tích quan điểm về xây dựng nhà nước thể hiện quyền làm chủ của nhân dân

chính quyền phải có đủ năng lực, tinh gọn, nhạy bén, với những con người có
trình độ và phẩm chất tốt.
Thứ hai, cần phải xây dựng và phát triển đạo đức, lối sống, nhân cách
của người làm cán bộ. Đã là người cán bộ thì phải hết lòng phụng sự nhân
dân, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, phải là người đày tớ cho dân,
tránh chủ nghĩa cá nhân sinh ra lộng quyền, cửa quyền, lạm quyền…
Thứ ba, cần phải giáo dục nâng cao dân trí. Nhân dân phải có ý thức làm
chủ và có năng lực làm chủ. Điều đó phụ thuộc vào trình độ chính trị và trình
độ văn hóa của mỗi người dân. Giáo dục văn hóa có tác dụng nâng cao năng
lực làm chủ, giáo dục chính trị có tác dụng quyết định đến việc nâng cao ý
thức làm chủ của nhân dân. Theo người, cần phải làm cho dân biết hưởng
quyền dân chủ, biết dùng quyền dân chủ. Vận dụng quan điểm đó, hiện nay
đảng và nhà nước ta rất quan tâm đến công tác giáo dục, coi giáo dục đào tạo
là quốc sách hàng đầu.
KẾT BÀI:
Với Hồ Chí Minh, Nhà nước không bao giờ đứng ngoài và đứng trên
nhân dân. Nhà nước phải thể hiện được quyền làm chủ của nhân dân, phải là
nhà nước của dân, do dân, vì dân. Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước là một
tài sản quý giá trong di sản cách mạng của Người. Nó chứa đựng những giá
trị to lớn cả về phương diện lý luận và thực tiễn đối với cách mạng Việt Nam
nói chung, xây dựng nhà nước thể hiện quyền làm chủ của nhân dân ở nước ta
nói riêng.

Nguyễn Thị Thảo
MSSV: 341820

7

Lớp N02 – Nhóm 07


Bài tập lớn cuối kỳ:
Phân tích quan điểm về xây dựng nhà nước thể hiện quyền làm chủ của nhân dân

MỤC LỤC
MỞ BÀI

1

NỘI DUNG

1

1. Quan niệm về làm chủ trong nhà nước kiểu mới của Hồ Chí Minh

1

2. Quan niệm về nhà nước thể hiện quyền làm chủ của nhân dân

3

a. Nhà nước của dân

3

b. Nhà nước do dân

4

c. Nhà nước vì dân

5

3. Vận dụng quan điểm về xây dựng nhà nước thể hiện quyền làm 6
chủ của nhân dân
KẾT BÀI

7

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Tư tưởng Hồ Chí Minh _ một số nhận thức cơ bản.
TS. Nguyễn Mạnh Tường. NXB Chính Trị Quốc Gia.
2. Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh
Hội đồng trung ương chỉ đạo biên soạn giáo trình quốc gia, cán bộ môn
khoa học Mác – Lênin, tư tưởng HCM. NXB Chính Trị Quốc Gia
3. Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước của dân, do dân, vì dân
PTS. Nguyễn Đình Lộc. NXB Chính Trị Quốc Gia
4. Tạp chí Đảng Cộng Sản. Số 1 năm 2007
5.



Nguyễn Thị Thảo
MSSV: 341820

8

Lớp N02 – Nhóm 07