Đặc điểm sự hình thành và các nhân tố ảnh hưởng đến thị trường

Đặc điểm sự hình thành và các nhân tố ảnh hưởng đến thị trường

Đặc điểm sự hình thành và
các nhân tố ảnh hưởng đến
thị trường
Bởi:
Học Viện Tài Chính

ĐẶC ĐIỂM VÀ SỰ HÌNH THÀNH THỊ TRƯỜNG.
Thị trường và đặc điểm hành vi mua của người tiêu dùng.
Khái niệm thị trường.
Khái niệm.

Thị trường là phạm trù kinh tế trong nền sản xuất hàng hoá. Nói một cách khoa học thì
thị trường có nhiều định nghĩa khác nhau. Theo quan điểm chung, thị trường bao gồm
toàn bộ các hoạt động trao đổi mua bán hàng hoá được diễn ra trong sự thống nhất hữu
cơ với các môí quan hệ do chúng phát sinh và gắn liền trong không gian nhất định.
Hành vi cơ bản của thị trường là hành vi mua và bán. Vì vậy phải có chủ thể mua và bán
thông qua hàng hoá là vật có giá trị để trao đổi.
Chính các hoạt động trao đổi hàng hoá diẽn ra trong một không gian nhất định đó đã tạo
nên cầu nối giữa sản xuất và tiêu dùng, là nơi hình thành các mối quan hệ trao đổi, đối
tác, các quan hệ cung cầu, quan hệ cạnh tranh, quan hệ giá cả,...
Trong nền kinh tế quốc dân , thị trường vừa là đối tượng vừa là căn cứ kế hoạch hoá, nó
còn là tấm gương giúp các xí nghiệp nhận biết về mình và nhu cầu của xã hội. Các công
ty kinh doanh nói chung và Công ty tạp phẩm và BHLĐ nói riêng cần phải xác định nhu
cầu tiêu dùng về hàng hoá trên thị trường. Hơn nữa nó còn là nơi để doanh nghiệp kiểm
nghiệm các chi phí sản xuất, thị hiếu người tiêu dùng để có chính sách phù hợp.
Theo quan điểm Marketing, Philip Kotler có nêu:

1/9

Đặc điểm sự hình thành và các nhân tố ảnh hưởng đến thị trường

"Thị trường bao gồm tất cả những khách hàng tiềm ẩn cùng có một nhu cầu hay mong
muốn cụ thể, sãn sàng và có khả năng tham gia trao đổi để thoả mãn nhu cầu hay mong
muốn đó".
Định nghĩa trên mở ra cho các công ty cách nhìn thị trường rộng hơn, không chỉ diễn ra
trong một địa điểm cố định mà có thể mở ra ở những nơi nào có khách hàng.
Chính vì vậy mà người ta đã ví khách hàng là "thượng đế". Để bán được hàng hoá, dịch
vụ người bán phải lôi kéo khách hàng, luôn khơi dạy và thoả mãn nhu cầu người mua.
Từ đó ta thấy rằng thị trường sản phẩm hàng tiêu dùng trong gia đình và cho cả ngành
công nghiệp là rất rộng lón, điều đó tạo điều kiện cho các công ty kinh doanh hàng tiêu
dùng, đặc biệt Công ty Tạp phẩm và Bảo hộ lao động có một cái nhìn đúng đắn về thị
trường này. Trên thực tế với giác độ chủ hàng công ty cần xác định thị trường chỉ có thể
tồn tại và phát triển có đủ 3 yếu tố:
- Một là, phải có khách hàng.
- Hai là, khách hàng có nhu cầu mua hàng và dịch vụ nào đó.
- Ba là, khách hàng có tiền để muc hàng hoá, dịch vụ.
Chức năng thị trường.

Thị trường là lĩnh vực kinh tế phức tạp, đầy huyền bí đối với các nhà kinh doanh. Nếu
họ không nghiên cứu kỹ về nó, hiểu biết đầy đủ thì họ không thể hình dung được hướng
phát triển. Từ việc nghiên cứu thị trường Công ty Tạp phẩm và Bảo hộ lao động đã xác
địng được các chức năng như sau:
- Chức năng thừa nhận: Tức là thị trường chấp nhận sản phẩm hàng hoá và dịch vụ của
người bán. Nói cách khác và dịch vụ của người bán với giá trị và giá trị ssd có thể được
người mua chấp nhận. Người mua nhận hàng, người bán nhận tiền, kết thúc quá trình
trao đổi.
- Chức năng điều tiết, khích thích: Đây là chức năng tự nhiên vốn có của kinh tế thị
trường. Thông qua cạnh tranh giữa các ngành, thị trường điều tiết di chuyển từ ngành

sinh lợi thấp sang ngành sinh lợi cao. Thông qua cạnh tranh trong nội bộ ngành, thị
trường sẽ khuyến khích các xí nghiệp tận dụng lợi thế và cơ hội cạnh tranh.
- Chức năng thông tin: Thị trường là nơi chứa nhiều thôgn tin nhất về cung, cầu, giá cả
và khả năng thanh toán và từ nhiều nguồn tin tức khác nhayu giúp Công ty có đối sách
và ra quyết định đúng lúc.

2/9


Đặc điểm sự hình thành và các nhân tố ảnh hưởng đến thị trường

Đặc điểm hành vi mua của người tiêu dùng.
Đặc điểm nhu cầu của người tiêu dùng.

Khi các doanh nghiệp đã tìm hiểu về thị trường, cung - cầu, giá cả và đối thủ cạnh tranh
các doanh nghiệp tiếp tục nghiên cứu nhu cầu thị trường, đặc biệt là nhu cầu đối hàng
tiêu dùng, phục vụ sản xuất và sinh hoạt.
Theo Abraham Maslou thì ông đã giải thích tại sao những thời điểm khác nhau, người ta
lại bị thôi thúc bởi nhu cầu khác nhau. Tại sao có người đã dành nhiều thời gian sức lực
để đảm bảo an toàn cá nhân và có người lại giành được sự kính trọng của người xung
quanh? Ông cho rằng nhu cầu của con người được xếp theo thứ bậc, tự cấp thiết nhất
đến ít cấp thiết nhất.
Thứ bậc nhu cầu do Maslou đưa ra là: Theo thứ tự tầm quan trọng.
- Nhu cầu sinh lý.
- Nhu cầu an toàn.
- Nhu cầu được tôn trọng.
- Nhu cầu tự khẳng định mình.
Lý thuyết của Maslou đã giúp cho người làm Marketing hiểu được các sản phẩm khác
nhau phù hợp như thế nào với yếu tố, mục đích và đời sống của người tiêu dùng ẩn. Con
người ta sẽ cố gắng trước hết thoả mãn nhu cầu quan trọng nhất, khi nó đã được thoả

mãn thì nhu cầu tiếp theo sẽ lại xuất hiện tiếp theo.
Đặc điểm hành vi mua của người tiêu dùng.

a. Đặc điểm chủ yếu ảnh hưởng hành vi mua của người tiêu dùng.
Đặc điểm hành ci của người tiêu dùng được thể hiện qua các yếu tố như:
- Yếu tố văn hoá: Có ảnh hưởng sâu rộng nhất đến hành vi của người tiêu dùng. Nền văn
hoá là yếu tố quyết định cơ bản nhất những mong muốn và hành vi của một người.
Mỗi nền văn hoá đều có nhánh văn hoá nhỏ bao gồm các dân tộc, tôn giáo, các nhóm
chủng tộc và các vùng địa lý. Các nhánh văn hoá tạo nên những khúc thị trường
quan trọng và những người làm Marketing thường thiết kế sản phẩm và chương trình
Marketing theo nhu cầu của chúng.

3/9


Đặc điểm sự hình thành và các nhân tố ảnh hưởng đến thị trường

Cùng việc phân tích nhánh văn hoá là sự phân tích tầng lớp xã hội, mỗi tâng lớp đều có
khuynh hướng hành động giống nhau hơn so với tầng lớp khác.
- Yếu tố xã hội:
Hành vi người tiêu dùng cũng chịu ảnh hưởng của những yếu tố xã hội như các nhóm
tham khảo, gia đình, vai trò và địa vị.
Nhóm tham khảo của một người gồm những nhóm có ảnh hưởng trực tiếp hay gián tiếp
đến hành vi người tiêu dùng. Người làm Marketing cần nhận diện những nhóm tham
khảo của khách hàng mục tiêu.
Gia đình là một nhóm tham khảo quan trọng có ảnh hưởng lớn nhất. Sự ảnh hưởng của
bố mẹ, con cái có ý nghĩa quan trọng. Cùng với sự tác động của nhóm tham khảo là vai
trò và địa vụ của người tiêu dùng. Những người làm Marketing đều biết rõ khả năng thể
hiện địa vị xã hội của sản phẩm và nhãn hiệu.
- Yếu tố cá nhân: Người ta mua hàng hoá và dịch vụ trong suốt cuộc đời mình. Thị hiếu

về quần áo, ăn uống, đồ gỗ và cách giải trí cũng khác nhau teo tuổi tác. Cùng tuổi tác là
nghề nghiệp, hoàn cảnh kinh tế và lối sống đã ảnh hưởng đến hành vi mua.
Từ đó người làm Marketing thường chọn nhóm có chu kỳ sống phù hợp làm thị trường
mục tiêu của mình.
- Yếu tố tâm lý:
Tại bất kỳ thời điểm nào con người đều có nhu cầu, các nhu cầu về sinh học, tâm lý.
Việc lựa chọn mua sắm của một người chịu ảnh hưởng của động cơ, tri thức, niềm tin
và thái độ. Nhu cầu có nguồn gốc tâm lý đều không đủ mạnh để có hành vi ngay lập tức.
Do vậy cần phải có tác động kích thích nhu cầu tâm lý này của người tiêu dùng.
Quá trình thông qua quyết định mua sắm.

Cùng việc tìm hiểu yếu tố ảnh hưởng hành vi mua thì công ty kinh doanh cần phải tìm
hiểu quá trình thông qua quyết định mua sám sản phẩm của các loại hàng hoá phục vụ
đời sống và sản xuất. Các quyết định mua hàng hoá thay đổi tuỳ theo từng loại hàng,
mặt hàng cần thiết hay không cần thiết thì chúng đều phải thông qua các bước như sau:
+ Ý thức nhu cầu: Quá trình mua sắm bắt đầu khi ý thức được vấn đề. Nhu cầu được tác
động bằng các tác nhân kích thích bên trong hay bên ngoài. Khi đó người làm Marketing
cần phát hiện những hoàn cảnh gợi nên nhu cầu cụ thể, phải xác những tác nhân kích
thích thường gặp gợi nên sự quan tâm của người tiêu dùng.

4/9


Đặc điểm sự hình thành và các nhân tố ảnh hưởng đến thị trường

+ Tìm hiểu thông tin: Khi có nhu cầu, người tiêu dùng bắt đầu tìm kiếm thông tin. Việc
tìm kiếm thông tin về sản phẩm sẽ cho người tiêu dùng quyết định chính xác hơn sản
phẩm và nhãn hiệu mà họ quan tâm. Các thông tin này thay đổi tuỳ theo các loại sản
phẩm khác nhau.
+ Đánh giá các phương án:

Khi thông tin về sản phẩm đã đầy đủ như: giá cả, nhãn hiệu, sản phẩm cạnh tranh người
tiêu dùng sẽ có những phương án mua hàng hoá khác nhau, xem hàng hoá với những lợi
ích của nó đem lại những ích lợi và sự thoả mãn nhu cầu khác nhau như thế nào. Từ đó
họ sẽ chọn những hàng hoá có ích lợi nhất cho mình.
+ Quyết định mua hàng: ở giai đoạn đánh giá, người tiêu dùng đã hình thành sở thích
đối nhãn hiệu trrong lựa chọn và khi đó hình thành nhãn hiệu ưu thích nhất. Ở giai đoạn
này vai trò cá nhóm tham khảo càng có yếu tố quan trọng sự ảnh hưởng người khác sẽ
có sự thay đổi trong quyết định mua sắm.
+ Hành vi hậu mãi:
Sau khi mua hàng hoá người tiêu dùng sẽ cảm thấy hài lòng hay không hài lòng, ở đây
sẽ quyết định đến mua hàng hoá tiếp theo của người tiêu dùng và sẽ có sự chia sẻ nhãn
hiệu tốt vôứi những người xung quang. Ở trong quá trình này, người làm Marketing phải
xác định được giai đoạn để có những quyết định đến hành vi mua và từ đó sẽ có các
quyết định khác nhau trong từng giai đoạn.
Phân đoạn thị trường và sự lựa chọn đoạn thị trường mục tiêu.
Phân đoạn thị trường.
Trên thị trường, nhu cầu, sở thích, thị hiếu của khách hàng là không hoàn toàn giống
nhau. Một doanh nghiệp khó có thể cùng một lúc thoả mãn các nhu cầu đó. Bởi vậym
doanh nghiệp cần phải phân tích các nhóm khách hàng xem xét nhóm khách hàng nào
mà công ty có thể đảm bảo mục tiêu đề ra.
Phân đoạn thị trường mục tiêu là chia thị trường tổng thể có số lượng lớn không đồng
nhất ra làm những đoạn thị trường nhỏ và có chung đặc tính nào đó.
Đối thị trường người tiêu dùng thì nguyên tắc cơ bản này không khác biệt với các doanh
nghiệp sản xuất. Các nguyên tắc thường được sử dụng là nguyên tắc địa lý, nguyên tắc
tâm lý, nguyên tắc hành vi và nguyên tắc nhân khẩu học.
Do hoạt động kinh doanh của Công ty tạp phẩm hực hiện lad các hoạt động mua và bán
mà không có hoạt động sản xuất. Do vậy thị trường đầu vào chủ yếu là cá công ty sản

5/9

Đặc điểm sự hình thành và các nhân tố ảnh hưởng đến thị trường

xuất. Việc phân đoạn ở đây dễ dàng hơn do số lượng người cung cấp là không lớn, việc
phân đoạn chính là phân loại, đánh giá hàng hoá của các doanh nghiệp sản xuất.
Lựa chọn đoạn thị trường mục tiêu.
Sau khi đã xác định được khả năng của các đoạn thị trường khác nhau mà công ty dự
định tham gia vào, công ty cần quyết định chiếm lĩnh bao nhiêu thị trường có lợi nhất.
Công ty có thể quyết định lựa chọn theo các phương án sau:
+ Tập trung vào một đoạn thị trường.
+ Chuyên môn hoá tuyển chọn.
+ Chuyên môn hoá theo thị trường.
+ Bao phủ toàn bộ thị trường.
Nhưng xét theo đặc điểm kinh doanh của công ty, chúng ta chỉ nghiên cứu phân đoạn
theo chuyên môn hoá tuyển chọn. Có nghĩa công ty có thể chọn một số đoạn thị trường,
mỗi đoạn thị trường đều có sự hấp dẫn khách quan và phù hợp với tài nguyên và mục
tiêu của công ty. Có thể có ít hay không có tác dụng cộng đồng giữa các đoạn thị trường
đó, nhưng mỗi đoạn đều hứa hẹn khả năng sinh lời. Chiến lược phục vụ nhiều đoạn thị
trường này cóq ưu điểm là đa dạng hoá rủi ro của công ty.
Quyết định sản phẩm hàng hoá.
Quyết định chủng loại hàng hoá.
Thông thường, các doanh nghiệp sản xuất chỉ sản xuất một chủng loại hàng hoá nhưng
các công ty kinh doanh rất nhiều mặt hàng thuộc các chủng loại sản phẩm khác nhau.
Ví dụ: Công ty Tạp phẩm và Bảo hộ lao động kinh doanh các chủng loại hàng hoá như:
Xà phòng giặt, phích, sứ Hải Dương, giấy viết, bóng đèn, rượu chai, ..., và đồ bảo hộ lao
động.
Do vậy việc quyết định về bề rộng hàng hoá, phát triển hàng hoá, quyết định bổ sung
chủng loại hàng hoá ở công ty là dễ dàng hơn so với công ty sản xuất. Về danh mục
hàng hoá công ty cũng có thể dễ dàng thêm bớt chủng loại hàng hoá công ty trong danh
mục này.

Ngoài những quyết định về chủng loại hàng hoá và danh mục sản phẩm, công ty còn
quyết định nhóm sản phẩm và chủng loại thuộc nhóm.

6/9


Đặc điểm sự hình thành và các nhân tố ảnh hưởng đến thị trường

Cùng việc quyết định chủng loại và danh mục hàng hoá là sự quyết định về bao bì và
nhãn hiệu cho mỗi loại hàng hoá. Nhãn hiệu sẽ được lấyq theo nhà cung cấp hay ten của
công ty và bao bì hàng hoá phải phù hợp với mỗi loại hàng hoá. Thường bao bì hàng
hoá có 3 cấp: Lớp chứa đựng hàng hoá, lớp bro vệ lớp trong và lớp bao bì vận chuyển
và các nhãn hiệu được gắn.
Những quyết định dịch vụ tới khách hàng.
Như chúng ta đã biết, hàng hoá cần phải cí những dịch vụ nhất định. Dịch vụ có thể
không lớn nhưng cũng có thể giữ vai trò quyết định đối với hàng hoá. Khi quyết định
dịch vụ thường các công ty thông qua 3 quyết định: nội dung, hình thức dịch vụ, mức
độ dịch vụ. Tuy nhiên, đối với công ty kinh doanh hệ thống dịch vụ, mức độ dịch vụ có
khác so với công ty sản xuất. Các dịch vụ chủ yếu là sự linh hoạt về giá cả, dịch vụ vận
chuyển, quy mô mạng lướiq thương mại. Để có được hệ thống dịch vụ hoàn chỉnh công
ty kinh doanh cần có sự kết hợp chặt chẽ với các cơ sở sản xuất để thực hiện dịch vụ đối
với khách hàng.

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN THỊ TRƯỜNG SẢN PHẨM CÔNG
TY TẠP PHẨM VÀ BẢO HỘ LAO ĐỘNG.
Môi trường nhân khẩu.
Lực lượng quan tâm đầu tiên của môi trường là dân số. Chính con người tạo nên thị
trường. Người làm Marketing quan tâm sâu sắc đến quy mô và tỷ lệ dân số ở các thành
phố, khu vực khác nhau của sự phân bổ, tuổi tác, cơ cấu dân tộc, trình độ học vấn, hình
mẫu gia định... Chúng ta xem xét những đặc điểm và xu hướng chủ yếu về nhân khẩu:

+ Dân số: Đây là thị trường đầy tiềm năng với số dân cư lớn. Cùng với số lượng dân
cư lớn là mức độ phát triển nhanh. Do vậy đây là thị trường lớn đối với hàng trong sinh
hoạt và sản xuất. Cơ cấu tuổi của thị trường Việt Nam được xem là thị trường có cấu trẻ,
40% dân số từ 15 - 40 chiếm tỷ lệ cao. Điều đó nói lên mức độ tăng trưởng và tiêu thụ
hàng hoá rất cao.
+ Trình độ học vấn: Là thị trường có tỷ lệ mù chữ thấp. Đây là sự thuận lợi cho quá trình
phát triển thị trường. Rất dễ dàng giới thiệu sản phẩm và tính năng của nó. Thông tin
được gửi đi bằng nhiều đường khác nhau: tivi, đài phát thanh,...
Môi trường kinh tế:
Thị trường cần có sức mua và công chúng. Sức mua hiện có trong một nền kinh tế phụ
thuộc vào thu nhập hiện có, giá cả, lượng tiền. Các nước khác nhau có nhiều mức và
cách phân phối thu nhập khác nhau. Yếu tố quyết định là cơ cấu công nghiệp: Việt Nam
có thể được xếp vào những nước có nền công nghiệp hoá. Mặc dù nền kinh tế mới

7/9


Đặc điểm sự hình thành và các nhân tố ảnh hưởng đến thị trường

chuyển đổi và rất là sơ khai nhưng định hàng hướng và bước đi của nó theo kiểu công
nghiệp hoá. Quá trình công nghiệp hoá bắt đầu tăng nhanh taoj điều kiện cho ngành
công nghiệp phát triển, tạo điều kiện cho tư liệu sản xuất cũng phát triển theo một nền
kinh tế phát triển ở tốc độ cao. Con người cũng có nhiều khả năng thưởng thức cái đẹp.
Điều này càng tạo thuận lợi cho người làm Marketing về hàng tiêu dùng. Tuy nhiên còn
phụ thuộc vào thu nhập đã thoả mãn nhu cầu cơ bản hay chưa. Từ đó mới tạo cơ sở cho
sự phát triển tiếp theo của mức độ nhu cầu tăng lên. Tạo điều kiện huy động vốn cho
các doanh nghiệp. Sự ổn định trpng phát triển của nền kinh tế và mức độ tăng trưởng ở
tốc độ tương đối cao và kéo dài. Điều này tạo điều kiện cho nhà đầu tư vì mức rủi ro rất
thấp, với một nền kinh tế tăng trưởng ổn định thì sức mua rất lớn. Đó là điều kiện đặc
biệt cho những nhà làm thị trường ở Việt Nam.

Môi trường tự nhiên.
Trong những năm qua điều kiện môi trường ngày càng xấu đi và trở thành vấn đề quan
trọng đặt ra trước các doanh nghiệp. ậ một góc độ nào đó, yêu cầu bảo vệ môi trường
có ảnh hưởng lớn tới hoạt động của doanh nghiệp. Đó là sự thiếu hụt nguyên liệu, ảnh
hưởng phong trào bảo vệ môi trường tới quyết định Marketing, chi phí năng lượng, mức
độ ô nhiễm, sự thay đổi của chính phủ trong bảo vệ môi trường.
Môi trường văn hoá.
Xã hội mà con người lớn lên trong đó đã định hình niềm tin cơ bản, giá trị và chuẩn mực
của họ... Con người hấp thụ hầu như không có ý thức, một thế giới quan xác định mối
quan hệ của họ với chính bản thân minhg, với người khác, với tự nhiên.
Có 3 xu hướng chủ yếu ta cần quan tâm.
+ Những giá trị văn hoá cối lõi rất bề vững.
+ Những giá trị văn hoá thứ yếu biến đổi theo thời gian.
+ Một nhất thời.
Trong thập kỉ 60 - 70 ở Việt Nam phong trào thanh niên cứu nước, phong trào sản xuất
nâng cao và người ta tập trung vào văn hoá có giá trị tinh thần cao, đối vật chất sinh hoạt
không được quan tâm cao, người ta chỉ tập trung vào những hàng hoá có tính chất phục
vụ đời sống một cách thực tế hơn. Những hoạt động sản xuất và tiêu dùng mang tính
tiét kiệm và giản dị. Ngày nay với sự mở cửu của nền kinh tế thị trường tầng lớp giầu
có và trung lưu xuất hiện theo đó là xu hướng tiêu dùng hiện đại hơn. Những người làm
Marketing cần quan tâm sự biến đổi của văn hoá để có cơ hội mới. Trong lĩnh vực tiêu
dùng hàng hoá sinh hoạt cũng biến đổi theo tạo điều kiện cho việc kinh doanh những
mặt hàng này cũng phát triển.

8/9


Đặc điểm sự hình thành và các nhân tố ảnh hưởng đến thị trường

Môi trường chính trị.

Sự ổn định của một chế độ chính trị tạo điều kiện rất nhiều cho sự phát triển kinh tế.
Việc ổn định chính trị tạo điều kiện rất nhiều cho các nhà đầu tư trong việc đầu tư vốn
vào thị trường Việt Nam. Với môi trường chính trị ổn định tạo điều kiện cho ổn định và
phát triển kinh tế. Cơ hội đầu tư ít rủi ro hơn. Sự hình thành những bộ luật mới nhằm
đảm bảo chắc chắn hơn quyền và nghĩa vụ của mỗi công dân trong xã hội, một hành
lang pháp luật đủ mạnh và ổn định cho việc thực thi nó tạo điều kiện cho các nhà làm
kinh doanh yên tâm hơn vơí những chiến lược kinh doanh đề ra mà không sợ sự thay
đổi pháp luật. Hệ thống thực thi pháp luật làm viẹc có hiệu quả, xử lý tạo phạm kinh tế
góp phần tạo môi trường lành mạnh trong kinh doanh.

9/9