Tương kỵ thuốc

T­¬ng­kþ­thuèc


I.ưBảnưchấtưcủaưTươngưkỵư
Tơng kỵ là một tơng tác thuốc ngoài cơ
thể (in vitro) khi pha chế, trộn lẫn hoặc
pha thuốc vào dịch tuyền tĩnh mạch, hoặc
thuốc tiếp xúc với vật đựng.


I.ưứngưdụngưtrongưthựcưhành
1. Chỉ pha các thuốc tơng hợp với nhau trong cùng bơm
tiêm, trong dịch truyền
2. Tránh:
Pha các thuốc không tơng hợp trong một bơm tiêm.
Pha lẫn thuốc tơng kỵ với dịch truyền
(tra Dợc th quốc gia Việt Nam, bảng hớng dẫn phần tài
liệu để biết cụ thể với từng thuốc)


II.ưPhânưloạiưtươngưkỵ
1. Tươngưkỵưhoáưhọc:
Ví dụ:
Cefotaxim
pH = 4,5 - 7
Gentamicin pH = 3 - 5,5
Chú ý :
Đây là hai thuốc tơng kỵ nhau về hoá học
=> Không pha lẫn hai thuốc này trong cùng một bơm tiêm.
Cần tiêm hai thuốc này tại hai chỗ khác nhau.

Ph©n­lo¹i­t­¬ng­kþ
2.­T­¬ng­kþ­vËt­lý:­
VÝ dô:
Dopamine
vµ
Furosemide
Heparin
vµ
Aminoglycoside
vµ lidocaine
Canci
vµ
NaHC03
Lidocaine
vµ
NaHC03


III.­T­¬ng­kþ­
trong
­dung­dÞch­tiªm­truyÒn


Cảnhưbáo
A.ưTruyềnưliênưtục
Thời gian dùng một chai là 8-24 h.
Nếu dịch truyền do kết hợp nhiều thuốc:
1. Mỗi giờ phải xoay lại chai dịch
2. Dán nhãn lên chai nêu rõ thêm thuốc và tốc

độ truyền.
3. Những thuốc nhạy cảm với ánh sáng:
Đề phòng tiếp xúc với ánh nắng và đèn tử ngoại
4. Đảm bảo vô trùng


B.­T­¬ng­kþ­IN­VITRO­
dÉn ®Õn bÊt ho¹t
thuèc thªm vµo ­
dÞch­truyÒn


Dungưdịch

Amino acid

Thuốc

Không thêm bất kỳ thuốc nào. Những dung
dịch amino acid làm phân huỷ các thuốc
acid không bền, tạo thành các chất kết hợp
; Liên kết các thuốc tạo thành một phức
hợp các thuốc.

Máu

Không thêm thuốc vào máu vì sẽ ngăn cản
sự nhận dạng tơng kỵ của thuốc

Dung­dÞch

Dextran

Thuèc

Kh«ng thªm:
Aminocaproic acid, ampicillin, vitamin C ,
barbiturate (Phenobacbital) ,
phytomenadione, promethazine,
streptokinase.
Dung dÞch cã thÓ ph©n huû c¸c thuèc acid
kh«ng bÒn , liªn kÕt c¸c thuèc t¹o nªn mét
phøc hîp


Dungưdịch

Thuốc

Dextrose

Không thêm: Aminophylline, dung dịch

(pH Từ 3,5

barbiturate, cyanocobalamine (B12),

đến 5,5
erythromycin, hydrocortisone,

kanamycin, novobiocin,
dung dịch sulfonamide, warfarin.
Kali cloride Dung dịch thờng có tính acid hoặc trung
(Potassium tính tơng hợp với nhiều thuốc đã đợc
chloride)
thiết lập, nhng cần thậnưtrọng
khẳng định bằng chứng về độ ổn
định. Không dùng với manitol.


Dung­dÞch
Ringer

Thuèc
Kh«ng thªm: Amphotericin B,

tiªm
corticotrophin, metaraminol,
Noradrenaline
NaCl 0,9%
víi/ hoÆc
dextran 5%
( D5W)

Kh«ng thªm: Amphotericin

Natri

Kh«ng thªm: Amphotericin,

(Sodium,

methohexitone, novobiocin,

lactate)

nitrofurantoin, suxamethonium, ringer,
thiopentane.


Dung­dÞch
Nhò dÞch bÐo

Thuèc
Kh«ng thªm thuèc hay chÊt ®iÖn ph©n

(Fat Emulsions)
“Intalipid“
Mannitol
suxamethonium.

Kh«ng thªm KCl(Potassium chloride)
hay chÊt ®iÖn ph©n; Corticotrophin, dung dÞch
barbiturat, noradrenaline, metaraminol,

NAHCO3
Kh«ng thªm: dung dÞch canci , corticotrophin,
dobutamine,
hydrocortison, hydromorphon, insulin,
methicilin, narcotics, noradrenaline,

pentobarbitone,
procaine streptomycin,
tetracycline, thiopenthone,
vancomycin.
NÕu thªm ampicillin - truyÒn trong thêi
gian < 6 h, nÕu thªm cloxacillin- truyÒn trong
thêi gian < 8 h


C.­Nh÷ng­thuèc­dïng­1­m×nh­lµ­tèt­nhÊt

Aminophyline

Digoxin

Ampicilin

Furosemide

Amphotericin B

Manitol

Cefamandole

Phenobarbital

Corticoid

Phenothiazine

Dextran

Phenytoin

Diazepam

Propranolol

Diazoxide

Verapamil


D.­Nh÷ng­thuèc­nh¹y­c¶m­¸nh­s¸ng­
nÕu­tiªm­truyÒn­tÜnh­m¹ch
1. Diazepam
2. Epinephrin
3. Furozenamid
4. Hydralazin
5. Metronidazol
6. Multivitamin
7. Nitroprusid
8. Terbutalin vµ beta-2 adrenergic kh¸c
9. Levarterenol (Levophed)


­E.­Nh÷ng­thuèc­khuyÕn­c¸o­
kh«ng­dïng­­truyÒn­tÜnh­m¹ch­liªn­tôc

1. Amikacin & aminoglycosid kh¸c
2. Cimetidin & ranitidin
3. Diazepam
4. Diazoxide
5. Furosemid
6. Meperidin

9. Phenytoin

7. Metronidazol

10. Phytonadion

8. Naloxone

11. Propranolol


G.­T­¬ng­kþ­cña­HEPARIN­
trong­tiªm­truyÒn­tÜnh­m¹ch
Aminoglycosid

Ampicilin

Barbiturat

Cephalothin,

Diphendydramin

Erythromycin,

Hydrocortison

Insulin

Levarterenol

Morphin

Narcotic, Penicilin,

Procainamid

Promethazin

Vancomycin


IV.ưHướngưdẫnư
dùngưthuốcưtruyềnưtĩnhưmạchư(IV)
1. Chọnưmộtưdịchưphaưtươngưhợp.ư
( Sử dụng phụ lục trong tài liệu để tra cứu )
Glucose ( DW) với epinephrin, dopamin, levophed,
meta-raminol, ephedrine.
Không pha ringer lactat với : Penicilin G, ampicilin,
cephalosporin, NaHCO3


2.ưChọnưnồngưđộưđúng

Heparin nồng độ 20 u/ml
Epinephrin nồng độ 1:10.000
KCl nồng độ < 80 mEq/L
3.ưCHọnưbaoưbìưđúng
Hydralazine chứa trong túi tráng siliconize/bộ chứa
dịch chuẩn
KCl đựng trong chai thủy tinh, không đợc dùng túi
plastic


4.ưưCHọnưmôiưtrườngưvậtưlýưđúng
Thuốc nhạy cảm với lạnh cần tránh lạnh, ví dụ natri,
phenobarbital, metoclopramid
Thuốc nhạy cảm với ánh sáng, đậy bằng giấy carbon
hoặc vỉ nhôm, ví dụ Adrenalin
5.ưChọnưđúngưđườngưdùng
Không tiêm đẩy(push) các thuốc sau:
Clindamycin, KCl, penicilin G, natri, dung dịch đệm
hoặc hỗn hợp với máu trong bơm tiêm diazepam


Không tiêm bắp: Chloramphenicol



Không tiêm tĩnh mạch: Procaine, penicilin,
Benzathine penicilin


6. Cácưthuốcưchỉưdùngưmộtưmìnhư

ưưưưưư(Khôngưkếtưhợpưvớiưcácưthuốcưkhác)

Amino acid, máu, dung dịch lipid
7.ư Quanưsátưđộưvôưtrùng
Khi: Lọ đã bẻ > 15 h
Chai đã mở > 8 h
8. Tránhưtrộnưlẫnưvớiưchấtưtươngưkỵ(hoáưhọc)

Penicilin/cephalosporin với aminoglycosid
Epinephrin (các thuốc giao cảm khác), dopamin
với NaHC03
Lidocain với magnesi sulfat


9.ưTránhưphaưlẫnưvớiưchấtưtươngưkỵư(vậtưlý)

Không pha lẫn các cặp thuốc sau:
Dopamin
và
furosemid
Heparin
và
aminoglycosid và lidocain
Calcium
và
NaHC03
Lidocain
và
NaHC03
10.ưkhôngưkếtưhợpưcặpưcặpưthuốcưgâyưtươngưtácư

ưưưưưưư(theoưcơưchếưdượcưđộngưhọc)

Aminophylin + vitamin C giảm tác dụng do bị tăng
bài tiết qua nớc tiểu.
NaHCO3 tăng bài tiết các thuốc có tính acid yếu
(INH, phenobarbital, thuốc chống viêm không
corticoid-NSAID)


11.ưđộcưtínhưcủaưthuốcưtăngư:
Cặp kết hợp
Aminoglycosid và
furosemide

Hậu quả
Độc thính giác

Verapamil và digitali

Rối loạn nhịp tim

Magnesi sulfat và
aminoglycosid

Tắc nghẽn thần kinh cơ
(Neuromuscular Block)

Cimetidine và thuốc
chuyển hoá (Warfarin,
diazepam, betablocke,

lidocain)

kìm hãm chuyển hoá của
thuốc