skkn sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường thcs

SỬ DỤNG HỆ THỐNG CÂU HỎI ĐỂ PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC
SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THCS.
1. lý do chọn đề tài:
Đổi mới dạy học nói chung và đổi mới dạy học lịch sử nói riêng là một quá
trình được thực hiện thường xuyên và kiên trì, trong đó có nhiều yếu tố quan hệ
chặt chẽ với nhau. Dạy như thế nào, học như thế nào để đạt được hiệu quả học tập
tốt nhất là điều mong muốn của tất cả thầy cô giáo chúng ta. Muốn thế phải đổi mới
phương pháp, biện pháp dạy và học. Người giáo viên phải tổ chức một cách linh
hoạt các hoạt động của học sinh từ khâu đầu tiên đến khâu kết thúc giờ học, từ cách
ổn định lớp, kiểm tra bài cũ đến cách học bài mới, củng cố, dặn dò. Những hoạt
động đó giúp học sinh lĩnh hội kiến thức một cách tự giác, chủ động, tích cực, sáng
tạo và ngày càng yêu thích, say mê môn học.
Vậy làm thế nào để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch
sử? Có rất nhiều biện pháp, ví như: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan,
phương pháp hướng dẫn học sinh ghi nhớ sự kiện lịch sử, nắm vững và sử dụng
sách giáo khoa, vở bài tập, tiến hành công tác ngoại khoá... Nhưng việc sử dụng hệ
thống câu hỏi trong dạy học nói chung, dạy học lịch sử nói riêng là một trong
những biện pháp rất quan trọng, rất có ưu thế để phát triển tư duy của học sinh. Quá
trình hoạt động chung, thống nhất giữa thầy và trò sẽ làm cho học sinh nắm vững
hơn những tri thức, hình thành kĩ năng, kĩ xảo và bồi dưỡng phẩm chất đạo đức,
hình thành nhân cách cho các em. Mặt khác nhằm giảm bớt số lượng học sinh học
yếu kém môn Lịch sử trong nhà trường và phát huy hết năng lực của học sinh khá
giỏi; giúp các em nắm chắc được kiến thức bài học và hiểu sâu hơn các sự kiện,
hiện tượng, nhân vật lịch sử.
2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu.

Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường1
THCS số 1 Gia Phú .

Giáo viên thực hiện: Đào mạnh Thắng

Đây là một vấn đề tương đối mới và còn đang gây ra rất nhiều tranh cãi. Trước đó
có một số tài liệu hướng dẫn tuy nhiên để phù hợp với đối tượng học sinh vùng
miền còn là vấn đề chưa thống nhất mặc dù có buổi hội thảo, tham luận đề cập tới
vấn đề này mong muốn giáo viên có phương pháp nhằm nâng cao hiệu quả học tập
bộ môn lịch sử, tạo sự hứng thú, tích cực giảm số học sinh yếu kém các em nắm bắt
bài một cách tốt nhất, có hiểu biết sâu rộng về các sự kiện nhân vật lịch sử bồi
dưỡng kĩ năng, hình thành nhân cách cho các em và môn lịch sử trở thành môn học
yêu thích của các em học sinh nên vấn đề làm thế nào để các em có hiểu biết sâu và
rộng, kĩ bài học là vấn đề đang đặt ra với bậc học hiện nay.
3. mục đích và Nội dung nghiên cứu:

Nhằm góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung, dạy học
lịch sử nói riêng, tôi chọn đề tài:“Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích
cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường THCS số 1 Gia Phú” .
Với việc nghiên cứu đề tài, tôi mong muốn có được những giờ dạy học hiệu
quả tốt hơn, học sinh tích cực chủ động hơn trong việc tiếp thu, lĩnh hội kiến thức
của bài học.
4. ĐốI tượng nghiên cứu.

Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực cho học sinh trong dạy
học lịch sử ở trường THCS số 1 Gia Phú
5. Phạm vi nghiên cứu.

Giáo viên và học sinh khối 8- khối 9Trường THCS số 1 Gia Phú huyện Bảo
Thắng tỉnh Lao Cai. Năm học 2009-2011.
6. phương pháp nghiên cứu.

Phương pháp điều tra, phương pháp nghiên cứu tài liệu, phương pháp phân
tích và tổng hợp, phương pháp trò chuyện, đàm thoại, phương pháp thống kê,

phương pháp khảo sát thực tiễn.
Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường2
THCS số 1 Gia Phú .

Giáo viên thực hiện: Đào mạnh Thắng


b. nội dung.
Chương i.
Cơ sở lí luận vấn đề nghiên cứu.
1.Cơ sở khoa học.
Quán triệt mục tiêu giáo dục của nước ta , luật giáo dục năm 2005 đã xác định
mục tiêu giáo dục phổ thông là : ô Đào tạo con người Việt nam phát triển toàn
diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mĩ về nghề nghiệp, trung thành với lí
tưởng độc lập dân tộc và CNXH. Hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất
năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ
quốcằ
Căn cứ vào NQ số 40/2000/QH10 về đổi mới chương trình giáo dục phổ
thông đã khẳng định mục tiêu của đổi mới phương pháp là : Xây dựng nội dung
nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ, đáp ứng yêu cầu phát triển
nguồn nhân lực phục vụ cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, phù hợp với
thực tiễn và truyền thống Việt nam...
Căn cứ vào dặc trưng cơ bản của môn học ở trường phổ thông : Học lịch sử
là quá trình nhận thức những điều đã diễn ra trong quá khứ của xã hội, để hiểu về
hiện tại và chuẩn bị cho tương lai nó khác với môn học khác vì lịch sử không thể
trực tiếp quan sát và không thể khôi phục lại trong phòng thí nghiệm, mặt khác lịch
sử nó tồn tại một cách khách quan không thể thông qua bằng phấn đoán hay suy
luận để biết lịch sử.
Đai-ri nhà giáo dục Liên Xô cũ đã từng nói: ô Dạy lịch sử cũng như bất cứ
dạy cái gì đòi hỏi người thầy phải khêu gợi cái thông minh chứ không phải là bắt

buộc các trí nhớ làm việc, bắt nó ghi chép rồi trả lại ằ. Như vậy mục đích của việc
Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường3
THCS số 1 Gia Phú .

Giáo viên thực hiện: Đào mạnh Thắng


dạy học Lịch sử ở trường là không chỉ giúp cho học sinh hình dung được quá khứ
biết và ghi nhớ các sự kiện, hiện tượng của Lịch sử mà quan trọng hơn là hiểu được
lịch sử tức là phải nắm được bản chất của sự kiện.
Trong phát triển tư duy của học sinh, việc sử dụng các thao tác lôgic có ý
nghĩa rất quan trọng. Thông thường giáo viên sử dụng các thao tác chủ yếu như so
sánh để tìm ra sự giống nhau và khác nhau về bản chất các sự kiện ), Phân tích và
tổng hợp ( giúp học sinh khái quát các sự kiện ), quy nạp, diễn dịch... Để thực hiện
những thao thao tác như vậy có thể dùng nhiều cách, nhiều phương tiện khác nhau(
đồ dùng trực quan, tài liệu giải thích ....) song việc hỏi và trả lời phù hợp với trình
độ yêu cầu của học sinh, đưa lại kết quả tốt. Hỏi và trả lời chính là đặt tình huống
có vấn đề rồi tìm cách giải quyết vấn đề. Hỏi và trả lời không phải là sự đánh đố
mà là giúp các em hiểu sâu sắc lịch sử hơn, phát huy được tính tích cực của học
sinh trong học tập.
2. Cơ sở thực tiễn :
Những kết quả nghiên cứu tâm sinh lí của HS và điều tra xã hội học gần đây
trên thế giới cho thấy thanh thiếu niên có những thay đổi trong sự phát triển tâm
sinh lí, đó là sự thay đổi gia tốc. Trong điều kiện phát triển của các phương tiện
truyền thông, trong bối cảnh hội nhập, mở rộng giao lưu. Nhìn chung hiện nay các
chương trình môn học đặc biệt môn lịch sử có sự tinh giản, tập trung vào kiến thức,
kĩ năng cơ bản và thiết thực, tích hợp với nhiều mặt giáo dục. Hình thức tổ chức
dạy học rất đa dạng nhưng ở một bộ phận HS có tâm lí ngại học và thực tế mấy
năm gần đây các kì thi chuyên nghiệp cho thấy tỉ lệ HS đạt điểm đối môn lịch sử là
thấp vì việc ghi nhớ các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử ở các em hạn chế.

Học sinh chưa độc lập suy nghĩ để trả lời một câu hỏi mà phải đọc trong sách giáo
khoa hay chỉ nêu được mốc thời gian mà không diễn tả được thời gian đó nói lên sự
kiện gì ... Việc học sinh tìm được phương pháp học phù hợp để chiếm lĩnh kiến
Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường4
THCS số 1 Gia Phú .

Giáo viên thực hiện: Đào mạnh Thắng


thức từ bài giảng và giáo viên giảng dạy bộ môn lịch sử đưa ra được hệ thống câu
hỏi và sử dụng câu hỏi đó như thế nào cho phù hợp là vấn đề cần phải quan tâm.
Nhằm giảm bớt số lượng học sinh yếu kém và nâng cao chất lượng dạy và học của
nhà trường, bản thân tôi nhận thức được điều đó và cố gắng đưa ra các phương
pháp học tập phù hợp trong việc sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích
cực của học sinh trong tiết dạy học lịch sử’’.
Chương ii:
Thực trạng dạy và học môn lịch sử ở trường THcs
số 1 gia phú
1.ưu điểm :
*. Về phía giáo viên :
Đại đa số giáo viên đều cố gắng thay đổi phương pháp giảng dạy của mình
theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh thông qua các phương pháp dạy học
như phương pháp trực quan, phương pháp nêu và giải quyết vấn đề, phương pháp
tường thuật, miêu tả, kể chuyện, phương pháp đàm th .
Giáo viên đã tích cực hướng dẫn học sinh thảo luận nhóm, hỗ trợ kiến thức
cho nhau và thông qua hoạt động này những học sinh yếu kém được hoạt động một
cách tích cực dưới sự hướng dẫn của giáo viên và các bạn khá giỏi. Từ đó, học
sinh nắm chắc kiến thức và hiểu sâu hơn về bản chất của sự kiện, hiện tượng lịch
sử.
Trong quá trình giảng dạy, khai thác một cách triệt để các đồ dùng và

phương tiên dạy học như tranh ảnh, bản đồ, sa bàn, mô hình và từng bước ứng
dụng công nghệ thông tin trong dạy học lịch sử.
*. Về phía học sinh :

Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường5
THCS số 1 Gia Phú .

Giáo viên thực hiện: Đào mạnh Thắng


Đa số học sinh chú ý nghe giảng, tập trung suy nghĩ trả lời các câu hỏi mà
giáo viên đặt ra
Đa số học sinh đều tích cực thảo luận nhóm và đã đưa lại hiêụ quả cao trong
quá trình lĩnh hội kiến thức .
Học sinh yếu kém đã và đang cố gắng nắm bắt các kiến thức trọng tâm cơ
bản thông qua các hoạt động học như thảo luận nhóm, đọc sách giáo khoa, đã mạnh
dạn khi trả lời các câu.
2. Hạn chế :
* Về phía giáo viên :
Vẫn còn một số ít giáo viên chưa thực sự thay đổi hoàn toàn phương pháp dạy
học cho phù hợp với từng tiết dạy, chưa phát huy được tính tích cực trong hoạt
động của học sinh tạo điều kiện cho các em suy nghĩ , chiếm lĩnh và nắm vững kiến
thức. Do đó nhiều học sinh chưa nắm vững được kiến thức mà chỉ học thuộc một
cách máy móc, trả lời câu hỏi thì nhìn vào sách giáo khoa và phát âm lại kiến thức.
Một số giáo viên chưa nêu câu hỏi nhận thức đầu giờ học tức là sau khi kiểm
tra bài cũ giáo viên vào bài luôn mà không giới thiệu bài qua việc nêu câu hỏi nhận
thức, điều này làm giảm bớt sự tập trung, chú ý bài học của học sinh ngay từ hoạt
động đầu tiên.
Một số câu hỏi giáo viên đặt ra hơi khó, học sinh không trả lời được nhưng lại
không có hệ thống câu hỏi gợi mở nên nhiều khi phải trả lời thay cho học sinh .Vấn

đề này được thể hiện rất rõ trong hoạt động thảo luận nhóm, giáo viên chỉ biết nêu
ra câu hỏi nhưng lại không hướng dẫn học sinh trả lời câu hỏi đó như thế nào vì
không có hệ thống câu hỏi gợi mở vấn đề .
Một số tiết học giáo viên chỉ nêu vài ba câu hỏi và huy động một số học sinh
khá, giỏi trả lời, chưa có câu hỏi giành cho đối tượng học sinh yếu kém .Cho nên
đối tượng học sinh yếu kém ít được chú ý và không được tham gia hoạt động, điều
Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường6
THCS số 1 Gia Phú .

Giáo viên thực hiện: Đào mạnh Thắng


này làm cho các em thêm tự ti về năng lực của mình và các em cảm thấy chán nản
môn học.
* Về phía học sinh :
Học sinh thường trả lời câu hỏi giáo viên đặt ra thông qua việc nhìn sách
giáo khoa và nhắc lại, chưa có sự độc lập tư duy.
Học sinh còn lười học và chưa có sự say mê môn học, một số bộ phận học
sinh không chuẩn bị bài mới ở nhà, không làm bài tập đầy đủ, trên lớp các em thiếu
tập trung suy nghĩ. Cho nên việc ghi nhớ các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử
còn hạn chế.
Học sinh chỉ trả lời được những câu hỏi dễ, đơn giản (như trình bày), còn
một số câu hỏi tổng hợp, phân tích, giải thích, so sánh thì còn rất lúng túng khi trả
lời hoặc trả lời chỉ mang tính chất chung chung.
* Điều tra cụ thể :
Bản thân tôi được phân công giảng dạy môn lịch sử trong nhà trường .Trong
quá trình giảng dạy với ý thức vừa nghiên cứu đặc điểm tình hình học tập bộ môn
của học sinh vừa tiến hành rút kinh nghiệm qua mỗi tiết dạy.Việc điều tra được
thực hiện thông qua hỏi đáp với những câu hỏi phát triển tư duy học sinh ở trên lớp,
kiểm tra 15 phút, kiểm tra 45 phút.

Kết quả điều tra tôi nhận thấy đa số học sinh chỉ trả lời được những câu hỏi
mang tính chất trình bày, còn những câu hỏi giải thích tại sao, so sánh, đánh giá
nhận thức thì các em còn rất lúng túng khi trả lời. Do vậy kết quả điều tra cũng
không cao . Cụ thể :
Lớp SLHS Giỏi
SL %
8a2 45
0
0
9a1 32
2
6

Khá
SL %
12
26,7
10
31

Tb
SL
22
16

Yếu
%
SL %
48,9 9
20

50
4
13

Kém
SL
%
2
4,4

Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường7
THCS số 1 Gia Phú .

Giáo viên thực hiện: Đào mạnh Thắng


Chương iii
Một số giải pháp thực tế trong việc sử dụng hệ thống câu hỏi để phát
huy tính tích cực cho học sinh trong dạy học lịch sử .
1. Nêu câu hỏi
* Đối với giáo viên :
Trước khi bước vào bài mới, giáo viên nên nêu ngay câu hỏi định hướng nhận
thức cho học sinh. Các câu hỏi nêu vấn đề đưa ra vào đầu giờ nhằm động viên sự
chú ý, huy động các năng lực nhận thức của học sinh vào việc theo dõi bài giảng để
tìm câu trả lời . Những câu hỏi này là những vấn đề cơ bản của bài học mà học sinh
phải nắm. Đương nhiên, khi đặt câu hỏi không yêu cầu học sinh trả lời ngay mà chỉ
sau khi giáo viên đã cung cấp đầy đủ sự kiện thì học sinh mới trả lời được.
Ví dụ :
• Khi dạy bài 5.“Công xã Pa ri 1871”( sách giáo khoa lịch sử 8 trang 35).
Giáo viên nêu câu hỏi đầu giờ : Vì sao nói “Công xã Pa ri là một hình ảnh

thu nhỏ của nhà nước kiểu mới – nhà nước của dân, do dân ,vì dân” để hiểu
rõ vấn đề đó các em cần phải tự mình tìm hiểu kĩ vấn đề này, cách tốt nhất
là tìm hiểu nguyên nhân,diễn biến từ đó rút ra ý nghĩa của Công xã Pa ri
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung
Gv: Gọi hs đọc sgk và hỏi: Nguyên 2/ Cuộc khởi nghĩa ngày 18- 3-1871.
nhân nào đưa đến cuộc khởi nghĩa ngày Sự thành lập công xã:
18-3 ?

a.Cuộc khởi nghĩa ngày 18-3:

Mâu thuẫn không thể hòa giữa quần

- Ngày 18 -3-1871 quần chúng Pa Ri

chúng với chính phủ tư sản, nhân dân

tiến hành khởi nghĩa.

chống lại sự đầu hàng, sự phản bội lợi
ích đấu tranh của tư sản Pháp để bảo vệ
tổ quốc, Chi e cho quân đánh úp đồi
Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường8
THCS số 1 Gia Phú .

Giáo viên thực hiện: Đào mạnh Thắng


Mông Mác nơi tập trung đại bác Quốc
dân.

H: Tính chất và ý nghĩa của cuộc khởi

- Tính chất: Khởi nghĩa ngày 18-3 là

nghĩa?

cuộc cách mạng vô sản đầu tiên trên thế

HSTL- ghi.

giới.
ý nghĩa: lật đổ chính quyền của giai cấp

H: Vì sao cuộc khởi nghĩa được xem là

tư sản, đưa giai cấp vô sản lên nắm

một cuộc cách mạng vô sản?

chính quyền.

(lực lượng quần chúng nhân dân lao
động, lật đổ chính quyền của giai cấp tư
sản, giai cấp vô sản lãnh đạo)

b.Công xã thành lập:

Gv: Vì sao Hội đồng công xã được nhân - Ngày 26-3-1871 tiến hành bầu cử hội
dân đón mừng?

đồng công xã

- Hs: HĐCX do nhân dân bầu ra, đại
diện cho nhân dân.
GV: Sử dụng sơ đồ bộ máy Nhà nước,
hướng dẫn HS tìm hiểu tổ chức Nhà
nước công xã.

II/ Tổ chức bộ máy & chính sách của

Gv: Em có nhận xét gì về tổ chức bộ Công xã Pa Ri.
máy công xã?Tổ chức cơ quan công xã
có gì khác so với tổ chức bộ máy cơ - Tổ chức bộ máy;
quan tư sản?

+ Cơ quan cao nhất Nhà nước là HĐCX.

- Hs: Đầy đủ chặt chẽ, đảm bảo quyền + HĐCX có nhiệm vụ ban bố pháp luật
làm chủ của nhân dân, vì dân, phục vụ và lập ra 10 ủy ban để thi hành pháp
quyền lợi của nhân dân. Còn chính luật.
quyền tư sản chỉ phục vụ quyền lợi của
Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường9
THCS số 1 Gia Phú .

Giáo viên thực hiện: Đào mạnh Thắng


tư sản.
- Hs: Dựa vào đoạn chữ in nhỏ SGK trả
lời.

- Chính sách của Công xã:

H:Căn cứ vào đâu khẳng định Công xã + Chính trị: Tách nhà thờ ra khỏi nhà
Pa- ri là Nhà nước kiểu mới?

nước, giải tán quân đội và bộ máy cảnh
sát cũ thành lập lực lượng v ũ trang và
an ninh nhân dân.
+ Kinh tế: Giao quyền

làm chủ xí

nghiệp cho công nhân, quy định lương
tối thiểu , chế độ lao động, xoá nợ hoặc
hoãn nợ cho nhân dân.
+ Giáo dục: Thi hành chính sách giáo
dục bắt buộc.
=>Chứng tỏ Công xã Pa- ri là Nhà nước
kiểu mới.
Sau khi khia thác xong phần trên GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Vì sao nói
“Công xã Pa ri là một hình ảnh thu nhỏ của nhà nước kiểu mới – nhà nước của
dân, do dân ,vì dân”? Lúc này HS nhanh chóng trả lời câu hỏi từ việc rút ra
qua các phần trên.
• Hoặc khi dạy bài 7: Các nước Mĩ La tinh (lịch sử lớp 9 sách giáo khoa
trang 29) để phần chuyển ý sang mục II gây được sự chú ý cho học sinh
chúng ta có thể nói: Trong cơn bão táp của cách mạng Mĩ La tinh thì hình
ảnh đất nước Cu Ba đẹp như một dãi lụa đào, đang bay lên giữa màu xanh
của trời biển Ca ri bê với nắng vàng rực rỡ, đó chính là Cu Ba hòn đảo của
tự do – hòn đảo anh hùng. Vậy hòn đảo anh hùng này đã tiến hành cuộc

Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường
10
THCS số 1 Gia Phú .

Giáo viên thực hiện: Đào mạnh Thắng


đấu tranh giải phóng dân tộc như thế nào và công cuộc xây dựng chủ nghĩa
xã hội ở Cu Ba đạt được kết quả gì ? Chúng ta chuyển sang mục II “Cu Ba
– Hòn đảo anh hùng ”.
Trong quá trình dạy học, chúng ta vẫn tuân thủ trình tự cấu tạo của sách giáo
khoa, chuẩn kiến thức kĩ năng, song cần khai thác nhấn mạnh, giúp học sinh trả lời
câu hỏi nêu trên. Học sinh trả lời được câu hỏi này tức là đã nắm và hiểu được kiến
thức chủ yếu của bài ngoài ra giáo viên còn tích hợp vấn đề môi trường, tấm gương
đạo đức Hồ Chí Minh vào bài giảng tạo sự sinh động hứng thú bồi dưỡng phẩm
chất đạo đức hình thành nhân cách cho các em qua mỗi bài học.
* Đối với học sinh:
Câu hỏi loại này thường là câu hỏi có tính chất bài tập muốn trả lời phải huy
động kiến thức cơ bản của toàn bài. Chính vì vậy học sinh phải chuẩn bị bài và trả
lời trước các câu hỏi cuối mục ở nhà , chú ý, tập trung cao độ theo dõi bài giảng ,
chọn lọc sự kiện và trình bày trên lớp.
2.Xác định mối liên hệ , xâu chuỗi giữa câu hỏi với các sự kiện , hiện
tượng trong bài học.
Một trong những biện pháp sư phạm là xác lập mối liên hệ giữa câu hỏi các
sự kiện, hiện tượng lịch sử trong bài.
Ví dụ :
Sau khi học xong bài 13: “Tổng kết lịch sử thế giới từ sau năm 1945 đến nay”
.Chúng ta có thế tổ chức trò chơi ô chữ để cho các em xâu chuổi các sự kiện,
hiện tượng lịch sử lại với nhau để các em khắc sâu hơn kiến thức và có hứng
thú học tập thông qua các câu hỏi gợi ý .

Hệ thống câu hỏi cho trò chơi.
Ví dụ lịch sử 9: Câu hỏi:

Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường
11
THCS số 1 Gia Phú .

Giáo viên thực hiện: Đào mạnh Thắng


Câu 1: Gồm 6 chữ cái với 1 từ chìa khoá: Đây là nước XHCN đầu tiên nằm
giữa vòng vây của các nước TBCN? - Liên Xô Câu 2: Gồm 22 chữ cái với 3 từ chìa khoá: Đây là PT phát triển mạnh mẽ ở các
nước á, Phi, MLT sau chiến tranh TG thứ hai? - Đấu tranh giải phóng DT –
Câu 3: Gồm 8 chữ cái với 2 từ chìa khoá: Đây là sự kiện quan trọng đánh dấu
sự tồn tại cuối cùng của CN thực dân Nam Phi? - ApacthaiCâu 4: Đây là tên viết tắt củ hiệp hội các nước Đông Nam á (Gồm 5 chữ cái với
1 từ chìa khoá)? - ASEANCâu 5: Gồm 2 chữ cái với 1 từ chìa khoá: Đây là nước khởi đầu cuộc CM
KHKT lần thứ hai? - Mĩ –
Câu 6: Gồm 14 chữ cái với 2 từ chìa khoá: EU là tên viết tắt của tổ chức nào? Liên Minh Châu Âu –
Câu 7: Gồm 14 chữ cái với 2 từ chìa khoá: Đây là cuộc chiến không tiếng súng
luôn gây ra tình trạng căng thẳng trên TG? - Chiến tranh lạnh –
Câu 8: Gồm 16 chữ cái với 2 từ chìa khoá: Đây là một trong những thành tựu
quan trọng của cuộc CMKHKT lần thứ 2? - Công cụ sản xuất mới –
GV yêu cầu HS tìm từ chìa khoá nếu HS không tìm được GV gợi ý
? Đây là một trong các giai đoạn phát triển của lịch sử TG? - Thế giới hiện đại –
1.
L

i

a n h g

i

ê

n

X

ô

2.
Đ ấ u
3.

t

r

ả

A p a

i
c

p h ó n g d â n
t

h

a

t

ộ

c

i

4.
A

S

E

A

N

5.
Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường
12
THCS số 1 Gia Phú .

Giáo viên thực hiện: Đào mạnh Thắng

M

ĩ

6.
L

i

ê

n m

i

n

h C h

â

u  u

7.
C h i ế n t

r

a

n h l

ụ s

ả

n x

i

ĩ

ê

ạ n h

8.
C ô
A

i

đ

n g
i

t

c

h

T h
ế
g
i
ớ
Từ hàng dọc “thế giới hiện đại”.

i

h

i

u ấ
n
ệ

ế
n

t

m ớ i
h

đ

g

ạ

ớ

i

i

Những kiến thức này được sắp xếp trình diễn trên màn hình,(viết lên bảng phụ
hoặc trên khổ giấy to ) để các em có thể quan sát được câu hỏi và hệ thống kiến
thức, học sinh tự tìm ra câu trả lời, tìm ra mối liên hệ giữa chúng. Trong học sinh sẽ
có cuộc tranh luận đâu là từ chìa khoá của ô chữ và học sinh rẽ phát hiện ra chìa
khoá là “Thế giới hiện đại”. Cách lập bảng như vậy hợp với cách sử dụng câu hỏi
sẽ có hiệu quả không chỉ về nắm kiến thức mà còn có tác dụng giáo dục , rèn luyện
kĩ năng, kĩ xảo, phát triển tư duy cho học sinh và giúp các em tránh nhàm chán
trong các tiết học.
Việc xây dựng bảng các sự kiện qua các câu hỏi trò chơi và mối liên hệ giữa
chúng là một trong những biện pháp giúp học sinh nhớ ngay sự kiện cơ bản ở trên
lớp, đồng thời kích thích tính tích cực học tập của các em.
3. Xây dựng hệ thống câu hỏi ở trên lớp:
Trong quá trình giảng dạy ở trên lớp, giáo viên còn phải biết đặt ra và giúp
học sinh giải quyết các câu hỏi có tính chất nhận thức kiến thức. Một hệ thống câu
hỏi tốt nêu ra trong qúa trình giảng dạy phải phù hợp với khả năng của các em, kích
thích tư duy phát triển. Đồng thời tạo ra mối liên hệ bên trong của học sinh và giữa
Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường
13
THCS số 1 Gia Phú .

Giáo viên thực hiện: Đào mạnh Thắng

học sinh với giáo viên. Tức là mỗi câu hỏi đưa ra, mỗi học sinh và cả giáo viên
phải thấy rõ vì sao trả lời được ? Vì sao không trả lời được ? Câu hỏi quá khó hay
chưa đủ sự kiện, tư liệu để các em trả lời .
Trong sách giáo khoa, thường sau mỗi mục, mỗi bài có từ 1 đến 3 câu hỏi ,
những câu hỏi này là cơ sở để giáo viên xác định kiến thức trong sách , đồng thời
bổ sung để xây dựng hệ thống câu hỏi của bài. Câu hỏi phải có sự chuẩn bị từ khi
sọan giáo án, phải có dự kiến nêu ra lúc nào ? Học sinh sẽ trả lời như thế nào ? Đáp
án ra sao? Rõ ràng việc sử dụng câu hỏi trong dạy học còn là một nghệ thuật.
Những câu hỏi đặt ra bắt buộc học sinh phải suy nghĩ, phải kích thích được lòng
ham hiểu biết , trí thông minh, sáng tạo của học sinh. Đặc biệt là giúp học sinh yếu
kém tích cực hoạt động và dần dần hình thành kiến thức cơ bản cho các em qua hệ
thống câu hỏi , từ đó các em có hứng thú học tập và xây dựng bài hơn.
Thông thường trong quá trình giảng dạy chúng ta thường đặt ra nhiều loại
câu hỏi, căn cứ vào tính chất, đặc điểm của các kiến thức lịch sử, chúng ta có các
loại câu hỏi.Cụ thể:
*. Loại câu hỏi về sự phát sinh các sự kiện, hiện tượng lịch sử mà chúng ta
thường hỏi về nguyên nhân , bối cảnh hay hoàn cảnh lịch sử của sự kiện, hiện
tượng lịch sử và thường áp dụng cho đối tượng học sinh yếu kém.
Ví dụ:
• Nguyên nhân dẫn đến sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô
và Đông Âu? (Bài 2 Lịch sử 9 trang 9).
• Nguyên nhân bùng nổ chiến tranh thế giới lần thứ hai? (Bài 21 Lịch sử 8
trang 105).
Loại câu hỏi này thường xuất hiện vào phần đầu bài giảng. Bởi vì bất kì một
sự kiện, hiện tượng lịch sử nào đều xuất hiện trong hoàn cảnh lịch sử nhất định, đều
Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường
14
THCS số 1 Gia Phú .

Giáo viên thực hiện: Đào mạnh Thắng


có nguyên nhân phát sinh của nó. Đây cũng là một đặc điểm tư duy của lịch sử cần
hình thành từng bước cho học sinh .
• Loại câu hỏi về quá trình, diễn biến, phát triển của sự kiện hiện tượng
lịch sử như diễn biến của các cuộc khỡi nghĩa , diễn biến các cuộc cách
mạng.
•

Ví dụ :
• Hãy trình bày diễn biến chiến dịch Biên giới thu đông 1950 ( Bài 26
Sách Lịch sử 9 trang 110) .
• Trình bày quá trình hoạt động của Nguyễn ái Quốc trong thời gian
ở Pháp (Bài 16 lịch sử lớp 9 trang 61).

Tuy đây là câu hỏi ít suy luận song lại đòi hỏi trí nhớ, phải biết nhiều sự kiện địa
danh, nhân vật để giúp học sinh phát triển trí nhớ nên cần phải chia câu hỏi thành
nhiều câu hỏi nhỏ, đồng thời lập các bảng niên biểu, mối liên hệ giữa các sự kiện.
* Câu hỏi nêu lên đặc trưng bản chất của các hiện tượng lịch sử, bao gồm
sự đánh giá và thái độ của học sinh đối với các hiện tượng lịch sử ấy .Loại câu hỏi
này thường dùng cho học sinh khá giỏi khi thảo luận để bổ trợ kiến thức cho các
đối tượng yếu kém.
Ví dụ :
*Tại sao nói, ngay sau khi ra đời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà ở vào
tình thế “ Ngàn cân treo sợi tóc”? ( Bài 24 SGK LSử 9 trang 96 ).
• Tại sao Nguyễn Tất Thành lại ra đi tìm đường cứu nước? Hướng đi của
Người có gì mới so với các nhà yêu nước chống Pháp trước đó? ( Bài 30
SGKLSử 8 trang 148).
• Tại sao nói từ năm 1858 đến năm 1884 là quá trình triều đình Huế đi từ

đầu hàng từng bước đến đầu hàng toàn bộ trước quân xâm lược (bài 25 lịch
sử lớp 8 trang 124).
Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường
15
THCS số 1 Gia Phú .

Giáo viên thực hiện: Đào mạnh Thắng


Thường thì những câu hỏi này khó đối với học sinh, nó đòi hỏi các em phải
biết phân tích, đánh giá, biết bày tỏ thái độ của mình đối với sự kiện, hiện tượng
lịch sử . Học sinh rất ngại trả lời những câu hỏi này, tuy nhiên giáo viên cần kiên trì
đưa thêm những câu hỏi gợi mở giúp các em trả lời câu hỏi của mình.
Ví dụ :
• Khi dạy bài 23 – Tổng khởi nghĩa cách mạng Tháng 8 năm 1945
Câu hỏi nhận thức: Tại sao khi phát xít Nhật đầu hàng đồng minh, Đảng ta
quyết định Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong toàn quốc?
Câu hỏi gợi mở: Chủ trương khởi nghĩa vũ trang đề ra trong hội nghị TW lần
thứ VIII ( tháng 5- 1941) là gì? Các yếu tố nào ( về thời cơ cách mạng ) đã xuất
hiện đầy đủ ở nước ta lúc bấy giờ chưa?
* Loại câu hỏi tìm hiểu kết quả, nguyên nhân dẫn đến kết quả đó và ý nghĩa
lịch sử của sự kiện với dạng câu hỏi này cũng dùng cho đối tượng hoạ sinh yếu
kém để các em tự phát hiện và chiếm lĩnh được kiến thức cơ bản và giúp các em
hoạt động liên tục trong quá trình học tập.
Lịch sử chính là quá trình phát triển liên tục, đan xen nhau giữa các sự kiện
hoặc một hiện tượng hay một quá trình lịch sử nào đó. Cần cho học sinh thấy rõ
được kết quả của sự vận động đó, nguyên nhân thắng lợi hay thất bại và ảnh hưởng
của nó đối với quá trình phát triển lịch sử.
Ví dụ :
• ý nghĩa lịch sử và bài học kinh nghiệm của các cuộc khởi nghĩa Bắc

Sơn ,Nam Kĩ và cuộc Binh biến Đô Lương? ( Lịch sử 9 trang 82).
• Em hãy nêu ý nghĩa của việc thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam 3.2 1930
(Lịch sử 9 trang71).

Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường
16
THCS số 1 Gia Phú .

Giáo viên thực hiện: Đào mạnh Thắng


• Trình bày ý nghĩa lịch sử và nguyên nhân thành công của cách mạng tháng
Tám năm 1945?(lịch sử 9 trang 94).
• Trình bày ý nghĩa lịch sử của cách mạng tư sản Pháp 1789 -1794? (lịch sử
8 trang 17).
Để trả lời những câu hỏi này, học sinh dựa vào SGK để trả lời bằng ngôn ngữ
của mình chứ không lặp lại sách giáo khoa .
* Loại câu hỏi đối chiếu , so sánh giữa sự kiện , hiện tượng lịch sử này với sự
kiện, hiện tượng lịch sử khác mà các em đã học . Đây là loại câu hỏi khá khó đối
với học sinh trung học cơ sở ( Ưu điểm của loại câu hỏi này là vừa giúp cho học
sinh cũng cố ôn tập lại kiến thức cũ vừa tiếp nhận kiến thức mới và áp dụng khi
hoạt động thảo luận nhóm để các em bổ trợ kiến thức cho nhau và cùng nhau giải
quyết vấn đề.
Ví dụ:
• Khi học bài 29 “ Cả nước trực tiếp chiến đấu chống Mĩ cứu nước ( 1965 –
1973)” ( Lịch sử 9 trang142) Có câu hỏi : Chiến lược “ Chiến tranh cục
bộ”và “chiến tranh đặc biệt” của Mĩ ở Miền Nam có điểm gì giống nhau và
khác nhau?
• Khi dạy bài 9 Nhật Bản ( Lịch sử 9 trang36) có câu hỏi so sánh sự giống
nhau và khác nhau trong chính sách đối ngoại của Mĩ và Nhật Bản sau

chiến tranh thế giới lần thứ 2 .
• So sánh hoàn cảnh, nội dung, tác dụng của chính sách cộng sản thời chiến
với chính sách kinh tế mới của Lê- nin và Đảng Bôn-sê-vích.(lịch sử 8
trang 82).
Tóm lại :Các loại câu hỏi nêu trên tạo thành một hệ thống câu hỏi hoàn chỉnh, giúp
cho học sinh trong quá trình học tập lịch sử phát hiện ra nguyên nhân , diễn biến,
kết quả và ý nghĩa của một sự kiện hay một quá trình lịch sử. Những câu hỏi đó
Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường
17
THCS số 1 Gia Phú .

Giáo viên thực hiện: Đào mạnh Thắng


giáo viên vận dụng nhuần nhuyễn trong các tiết dạy không chỉ cho các em biết
được các sự kiện mà đi sâu hiểu bản chất của sự kiện, nó không chỉ đòi hỏi học
sinh nhớ các sự kiện lịch sử cơ bản mà phải suy nghĩ nhận thức sâu sắc bản chất
của sự kiện lịch sử .
4. Vận dụng hệ thống câu hỏi phát huy tính tích cực của học sinh vào một
mục cụ thể :
• Thiết kế câu hỏi gợi mở để giải quyết câu hỏi nhận thức
( Mục VI: Hiệp định Sơ bộ (6 –3 – 1946 )và Tạm ước Việt –Pháp (14 -9 -1946) –
Bài 24 “ Cuộc đấu tranh và bảo vệ xây dựng chính quyền dân chủ nhân dân
(1945- 1946) – Lịch sử lớp 9. tiết 2).
Giáo viên tổ chức cho học sinh tìm hiểu sự bắt tay hòa hoãn giữa Tưởng và Pháp
qua Hiệp ước Hoa – Pháp (28-2-1946), theo hiệp ước này Pháp nhường cho
Tưởng một số quyền lợi về kinh tế trên đất Trung Quốc và được vận chuyển hàng
hóa qua cảng Hải Phòng vào Hoa Nam không phải đóng thuế. Ngược lại, Pháp
đưa quân ra miền Bắc thay thế quân Tưởng làm nhiệm vụ giải giáp khí giới quân
Nhật. Điều này vi phạm trắng trợn chủ quyền của dân tộc ta, coi Việt Nam là món

hàng để trao đổi. Trước tình hình đó, Đảng ta có chủ trương, sách lược gì để đối
phó? Giáo viên đưa ra câu hỏi nhận thức:

Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường
18
THCS số 1 Gia Phú .

Giáo viên thực hiện: Đào mạnh Thắng


Câu hỏi nhận thức

Vì sao Đảng, Chính
phủ ta và Hồ Chủ Tịch
lại kí với thực dân
Pháp Hiệp định sơ bộ
6 . 3 . 1946 .

Một là: Đánh Pháp
trước khi pháp đưa
quân ra miền Bắc .
Như vậy cùng một
lúc phải đánh cả
Pháp lẫn Tưởng.

Dự kiến trả lời

Vì Pháp và Tưởng kí
thoả hiệp chính trị
(28. 2. 1946) Việc

làm này buộc Đảng
ta phải lựa chọn
1trong 2 con đường
hành động.

Hai là : Hoà với
Pháp mượn tay Pháp
đuổiTưởng về nước
, loại bớt một kẻ thù
nguy hiểm, kéo dài
thời gian hoà bình
để chuẩn bị lực
lượng về mọi mặt
chống Pháp sau này.

Câu hỏi gợi mở

1. Việc Pháp và
Tưởng kí hiệp định
chính trị 28.2. 1946
đặt ra cho đảng ta
lựa chọn 1 trong 2
con đường nào?
2. Đảng ta đã lựa
chọn con đường
nào ? Vì sao?

Đảng ta đã lựa
chọn con đường
thứ 2 vì đất nước

ta lúc này vô cùng
khó khăn không thể
một lúc đánh nhau
với nhiều kẻ thù ,
hơn nữa lúc này
Pháp đưa quân ra
miền Bắc với danh
nghĩa chính thống.

Sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường
19
THCS số 1 Gia Phú .

Giáo viên thực hiện: Đào mạnh Thắng


5. Những kết quả đạt được sau khi áp dụng đề tài.
Qua thời gian giảng dạy tôi đã vận dụng sáng kiến kinh nghiệm này vào
các tiết dạy và đã đạt được kết quả khả quan. Trước hết bản thân đã nhận thấy
rằng những kinh nghiệm này rất phù hợp với chương trình sách giáo khoa mới và
với những tiết dạy theo hướng đổi mới. Học sinh có hứng thú học tập hơn, tích
cực chủ động sáng tạo để mở rộng vốn hiểu biết, đồng thời cũng rất linh hoạt
trong việc thực hiện nhiệm vụ lĩnh hội kiến thức và phát triển kĩ năng. Không khí
học tập sôi nổi ,nhẹ nhàng và học sinh yêu thích môn học hơn. Tôi cũng hi vọng
với việc áp dụng đề tài này học sinh sẽ đạt được kết quả cao trong các kì thi và
đặc biệt học sinh sẽ yêu thích môn học này hơn.
*/Kết quả cụ thể :
• Kiểm tra 15 phút lịch sử lớp 8- bài 3: Hỏi : So sánh quá trình tiến hành
cách mạng công nghiệp ở Anh, Pháp, Đức có điều gì giống và khác
nhau ?

Qua chấm bài lớp 8 cho kết quả :
Lớp SLHS Giỏi
SL %
8a1 35
9
25,7
8a2 45
6
13
Kết quả cuối năm học :

Khá
SL %
18
51,4
17
38

Tb
SL
8
21

Yếu
%
SL %
22,9 0
0
47
1

2

Kém
SL
%
0
0

Lớp SLHS Giỏi
SL %
8a2 45
8
18
9a1 32
10
31
6. Bài học kinh nghiệm

Khá
SL %
15
33,3
18
56

Tb
SL
21
4

Yếu
%
SL %
46,7 1
2
13
0
0

Kém
SL
%
0

0

Sau khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm này, bản thân tôi đã rút ra một số
kinh nghiệm sau:
 Trong mỗi tiết dạy giáo viên nêu mục tiêu yêu cầu của tiết, mục của bài học
sau đó cung cấp thông tin và phân bổ thời gian hợp lí để học sinh tiếp nhận
thông tin.
 Giáo viên đặt và sử dụng linh hoạt các câu hỏi phù hợp với nội dung bài
dạy, tuỳ theo khối lớp và đối tượng học sinh mà vận dụng.
20


 Khi nêu câu hỏi giáo viên cố gắng sử dụng các câu hỏi ngắn gọn, đủ ý, đơn
giản, dễ hiểu, gợi sự suy nghĩ và tư duy của học sinh. Không nên sử dụng
câu hỏi “Có” hay “Không”, “Đúng” hay “Sai” mà phải sử dụng câu hỏi phát
huy tính độc lập tư duy ở các em (tránh tình trạng học sinh trả lời một cách

công thức hoặc chung chung).
 Khi tổ chức học sinh tiếp nhận thông tin giáo viên chú ý sử dụng câu hỏi
gợi mở (chuẩn bị kĩ ở giáo án) để giải quyết câu hỏi đặt ra đầu giờ.
 Giáo viên cần nghiên cứu kĩ sách giáo khoa thường xuyên nghiên cứu thêm
tài liệu tham khảo để xây dựng các câu hỏi trong các tiết dạy và vận dụng
linh hoạt hơn để giải quyết nhiệm vụ nhận thức ở mỗi bài học.
 Giáo viên cần kết hợp các phương tiện dạy học khác như đồ dùng trực
quan, hình ảnh, tranh vẽ trong sách giáo khoa, các tư liệu sử dụng công
nghệ thông tin, hệ thống thao tác sư phạm khi lên lớp... để góp phần phát
huy tính tích cực chủ động của học sinh trong mỗi tiết học, nâng cao hiệu
quả giờ dạy.
 Trong quá trình giảng dạy , ngôn ngữ nói phải truyền cảm , không quá
nhanh hoặc quá chậm, phải lôi cuốn , hấp dẫn , trình bày phải có điểm
nhấn, tránh đều đều .
 Khi đặt câu hỏi không nên đặt câu hỏi quá dễ làm cho học sinh thoả mãn ,
đi đến chủ quan về vốn hiểu biết của mình, mà phải là cho các em hiểu
rằng, sự trả lời đúng, đầy đủ câu hỏi do giáo viên nêu ra là tốt, song vẫn
phải tiếp tục suy nghĩ để trả lời hay hơn, sâu sắc hơn và thông minh hơn.
 Cần tạo cơ hội cho học sinh trong cả lớp trả lời, thảo luận nhóm, không làm
nặng nề giờ học, trình bày nhồi nhét song vẫn tạo không khí thoải mái , nhẹ
nhàng để đạt kết quả tối đa.
 Giáo viên dạy môn lịch sử phải luôn luôn tìm tòi sáng tạo và đổi mới trong
phương pháp dạy học. Có kế hoạch cụ thể trong việc tìm kiếm và thiết kế
các đồ dùng dạy học đẹp chính xác phù hợp với nội dung bài dạy.
 Người giáo viên Lịch sử cần tự bồi dưỡng năng khiếu vẽ bản đồ, lược đồ
khoa học và chính xác. Sử dụng triệt để các phương pháp dạy học tích cực
21


nhằm thu hút sự chú ý của học sinh. Nên có những buổi học kết hợp công

nghệ thông tin.
Từ kinh nghiệm trên tôi áp dụng cụ thể hệ thống câu hỏi trong 1 tiết dạy môn
lịch sử lớp 8 như sau:
Tiết 28:
Bài 9:

Nhật bản giữa hai cuộc chiến tranh thế giới 1918 - 1939

A.Muùc tieõu baứi hoùc:
1.Kieỏn thửực:
HS trình bày những nét khái quát về tình hình kinh tế- xã hội Nhật Bản
sau chiến tranh thế giới thứ nhất, quá trình (phát xít hóa) ở Nhật và những hậu
quả của nó.
2/ Kĩ năng:
-Biết sử dụng , khai thác tranh ảnh lịch sử để hiểu những vấn đề kinh tế ,xã
hội
-Bước đầu biết tư duy, so sánh để rút ra bài học lịch sử từ những sự kiện
lịch sử.
3/ Thái độ: - HS nhận thức được bản chất của CNTB Mĩ, những mâu thuẩn gay
gắt trong lòng xã hội tư bản Mĩ.
-Bồi dưỡng ý thức đúng đắn về cuộc đấu tranh chống áp bức, bất công trong
xã hội tư bản.
B Chuẩn bị:

GV: - Bài soạn,SGK,SGV,SBT, sách tham khảo.
-Tìm hiểu tranh ảnh hình 65->69.
HS: -Đọc 1 số tư liệu , tài liệu bổ sung cho bài học.
C. Phương pháp:

Nêu vấn đề, phân tích, giải thích, dùng đồ dùng trực quan, thảo luận, đàm

thoại.
D. Tiến trình các bước lên lớp:

1. ổn định lớp: 1p
22


2. Kiểm tra bài cũ: 4p
H: Nêu nội dung chủ yếu của chính sách mới của Ru-Dơ-Ven & giải thích
bức tranh ở SGK hình 69?
3. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học:
Giới thiệu bài: 1’ : Sau chiến tranh kinh tế Nhật Bản phát triển nhanh chóng ở
những năm đầu, nhưng không ổn định, để tìm nối thoát cho cuộc khủng hoảng
kinh tế ( 1918 - 1939) Nhật Bản đã phát xít hóa bộ máy chính quyền, tình hình
chính sách đối nội phản động, đàn áp phong trào cách mạng trong nước và thuộc
địa, bành trướng thế lực.
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung
Hoạt động 1: Tìm hiểu Nhật Bản sau I.Nhật Bản sau chiến tranh thế giới
chiến tranh thế giới thứ nhất.15p

thứ nhất:

Mục tiêu: Biết được tình hình Nhật
Bản sau chiến tranh.
-Gv: Sử dụng bản đồ thế giới( bản đồ
Châu á) giới thiệu vị trí của nước Nhật
Bản ở Châu á và trên thế giới.
-Gv: Hãy nêu những nét chính của tình -Kinh teỏ: Coõng nghieọp phaựt trieồn
hình kinh tế nước Nhật sau chiến tranh trong nhửừng naờm ủaàu nhửng baỏp

thế giới thứ nhất?

beõnh,noõng nghieọp laùc haọu.

HS trả lời- GVKL.
GV: Sử dụng kĩ thuật khăn trải bàn- 5
p Hỏi:So sánh sự phát triển kinh tế
Mĩ và kinh tế Nhật sau chiến tranh?
Nhận xét 1 nhóm- KL.
(+ Kinh tế Mĩ phát triển nhanh chóng,
chắc chắn.
+ Kinh tế Nhật phát triển không ổn
định, 1 vài năm sau sau chiến tranh).
HS chú ý SGK xem hình 70.

-Xã hội:
23


-ẹoùc phaàn chửừ in nhoỷ sgk nhaọn
xeựt?
+ẹụứi soỏng khoự khaờn. Cuộc "bạo
H:Tỡnh hỡnh xaừ hoọi Nhaọt sau động lúa gạo" bùng nổ lôi cuốn 10 triệu
chieỏn tranh nhử theỏ naứo? haọu quaỷ người tham gia.
cuỷa noự ra sao?
Cuộc bạo động lúa gạo là PTĐT của
những người nông dân bị phá sản,
nhiều người nghèo túng nhất, họ đã tụ +Phong traứo ủaỏu tranh leõn cao.
họp nhau để đánh phá các kho thóc, +Thaựng 7-1922 ẹaỷng coọng saỷn
phá nhà ở quả người giàu, bạo động nổ thaứnh laọp.

ra nhiều nơi trong toàn quốc

+Naờm 1927 khuỷng hoaỷng taứi

-Cuoọc khuỷng hoaỷng kinh teỏ cuoỏi chớnh.
(1929-1933)ủaừ taực ủoọng ủeỏn kinh
teỏ Nhaọt Bản nhử theỏ naứo?
: Khủng hoảng tài chính, kinh tế (số
liệu)-> nền KT Nhật giảm sút nghiêm
trọng.
Hoạt động 2: Tìm hiểu Nhật

Bản

trong những năm 1929- 1939.16p

II. Nhật Bản trong những năm 1929-

Mục tiêu: Trình bày được tác động của 1939:
cuộc khủng hoảng kinh tế đến Nhật
Bản và quá trình phát xít hóa bộ máy
chính quyền.
Gv: Trong thời gian 1929-1933 Nhật
Bản bị khủng hoảng kinh tế (số liệu).
H: Vì sao Nhật Bản ở Châu á mà vẫn
bị khủng hoảng kinh tế? Hậu quả?

Cuộc khủng hoảng (1929 - 1933) ở

Hs: Cũng như các nước TB khác nền Nhật.

kinh tế Nhật không vững chắc.Hậu quả - Giáng 1 đòn mạnh vào kinh tế Nhật.
24


kinh tế , xã hội suy sụp nghiêm trọng.

+ Từ 1929 - 1933 công nghiệp giảm 1/3

Đọc phần chữ nhỏ và trả lời câu hỏi: + Ngoại thương kém 80%.
Để khắc phục tình trạng đó, giới cầm
quyền Nhật Bản đã làm gì?
-Hs: Phát xít hoá bộ máy nhà nước,
tăng cường chính sách quân sự hoá đất
nước, gây chiến tranh xâm lược , bành
trướng ra bên ngoài.
Gọi Hs đọc thầm SGK trang 97
H: Quá trình thiết lập chế độ phát xít
ở Nhật đã diễn ra như thế nào?

-Trong thập niên 30, Nhật đã diễn ra

Hs: Quá trình thiết lập chế độ phát xít quá trình thiết lập chế độ phát xít.
ở Nhật: Vẫn tồn tại chế độ chuyên chế
Thiên hoàng, kéo dài trong nhiều
năm(khác với ở Đức), gắn liền với xâm
lược bành trướng ra bên ngoài.
GV: Em hiểu như thế nào là chủ nghĩa
phát xít?
(Thủ tiêu mọi quyền tự do dân chủ,
quân sự hóa chính quyền, thi hành

chính sách xâm lược trắng trợn.)
H: Kế hoạch xâm lược của Nhật Bản
diễn ra như thế nào?
-Hs: Do thủ tướng Ta-Na-Ca đệ trình
lên Nhật hoàng năm 1927 khởi đầu
chiếm Trung Quốc, sau đó Châu á, - 9-1931 tấn công vùng Đông Bắc
toàn thế giới.

Trung Quốc, dẫn đến việc hình thành

-Gv: H/d HS quan sát hình 71 SGK.

lò lửa đầu tiên trên thế giới.

GV Tại sao Nhật chiếm Trung Quốc
đầu tiên?
25