Bài giảng bài hiện tượng cảm ứng điện từ vật lý 9 (15)

HIỆN TƯỢNG CẢM
ỨNG ĐIỆNTỪ


KIỂM TRA BÀI CŨ:
Câu1: Phát biểu qui tắc nắm tay phải và qui tắc bàn tay trái.

TRẢ LỜI :
Qui tắc nắm tay phải: Nắm bàn tay phải, rồi đặt
sao cho bốn ngón tay hướng theo chiều dòng
điện chạy qua các vòng dây thì ngón cái choãi
ra chỉ chiều của đường sức từ trong lòng ống
dây.

Qui tắc bàn tay trái: Đặt bàn tay trái sao cho
các đường sức từ hướng vào lòng bàn tay,
chiều từ cổ tay đến ngón tay giữa hướng theo
chiều dòng điện thì ngón tay cái choãi ra 900
chỉ chiều của lực điện từ


Trước giờ ta đã biết muốn có dòng điện ta phải dùng nguồn điện
như pin, ắc-quy. Vừa qua ta cũng đã biết dòng điện sinh ra từ
trường. Vậy không dùng nguồn điện(pin, acquy) mà dùng từ
trường ta có thể tạo ra dòng điện được không ?

Để trả lời câu hỏi trên ta hãy cùng nhau tìm hiểu bài 31:
HIỆN TƯỢNG CẢM ỨNG ĐIỆNTỪ


TiÕt 33: Bµi 31 - HiÖn Tîng c¶m øng ®iÖn tõ

HÃY QUAN SÁT VÀ NÊU CẤU TẠO CỦA ĐINAMÔ XE ĐẠP

Nam châm

Cuộn dây
Hình 31.1


HIỆN TƯỢNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ
I. CẤU TẠO VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA ĐINAMÔ XE ĐẠP:
Cấu tạo của điamô gồm có những bộ phận nào?

Gồm: Núm, trục quay,nam châm vĩnh cửu, thanh sắt non, cuộn dây.


I. CẤU TẠO VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA ĐINAMÔ XE ĐẠP:

1. Cấu tạo: Núm, trục quay,nam châm vĩnh cửu, thanh sắt non, cuộn dây.
2. Hoạt động: Khi quay núm của đinamô thì nam châm quay theo và đèn
sáng
.

S

S

N

N

˜


I. CẤU TẠO VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA
ĐINAMÔ XE ĐẠP:

1. Cấu tạo:
2. Hoạt động :

Khi quay núm của đinamô
thì nam châm quay theo và
đèn sáng .

?. Liệu có phải nhờ nam châm mà
ta tạo ra được dòng điện không?


HIỆN TƯỢNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ
II. DÙNG NAM CHÂM ĐỂ TẠO RA DÒNG ĐIỆN:
1. Dùng nam châm vĩnh cửu:
Thí nghiệm 1: Dụng cụ gồm một cuộn dây dẫn nối với 2 đèn LED mắc
song song ngược chiều nhau và một nam châm vĩnh cửu. Bố trí và làm
TN như hình 31.2 rồi trả lời câu hỏi C1

Hình 31.2


TiÕt 33: Bµi 31 - HiÖn Tîng c¶m øng ®iÖn tõ

Thí nghiệm 1:

C1: Tìm hiểu xem dòng điện xuất hiện trong cuộn
dây dẫn kín ở trường hợp nào dưới đây:
TH1 : Di chuyển NC lại gần cuộn dây .

TH2 : Đặt NC đứng yên trước cuộn dây.

N

C2:

S

Đèn
LED

TH3 : Di chuyển NC ra xa cuộn dây .

Cách tiến hành
Cuộn
dây dẫn

Hình 31.2


TiÕt 33: Bµi 31 - HiÖn Tîng c¶m øng ®iÖn tõ

Thí nghiệm 1:
TH1 : Di chuyển NC lại gần cuộn dây .
TH2 : Đặt NC đứng yên trước cuộn dây.

TH3 : Di chuyển NC ra xa cuộn dây .

N

Hình 31.2

S

C2:


TiÕt 33: Bµi 31 - HiÖn Tîng c¶m øng ®iÖn tõ

C2:

Cuộn
dây dẫn

Hình 31.2

N

Đèn
LED

S

Thí nghiệm 1:

hiệncuộn

Dòng điệnDòng
xuấtđiện
hiệnxuất
trong
trong
cuộncác
dây
dẫn
dây dẫn kín
trong
trường
kín trong các trường
hợp:
hợp nào?
+ Di chuyển nam châm lại gần
cuộn dây.
+ Di chuyển nam châm ra xa
cuộn dây


HIỆN TƯỢNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ

N

S

Hình ảnh đường sức từ của nam châm vĩnh cửu


I. CẤU TẠO VÀ HOẠT ĐỘNG

CỦA ĐINAMÔ XE ĐẠP:

1. Cấu tạo:
2. Hoạt động :
II. DÙNG NAM CHÂM ĐỂ
TẠO RA DÒNG ĐIỆN:
1. Dùng NC vĩnh cửu:

Thí nghiệm 1:
Dòng điện xuất hiện trong cuộn
dây dẫn kín trong các trường
hợp:
+ Di chuyển nam châm lại gần
cuộn dây.
+ Di chuyển nam châm ra xa
cuộn dây

C2: Trong TN trên nếu để NC đứng
yên và cho cuộn dây chuyển động
lại gần hay ra xa NC thì trong cuộn
dây có xuất hiện dòng điện không?
( Hãy dự đoán trước và làm TN
kiểm tra sau rồi nêu nhận xét
chung )


HIỆN TƯỢNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ

Đưa ống dây lại gần nam châm

N

S


HIỆN TƯỢNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ
Đưa ống dây ra xa nam châm

N

S


HIỆN TƯỢNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ
I. CẤU TẠO VÀ HOẠT ĐỘNG
CỦA ĐINAMÔ XE ĐẠP:

1. Cấu tạo:
2. Hoạt động :
II. DÙNG NAM CHÂM ĐỂ
TẠO RA DÒNG ĐIỆN:
1. Dùng NC vĩnh cửu:

Thí nghiệm 1:
Nhận xét 1: Dòng điện xuất
hiện trong cuộn dây dẫn kín
khi ta đưa NC lại gần hay ra
xa một đầu cuộn dây đó hoặc
ngược lại ( Có sự chuyển
động tương đối giữa NC và

cuộn dây.)

2. Dùng NC điện

Nam châm điện có thể
Từ những
kếtdòng
quả trên
có nhận xét:
tạo ra
điệntahay
không?

Dòng điện xuất hiện trong cuộn
dây dẫn kín khi ta đưa NC lại
gần hay ra xa một đầu cuộn dây
đó hoặc ngược lại ( Có sự
chuyển động tương đối giữa NC
và cuộn dây.)


HIỆN TƯỢNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ
2.Dùng nam châm điện:

Thí nghiệm 2 : Đặt một NC điện nằm yên trước cuộn dây dẫn
có đèn LED nói trên. Làm TN như hình 31.3 và trả lời C3

Hình 31.3

Thí nghiệm 2:

C3 : Hãy làm TN để xác định trong những trường hợp nào dưới
đây xuất hiện dòng điện trong cuộn dây dẫn có đèn LED?
 TH1 :Trong khi đóng mạch điện của NC điện.
 TH2 : Khi dòng điện qua NC đã ổn định.

 TH3 : Trong khi ngắt mạch điện của NC điện.
 TH4 : Sau khi ngắt mạch điện của NC điện.
Nam châm điện

Lõi sắt
K

Hình 31.3


HIỆN TƯỢNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ

K

Hình ảnh đường sức từ của nam châm điện


HIỆN TƯỢNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ
Tiến hành thí nghiệm 2:

K

Đóng khoá K

Ngắt khoá K


Thí nghiệm 2:

Dòng điện xuất hiện trong
cuộn dây dẫn kín trong
những trường hợp nào?

K


Nhận xét 2:
Dòng điện xuất hiện trong cuộn dây dẫn kín trong thời
gian đóng và ngắt mạch của nam châm điện, nghĩa là
trong thời gian dòng điện của nam châm điện biến thiên.

K


HIỆN TƯỢNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ

Hãy cho biết khi đóng hay ngắt mạch điện được mắc với NC điện thì
từ trường của NC thay đổi như thế nào?
TRẢ LỜI:
Khi đóng mạch điện cường độ dòng điện
tăng từ 0A đến một giá trị ổn định nên từ trường
mạnh dần lên rồi đạt sự ổn định.
 Khi ngắt mạch điện cường độ dòng điện

giảm từ một giá trị ổn định
đến 0 nên từ trường yếu đi rồi mất hẳn.
.


HIỆN TƯỢNG CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ
I. CẤU TẠO VÀ HOẠT ĐỘNG
CỦA ĐINAMÔ XE ĐẠP:

1. Cấu tạo:
2. Hoạt động :
II. DÙNG NAM CHÂM ĐỂ
TẠO RA DÒNG ĐIỆN:
Thí nghiệm 1:
Nhận xét 1: Dòng điện xuất
hiện trong cuộn dây dẫn kín khi
ta đưa NC lại gần hay ra xa một
đầu cuộn dây đó hoặc ngược lại
( Có sự chuyển động tương đối
giữa NC và cuộn dây.)

Thí nghiệm 2:
Nhận xét 2: Dòng điện xuất hiện
ở cuộn dây dẫn kín trong thời
gian đóng và ngắt mạch của NC
điện, nghĩa là trong thời gian
dòng điện qua NC điện biến
thiên.

Từ những kết quả trên ta có nhận

xét: Dòng điện xuất hiện ở cuộn dây
dẫn kín trong thời gian đóng và ngắt
mạch của NC điện, nghĩa là trong
thời gian dòng điện qua NC điện biến
thiên.


Dòng điện được tạo
ra trong hai thí
nghiệm vừa rồi gọi
là gì?
* Dòng điện được tạo ra nhờ nam châm
gọi là dòng điện cảm ứng. Hiện tượng
xuất hiện dòng điện cảm ứng gọi là hiện
tượng cảm ứng điện từ.