Hệ tiết niệu

HỆ TIẾT NIỆU
BS Nguyễn Văn Đối
BM Mô phôi – Khoa Y – ĐH Y Dược Cần Thơ

MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Phân biệt được cấu tạo chất vỏ và chất tuỷ thận
2. Trình bày cấu tạo từng đoạn của một nephron và
mô tả sự lọc nước tiểu
3. Mô tả cấu tạo và chức năng cơ bản của các cấu
trúc trong phức hợp cận tiểu cầu
4. Mô tả tuần hoàn trong thận
5. Mô tả cấu tạo của niệu quản và bàng quang


1. ĐẠI CƯƠNG

- Bài tiết: nước và chất
thải chuyển hóa
- Cân bằng nội môi:
chất điện giải và dịch
- Chức năng nội tiết:
renin, erythropoietin….


2. CẤU TẠO ĐẠI THỂ CỦA THẬN
- Chất tủy thận:
tháp thận (tháp
tủy,tháp Malpighi),
tia tủy (tháp Ferrein)
- Chất vỏ thận:
gồm 3 phần:

+ Phần giáp vỏ.
+ Mê đạo vỏ nằm
giữa các tia tủy
+ Cột thận (trụ
Bertin) nằm giữa
các tháp thận.

TỦY THẬN

VỎ THẬN
Tháp thận
Lỗ đài
thận bé

ĐM gian
thùy

Đài thận
bé

Mô mỡ
Đài thận
lớn

Bể thận
Rốn thận

Cột thận

Niệu

quản
Nhú thận

Vỏ xơ


3. CẤU TẠO VI THỂ THẬN


3.1. Ống sinh niệu (nephron)
ống lượn
gần

Là
đơn
vị cấu
tạo
và
chức
năng
của
thận

tiểu cầu
thận
quai
Henlle

ống
lượn xa

ống góp


3.1.1. Tiểu cầu thận
a. Bao Bowman
* Lớp tạng: là những TB có chân nằm sát ôm lấy các
mao mạch trong TCT
* Lớp thành: biểu mô lát đơn
Giữa 2 lớp này là khoang Bowman (khoang niệu) thông
với OLG
b. Chùm mao mạch Malpighi
* TB nội mô có lỗ thủng
* Màng đáy do màng TB có chân và màng đáy TB nội mô
hòa nhập
* Giữa các mao mạch chung một màng đáy có những TB
gian mao mạch
* Tất cả các mao mạch tiểu cầu bao giờ cũng được các
TB có chân ôm xung quanh


3.1.1. Tiểu cầu thận

TB cận tiểu cầu


3.1.1. Tiểu cầu thận


Chùm mao mạch Malpighi

Màng lọc cầu thận

1. Bào tương tb nội mô: có lỗ thủng
2. Màng đáy: lớp nhiều điện tử ở giữa, lớp ít điện tử 2 bên
3. Khe lọc


TB gian mao mạch
Có các thụ thể chuyên biệt với:
+ Angiotensin II  co mạch
+ Yếu tố Sodium niệu của tâm nhĩ
 dãn mạch

Chức năng:
+ Nâng đỡ
+ Thực bào, ẩm bào
+ Tích tụ các phân tử


3.1. Ống sinh niệu
3.1.2. Ống lượn gần:
TB hình tháp có rất
nhiều vi nhung mao,
lòng hẹp
3.1.3. Quai Henle:
BM lát đơn
3.1.4. Ống lượn xa:
BM vuông đơn, lòng

rộng
3.1.5. Ống góp:
BM vuông đơn cao
dần thành trụ đơn; có
TB sáng và TB đậm


Ống lượn gần và ống lượn xa


Quai Henle và ống góp


Quai Henle và ống góp


3.2. Quá trình lọc
 OL xa:
tái hấp
thu nước,
Na+; tiết
K+
 Ống
góp: tái
hấp thu
nước và
các ion

Tiểu cầu thận: lọc nước
tiểu ban đầu (dịch lọc)

 OL gần: tái hấp thu
nước, đường
(glucose, fructose,
galactose), acid amin,
các ion (Na+, K+, Ca2+,
Cl- , phosphat); tiết
creatinin
 Quai Henle: tái hấp
thu nước, Na+.


3.3. Phức hợp cận tiểu cầu
−TB cận tiểu cầu: TB cơ
trơn lớp áo giữa của tiểu
ĐM vào
− Vết đặc: là phần đặc
biệt của ống lượn xa nằm
kẹp giữa 2 tiểu ĐM vào
và ra
− TB cận mạch: đám
nằm giữa vết đặc và
chùm mm tiểu cầu
 CN: tiết renin  tăng HA
TCT


3.3. Phức hợp cận tiểu cầu


3.4. Mô liên kết

- Nằm rải rác chen giữa các cấu trúc ống
- TB kẽ tiết prostaglandin  giảm HA
- TB quanh mạch tiết erythropoietin


3.5. Tuần hoàn trong thận
+ ĐM thận  2 nhánh 
ĐM gian thùy ĐM bán
cung ĐM gian tiểu
thùy tiểu ĐM vào của
TCT, ra khỏi TCT bởi tiểu
ĐM ra.
+ Tiểu ĐM ra chia nhánh
tạo lưới mao mạch quanh
ống
+ Những tiểu ĐM ra của
các TCT nằm gần đáy
tháp tủy tiến thẳng ngược
vào trong tháp tủy (ĐM
thẳng)


4. Đài thận, bể thận, niệu quản
- Niêm mạc: BM trung
gian (đa dạng giả tầng)
lớp đệm là MLK có
nhiều thành phần
chun.
- Tầng cơ: lớp trong
dọc, lớp ngoài vòng. Ở

nửa dưới niệu quản,
bên ngoài lớp cơ vòng
còn có thêm một lớp
cơ dọc nữa.
- Vỏ ngoài: là một
màng xơ liên tục với vỏ
xơ của thận


5. Bàng quang
Có 3 lớp cấu tạo giống
niệu quản nhưng có vài
điểm khác là:
+ BM trung gian có
những TB hình vợt nhô
lên, rất dễ nhận biết
+ Cơ bàng quang khá
dày, các sợi cơ xếp
chéo theo chiều hướng
rất khó phân biệt
+ Vỏ ngoài được lợp
bởi lá tạng màng bụng


5. Bàng quang


6. Niệu đạo
+ Ở nam có 3 đoạn: tiền liệt, màng, trong dương
vật.

Niệu đạo nữ tương đương với đoạn niệu đạo tiền
liệt (đoạn sau) ở nam giới.
+ Từ ụ núi trở ra, BM niệu đạo là BM trụ giả tầng.
+ Các tuyến ở nam giới: tuyến Littre ( kiểu túi tiết
nhày) mở vào niệu đạo dương vật bằng những ống
bài xuất có biểu mô trụ đơn hay trụ tầng chứa nhiều
TB tiết nhày. Tuyến Cooper và tuyến tiền liệt
+ Ở nữ: tương đương với tuyến tiền liệt là tuyến
Sken mở ra ngoài, ở hai bên lổ niệu đạo. Tương
đương với tuyến Cooper là những tuyến Bartholin
không có liên quan gì đến niệu đạo