Mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng của xã hội, sự vận dụng của Đảng ta trong ñổi mới ñất nước

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
LI NểI U

OBO
OKS
.CO
M

Vit Nam trong s phỏt trin ca ụng v ụng Nam , hay núi rng
hn l vũng cung Chõu -Thỏi Bỡnh Dng, hin nay ủang thu hỳt ủc nhiu
ngi trong gii lónh ủo v gii kinh doanh trờn th gii.

Vỡ sao Vit Nam cú s chỳ ý ủú? chc chn l do Vit Nam ủó v ủang
tin hnh cụng cuc ủi mi mt cỏch ton din v ngy cng sõu sc v c s
h tng v kin chỳc thng tng xó hi.

Trong quỏ trỡnh phỏt trin nn kinh t nhiu thnh phn theo ủnh hng xó
hi nc ta, cn vn dng v quỏn trit quan h bin chng gia c s h tng
v kin trỳc thng tng. C s h tng l kt cu kinh t ủa thnh phn trong
ủú cú thnh phn kinh t quc doanh, tp th v nhiu thnh kinh t khỏc nhau.
Tớnh cht ủan xen - quỏ ủ v kt cu ca c s kinh t va lm cho nn kinh t
sụi ủng, phong phỳ, va mang tỡnh phc tp trong quỏ trỡnh thc hin ủnh
hng xó hi. õy l mt kt cu kinh t nng ủng, phong phỳ ủc phn
chiu trờn nn kin trỳc thng tng v ủt ra ủũi hi khỏch quan l nn kin
trỳc thng tng cng phi ủi mi ủ ủỏp ng ủũi hi ca c s kinh t. Nh
vy kin trỳc thng tng mi cú sc mnh ủỏp ng ủũ hi ca c s h tng.
ó cú rt nhiu vn kin trớnh tr v lun vn khoa hc ủ cp sõu sc v

KI L

cụng cuc ủi mi ny. Vỡ vy, vi t cỏch l mt sinh viờn cũn trờn ging
ủng, em ch mong bi vit ny cú th nờu mt s vn ủ cú tớnh cht khỏi quỏt
v cụng cuc ủi mi ny v thy ủc s vn dng ca ng ta trong cụng
cuc ủi mi ủt nc Vit Nam.
Qua ủú em mnh dn nhn ủ ti : ''Mi quan h bin chng gia c s
h tng v kin trỳc thng tng ca xó hi, s vn dng ca ng ta trong
ủi mi ủt nc'' .



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Do thi gian su tm ti liu khụng nhiu v trỡnh ủ nhn thc ca em cũn
hn ch, bn thõn em li l ngi Laos nờn bi vit ca em khụng trỏnh khi
nhng sai sút v bt cp, em rt mong nhn ủc s nhn xột ca cụ giỏo, v

OBO
OKS
.CO
M

ủúng gúp ca cỏc bn ủ bi tiu lun ca em ủc hon thin hn.

KI L

Em xin chõn thnh cm n.



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
NỘI DUNG

GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI

OBO
OKS
.CO
M

A.

Triết học là một trong những hình thái ý thức xã hội, xét cho cùng đều bị
các quan hệ của kinh tế qui định. Dù ở xã hội nào, triết học bao giờ cũng bao
gồm hai yếu tố: Yếu tố nhận thức đã là sự hiểu biết về thế giới sung quanh trong
đó con người là yếu tố nhận định là sự đánh giá về mặt đạo lý.
Để phù hợp với trình độ phát triển thấp ở các giai đoạn đầu tiên của lịch sử
lồi người, triết học ra đời với tính cách là một khoa học tổng hợp các tri thức
của con người về hiện thực xung quanh và bản thân mình. Sau đó, do sự phát
triển của xã hội triết học đã tách ra khỏi thành khoa học độc lập, triết học với
tính cách là khoa học, nên nó có đối tượng và nhiệm vụ nhận thức riêng của
mình, nó là hệ thống những quan niệm, quan điểm có tính chất chính thể về thế
giới, về các q trình vật chất, tinh thần và mối quan hệ giữa chúng, về nhận
thức và cải biên thế giới. Do vậy, triết học nghiên cứu về vấn đề: tư duy, xã hội
và tự nhiên.Trong đó vấn đề xã hội là vấn đề mang tính hình thái kinh tế, phản
ánh động lực sự phát triển xã hội thơng qua lực lượng sản xuất. Để có cơ chế,
cách thức trong sự phát triển xã hội thì cần phải có cơ sở hạ tầng và kiến trúc
thượng tầng. Do vậy cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng là một vấn đề đặc

KI L

biệt phải quan tâm tới.

Cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng là một trong những nội dung cơ bản
của học thuyết hình thái kinh tế - xã hội của chủ nghĩa duy vật lịch sử, là cơ sở
thế giới quan và phương pháp luận khoa học trong nhận thức và cải tạo xã hội.
Đại hội Đảng VI đã mở ra một trang mới cho lịch sử kinh tế Việt Nam.
Bước ngoặt này có ý nghĩa trọng đại: Biến nền kinh tế Việt Nam từ kế hoạch
hố tập trung, quan liêu bao cấp, thành nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa. Bước ngoặt này đánh dấu sự thay đổi, phát triển mạnh mẽ của nền



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
kinh t xó hi Vit Nam. S phỏt trin ny phi chng l kt qu ca Vit Nam
trc i hi ng VI? V s phỏt trin no phi chng cng cn tri qua mt
thi k gi l. Thi k quỏ ủ?

OBO
OKS
.CO
M

Lờnin - Nh lónh ủo li lc - nh qun lý xó hi thiờn ti ủó luụn luụn
nhỡn xó hi bng con mt ca nh qun lý, v vi tm nhỡn chin lc hm cha
phộp bin chng sõu sc. ễng luụn luụn mun thay th xó hi bng xó hi khỏc
tt hn. Bi vy ụng ủó núi S phỏt trin l cuc ủu tranh ca cỏc mt ủi
lp.

Lch s phỏt trin ca trit hc l lch s phỏt trin ca t duy trit hc
gn lin vi cuc ủu tranh ca hai phng phỏp t duy: Bin chng v siờu
hỡnh. Chớnh cuc ủu tranh lõu di ca hai phng phỏp ny ủó thỳc ủy t duy

trit hc phỏt trin v hon thin dn vi thng li ca t duy bin chng duy
vt. Trit hc khi núi ủn phỏt trin thỡ luụn chỳ ý ủn ngun gc v ủng lc
ca phỏt trin v khuynh hng ca s phỏt trin.

S ủũi hi ca cỏc yu t khỏch quan trong s phỏt trin ca s vt hin
tng ủú l mõu thun tt yu bin chng. Phộp bin chng núi rng: S vt
no cng cú mt trỏi ngc, cng cha ủng mõu thun bờn trong ca nú, bn
thõn s vt, c trong t nhiờn v trong xó hi.

Trong cỏc mt ủi lp bao gi cng cú s ủu tranh gt b ln nhau. Phộp
bin chng ủó tỡm thy s thp nht gia cỏc mt ủi lp. Cỏc mt ủi lp tn ti

KI L

khụng tỏch ri nhau m ln vo nhau, thõm nhp trong nhau, mt ny cha ủng
mm mng ca mt kia, chỳng tỏc ủng qua li ln nhau lm ủiu kin cho nhau
tn ti v phỏt trin. S phỏt trin t cỏi ny thnh cỏi khỏc cn mt thi k gi
l thi k quỏ ủ. Trong nn kinh t s phõn cụng lao ủng to ra mi quan h
hu c gia ngi v ngi to ra s phỏt trin xó hi. Lờnin núi Do phõn cụng
lao ủng, ai lo cho ngi y, mi ngi vỡ mt ngi, mt ngi vỡ mi ngi,
v phi tỡm thy mỡnh trong ngi khỏc, cũn chỳa khụng th lo cho ngi
ủc".



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
Thời kỳ quá ñộ hiện nay ở Việt Nam là thời kỳ ủ mầm của một xã hội
phát triển, trong ñó phân công lao ñộng ñang diễn ra mạnh mẽ, ñó là sự ñấu
tranh giữa những mặt ñối lập của cơ chế cũ, và ñang báo hiệu một tương lai tươi

OBO
OKS
.CO
M

sáng, một nền kinh tế phát triển bền vững.
Đề tài: Lênin nói "Sự phát triển là cuộc ñấu tranh của các mặt ñối lập" từ
luận ñiểm trên làm rõ cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng của Việt Nam trong
thời kỳ quá ñộ"

NỘI DUNG CHÍNH:

I.

CƠ SỞ HẠ TẦNG.

KI L

B.

1. Khái niệm:

Cơ sở hạ tầng là tổng hợp những quan hệ sản xuất hợp thành cơ cấu kinh tế
của một hình thái kinh tế- xã hội nhất ñịnh.



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Da vo khỏi nim ủú, nú ủó phn ỏnh chc nng xó hi ca cỏc quan h xó
hi ca cỏc quan h sn xut vi t cỏch l c s kinh t ca cỏc hin tng xó

hi. ỳng vy, mi mt hỡnh thỏi kinh t - xó hi cú mt kt cu kinh t ủc
trng l c s hin thc ca xó hi, hỡnh thnh mt cỏch quan trong quỏ trỡnh

OBO
OKS
.CO
M

sn xut vt cht xó hi. Nú bao gm khụng ch nhng quan h trc tip gia
ngi vi ngi trong sn xut vt cht m nú cũn bao gm c nhng quan h
kinh t, trao ủi trong quỏ trỡnh tỏi sn xut ra ủi sng vt cht ca con ngi.
2. c ủim, tớnh cht:

C s h tng ca mt xó hi c th thng bao gm: kiu quan h sn
xut thng tr trong nn kinh t. ng thi trong mi c s h tng xó hi cũn cú
nhng quan h sn xut khỏc nh: du vt, tn tr quan h sn xut c v mm
mng, tin ủ ca quan h sn xut mi. Cuc sng ca xó hi c th ủc ủt
trong trc ht bi kiu quan h sn xut thng tr tiờu biu cho cuc sng y
v nhng quan h sn xut quỏ ủ, hay nhng tn d c, mm mng mi cú vai
trũ nht ủnh gia chỳng tuy cú khỏc nhau nhng khụng tỏch ri nhau va ủu
tranh vi nhau, va liờn h vi nhau v hỡnh thnh c s h tng ca mi xó hi
c th mi giai ủon phỏt trin nht ủnh ca lch s.

Vớ d nh: Trong xó hi phong kin ngoi quan h sn xut phong kin
chim ủa v thng tr, nú cũn cú quan h sn xut tn d ca xó hi chim hu
nụ l, mm mng ca quan h sn xut t bn ch ngha v chớnh 3 yu t ủú

KI L

cu thnh nờn c s h tng phong kin.

c trng cho tớnh cht ca mt c s h tng l do quan h sn xut thng
tr quy ủnh. Quan h sn xut thng tr qui ủnh v tỏc ủng trc tip ủn xu
hng chung ca ton b ủi sng kinh t - xó hi. Qui ủnh tớnh cht c bn
ca ton b c s h tng xó hi ủng thi mc dự quan h tn d, mm mng
cú v trớ khụng ủỏng k trong xó hi cú nn kinh t xó hi phỏt trin ủó trng
thnh, nhng li cú v trớ quan trng trong c cu kinh t nhiu thnh phn ca
xó hi ủang giai ủon mang tớnh cht quỏ ủ.



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
C s h tng mang tớnh cht ủi khỏng tn ti trong xó hi m da trờn c
s chim hu t nhõn v t liu sn xut. Tớnh cht ủi khỏng ca c s h tng
ủc bt ngun t nhng mõu thun ni ti khụng th ủiu ho ủc trong c s
h tng ủú v do bn cht ca kiu quan h sn xut thng tr quy ủnh. ú l s

OBO
OKS
.CO
M

biu hin ca s ủi lp v li ớch kinh t gia cỏc tp ủon ngi trong xó hi.
Nh vy, c s h tng l tng th v mõu thun rt phc tp, l quan h
vt cht tn ti khỏch quan ủc lp vi ý thc con ngi. Nú ủc hỡnh thnh
trong quỏ trỡnh sn xut vt cht v trc tip bin ủi theo s tỏc ủng v phỏt
trin ca lc lng sn xut.

II. KHI NIM KIN TRC THNG TNG X HI:
1. Khỏi nim:

Kin trỳc thng tng l ton b nhng quan ủim: chớnh tr, phỏp quyn,
ủo ủc, trit hc, tụn giỏo, ngh thut... vi nhng th ch tng ng: nh
nc, ủng phỏi, giỏo hi, cỏc ủon th... ủc hỡnh thnh trờn mt c s h tng
nht ủnh.

Bi vy, kin trỳc thng tng l nhng hin tng xó hi, biu hin tp
trung ủi sng tinh thn ca xó hi, l b mt tinh thn t tng ca hỡnh thỏi
kinh t -xó hi. Nú ủúng vai trũ quan trng cựng cỏc b phn khỏc trong xó hi
hp thnh c cu hon chnh ca hỡnh thỏi kinh t-xó hi.

KI L

2. c ủim, tớnh cht:

Nh vy, cỏc b phn khỏc nhau ca kin truc thng tng ủu ra ủi v cú
vai trũ nht ủnh trong vic to nờn b mt tinh thn, t tng ca xó phỏt trin
trờn mt c s h tng nht ủnh, l phn ỏnh c s h tng. Song khụng phi tt
c cỏc yu t ca kin trỳc thng tng ủu liờn quan nh nhau vi c s h
tng ca nú. M trong xó hi cú giai cp, t tng chớnh tr, t tng phỏp
quyn cựng nhng t chc tng ng nh chớnh ủng, nh nc l nhng b
phn quan trng nht, mnh m nht v l thnh phn chớnh ca kin trỳc



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
thượng tầng, tiêu biểu cho chế độ chính trị, xã hội ấy. Ngồi ra còn có các yếu tố
khác đối lập với những tư tưởng quan điểm, tổ chức chính trị của các giai cáp bị
trị.

OBO
OKS
.CO
M

Kiến trúc thượng tầng của xã hội có đối kháng giai cấp mang tính giai cấp
sâu sắc. Tính giai cấp của kiến trúc thượng tầng biểu hiện ở sự đối địch về quan
điểm, tư tưởng và các cuộc đấu tranh về tư tưởng của các giai cấp đối kháng.
Bộ phận có quyền lực mạnh nhất của kiến trúc thượng tầng của xã hội có
tính chất đối kháng giai cáap là nhà nước-Đây là cơng cụ của giai cấp thống trị
tiêu biểu cho xã hội về mặt pháp lý- chính trị.

Thời kỳ q độ từ CNTB lên CNCS, những tàn dư tư tưởng của các giai
cấp thống trị bóc lột vẫn còn tồn tại trong kiến trúc thượng tầng. Vì vậy, trong
kiến trúc thượng tầng của các nước xã hội chủ nghĩa ở thời kỳ này vẫn còn sự
đấu tranh giữa tư tưởng xã hội chủ nghĩa với những tàn dư tư tưởng khác. Chỉ
đến chủ nghĩa cộng sản, tính giai cấp của giai cấp của giai cấp thượng tầng mới
bị xố bỏ.

III. MỐI QUAN HỆ BIỆN CHỨNG GIỮA CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ KIẾN
TRÚC THƯỢNG TẦNG XÃ HỘI.

Theo như quan điểm của chủ nghĩa duy tâm thì nhà nước và pháp luật
quyết định quan hệ kinh tế, ý thức tư tưởng quyết định tiến trình phát triển của

KI L

xã hội. Theo chủ nghĩa duy vật, kinh tế là yếu tố duy nhất quyết định còn ý thức
tư tưởng, chính trị khơng có vai trò gì đối với tiến bộ xã hội.
Nhưng theo chủ nghĩa Mác- Lê nin, đã khẳng định: Cơ sở hạ tầng và kiến

trúc thượng tầng có quan hệ biện chứng khơng tách rời nhau, trong đó có cơ sở
hạ tầng giữ vai trò quyết định kiến trúc thượng tầng. Còn kiến trúc thượng tầng
là phản ánh cơ sở hạ tầng, nhưng nó có vai trò tác động trở lại to lớn đối với cơ
sở hạ tầng đã sinh ra nó.



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Trong s thng nht bin chng ny, s phỏt trin ca c s h tng ủúng
vai trũ vi kin trỳc thng tng. Kin trỳc thng tng phi phự hp vi tớnh
cht trỡnh ủ phỏt trin ca c s h tng hay c s h tng no thỡ kin trỳc

OBO
OKS
.CO
M

thng tng y.
S bin ủi gia hai yu t ny cng tuõn theo mi quan h bin chng
gia cht v lng din ra theo hai hng :

Mt l: s phỏt trin hoc gim ủi v lng dn ủn s bin ủi ngay v
cht.

Hai l: s tng hay gim v lng khụng lm cho cht thay ủi ngay m
thay ủi dn dn tng phn tng bc .

Theo quy lut ny thỡ quỏ trỡnh bin ủi gia c s h tng v kin trỳc
thng tng din ra nh sau:

Khi c s h tng phỏt trin ủn mt mc ủ gii hn no ủú gi l ủim
nỳt, thỡ nú ủũi hi phi kộo theo s thay ủi v kin trỳc thng tng. Quỏ trỡnh
ny khụng ch ủn thun l s bin mt hay nhiu b phn m l s chuyn ủi
c mt hỡnh thỏi kinh t chớnh tr v hỡnh thỏi kinh t chớnh tr u th s chim
gi giai ủon lch s ny: trong giai ủon hỡnh thỏi kinh t chớnh tr ủú chim
gi thỡ c s h tng v kin trỳc thng tng cú s dung ho vi nhau hay ủt
ủc gii hn ủ.Ti ủõy, c s h tng v kin trỳc thng tng tỏc ủng bin

KI L

chng vi nhau theo cỏch thc bt ủu s thay ủi tun t v c s h tng (tng
hoc gim dn) nhng ti ủõy kin trỳc thng tng cha cú s thay ủi.
C s h tng mi giai ủon lch s li mõu thun ph ủnh ln nhau dn
ủn quỏ trỡnh ủo thi. Mỏc núi: nu khụng cú ph ủnh nhng hỡnh thc tn ti
ủó cú trc thỡ khụng th cú s phỏt trin trong bt c lnh vc no. Chớnh vỡ
c s h tng c ủc thay th bng c s h tng mi bao hm nhng mt tớch
cc tin b ca cỏi c ủó ủc ci to ủi trờn nhng nc thang mi. Chớnh vỡ c



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
s h tng thng xuyờn vn ủng nh vy nờn kin trỳc thng tng luụn luụn
thay ủi nhm ủỏp ng yờu cu phỏt trin ca c s h tng.

hi:

OBO
OKS
.CO
M

a.Vai trũ qut ủnh ca c s h tng ủi vi kin trỳc thng tng xó

Mi hỡnh thỏi kinh t xó hi cú c s h tng, v kin trỳc thng tng ca
nú. Do ủú, c s h tng v kin trỳc thng tng mang tớnh lch s c th, gia
chỳng cú mi quan h bin chng vi nhau, v c s h tng gi vai trũ quyt
ủnh ủi vi kin trỳc thng tng.

Vai trũ quyt ủnh ca c s h tng th hin trc ht l ch: C s h
tng l nhng quan h vt cht khỏch quan quy ủnh mi quan h khỏc: V chớnh
tr, tinh thn, t tng ca xó hi. C s h tng no sinh ra kin trỳc thng
tng y, núi cỏch khỏc c s h tng ủó sinh ra kin trỳc thng tng, v kin
trỳc thng tng bao gi cng phn ỏnh mt c s h tng nht ủnh, khụnh cú
kin trỳc thng tng chung cho mi xó hi.

C s h tng quyt ủnh kin trỳc thng tng v tớnh cht, ni dung v
kt cu: Tớnh cht ca kin trỳc thng tng ủi khỏng hay khụng ủi khỏng, ni
dung ca kin trỳc thng tng nghốo nn hay ủa dng, phong phỳ v hỡnh thc
ca kin trỳc thng tng gn nh hay phc tp do c s h tng quyt ủnh.
Vai trũ quyt ủnh ca c s h tng ủi vi kin trỳc thng tng cũn th

KI L

hin ch nhng bin ủi cn bn trong c s h tng dn ủn s bin ủi cn
bn trong kin trỳc thng tng. Mỏc vit: C s kinh t thay ủi thỡ tt c tt
c cỏc kin trỳc thng tng ủ s cng b thay ủi ớt nhiu nhanh chúng.
S bin ủi ca kin trỳc thng tng din ra rừ rt khi c s h tng ny
thay th c s h tng khỏc. Ngha l, khi cỏch mng xó hi ủa ủn s th tiờu
c s h tng c b xoỏ b v thay th c s h tng mi thỡ s thng tr c b
xoỏ b v thay th bng s thng tr ca giai cp mi. Qua ủú m chớnh tr ca

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
giai cp thay ủi, b mỏy nh nc mi thnh lp thay th nh nc c, ý thc
xó hi cng bin ủi.
Trong xó hi cú ủi khỏng giai cp, s bin ủi ca c s h tng v kin

OBO
OKS
.CO
M

trỳc thng tng din ra do kt qu ca cuc ủu tranh gay go phc tp gia cỏc
giai cp thng tr v giai cp b tr, m ủnh cao l cỏch mng xó hi. Nhng
bin ủi ca c s h tng v kin trỳc thng tng xột cho cựng l do s phỏt
trin ca lc lng sn xut. Nhng lc lc lng sn xut trc tip gõy ra s
bin ủi ca c s h tng v s bin ủi ca c s h tng ủn lt nú li lm
cho kin trỳc thng tng bin ủi.

Trong s bin ủi ca c s h tng v kin trỳc thng tng, khụng phi
c c s h tng mi xut hin thỡ kin trỳc thng tng mi mt ủi ngay m cú
b phn thay ủi dn dn chm chp. Vỡ trong cuc ủu tranh gia cỏi c v cỏi
mi, nhng tn d ca cỏi c cũn tn ti rt lõu. Mt khỏc cng cú nhng yu t,
nhng hỡnh thc khụng c bn no ủú ca c s h tng v kin trỳc thng
tng c ủc giai cp mi gi li, ci to ủ phc v cho yờu cu phỏt trin ca
c s h tng v kin trỳc thng tng mi.

Nh vy, chỳng ta cú th thy c s h tng cú quyt ủnh to ln ủi vi
kin trỳc thng tng, do ủú trong cỏch mng xó hi ch ngha vic xõy dng c

s ch ngha cú tỏc dng vụ cựng to ln ủi vi cuc sng ca xó hi. Chớnh vỡ
tm quan trng ca nú m khi xem xột, ci to mt b phn no ủú ca kin trỳc

KI L

thng tng phi xem xột ci to t c s h tng xó hi. v tớnh quyt ủnh ca
c s h tng ủi vi vi kin trỳc thng tng din ra rt phc tp trong quỏ
trỡnh chuyn t mt hỡnh thỏi kinh t- xó hi khỏc.
Tuy vy, nhng quan h tinh thn, t tng ca xó hi ủú l kin trỳc
thng tng, cng khụng hon ton th ủng, nú cú vai trũ tỏc ủng tr li to ln
ủi vi c s h tng sinh ra nú.

b. S tỏc ủng tr li ca kin trỳc thng tng ủi vi c s h tng .



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
Trong mối quan hệ với cơ sở hạ tầng, kiến trúc thượng tầng phản ánh cơ sở
hạ tầng biểu hiện tập trung đời sống tinh thần xã hội, do đó có vai trò tác động to
lớn trở lại với cơ sở hạ tầng.

OBO
OKS
.CO
M

Là một bộ phận cấu thành hình thành kinh tế xã hội, được sinh ra và phát
triển trên một cơ sở hạ tầng nhất định, cho nên sự tác động tích cực của kiến trúc
thượng tầng đối với cơ sở hạ tầng được thể hiện ở chức năng xã hội của kiến
trúc thượng tầng là ln ln bảo vệ duy trì, củng cố và hồn thiện cơ sở hạ tầng

sinh ra nó, đấu tranh xố bỏ cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng đã lỗi thời
lạc hậu.

Kiến trúc thượng tầng tìm mọi biện pháp để xố bỏ những tàn dư của cơ sở
hạ tầng và kiến trúc thượng tầng cũ, ngăn chặn những mầm mống tự phát của cơ
sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng mới nảy sinh trong xã hội ấy. Thực chất
trong xã hội có giai cấp đối kháng, kiến trúc thượng tầng bảo đảm sự thống trị
chính trị và tư tưởng của giai cấp giữ địa vị thống trị trong kinh tế. Nếu giai cấp
thống trị khơng xác lập được sự thống trị về chính trị và tưởng, cơ sở kinh tế của
nó khơng thể đứng vững được. Vì vậy, kiến trúc thượng tầng thực sự trở thành
cơng cụ, phương tiện để duy trì, bảo vệ địa vị thống trị về kinh tế của giai cấp
thống trị của xã hội.

Trong các yếu tố cấu thành nên kiến trúc thượng tầng, nhà nước giữ vai trò
đặc biệt quan trọng và có tác dụng to lớn đối với cơ sở hạ tầng vì, nó là một

KI L

lượng vật chất tập trung sức mạnh kinh tế và chính trị của giai cấp thống trị .
Nhà nước khơng chỉ dựa trên hệ tưởng, mà còn dựa trên những hình thức nhất
định của việc kiểm sốt xã hội, sử dụng bạo lực, bao gồm các yếu tố vật chất:
qn đội, cảnh sát, tồ án, nhà tù... để tăng cường sức mạnh kinh tế của giai cấp
thống trị, củng cố địa vị của quan hệ sản xuất thống trị.
Trong xã hội có giai cấp, các giai cấp đối kháng đấu tranh với nhau giành
chính quyền về tay mình, cũng chính là tạo cho mình sức mạnh kinh tế. Sử dụng
quyền lực nhà nước, giai cấp thống trị sẽ khơng ngừng mở rộng ảnh hưởng kinh



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

tế trên tồn xã hội. Kinh tế vững mạnh làm cho nhà nước được tăng cường. Nhà
nước được tăng cường lại tạo thêm phương tiện vật chất để củng cố vững chắc
hơn địa vị kinh tế và xã hội của giai cấp thống trị. cứ như thế, sự tác động qua
lại biện chứng giữa kiến trúc thượng tầng và cơ sở hạ tầng đưa lại sự phát triển

OBO
OKS
.CO
M

hợp quy luật của kinh tế và chính trị. Ở đây, nhà nước là phương tiện vật chất,
có sức mạnh kinh tế, còn kinh tế là mục đích của chính trị, điều này được chứng
minh qua sự ra đời và sự tồn tại của nhà nước khác nhau .

Cùng với nhà nước, các yếu tố khác của kiến trúc thượng tầng cũng đã tác
động đến cơ sở hạ tầng bằng nhiều hình thức khác nhau. Các yếu tố của kiến
trúc thượng tầng khơng những chỉ có tác động lẫn nhau. Song thường thường
những sự tác động đó phải thơng qua nhà nước, pháp luật và thể chế tương ứng,
chỉ qua đó chúng mới phát huy được hết hiệu lực đối với cơ sở hạ tầng, và đối
với tồn xã hội.

Sự tác động của kiến trúc thượng tầng đối với cơ sở hạ tầng nó tác động
cùng chiều với quy luật vận động của cơ sở hạ tầng. Trái lại, khi nó tác động
ngược chiều vớ qui luật kinh tế khách quan nó sẽ cản trở sự phát triển của cơ sở
hạ tầng.

Hiệu quả tác động của kiến trúc thượng tầng đối với cơ sở hạ tầng, phụ
thuộc vào năng động chủ quan trong nhận thức và vận dụng quy luật kinh tế- xã
hội, vào hoạt động thực tiễn của con người. Kiến trúc thượng tầng có vai trò to

KI L

lớn, định hướng những hoạt động thực tiễn đưa lại phương án phát triển tối ưu
cho kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, nếu nhấn mạnh, tuyệt đối hố, phủ nhận tính tất
yếu kinh tế của xã hội, sẽ phạm sai lầm của chủ nghĩa duy tâm chủ quan dưới
những hình thức khác nhau.

Nói tóm lại, cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng có quan hệ biện chứng
với nhau. Do đó, khi xem xét và cải tạo xã hội phải thấy rõ vai trò quyết định
của cơ sở hạ tầng và tác động trở lại của kiến trúc thượng tầng, khơng được
tuyệt đối hố hoặc hạ thấp yếu tố nào.



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
Trung thành với lý luận Mác - Lênin và vận dụng sáng tạo vào tình hình
thực tiễn ở Việt Nam, Đảng chủ trương tập chung đổi mới kinh tế, đáp ứng
nhữnh đòi hỏi cấp bách của nhân dân về đời sống, việc làm và các nhu cầu xã
hội khác coi đó là nhiệm vụ quan trọng để tiến hành thuận lợi đổi mới trên lĩnh

OBO
OKS
.CO
M

vực chính trị: ”Nhà nước phải thực hiện tốt vai trò quản lý về kinh tế - xã hội
bằng pháp luật, kế hoạch, chính trị, thơng tin, tun truyền giáo dục và cơng cụ
khác” ( Báo cáo chính trị tại Đại hội đại biểu tồn quốc Đảng cộng sản Việt
Nam lần thứ 7).

IV. MỐI QUAN HỆ BIỆN CHỨNG GIỮA CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ KIẾN
TRÚC THƯỢNG TẦNG TRONG THỜI KỲ Q ĐỘ LÊN CHỦ
NGHĨA XÃ HỘI Ở NƯỚC TA.

1. Đặc điểm hình thành cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng cộng sản
chủ nghĩa.

Cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng cộng sản chủ nghĩa khơng hình
thành tự phát trong xã hội cũ, mà hình thành tự giác sau khi giai cấp vơ sản
giành chính quyền và phát triển hồn thiện “Suốt thời kỳ q độ từ chủ nghĩa tư
bản lên chủ nghĩa cộng sản ”.

Muốn có cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng cộng sản chủ nghĩa. Trước
hết giai cấp vơ sản phải dùng bạo lực cách mạng đập tan nhà nước cũ, lập nên
nhà nước vơ sản. Sau khi giành được chính quyền, giai cấp vơ sản tiến hành

KI L

quốc hữu hố, tịch thu, trưng thu nhà máy, xí nghiệp của giai cấp tư sản nhằm
tạo ra cơ sở kinh tế ban đầu của chủ nghĩa xã hội.
Việc nhà nước chun chính vơ sản phải ra đời trước để tạo điều kiện và
làm cơng cụ, phương tiện cho quần chúng nhân dân, tiến hành triệt để q trình
ấy hồn tồn phù hợp với qui luật khách quan của xã hội. Đó là sự phát triển
khách quan trong q trính sản xuất vật chất của xã hội, đòi hỏi phải có một cơ
sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng tiến bộ hơn thay thế cơ sở hạ tầng và kiến
trúc thượng tầng tư bản chủ nghĩa lỗi thời phản động. Tuynhiên, nhà nước



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN

chun chính vơ sản có thật sự vững mạnh hay khơng lại hồn tồn phụ thuộc
vào sự phát triển của sự phát triển của cơ sở hạ tầng cộng sản chủ nghĩa.
2. Cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng trong thời kỳ q độ lên chủ

OBO
OKS
.CO
M

nghĩa xã hội ở Việt Nam

Dưới chủ nghĩa xã hội hồn chỉnh, cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng
thuần nhất và thống nhất. Vì cơ sở hạ tầng xã hội chủ nghĩa khơng có tính chất
đối kháng, khơng bao hàm những lợi ích kinh tế đối lập nhau. Hình thức sở hữu
bao trùm là sở hữu tồn dân và tập thể, hợp tác tương trợ nhau trong q trình
sản xuất, phân phối sản phẩm theo lao động, khơng còn chế độ bóc lột .
Kiến trúc thượng tầng xã hội chủ nghĩa phản ánh cơ sở hạ tầng của xã hội
chủ nghĩa, vì vậy mà có sự thống trị về chính trị và tinh thần. Nhà nước xã hội
chủ nghĩa là nhà nước kiểu mới: của dân do dân và vì dân. Pháp luật xã hội chủ
nghĩa là cơng cụ để cải tạo xã hội cũ và xây dựng xã hội chủ nghĩa tiến bộ, khoa
học trở thành động lực cho sự phát triển xã hội.

Thời kỳ q độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội là thời kỳ cải biến
cách mạng sâu sắc và triệt để, là một giai đoạn lịch sử chuyền tiếp. Cho nên cơ
sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng với đầy đủ những đặc trưng của nó. Bởi vì,
cơ sở hạ tầng mang tính chất q độ với một kết cấu kinh tế nhiều thành phần
đan xen của nhiều loại hình kinh tế xã hội khác nhau. Còn kiến trúc thượng tầng
có sự đối kháng về tư tưởng và có sự đấu tranh giữa giai cấp vơ sản và giai cấp

KI L

tư sản trên lĩnh vực tư tuởng văn hố.

Bởi vậy cơng cuộc cải cách kinh tế và đổi mới thể chế chính trị là một q
trình mang tính cách mạng lâu dài, phức tạp mà thực chất là cuộc đấu tranh gay
go, quyết liệt giữa hai con đường tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa. Chính vì
những lý do đó mà nước ta từ một nước thuộc địa nửa phong kiến với nền kinh
tế lạc hậu sản xuất nhỏ là chủ yếu, đi lên chủ nghĩa xã hội (bỏ qua chế độ phát
triển tư bản chủ nghĩa ) chúng ta đã gặp rất nhiều khó khăn trong q trình xây
dựng chủ nghĩa xã hội. Cơ sở hạ tầng thời kỳ q độ ở nước ta bao gồm các



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
thành phần kinh tế như: kinh tế nhà nước, kinh tế hợp tác, kinh tế tư bản nhà
nước, kinh tế cá thể, kinh tế tư bản tư nhân, cùng các kiểu quan hệ sản xuất gắn
liền với hình thức sở hữu khác nhau, thậm chí đối lập nhau cùng tồn tại trong
một cơ cấu kinh tế quốc dân thống nhất. Đó là nền kinh tế hàng hố nhiều thành

OBO
OKS
.CO
M

phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

Các thành phần đó vừa khác nhau về vai trò, chức năng, tính chất, lại vừa
thống nhất với nhau trong một cơ cấu kinh tế quốc dân thống nhất , chúng vừa
cạnh tranh nhau, vừa liên kết với nhau, bổ xung với nhau.

Để định hướng xã hội chủ nghĩa đối với các thành phần kinh tế này, nhà
nước phải sử dụng tổng thể các biện pháp kinh tế hành chính và giáo dục. Trong
đó biện pháp kinh tế có vai trò quan trọng nhất nhằm từng bước xã hội hố nền
sản xuất với hình thức và bước đi thích hợp theo hướng: kinh tế quốc doanh
được củng cố và phát triển vươn lên giữ vai trò chủ đạo, kinh tế tập thể dưới
hình thức thu hút phần lớn những người sản xuất nhỏ trong các ngành nghề, các
hình thức xí nghiệp , cơng ty cổ phần phát triển mạnh, kinh tế tư nhân và gia
đình phát huy được mọi tiềm năng để phát triển lực lượng sản xuất, xây dựng
cơ sở kinh tế hợp lý.

Trong văn kiện Hội nghị đại biểu Đảng giữa nhiệm kỳ khố VII, Đảng ghi
rõ “phải tập chung nguồn vốn đầu tư nhà nước cho việc xây dựng cơ sở hạ tầng
kinh tế xã hội và một số cơng trình cơng nghiệp then chốt đã được chuẩn bị vốn

KI L

và cơng nghệ. Nâng cấp và xây dựng mới hệ thống giao thơng, sân bay, bến
cảng, thơng tin liên lạc, giáo dục và đào tạo, y tế ”. Đồng thời văn kiện Đảng
cũng ghi rõ:”Tư nay tới cuối thập kỷ, phải quan tâm tới cơng nghiệp hố, hiện
đại hố nơng nghiệp và kinh tế nơng thơn, phát triển tồn diện nơng, lâm, ngư
nghiệp gắn với cơng nghiệp chế biến nơng lâm thuỷ sản, cơng nghiệp sản xuất
hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu”.
Về kiến trúc thượng tầng, Đảng ta khẳng định: Lấy chủ nghĩa Mác-Lê nin
và tư tưởng Hồ Chí Minh làm kim chỉ nam cho mọi hành động của tồn Đảng,



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
tồn dân ta. Nội dung cốt lõi của chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh
là tư tưởng về sự giải phóng con người khỏi chế độ bóc lột thốt khỏi nỗi nhục

của mình là đi làm th bị đánh đập, lương ít.

OBO
OKS
.CO
M

Bởi vậy, trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội của nhân dân ta, việc
giáo dục truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin tư tưởng Hồ Chí Minh trở thành tư
tưởnh chủ đạo trong đời sống tinh thần của xã hội là việc làm thường xun, liên
tục của cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa trên lĩnh vực kiến trúc thượng tầng.
Xây dựng hệ thống chính trị, xã hội chủ nghĩa mang bản chất giai cấp cơng
nhân, do Đảng cộng sản lãnh đạo đảm bảo cho nhân dân là người chủ thực sự
của xã hội. Tồn bộ quyền lực của xã hội thuộc về nhân dân thực hiện dân chủ
xã hội chủ nghĩa đảm bảo phát huy mọi khả năng sáng tạo, tích cực chủ động
của mọi cá nhân.

Trong cương lĩnh xây dựng đất nước thời kỳ q độ lên chủ nghĩa xã hội,
Đảng ghi rõ : ”xây dựng nhà nước xã hội chủ nghĩa , nhà nước của dân, do dân
và vì dân, liên minh giai cấp cơng nhân với giai cấp nơng dân và tầng lớp trí
thức làm nền tảng, do Đảng cộng sản lãnh đạo ”. Như vậy, tất cả các tổ chức, bộ
máy tạo thành hệ thống chính trị - xã hội kkhơng tồn tại như một mục đích tư
nhân mà vì phục vụ con người, thực hiện cho được lợi ích và quyền lợi thuộc về
nhân dân lao động.

Mỗi bước phát triển của cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng là một bước

KI L

giải quyết mâu thuẫn giữa chúng. Việc phát triển và củng cố cơ sở hạ tầng điều

chỉnh và củng cố các bộ phận của kiến trúc thượng tầng là một q trình diễn ra
trong suốt thời kỳ q độ.
3. Một số kiến nghị

Trong q trình phát triển nền kinh tế nhiều thành phần theo định hướng xã
hội chủ nghĩa ở nước ta, cần vận dụng và qn triệt quan hệ biện chứng giữa cơ
sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng. Cơ sở hạ tầng là kết cấu kinh tế đa thành



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
phn trong ủú cú thnh phn kinh t quc doanh , tp th v nhiu thnh phn
kinh t quc doanh, tp th v nhiu thnh phn kinh t khỏc nhau. Tớnh cht
ủan xen quỏ ủ v kt cu ca c s kinh t va lm cho nn kinh t sụi ủng,
phong phỳ, va mang tớnh cht phc tp trong quỏ trỡnh thc hin ủnh hng xó

OBO
OKS
.CO
M

hi ch ngha. õy l mt kt cu kinh t nng ủng, phong phỳ, ủc phn
chiu lờn kin trỳc thng tng v ủt ra ủũi hi khỏch quan l nn kin trỳc
thng tng v ủt ra ủũi hi khỏch quan l nn kin trỳc thng tng cng phi
ủc ủi mi ủ ủỏp ng ủũi hi ca c s kinh t. Nh vy kin trỳc thng
tng mi cú sc mnh ủỏp ng kp thi ủũi hi ca c s h tng
Tuy nhiờn, vic ủi mi c s h tng v kin trỳc thng tng l vic rt
phc tp. iu quan trng trc ht l cn sm hỡnh thnh v thng nht nhng
quan ủim s lý thit yu.
Th nht:

Cn mt phng phỏp tip cn vn ủ mt cỏch c th khụng lm theo cỏch
chỏy ủõu cha ủy t ủú tỡm ra nguyờn nhõn ch yu ca vn ủ ủ ủa ra
nhng lun chng cú tớnh kh thi.

Th hai: Cn theo dừi cht ch, khai thỏc sng lc v s lý cỏc loi tớn hiu
ca nn kinh t mt cỏch kp thi trờn c s ch chng chớnh sỏch thớch hp
khuyn khớch cỏc hot ủng kinh t lnh mnh . ủng thi phi xõy dng mt c
ch ủiu hnh kinh t cho phộp thõu lm ủỏnh giỏ, s lý kp thi mi tớn hiu

KI L

kinh t trong phm vi c nc.

Th ba: Hon thin cỏc th tc ti chớnh, tng cng k cng phỏp lut
trong ủiu hnh ti chớnh quc gia t trung ng ủn tng ngi sn xut.



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
KT LUN

OBO
OKS
.CO
M

Nm vng phộp bin chng gia c s h tng v kin trỳc thng tng,
gia ủi mi kinh t v ủi mi kinh t v ủi mi chớnh tr, vn dng sỏng to
nhng ch chng, ủng li ca ng l con ủng ủy trụng gai nhng tt

yu s dnh thng li trong cụng cuc ủụ mi vỡ mc tiờu dõn giu nc mnh,
xó hi cụng bng vn minh.

ng ta ủó sỏng sut khi ủ ra bc ủu thc hin tt ủng li ủi mi
ton din bng cỏch kt hp cht ch ủi mi c s h tng v kin trỳc thng
tng. Em tin rng vi nhn thc ủỳng ủn, sỏng to ca mỡnh cựng vi s ủng
lũng nht trớ, ra sc phn ủu ca ton ủng , ton dõn, ton quõn, ng ta nht
ủnh lónh ủo cụng cuc ủi mi ủi ủn thng li hon ton, di ủ phỏt trin
ca s nghip cỏch mng hin nay, cụng cuc ủi mi ng lónh ủo nht ủnh
s ủa nc ta lờn ngang tm vi cỏc nc ủang phỏt trin trong khu vc v th
gii.

L mt sinh viờn, em nguyn s gúp mt phn sc lc nh bộ ca mỡnh ủ

KI L

cụng cuc ủi mi ngy cng ủi lờn.



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
Tài liệu tham khảo

OBO
OKS
.CO
M

1. Văn kiện ñại hội ñảng VII,VIII
2. Tạp chí nghiên cứu kinh tế

3. Tạp chí nghiên cứu lý luận
4. Hỏi ñáp triết học

5. Giáo trình triết học Mác- Lênin

KI L

6. Đổi mới kinh tế ở Việt Nam, thực trạng và giải pháp



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN

LỜI NÓI ĐẦU1
NỘI DUNG3

OBO
OKS
.CO
M

MỤC LỤC

A. GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI3
B. NỘI DUNG CHÍNH3

I. CƠ SỞ HẠ TẦNG5
1. Khái niệm5

2. Đặc ñiểm, tính chất6

II. KHÁI NIỆM KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG XÃ HỘI7
1. Khái niệm7

2. Đặc ñiểm, tính chất7

III. MỐI QUAN HỆ BIỆN CHỨNG GIỮA CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ KIẾN
TRÚC THƯỢNG TẦNG XÃ HỘI8

IV. MỐI QUAN HỆ BIỆN CHỨNG GIỮA CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ KIẾN
TRÚC THƯỢNG TẦNG TRONG THỜI KỲ QUÁ ĐỘ LÊN CHỦ
NGHĨA XÃ HỘI Ở NƯỚC TA

1. Đặc ñiểm hình thành cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng
cộng sản chủ nghĩa

2. Cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng trong thời kỳ quá ñộ lên

KI L

chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam
3. Một số kiến nghị
KẾT LUẬN

TÀI LIỆU THAM KHẢO