Cơ sở địa lí huyện Đại Từ phục vụ phát triển du lịch sinh thái

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN PHÚC LỘC

CƠ SỞ ĐỊA LÍ HUYỆN ĐẠI TỪ
PHỤC VỤ PHÁT TRIỂN DU LỊCH SINH THÁI

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC TRÁI ĐẤT

Thái Nguyên, 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN PHÚC LỘC

CƠ SỞ ĐỊA LÍ HUYỆN ĐẠI TỪ
PHỤC VỤ PHÁT TRIỂN DU LỊCH SINH THÁI
Chuyên ngành : Địa lí tự nhiên
Mã số

: 60.44.02.17

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC TRÁI ĐẤT

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần Viết Khanh

Thái Nguyên, 2015
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi, các số liệu trích dẫn có
nguồn gốc rõ ràng. Kết quả trong luận văn chƣa đƣợc công bố trong bất cứ công trình
nghiên cứu nào khác.

Thái Nguyên, tháng 4 năm 2015
Tác giả luận văn

Nguyễn Phúc Lộc

Xác nhận

Xác nhận

của trƣởng khoa chuyên môn

của Ngƣời hƣớng dẫn khoa học

PGS.TS. Nguyễn Thị Hồng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

PGS.TS. Trần Viết Khanh

i

/>

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bảy tỏ lòng biết ơn sâu sắc và chân thành cảm ơn PGS.TS Trần Viết
Khanh đã chỉ bảo, hƣớng dẫn và giúp đỡ tôi rất tận tình trong suốt thời gian thực hiện
luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của Ban chủ nhiệm khoa Địa lí,
các thầy giáo, cô giáo khoa Địa lí trƣờng Đại Học Sƣ Phạm – Đại học Thái Nguyên.
Tôi xin cảm ơn các giáo sƣ, tiến sĩ của Viện Địa lí thuộc Viện Khoa học và Công
nghệ Việt Nam đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian
nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Tôi xin cảm ơn Sở Tài nguyên và Môi trƣờng, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch
Thái Nguyên; UBND huyện Đại Từ, và các cơ quan, cá nhân đã giúp đỡ tôi về nguồn tƣ
liệu phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài.
Cuối cùng, tôi xin cảm ơn gia đình, những ngƣời thân và bạn bè luôn động viên,
ủng hộ, giúp tôi tập trung nghiên cứu và hoàn thành luận văn của mình.

Thái Nguyên, tháng 4 năm 2015
Học viên

Nguyễn Phúc Lộc

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

ii

/>

MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan ............................................................................................................... .i
Lời cảm ơn ...................................................................................................................ii

MỤC LỤC .......................................................................................................... ….iii
DANH MỤC VIẾT TẮT ............................................................................... iv
DANH MỤC CÁC BẢNG .............................................................................. v
DANH MỤC CÁC HÌNH.............................................................................. vi
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài.......................................................................................... 1
2. Lịch sử nghiên cứu đề tài ........................................................................... 2
3. Mục đích nghiên cứu .................................................................................. 4
4. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................. 4
5. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................... 5
6. Quan điểm và phƣơng pháp nghiên cứu .................................................. 5
6.1. Quan điểm nghiên cứu............................................................................. 5
6.1.1. Quan điểm tổ ng hợp ............................................................................... 5
6.1.2. Quan điểm lịch sử ................................................................................... 5
6.1.3. Quan điểm hê ̣ thố ng................................................................................ 6
6.1.4. Quan điểm phát triển bề n vững .............................................................. 6
6.2. Phương pháp nghiên cứu......................................................................... 6
6.2.1. Phương pháp thực địa ............................................................................ 6
6.2.2. Phương pháp thu thập và tổng hợp tài liệu............................................ 6
6.2.3. Phương pháp xử lí số liê ̣u thố ng kê........................................................ 6
6.2.4. Phương pháp phân tích tổng hợp ........................................................... 7
6.2.5. Phương pháp bản đồ và hệ thống thông tin địa lí .................................. 7
6.2.6. Phương pháp nghiên cứu địa lí tự nhiên ứng dụng ................................ 8
6.2.7. Phương pháp phân tích dự báo .............................................................. 8

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

iii

/>

7. Đóng góp của luận văn ............................................................................... 8
8. Cấu trúc của luận văn ................................................................................ 8
NỘI DUNG ...................................................................................................... 9
Chƣơng 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC ĐÁNH GIÁ CƠ SỞ ĐỊA
LÍ PHỤC VỤ PHÁT TRIỂN DU LỊCH SINH THÁI ................................. 9
1.1. Tổng quan về du lịch sinh thái ............................................................... 9
1.1.1. Các khái niệm ........................................................................................ 9
1.1.1.1. Khái niệm du lịch ................................................................................. 9
1.1.1.2. Khái niệm du lịch sinh thái ................................................................ 10
1.1.2. Nhiệm vụ và phân loại du lịch sinh thái ............................................ 12
1.1.2.1. Nhiệm vụ ............................................................................................ 12
1.1.2.2. Phân loại............................................................................................ 13
1.1.3. Yêu cầu phát triển DLST..................................................................... 13
1.1.4. Đặc điểm của các đối tượng tham gia hoạt động DLST.................... 17
1.2. Cơ sở địa lí để phát triển du lịch sinh thái .......................................... 18
1.2.1. Điều kiện phát triển du lịch sinh thái ................................................. 18
1.2.1.1. Quan điểm.......................................................................................... 18
1.2.1.2. Tài nguyên du lịch sinh thái .............................................................. 18
1.2.1.3. Phân loại tài nguyên du lịch sinh thái chính ..................................... 21
1.2.1.4. Đặc điểm của tài nguyên du lịch sinh thái ........................................ 25
1.2.2. Phương pháp đánh giá ........................................................................ 27
1.2.2.1. Phương pháp đánh giá theo từng dạng tài nguyên du lich ............... 27
1.2.2.2. Phương pháp đánh giá tổng hợp ....................................................... 29
Tiểu kết chƣơng 1 ......................................................................................... 32

Chƣơng 2: CƠ SỞ ĐỊA LÍ HUYỆN ĐẠI TỪ PHỤC VỤ PHÁT TRIỂN
DU LỊCH SINH THÁI ................................................................................. 33
2.1. Cơ sở địa lí huyện Đại Từ ..................................................................... 33
2.1.1. Vị trí địa lí và lãnh thổ ......................................................................... 33
2.1.2. Điều kiện tự nhiên ................................................................................ 35
2.1.2.1. Đặc điểm địa chất - khoáng sản ........................................................ 35

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

tnu.edu.vn/

-


2.1.2.2. Địa hình và tài nguyên địa hình ........................................................ 38
2.1.2.3. Điều kiện khí hậu ............................................................................... 42
2.1.2.4. Thủy văn............................................................................................. 45
2.1.2.5. Lớp phủ thổ nhưỡng .......................................................................... 46
2.1.2.6. Thảm thực vật .................................................................................... 47
2.1.3. Điều kiện kinh tế - xã hội .................................................................... 50
2.1.3.1. Dân cư và nguồn lao động ................................................................ 50
2.1.3.2. Tình hình kinh tế ................................................................................ 50
2.1.3.3. Cơ sở hạ tầng ..................................................................................... 51
2.2. Đánh giá tổng hợp điều kiện địa lí để phát triển du lịch sinh thái ... 52
2.2.1. Hiện trạng du lịch huyện Đại Từ ....................................................... 52
2.2.1.1. Ưu điểm.............................................................................................. 52
2.2.1.2. Hạn chế .............................................................................................. 52
2.2.2. Lựa chọn đối tượng đánh giá ............................................................. 53
2.2.3. Xây dựng thang đánh giá .................................................................... 54
2.2.3.1. Chọn các tiêu chí đánh giá................................................................. 54

2.2.3.2. Xác định chỉ tiêu và điểm của các cấp .............................................. 55
2.2.3.3. Xác định hệ số của các tiêu chí ......................................................... 56
2.2.4. Đánh giá các điểm DLST huyện Đại Từ ........................................... 56
2.2.5. Đánh giá kết quả .................................................................................. 59
Tiểu kết chƣơng 2 ......................................................................................... 60
Chƣơng 3: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN BỀN
VỮNG ............................................................................................................ 61
DU LỊCH SINH THÁI HUYỆN ĐẠI TỪ - TỈNH THÁI NGUYÊN ....... 61
3.1. Tổ chức lãnh thổ DLST ......................................................................... 61
3.1.1. Vị trí của huyện Đại Từ trong chiến lược phát triển kinh tế tỉnh
Thái Nguyên................................................................................................... 61
3.1.2. Một số điểm DLST tiêu biểu................................................................ 62
3.1.2.1. Khu du lịch quốc gia Hồ Núi Cốc ..................................................... 62
3.1.2.2. Suối Tiên Sa ....................................................................................... 63
3.1.2.3. Vườn quốc gia Tam Đảo ................................................................... 64
3.1.2.4. Khu du lịch núi Văn, núi Võ .............................................................. 65
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

tnu.edu.vn/

-


3.1.2.5. Khu di tích quốc gia 27/7 .................................................................. 65
3.1.3. Mô hình không gian phát triển DLST huyện Đại Từ........................ 66
3.1.3.1. Các tuyến DLST trên địa bàn huyện.................................................. 66
3.1.3.2. Các tuyến DLST liên huyện ............................................................... 67
3.2. Định hƣớng và giải pháp phát triển DLST huyện Đại Từ ................ 70
3.2.1. Quan điểm và mục tiêu phát triển....................................................... 71
3.2.1.1. Quan điểm phát triển ......................................................................... 71

3.2.22. Mục tiêu phát triển ............................................................................. 71
3.2.2. Định hướng phát triển DLST huyện Đại Từ ..................................... 72
3.2.2.1. Định hướng phát triển các loại hình du lịch ..................................... 72
3.2.2.2. Định hướng phát triển du lịch theo lãnh thổ ..................................... 72
3.2.2.3. Định hướng sản phẩm du lịch ........................................................... 73
3.2.2.4. Định hướng về quy hoạch và giám sát các hoạt động kinh tế........... 74
3.2.3. Giải pháp phát triển DLST huyện Đại Từ ......................................... 75
3.2.3.1. Giải pháp về cơ chế, chính sách ........................................................ 75
3.2.3.2. Giải pháp về đào tạo cán bộ quản lí và hướng dẫn viên du lịch ...... 76
3.2.3.3. Giải pháp liên kết với cộng đồng ...................................................... 77
3.2.3.4. Giải pháp xây dựng cơ sở hạ tầng, vật chất kỹ thuật ........................ 77
3.2.3.5. Giải pháp về bảo vệ môi trường và đa dạng sinh học ...................... 78
Tiểu kết chƣơng 3 ......................................................................................... 79
KẾT LUẬN.................................................................................................... 80
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN VĂN82
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................ 83

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

tnu.edu.vn/

-


DANH MỤC VIẾT TẮT

STT

Chữ viết tắt

Nội dung

1

CQ

Cảnh quan

2

DLST

Du lịch sinh thái

3

ĐDSH

Đa dạng sinh học

4

ĐNN

Đất ngập nƣớc

5

HST

Hệ sinh thái

6

KBTTN

Khu bảo tồn thiên nhiên

7

KDL

Khu du lịch

8

KT-XH

Kinh tế - xã hội

9

VQG

Vƣờn quốc gia

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

iv

/>

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Mức độ đánh giá điều kiện phát triển DLST huyện Đại Từ .............. 32
Bảng 2.1. Diện tích theo cấp độ cao tuyệt đối và độ dốc [25] ............................ 38
Bảng 2.2: Tần suất gió mùa đông trạm Đại Từ (đơn vị: %) ............................... 42
Bảng 2.3: Tần suất gió mùa hè trạm Đại Từ (đơn vị: %) .................................. 42
Bảng 2.4: Nhiệt độ trung bình tháng, năm ở trạm Đại Từ (đơn vị: 0C) ............ 43
Bảng 2.5: Lƣợng mƣa trung bình tháng và năm ở một số trạm của huyện Đại Từ
(đơn vị: mm) ............................................................................................................ 44
Bảng 2.6. Mức độ đánh giá điều kiện phát triển DLST huyện Đại Từ .............. 56
Bảng 2.7. Đánh giá các điểm DLST huyện Đại Từ .............................................. 58
Bảng 2.8. Đánh giá mức độ thuận lợi để phát triển DLST tại các điểm DLST tiêu
biểu ở huyện Đại Từ ............................................................................................... 59
Bảng 3.1. So sánh một số chỉ tiêu của huyện Đại Từ so với tỉnh Thái Nguyên . 61

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

v

/>

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 2.1: Hành chính huyện Đại Từ ........................................................... 34
Hình 2.2: Địa hình huyện Đại Từ ................................................................. 41
Hình 2.3: Thảm thực vật năm 2011 huyện Đại Từ..................................... 49
Hình 3.1: Bản đồ không gian du lịch sinh thái huyện Đại Từ ................... 70

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

vi

/>

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Du lịch là một trong những hoạt động KT-XH xuất hiện sớm trên thế giới.
Ngành này còn đƣợc mệnh danh là “ngành công nghiệp không khói” và có vai trò
ngày càng quan trọng với đời sống con ngƣời. Du lịch đã và đang phát triển mạnh
mẽ, mang lại hiệu quả kinh tế cao nên đƣợc nhiều quốc gia chú trọng đầu tƣ phát
triển để trở thành ngành kinh tế mũi nhọn.
Hiện nay, hầu hết các nƣớc trên thế giới đều quan tâm tới việc giải quyết đúng
đắn mối quan hệ giữa phát triển du lịch gắn bảo đảm sự phát triển bền vững. Các
quốc gia và các địa phƣơng đang cố gắng tìm ra những giải pháp về quy hoạch và
quản lý du lịch sao cho các nguồn tài nguyên thiên nhiên không những không bị suy
thoái cạn kiệt mà còn đƣợc bảo tồn nhƣ là một nguồn lực cơ bản để tiếp tục khai thác
sử dụng trong hiện tại và tƣơng lai.
Bƣớc vào thời kỳ công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nƣớc, vấn đề phát triển
du lịch sao cho xứng với vị trí và vai trò của ngành kinh tế mũi nhọn lại càng trở nên
cần thiết. Những năm gần đây, hoạt động du lịch của nƣớc ta diễn ra hết sức sôi động
và có nhiều đóng góp tích cực vào sự phát triển KT-XH của đất nƣớc, góp phần tích
cực vào quá trình thực hiện chính sách đổi mới về đối ngoại và kinh tế đối ngoại.
Đại Từ là một huyện miền núi thuộc tỉnh Thái Nguyên, là huyện có nhiều tiềm
năng về đất đai, khí hậu, tài nguyên, có nhiều điều kiện phát triển toàn diện các ngành
kinh tế đặc biệt là phát triển nông, lâm nghiệp và du lịch. Đặc biệt khí hậu và đất đai
đã tạo ra những điều kiện để huyện phát triển đa dạng các loại hình du lịch nói chung
và du lịch sinh thái nói riêng.
Mặc dù huyện Đại từ có nhiều tiềm năng, nhƣng công tác khai thác, sử dụng

các nguồn lực còn thiếu tính lâu dài và đồng bộ trên toàn khu vực. Để có quy hoạch
phát triển kinh tế bền vững , phát huy đƣợc thế mạnh của huyện , cầ n có những nghiên
cứu đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên và KT-XH nhằm xây dựng cơ sở khoa học

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

1

/>

cho việc đinh
̣ hƣớng phát triể n, nâng cao chấ t lƣơ ̣ng, giá trị sản phẩm du lịch, đặc biệt
là trong các hoạt động DLST nhằm đảm bảo phát triể n bề n vƣ̃ng KT-XH của huyện.
Chính vì vậy, tác giả lựa chọn đề tài “Cơ sở địa lí huyện Đại Từ phục vụ phát
triển du lịch sinh thái” nhằm góp phần khai thác tốt các tiềm năng tự nhiên và nhân
văn phục vụ chiến lƣợc phát triển KT-XH và bảo vệ môi trƣờng khu vực nghiên cứu.
2. Lịch sử nghiên cứu
2.1. Trên thế giới
Từ khi khẳng định đƣợc vai trò và tầm quan trọng của mình, DLST và ngành
địa lý du lịch đã trở thành đối tƣợng nghiên cứu của nhiều nhà khoa học trên thế giới
dƣới nhiều góc độ và mức độ khác nhau.
Các chƣơng trình nghiên cứu về DLST đã trở lên rất phổ biến trong những
năm gần đây. Công trình nghiên cứu loại hình du lịch sinh thái của Chƣơng trình môi
trƣờng Liên Hợp Quốc (1979), Hội du lịch sinh thái (1992), Tổ chức du lịch Thế giới
(WTO 1994). Đặc biệt năm 2002 là năm du lịch sinh thái quốc tế với Hội nghị
thƣợng đỉnh thế giới về DLST đƣợc tổ chức tại thành phố Quebec của Canada.Hội
nghị này là sáng kiến của WTO và Chƣơng trình Môi trƣờng của Liên Hợp Quốc
(UNEP). Tiêu biểu là các công trình nghiên cứu về cơ sở lí luận phát triển DLST của
Wright (1993), Glaser (1996), Holden (1999).
Những nghiên cứu về DLST nói trên là cơ sở quan trọng cho việc đánh giá,

khai thác, quản lí và định hƣớng phát triển DLST.
2.2. Ở Việt Nam
Lịch sử ngành du lịch Việt Nam đƣợc đánh dấu bắt đầu từ năm 1960, trong đó
phần lớn tập trung vào các vấn đề về tổ chức không gian du lịch, cơ sở lí luận và
phƣơng pháp nghiên cứu du lịch. Nhiều công trình nghiên cứu có giá trị trong lĩnh
vực này đã đƣợc thực hiện nhƣ: Đề tài “Tổ chức lãnh thổ du lịch Việt Nam” do Vũ
Tuấn Cảnh chủ trì (1991); “Cơ sở lý luận phƣơng pháp nghiên cứu các điều kiện tự
nhiên và tài nguyên du lịch biển Việt Nam” do Nguyễn Trần Cầu và Lê Thông chủ trì
(1993); “Quy hoạch quốc gia và vùng , phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

2

/>

cứu” do Vũ Tuấn Cảnh và Lê Thông thực hiện (1994); sách Địa lý du lịch (1996) và
Địa lý du lịch Việt Nam (2010) do Nguyễn Minh Tuệ chủ biên….
DLST là một khái niệm còn mới mẻ nhƣng đã đƣợc chú ý. Trong những năm
gần đây, có rất nhiều khách du lịch quốc tế đến với Việt Nam với mục đích về với tự
nhiên. Năm 1995 Viện nghiên cứu phát triển du lịch Việt Nam đã thực hiện đề tài
“Hiện trạng và định hƣớng cho công tác quy hoạch phát triển du lịch vùng Đồng
Bằng Sông Cửu Long”. Năm 1998, công trình nghiên cứu của PGS–TS Phan Huy Xu
và ThS. Trần Văn Thành: “Đánh giá Tài Nguyên Du Lịch tự nhiên và định hƣớng
khai thác DLST của vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long”. Năm 2002, PGS–TS Phạm
Trung Lƣơng với công trình nghiên cứu “DLST những vấn đề về lí luận và thực tiễn
phát triển ở Việt Nam”. “Tổ chức lãnh thổ du lịch Hòa Bình trên quan điểm bền
vững” của Phạm Lê Thảo năm 2006…
Đối với tỉnh Thái Nguyên nhìn chung các đề tài có liên quan đến vấn đề đánh
giá tổng hợp điều kiện phục vụ phát triển du lịch hầu nhƣ chỉ đáp ứng phần nào phục

vụ cho công cuộc phát triển kinh tế - xã hội cấp tỉnh. Tiêu biểu là các công trình “Địa
lý tỉnh Thái Nguyên” của nhà giáo nhân dân Trịnh Trúc Lâm (1998) hay luận án của
TS. Nguyễn Thị Hồng (2002), “Nghiên cứu hiện trạng và dự báo biến động môi
trường tự nhiên do một số hoạt động kinh tế xã hội tỉnh Thái Nguyên đến năm 2010”
hoặc luận văn ThS. Địa lý học của Nguyễn Thanh Mai (2003), Phát triển du lịch ở
lưu vực Sông Công tỉnh Thái Nguyên, luận văn ThS. Địa lý học của Hoàng Thị Trà
My (2009), Phát triển du lịch tỉnh Thái Nguyên trong thời kì hội nhập , Đặc biệt, năm
2009, cuốn “ Địa chí Thái Nguyên” đƣợc xuất bản, tạo tiền đề quan trọng cho công tác
đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên – kinh tế - xã hội của tỉnh. Năm 2012, luận văn thạc
sĩ của tác giả Dƣơng Nghĩa Ân tổng hợp thành tựu phát triển du lịch của tỉnh thông qua
công trình “Phát triển du lịch Thái Nguyên trở thành ngành kinh tế quan trọng” .
Huyện Đại Từ tuy là một huyện giàu tiềm năng song công tác nghiên cứu khoa
học phục vụ phát triển kinh tế lại rất hạn chế. Phần lớn các đề tài đi sâu vào việc tìm
hiều một số tiềm năng chính của huyện nhƣ luận văn thạc sĩ địa lí tự nhiên của tác giả
Phạm Thu Thủy (2007), Khai thác các điều kiện tự nhiên phục vụ phát triển du lịch tại
khu du lịch Hồ Núi Cốc, tỉnh thái Nguyên ; luận văn thạc sĩ Kinh tế của Nguyễn Thị

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

3

/>

Loan (2008), Xây dựng mô hình làng nghề, khu du lịch sinh thái gắn liền với phát
triển nông thôn bền vững tại các xã vùng đệm Vườn quốc gia Tam Đảo thuộc huyện
Đại Từ tỉnh Thái Nguyên, hay đề tài “Tìm hiểu về khả năng sinh trưởng, năng suất,
chất lượng một số giống chè nhập nội và biện pháp bón phân qua lá cho giống chè có
triển vọng tại xã La Bằng, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên” của tác giả Nguyễn Tá,
Th.S Đặng Thị Thu Thúy (2013); luận văn thạc sĩ Nghiên cứu ngành sản xuất chè trên
địa bàn huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên, Nghiên cứu biến động sử dụng đất của huyện

Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2000 - 2010, của tác giả Nguyễn Thị Thu Hà
(2013). Gần nhất là công trình Đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên phục vụ phát triển nông - lâm nghiệp của tác giả Nguyễn Thu
Giang (2014).
Đây chủ yếu là các nghiên cứu chuyên ngành phục vụ cho một số mục đích cụ
thể, đã phát huy tác dụng một cách đắc lực cho sự phát triển một số ngành kinh tế của
huyện. Tuy nhiên, để sử dụng một cách hợp lý, phát huy hết thế mạnh (nông - lâm
nghiệp và du lịch) của địa phƣơng và quan trọng hơn là sự phát triển phải song hành bảo
vệ môi trƣờng, rất cần có một nghiên cứu theo hƣớng đánh giá tổng hợp điều kiện tự
nhiên, tài nguyên thiên nhiên cho phát triển một số lĩnh vực kinh tế nông - lâm nghiệp và
du lịch của huyện.
Mặc dù đã có công trình nghiên cƣ́u liên quan đế n việc khai thác và đánh giá các
điều kiện tự nhiên, nhƣng chƣa có nghiên cƣ́u nào đề câ ̣p mô ̣t cách toàn diê ̣n đánh giá
tổng hợp điều kiện tự nhiên, KT-XH phục vụ phát triển DLST huyện Đại Từ - tỉnh
Thái Nguyên.
3. Mục đích nghiên cứu
Đánh giá tổng hợp các điều kiện của huyện Đại Từ, trên cơ sở đó xác định
những yếu tố thuận lợi cho phát triển DLST huyện Đại Từ - tỉnh Thái Nguyên.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thƣ̣c hiện mục tiêu đề ra, luâ ̣n văn tâ ̣p trung vào các nhiê ̣m vu ̣ sau :
- Tổng quan cơ sở lý luận về đánh giá các điều kiện tự nhiên – KT-XH phục vụ
quy hoạch phát triển DLST huyện.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

4

/>

- Thu thập số liệu, phân tích đánh giá các tài nguyên DLST.
- Tiến hành xây dựng bản đồ định hƣớng quy hoạch đối với DLST cho huyện

Đại Từ - tỉnh Thái Nguyên.
- Kiến nghị sử dụng hợp lý lãnh thổ trong phát triển du lịch trên quan điểm sinh
thái và phát triển bền vững.
5. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi không gian nghiên cứu: huyện Đại Từ - tỉnh Thái Nguyên
- Về mặt thời gian: sử dụng các số liệu từ năm 2000 đến nay.
- Đối tƣợng là các nhân tố điều kiện ảnh hƣởng tới sự phát triển và hoạt động
DLST huyện Đại Từ - tỉnh Thái Nguyên.
6. Quan điểm và phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Quan điểm nghiên cứu
6.1.1. Quan điể m tổ ng hợp
Dƣ̣a trên cơ sở nhiǹ nhâ ̣n, đánh giá các sƣ̣ vâ ̣t hiê ̣n tƣơ ̣ng trên mô ̣t lañ h thổ cu ̣ thể
có tính toàn diện, không bỏ sót yế u tố nào . Quan điể m tổ ng hơ ̣p đƣơ ̣c vâ ̣n du ̣ng trong
đánh giá tổng hợp các yếu tố thành phần của tự nhiên và nhân văn, trên cơ sở đó
nghiên cƣ́u, đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động DLST của huyện Đại
Từ. Sƣ̉ du ̣ng quan điể m này giúp tác giả tránh đƣơ ̣c cách nhin
̀ nhâ ̣n có tin
́ h phiế n diê .̣n
6.1.2. Quan điểm lịch sử
Mỗi thể tổng hợp lãnh thổ tự nhiên đều có quá trình phát sinh, phát triển và biến
đổi không ngừng theo thời gian. Mỗi đơn vị tự nhiên phải mất một thời gian dài để
hình thành. Do vậy, các số liệu thống kê từng đối tƣợng đều gắn với một giai đoạn
phát triển nhất định.
Muốn xác định đúng nguồn gốc phát sinh, động lực phát triển, nguyên nhân biến
đổi hiện tại và dự báo xu thế phát triển tƣơng lai của các điều kiện tự nhiên, không
thể không vận dụng quan điểm lịch sử. Đây cũng là cơ sở để đƣa ra định hƣớng cho
sử dụng hợp lý tài nguyên và không gian lãnh thổ.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

5

/>

6.1.3. Quan điể m hê ̣ thố ng
Quan điể m này cho phép nhin
̀ nhâ ̣n , phân tić h , đánh giá theo mô ̣t trin
̀ h tƣ̣ các
mố i quan hê ̣ ràng buô ̣c lẫn nhau , theo mô ̣t chuỗi các liên kế t , mô ̣t chu trình phát triể n
trên mô ̣t lañ h thổ cu ̣ thể . Nó đƣợc vận dụng vào việc nghiên cứu đánh giá các điều
kiện phát triển và giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả DLST huyện Đại Từ.
6.1.4. Quan điể m phát triể n bề n vững
Quan điể m phát triển bền vững đang là một trong những quan điểm bao trùm
đối với sự phát triển KT - XH trên thế giới và ở nƣớc ta. Vâ ̣n du ̣ng vào luâ ̣n văn, đinh
̣
hƣớng phát triể n DLST phải dựa trên cơ sở đảm bảo khả năng hoạt động

du lịch ổn

đinh,
̣ chấ t lƣơ ̣ng sản phẩ m ngày càng gia tăng , số lƣơ ̣ng, chấ t lƣơ ̣ng tài nguyên không
bị suy giảm theo thời gian và không ảnh hƣởng tới sức khỏe con ngƣời và giới sinh
vâ ̣t, hạn chế tối đa những mặt trái của cơ chế thị t

rƣờng tấ t yế u phát sinh làm ảnh

hƣởng xấ u tới môi trƣờng sinh thái trong quá trin
̀ h hoạt động DLST.
6.2. Phương pháp nghiên cứu
6.2.1. Phương pháp thực địa

Khảo sát, tìm hiểu hiện trạng, đối chiếu các tài liệu tự nhiên và KT-XH đã thu
thập tại khu vực nghiên cứu. Quá trình nghiên cứu thực địa đƣợc tiến hành dựa trên
phƣơng pháp khảo sát theo tuyến và theo điểm. Trong quá trình khảo sát, tác giả phối
hợp điều tra phỏng vấn, nhằm thu thập thông tin của ngƣời dân địa phƣơng, trong việc
phát hiện những mâu thuẫn nảy sinh trong sử dụng tài nguyên DLST.
6.2.2. Phương pháp thu thập và tổng hợp tài liệu
Thu thập, kế thừa các tƣ liệu, số liệu phân tích, các bản đồ về các điều kiện tự
nhiên có liên quan đến đề tài; các tài liệu thuộc các chƣơng trình, dự án phát triển
KT-XH miền núi. Tất cả các nguồn số liệu, tài liệu có liên quan đến đối tƣợng và lãnh
thổ nghiên cứu đã đƣợc tác giả kế thừa, tiếp cận và vận dụng trong đề tài.
6.2.3. Phương pháp xử lí số liê ̣u thố ng kê
Phƣơng pháp này đƣơ ̣c sƣ̉ du ̣ng nhằ m xƣ̉ lí số liê ̣u điề u tra , kế t quả phân tić h
về tiềm năng DLST, xây dƣ̣ng bô ̣ chỉ tiêu đánh giá .

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

6

/>

- Đối với thông tin thứ cấp : sau khi thu thâ ̣p đƣơ ̣c các thông tin thƣ́ cấ p , tác giả
tiế n hành phân loa ̣i, sắ p xế p thông tin theo thƣ́ tƣ̣ ƣu tiên về đô ̣ quan tro ̣ng của thông
tin. Đối với các thông tin là số liệu thì tiến hành lập các bảng, biể u.
- Đối với các thông tin sơ cấp : sau khi điề u tra số liê ̣u thông qua phỏng vấ n

,

phiế u điề u tra đƣơ ̣c kiể m tra về đô ̣ chin
́ h xác , sau đó đƣơ ̣c nhâ ̣p vào máy tính và tiến
hành tổng hợp, xƣ̉ lí thông qua phầ n mề m Micosoft Excel.

Nguồ n dƣ̃ liê ̣u thố ng kê về điề u kiê ̣n tƣ̣ nhiên

, KT-XH của huyện nghiên cƣ́u

cũng nhƣ các kết quả nghiên cứu đƣợc kế thƣ̀a là nhƣ̃ng thông tin cơ sở quan tro ̣ng
cho viê ̣c thƣ̣c hiê ̣n đề tài . Các nguồn dữ liệu thống kê bao gồm : Dƣ̃ liê ̣u tƣ̀ các tài
liê ̣u, báo cáo, niên giám thố ng kê qua các năm.
6.2.4. Phương pháp phân tích tổng hợp
Phƣơng pháp này đƣợc áp dụng khi đánh giá tài nguyên du lịch, mối quan hệ
giữa các tài nguyên trên lãnh thổ, nhằm xác định tính ổn định và tính biến động của
chúng. Đánh giá tổng hợp giá trị kinh tế của tổng thể lãnh thổ, mô hình hóa các hoạt
động giữa tự nhiên với KT-XH, phục vụ việc dự báo cho sự biến đổi môi trƣờng, điều
chỉnh các tác động của con ngƣời, xây dựng cơ sở cho việc quản lý tài nguyên và bảo
vệ môi trƣờng.
6.2.5. Phương pháp bản đồ và hệ thống thông tin địa lí
Đƣợc sử dụng để xác định những đặc điểm của những hợp phần tự nhiên cùng
những quy luật quan hệ tƣơng tác giữa các hợp phần tham gia vào thành tạo và phân
hóa lãnh thổ thành các đơn vị phân hóa trong từng lãnh thổ của các lƣu vực.
Đề tài đã tiến hành xây dựng mới các bản đồ DLST dựa trên cơ sở đó xây dựng
quy hoạch không gian phát triển KT-XH. Các bản đồ này đƣợc xây dựng trên cơ sở
sử dụng hệ thống thông tin địa lí GIS. Cùng với đó là các biểu đồ, sơ đồ, bảng biểu có
liên quan đến nội dung nghiên cứu.
Trong đề tài đã vận dụng phƣơng pháp bản đồ và hệ thống thông tin địa lí để
phân tích tiềm năng tự nhiên và nhân văn của huyện Đại Từ, trên cơ sở đó so sánh,
đối chiếu, đánh giá và lựa chọn loại hình phát triển DLST cho phù hợp.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

7

/>

6.2.6. Phương pháp nghiên cứu địa lí tự nhiên ứng dụng
Phƣơng pháp đƣợc áp dụng trong việc lựa chọn xây dựng các chỉ tiêu đánh giá
và phân hạng các đơn vị lãnh thổ phục vụ cho mục đích sản phát triển DLST của
huyện Đại Từ. Để phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài này, tác giả đã ứng dụng các
phần mềm, và công cụ hỗ trợ nhƣ: Mapinfo, Microsoft Excel,…
6.2.7. Phương pháp phân tích dự báo
Đƣợc sử dụng để phân tích, đánh giá các thông tin về thị trƣờng làm căn cứ để
quy hoạch phát triển DLST.
7. Đóng góp của luận văn
- Hệ thống hóa, vận dụng có chọn lọc cơ sở lý luận, đánh giá tổng hợp cơ sở địa
lí phục vụ phát triển DLST vào điều kiện cụ thể của huyện Đại Từ.
- Trên cơ sở quan điểm địa lí ứng dụng, đề tài đã xây dựng bản đồ tổng hợp phục
vụ cho việc đánh giá tiềm năng và phân bố các tuyến, điểm DLST huyện Đại Từ.
- Đánh giá đƣợc tiềm năng thuận lợi cho phát triển du lịch sinh thái bằng một hệ
thống chỉ tiêu tổng hợp.
- Là tà i liê ̣u tham khảo cho các học viên , sinh viên , chuyên ngành và cho các
hƣớng nghiên cƣ́u có liên quan.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn đƣợc cấu trúc thành 3 chƣơng:
Chƣơng 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC ĐÁNH GIÁ CƠ SỞ ĐỊA LÍ PHỤC
VỤ PHÁT TRIỂN DU LỊCH SINH THÁI
Chƣơng 2: ĐÁNH GIÁ CƠ SỞ ĐỊA LÍ PHỤC VỤ PHÁT TRIỂN DU LỊCH
SINH THÁI HUYỆN ĐẠI TỪ
Chƣơng 3: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG DU
LỊCH SINH THÁI HUYỆN ĐẠI TỪ - TỈNH THÁI NGUYÊN

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

8

/>

NỘI DUNG
Chƣơng 1
CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC ĐÁNH GIÁ CƠ SỞ ĐỊA LÍ PHỤC VỤ
PHÁT TRIỂN DU LỊCH SINH THÁI

1.1. Tổng quan về du lịch sinh thái
1.1.1. Các khái niệm
1.1.1.1. Khái niệm du lịch
Từ xa xƣa, trong lịch sử phát triển của nhân loại, du lịch đã đƣợc ghi nhận nhƣ là một
sở thích, một hoạt động tích cực của con ngƣời. Theo thời gian, du lịch trở thành nhu cầu
không thể thiếu đƣợc trong đời sống văn hóa – xã hội của các nƣớc. Đôi khi, du lịch còn
đƣợc xem nhƣ là thƣớc đo của sự nâng cao chất lƣợng cuộc sống ngƣời dân.
Ngày nay, thuật ngữ “du lịch” đã trở nên rất thông dụng. Do hoàn cảnh (thời gian và
khu vực) khác nhau, dƣới mỗi góc độ nghiên cứu khác nhau, mỗi ngƣời có cách hiểu khác
nhau về du lịch. Đúng nhƣ một chuyên gia về du lịch đã nhận định: đối với du lịch có bao
nhiêu tác giả nghiên cứu thì có bấy nhiêu định nghĩa.
Trong số những tác giả đã đƣa ra định nghĩa về du lịch, đáng chú ý nhất là định
nghĩa của nhà Địa lí Belarus - Pirojnik, ông đã định nghĩa về du lịch nhƣ sau: “ Du
lịch là một dạng hoạt động của dân cư trong thời gian nhàn rỗi, có liên quan đến sự di
cư và lưu trú tạm thời, ngoài nơi ở thường xuyên nhằm mục đích phát triển thể chất và
tinh thần, nâng cao trình độ nhận thức văn hóa hoặc hoạt động thể thao kèm theo việc
tiêu thụ về giá trị tự nhiên, kinh tế, văn hóa và dịch vụ”. [8]
Ở Việt Nam, khái niệm này đƣợc định nghĩa chính thức trong Điều 4 chƣơng 1
Luật Du lịch (năm 2005) nhƣ sau: “Du lịch là hoạt động của con người ngoài nơi cư trú
thường xuyên của mình, nhằm thỏa mãn nhu cầu tham quan, giải trí, nghỉ dưỡng trong
một khoảng thời gian nhất định”. [11]

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

9

/>

Nhƣ vậy du lịch là một ngành liên quan đến rất nhiều thành phần: khách du lịch,
phƣơng tiện giao thông, đoàn đón khách trong đó diễn ra các hoạt động du lịch cũng
nhƣ các hoạt động kinh tế - xã hội khác có liên quan đến du lịch.
1.1.1.2. Khái niệm du lịch sinh thái
Hector Ceballos-Lascurain, định nghĩa DLST lần đầu tiên vào năm 1987 nhƣ
sau: “DLST là du lịch vào những khu vực tự nhiên hầu như không bị ô nhiễm hoặc ít
bị xáo trộn với mục tiêu đặc biệt: nghiên cứu, thưởng ngoạn, trân trọng phong cảnh,
muông thú hoang dã và các biểu thị văn hóa được khám phá trong khu vực này”.
Mặc dù cũng lấy các hệ sinh thái tự nhiên làm đối tƣợng nhƣng DLST không
hoàn toàn đồng nghĩa với du lịch tự nhiên hay du lịch xanh. Nói đến du lịch thiên
nhiên hay du lịch xanh mới chỉ nói đến đối tƣợng du lịch, cũng nhƣ ngƣời ta nói về
du lịch văn hóa, du lịch lễ hội hay du lịch biển… Các loại du lịch có thể tiến hành
theo phƣơng thức bền vững hoặc không bền vững. Nhƣng loại hình du lịch thiên
nhiên hay du lịch xanh tiến hành trong các hệ sinh thái còn khá nguyên vẹn, theo
phƣơng thức của du lịch bền vững là dạng cơ bản của DLST.
Theo Phạm Trung Lƣơng và Nguyễn Tài Cung: “DLST là một hình thức du lịch
thiên nhiên có mức độ giáo dục cao về sinh thái và môi trường, có tác động tích cực
đến việc bảo vệ môi trường, văn hóa, đảm bảo mang lại các lợi ích về tài chính cho
cộng đồng địa phương và có đóng góp cho các nỗ lực bảo tồn”.[13]
Có thể thấy DLST là một bộ phận đặc biệt của du lịch bền vững. Đây là khái
niệm mới xuất hiện vào giữa thập kỉ 90 (1996). Theo Hội đồng du lịch và lữ hành
quốc tế (WTTC), năm 1996 thì: “Du lịch bền vững là du lịch khai thác cái tài nguyên
thiên nhiên vừa đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế- xã hội nhưng vẫn bảo tồn các giá

trị văn hóa bản địa, các quá trình sinh thái cơ bản và đa dạng sinh học theo hướng
phát triển bền vững.” [3]
Theo đó nó tuân thủ những nguyên tắc của du lịch bền vững, đó là:
+ Sử dụng tài nguyên một cách bền vững.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

10

/>

+ Duy trì tính đa dạng, duy trì và phát triển tính đa dạng tự nhiên – xã hội và văn
hóa là quan trọng nhằm tạo ra sức bật cho ngành du lịch.
+ Lồng ghép du lịch vào trong quy hoạch phát triển địa phƣơng và quốc gia.
+ Hỗ trợ kinh tế địa phƣơng.
+ Thu hút sự tham gia của cộng đồng địa phƣơng.
+ Đào tạo cán bộ kinh doanh du lịch nhằm thực thi các sáng kiến và giải pháp
du lịch bền vững, nhằm cải thiện sản phẩm du lịch.
+ Triển khai các nghiên cứu nhằm hỗ trợ giải quyết các vấn đề mang lợi ích cho
khu du lịch, cho nhà kinh doanh du lịch và cho du khách.
Tuy nhiên, với đặc thù lấy đối tƣợng du lịch là hệ tự nhiên còn hoang sơ nên
DLST còn đòi hỏi thêm một số nguyên tắc cơ bản của nó, cụ thể nhƣ sau:
+ Có hoạt động giáo dục nâng cao hiểu biết về môi trường qua đó có ý thức
tham gia vào nỗ lực bảo tồn. Đây là một trong những nguyên tắc cơ bản của hoạt
động DLST, tạo ra sự khác biệt rõ ràng giữa DLST với các loại hình du lịch dựa vào
tự nhiên khác. Du khách có sự hiểu biết sâu sắc về các giá trị môi trƣờng tự nhiên,
đặc điểm sinh thái và văn hóa bản địa để từ đó có thái độ cƣ sử đúng, đóng góp cho
hoạt động bảo tồn và giữ gìn văn hóa bản địa.
+ Bảo vệ môi trường và duy trì hệ sinh thái: Đây là một trong những nguyên tắc
cần đƣợc tuân thủ bởi đó là mục tiêu của DLST. Mục tiêu hàng đầu của du khách đến

với du lịch hoang xơ là quan sát , chiêm ngƣỡng, nghiên cứu các kì thú của giới tự
nhiên. Muốn vậy, mọi sự can thiệp thô bạo đều là điều cấm kị (nhƣ săn bắt, giết chóc,
chặt hạ, đốt phá…). Sự hòa nhập vào hệ sinh thái đòi hỏi một tác phong cẩn trọng,
hòa bình, tôn trọng tự nhiên và lặng lẽ “ngoài dấu chân không để lại dấu vết gì” có lẽ
là yêu cầu hàng đầu đối với du khách. DLST lấy bảo tồn là hàng đầu, du lịch chỉ là
thứ yếu, hỗ trợ cho bảo tồn.
+ Bảo vệ và phát huy bản sắc văn hóa: Đƣợc xem là một trong những nguyên
tắc quan trọng đối với hoạt động DLST, vì các giá trị văn hóa bản địa là một bộ phận
hữu cơ không thể tách rời các giá trị môi trƣờng của hệ sinh thái một khu vực cụ thể.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

11

/>

+ Tạo cơ hội việc làm và mang lại lợi ích cho cộng đồng địa phương: Vừa là
nguyên tắc vừa là mục tiêu hƣớng tới của DLST vì DLST sẽ dành một phần lợi nhuận
đáng kể của mình để đóng góp cho địa phƣơng.
Ngoài ra DLST luôn hƣớng tới việc huy động tối đa sự tham gia của ngƣời dân
địa phƣơng nhƣ đảm nhiệm vai trò hƣớng dẫn du lịch, đáp ứng chỗ nghỉ cho du
khách, cung ứng nhu cầu về thực phẩm, hàng lƣu niệm cho du khách… Thông qua
đó, tạo cơ hội việc làm, tăng thu nhập cho ngƣời dân địa phƣơng. Từ đó họ ít phụ
thuộc vào tự nhiên, nỗ lực bảo tồn và phát huy văn hóa bản địa. Bởi ngƣời dân ý thức
đƣợc sự gắn kết hữu cơ giữa việc bảo tồn và cuộc sống của họ, chính họ là ngƣời làm
chủ thực sự, ngƣời bảo vệ trung thành các giá trị tự nhiên và giá trị văn hóa nơi diễn
ra các hoạt động du lịch.
Có thể nói rằng những nguyên tắc của du lịch bền vững và các nguyên tắc đặc
thù của DLST khiến cho phát triển DLST là một lĩnh vực khó khăn, tốn kém. Điều đó
cùng với nhu cầu cao của du khách đã biến du lịch sinh thái thành loại du lịch trí

thức, loại du lịch này cũng kén khách du lịch của riêng nó.
1.1.2. Đặc điểm, nội dung và phân loại du lịch sinh thái
1.1.2.1. Đặc điểm và nội dung của DLST
DLST thực chất là loại hình có quy mô không lớn do tác động hòa nhập môi
trƣờng tự nhiên với điểm du lịch, khu du lịch và nền văn hóa đó. Chính loại hình du
lịch này cũng là loại hình du lịch bền vững mà hiện nay Tổ chức du lịch thế giới đã
khẳng định đối với các hoạt động du lịch nhằm vừa đáp ứng nhu cầu hiện tại của du
khách cùng ngƣời dân ở vùng có du khách đến tham quan, nghỉ dƣỡng… đồng thời
chú trọng tới việc bảo tồn, tôn tạo nhằm bảo vệ các nguồn tài nguyên du lịch để có
điều kiện phát triển hoạt động du lịch trong tƣơng lai.
Loại hình DLST có các nội dung chính là:
-

Bảo tồn tài nguyên của môi trƣờng tự nhiên.

-

Bảo đảm đối với du khách về các đặc điểm của môi trƣờng tự nhiên mà họ

đang chiêm ngƣỡng.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

12

/>

-

Thu hút tích cực sự tham gia của cộng đồng địa phƣơng, ngƣời dân bản địa

trong việc quản lí và bảo vệ, phát triển du lịch đang triển khai thực hiện trong điểm
du lịch, khu du lịch…
Qua các yêu cầu, nhiệm vụ nói trên có thể thấy loại hình du lịch sinh thái vừa
đảm bảo sự hài lòng đối với du khách ở mức độ cao để tạo lập sự hấp dẫn đối với họ
đồng thời qua du khách quảng bá uy tín của điểm du lịch, khu du lịch. Từ đó ngành
du lịch có điều kiện bảo đảm và nâng cao hiệu quả của hoạt động du lịch và cũng là
cơ hội tăng thu nhập cho ngƣời dân thông qua hoạt động du lịch, cũng tức là có điều
kiện thuận lợi về xã hội hóa giáo dục.
1.1.2.2. Phân loại
Cho đến nay vẫn chƣa có một sự xác định hoàn hảo về các loại hình du lịch sinh
thái. Loại hình này vẫn còn khá mới mẻ, mặc dù những năm 1997 – 1998 Tổ chức Du
lịch Liên hợp quốc đã nêu một số quan điểm, phân loại các loại hình du lịch sinh thái sao
cho phù hợp với sự phát triển của thế giới.
Về cơ bản thì các loại hình du lịch sinh thái bao gồm:
- Du lịch xanh, du lịch dã ngoại
- Du lịch nghỉ dƣỡng, du thuyền trên sông, hồ, biển
- Du lịch tham quan, nghiên cứu, thăm quan miệt vƣờn, làng bản…
- Du lịch thám hiểm hang động, lặn biển…
Có thể thấy DLST là loại hình du lịch dựa vào những hình thức sẵn có nhƣng có
sự hòa nhập vào môi trƣờng tự nhiên và văn hóa bản địa. DLST là loại hình du lịch
đặc biệt tổng hợp các mối quan tâm đến môi trƣờng tự nhiên và tìm đến các vùng tự
nhiên có nhiều tiềm năng để cải thiện sức khỏe, tinh thần và thể trạng, khám phá
những cái mới, tìm tòi những cái đẹp, tạo ra sự hòa đồng giữa con ngƣời với môi
trƣờng tự nhiên đó là mục đích của DLST.
1.1.3. Yêu cầu phát triển DLST
Để phát triển DLST phải dựa trên nền tảng của những yêu cầu cơ bản sau:

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

13

/>

(1) Các hệ sinh thái tự nhiên, điển hình với tính đa dạng sinh thái cao. Sinh thái
tự nhiên đƣợc hiểu là cộng sinh giữa điều kiện địa lý, khí hậu, động thực vật bao
gồm: sinh thái tự nhiên, sinh thái thực vật, sinh thái nông nghiệp, sinh thái động vật,
sinh thái khí hậu, sinh thái nhân văn.
Đa dạng sinh thái là một bộ phận và là một dạng bậc cao của đa dạng sinh học,
ngoài thứ cấp của đa dạng di truyền và đa dạng loài. Đa dạng sinh thái thể hiện ở sự
khác nhau của các kiểu cộng sinh tạo nên các cơ thể sống, mối liên hệ giữa chúng với
nhau và với các yếu tố vô sinh có ảnh hƣởng trực tiếp hay gián tiếp lên sự sống nhƣ :
đất, nƣớc, địa hình, khí hậu... đó là các hệ sinh thái (eco-systems) và các nơi trú ngụ,
sinh sống của một hoặc nhiều loài sinh vật (habitats) (Theo công ƣớc đa dạng sinh
học đƣợc thông qua tại Hộ nghị thƣợng đỉnh Rio de Jannero về môi trƣờng).
Nhƣ vậy có thể nói du lịch sinh thái là một loại hình du lịch dựa vào thiên nhiên
(natural - based tourism) (gọi tắt là du lịch thiên nhiên), chỉ có thể tồn tại và phát triển
ở những nơi có các hệ sinh thái điển hình với tính đa dạng sinh thái cao nói riêng và
tính đa dạng sinh học cao nói chung. Điều này giải thích tại sao hoạt động du lịch
sinh thái thƣờng chỉ phát triển ở các khu bảo tồn thiên nhiên, đặc biệt ở các vƣờn
quốc gia, nơi còn tồn tại những khu rừng với tính đa dạng sinh học cao và cuộc sống
hoang dã. tuy nhiên điều này không phủ nhận sự tồn tại của một số loại hình DLST
phát triển ở những vùng nông thôn hoặc các trang trại điển hình.
(2) Am hiểu các đặc điểm sinh thái tự nhiên và văn hóa cộng đồng địa
phƣơng. Điều này rất quan trọng và có ảnh hƣởng rất lớn đến hiệu quả của hoạt động
du lịch sinh thái, khác với những loại hình du lịch tự nhiên khác khi du khách có thể
tự mình tìm hiểu hoặc yêu cầu không cao về sự hiểu biết này ở ngƣời hƣớng dẫn
viên.Trong nhiều trƣờng hợp, cần thiết phải cộng tác với ngƣời dân địa phƣơng để có
đƣợc những hiểu biết tốt nhất, lúc đó ngƣời hƣớng dẫn viên chỉ đóng vai trò là một
ngƣời phiên dịch giỏi.

Hoạt động DLST đòi hỏi phải có đƣợc ngƣời điều hành có nguyên tắc. Các nhà
điều hành du lịch truyền thống thƣờng chỉ quan tâm đến lợi nhuận hoặc không có
cam kết gì đối với việc bảo tồn hoặc quản lý các khu tự nhiên, họ chỉ đơn giản tạo

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

14

/>