cái tôi trữ tình trong thơ tố hữu chặng đường hoà bình

Luận văn tốt nghiệp
Duyên

Nguyễn Thị

PHẦN I: PHẦN MỞ ĐẦU
I-LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Tố Hữu là nhà thơ xuất sắc và tiêu biểu cho nền văn học Việt Nam thế
kỷ XX. Thơ của ông gắn bó chặt chẽ với cuộc đấu tranh cách mạng của dân tộc
ta suốt bao năm dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, phản ánh những nét lớn
trong đời sống tinh thần của dân tộc ở một thời kỳ đã diễn ra nhiều biến cố
trọng đại và đổi thay to lớn của lịch sử Việt Nam trong thế kỷ XX. Là sản phẩm
của cuộc đấu tranh cách mạngđồng thời lại giữ vai trò người tuyên truyền, cổ
động, người truyền lệnh của cách mạng, thơ Tố Hữu đã có sức cảm hoá, chinh
phục đông đảo quần chúng nhân dân trong mọt thời kỳ dài suốt mấy mươi năm.
Với vị trí và sức mạnh của mình, thơ Tô Hữu đã có ảnh hưởng mạnh mẽ đến
những đặc điểm và xu hướng vận động của nền thơ ca cách mạng, nhất là trong
giai đoạn 45 –75. Đặng Thai Mai nhận xét: “Tố Hữu là nhà thơ chỉ viết để phục
vụ cách mạng từ trước đến sau”. Đời thơ Tố Hữu “Từ Êy” đến “Ta với ta” là
một chặng đường thơ dài trên 6 thập kỷ của một nhà thơ cách mạng tiêu biểu
nhất Việt Nam. Nói như Piesre Em manuel là “sự diễn đạt về số phận dân tộc
của mình”. Nhìn vào đời thơ, ta thấy Tố Hữu xứng đáng được coi là nhà thơ trữ
tình chính trị số một ở Việt Nam.
Những năm hoà bình là chặng đường mới của thơ Tố Hữu, hoàn thành
chọn vẹn con đường thơ của nhà thơ. Tìm hiểu cái tôi trữ tình trong thơ Tố Hữu
chặng đường hoà bình là góp phần tìm hiểu đặc điểm diện mạo và giá trị của
thơ Tố Hữu thời kỳ hoà bình. Mặt khắc nhằm giúp người đọc dễ dàng có cách
nhìn, cách đánh giá đầy đủ hơn về đời thơ Tố Hữu.
Việc thực hiện đề tài này còn giúp cho tác giả luận văn tập dượt nghiên
cứu khoa học về tác giả quan trọng trong chương trình nhà trường. Vì thế người
viết có cơ hội rèn luyện năng lực phân tích tác phẩm trữ tình và nghiên cứu về

tác giả quan trọng trong văn học đương đại trong chương trình phổ thông.
II-LỊCH SỬ VẤN ĐỀ.

1


Luận văn tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Duyên
Tố Hữu là một nhà thơ lớn của nền thơ ca Việt Nam ông đã để lại cho
đời một sự nghiệp văn chương có giá trị cao. Đời thơ của ông được tập hợp
trong 7 tập thơ ra đời cùng với chiều dài của lịch sử dân tộc. Từ “Từ Êy” đến
“Ta với ta” là cả một cuộc hành trình dài đời thơ Tố Hữu.
Thơ Tố Hữu từ những chặng đầu đã thu hút giới phê bình, nghiên cứu
một cách động đảo. Mỗi tập thơ ra đời là một hiện tượng văn học lớn, và trở
thành đối tượng nghiên cứu của hàng chục công trình phê bình, nghiên cứu văn
học. Đáng chú ý hơn cả là những công trình của các nhà thơ nổi tiếng như
Xuân Diệu, Tế Hanh, Chế Lan Viên, Lưu Trọng Lư…và của các nhà nghiên
cứu phê bình văn học có tên tuổi như, Hoài Thanh, Đặng Thai Mai, Hà Minh
Đức, Nguyễn Đăng Mạnh, Trần Đình Sử, Nguyễn Văn Long…và còn một số
bài viết của chính tác giả về đời mình và thơ của mình. Các công trình nghiên
cứu, các bài viết tập trung vào một số vấn đề sau, trong đời và thơ Tố Hữu.
-Con đường của thơ Tố Hữu: Gồm các bài viết về các tập thơ của ông,
khuynh hướng vận động của thơ Tố Hữu.
-Phong cách nghệ thuật:Là các công trình nghiên cứu các bài viết tập
trung khai thác, khám phá những giá trị đặc sắc trong thơ Tố Hữu cả về nội
dung lẫn hình thức nghệ thuật.
-Luận đề về Tố Hữu: Tác phẩm tiếp nhận và thưởng thức là những bài
viết đi sâu vào tìm hiểu, phân tích thẩm bình một số bài thơ tiêu biểu của Tố
Hữu qua các chặng đường thơ của ông.

-Hồi ức và kỷ niệm: Gồm những kỷ niện về một đời người và đời thơ của
Tố Hữu được tập trung trong “Hồi ký” của Tố Hữu, các kỷ niệm đẹp về Tố
Hữu trong ký ức của bạn bè, đồng nghiệp, người thân.
Nhìn lại những chặng đường đã qua, những mốc lớn trong đời thơ Tố
Hữu ta dễ dàng nhận ra: giới phê bình, nghiên cứu dành nhiều trang viết về các
chặng đường thơ Tố Hữu trước 1975 và đều thống nhất khẳng định Tố Hữu là
“Đỉnh cao thơ trữ tình chính trị” Việt Nam thế kỷ XX. Các tập “Một tiếng đờn”
và “Ta với ta” ra đời trong những năm đất nước hoà bình nhưng đời sống văn
học lại không hề yên tĩnh.
2


Luận văn tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Duyên
Phải thừa nhận một điều là thơ Tố Hữu chặng đường hoà bình không còn
giữ vị trí là đỉnh cao trong nền thơ ca Việt Nam như các chặng đường trước
không thu hút đông đảo giới phê bình, nghiên cứu như trước nữa.
Dù vậy, thơ Tố Hữu thời kỳ hoà bình vẫn trở thành đối tượng quan tâm
của một số công trình đã xuất bản. Là một nhà nghiên cứu đã từng dõi theo
những chặng đường thơ Tố Hữu, Giáo sư Hà Minh Đức đã quan sát quá trình
vận động của thơ Tố Hữu từ “Từ Êy” đến “Một tiếng đờn” đã nói về “Vui buồn
trong thơ Tố Hữu”. Theo giáo sư “Một tiếng đờn” là một khúc riêng tư với
nhiều ý thơ tiềm Èn, không dễ tạo ngay được sự đồng cảm như một khúc ca ở
giữa đời. Trong tập thơ này điệu thơ của Tố Hữu vẫn như xưa nhưng anh đến
với đời chỉ với tư cách thi nhân, cái tôi từng trải và nhiều chiêm nghiệm của thơ
muốn tìm đến sự giao cảm.
Đọc “Một tiếng đờn” nhà phê bình Lê Quang

nhận xét:Có thể nói

tình yêu đất nước, ca ngợi cuộc sống, lý tưởng là âm điệu chủ đạo trong “Một
tiếng đờn” đó là sự tiếc nuối nhất quán trong dòng chảy về cảm xúc, hình tượng
thơ của Tố Hữu trong giai đoạn lịch sử mới, khi đất nước đang trăn trở năng
động vươn tới hạnh phúc, dân giàu nước mạnh.
Dẫu chưa có những công trình chuyên biệc trực tiếp bàn về cái tôi trữ
tình trong thơ Tố Hữu thời kỳ hoà bình nhưng các ý kiến trên là những gợi ý
quý báu để chúng tôi thực hiện đề tài này.
III-GIỚI HẠN NGHIÊN CỨU:
Viết về đề tài “Cái tôi trữ tình trong thơ Tố Hữu chặng đường hoà bình”,
chúng tôi sẽ đi khảo xát hai tập thơ gồm các bài thơ của tác giả từ sau hoà bình
đến cuối đời, đó là tập “Một tiếng đờn” và “Ta với ta”, dựa trên văn bản do
chính tác giả chọn lựa, sửa chữa và sắp xếp: Thơ Tố Hữu –Nhà xuất bản văn
hoá -Thông tin –Hà Nội 2002
Qua việc khảo sát hai tập thơ này, chúng tôi muốn dựng lại diện mạo của
thơ trữ tình Tố Hữu thờ kỳ hoà bình, chỉ ra sự vận động của nó so với các thời
kỳ trước nhằm khẳng định nỗ lực sáng tạo của nhà thơ trong chặng đường cuối
đời.
3


Luận văn tốt nghiệp
Duyên
IV-Phương pháp nghiên cứu:

Nguyễn Thị

Để thực hiện đề tài này chúng tôi sử dụng tổng hợp các biện pháp sau:
-Phương pháp phân tích tác phẩm trữ tình.
-Phương pháp nghiên cứu một tác giả văn học.

-Phương pháp so sánh.

PHẦN II-PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG I: SỰ VẬN ĐỘNG CỦA CÁI TÔI TRỮ TÌNH TỐ HỮU QUA
CÁC CHẶNG ĐƯỜNG SÁNG TÁC.
1-Cái tôi cá nhân cá thể với nhiệt tình cống hiến cho lý tưởng. Thơ
trữ tình thực chất là “Sự chiếm lĩnh bằng nghệ thuật các loại kinh nghiệm đời
sống qua cái tôi cá nhân”. Vậy nên, chúng ta hiểu cái tôi trữ tình trong thơ là sự
bày tỏ cảm xúc riêng của nhà thơ trước các vấn đề của xã hội, trước sự phát
triển của lịch sử dân tộc. Sẽ không có được thơ trữ tình chính trị Tố Hữu nếu
thiếu đi cái tôi cá nhân, nếu không có con người nhiệt huyết trong thơ ca cách
mạng cận hiện đại. Con người nhiệt huyết Êy tự cảm thấy mình trong con
người vũ trụ, mặc dầu quen thuộc với tâm tình truyền thống nhưng xa lạ với
cảm quan hàng ngày của người đương thời.
Đặc sắc chủ yếu của thơ Tố Hữu thời kỳ “Từ Êy” không phải là những
khám phá phong phú về thế giới mà là sự biểu hiện một cách chân thật cái tôi
hết sức trong sáng, hôn nhiên của một thanh niên khát khao lý tưởng, tự ca hát
niềm vui lớn của mình khi bắt gặp lý tưởng cộng sản chủ nghĩa và được chiến
đấu hy sinh cho lý tưởng Êy.
Tố Hữu bày tỏ niềm vui khi bắt gặp lý tưởng cách mạng:
Từ Êy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lý chãi qua tim
Hồn tôi là một vườn hoa lá
Rất đậm hương và rộn tiếng chim
(Từ Êy)
4


Luận văn tốt nghiệp
Nguyễn Thị

Duyên
Đó là niềm vui, niềm hạnh phúc của một thanh niên 17 tuổi đang bế tắc
chưa tìm được đường đi cho mình thì bắt gặp lý tưởng cách mạng. Chàng thanh
niên đó đã giác ngộ được lý tưởng cách mạng và đi theo con đường mà mình đã
tìm ra. Đó là con đường đấu tranh vì độc lập vì tự do của dân tộc.
Tố Hữu đã thể hiện một cái tôi cá nhân cảm tính, ở phương diện tích cực,
mạnh mẽ một mặt mà thơ mới lãng mạn chưa hề biết đến. Lần đầu tiên, trong
thơ Tố Hữu xuất hiện một lời tuyên bố dõng dạc:
Hãy đứng dậy!Ta có quyền vui sống
Cứ tan xương, cứ chảy tuỷ, cứ rơi đầu !
Mỗi thây rơi sẽ là một nhịp cầu
Cho ta bước đến cõi đời cao rộng
(Hãy đứng dậy)
Niềm “Vui sống” ở đây là niềm vui của cái tôi cứng cỏi, dám hy sinh.
Vui sống ở đây không phải là hưởng lạc, “Vui vẻ trẻ trung”, mà là chiến đấu,
hy vọng, sống với ý thức đầy đủ về nhân cách. Nếu thơ ca cách mạng thời
trước đánh vào tự ái dân tộc, nòi giống vốn có trong mỗi con người thì thơ Tố
Hữu tác động vào tự ái của nhân cách cá nhân mỗi người.
Thể hiện tính cá thể cái tôi Tố Hữu trong “Từ Êy” có những nét riêng rất
đáng yêu. Đó là dáng điệu vừa hiên ngang vừa non nớt của cậu học sinh trường
Quốc học Huế mới giác ngộ cách mạng:
Ta nện gót trên đường phố Huế
Dửng dưng không một cảm tình chi !
Không gian sặc sụa mùi ô uế
Mà nước dòng Hương mãi cuốn đi…
(Dửng dưng)
Lần đầu tiên trong thơ chính trị Việt Nam xuất hiện một cái tôi chân
thành cởi mở, sống xúc động với toàn bộ thể chất, tự thể hiện tất cả niềm vui,
niềm say mê, nỗi buồn, sự đấu tranh bản thân trong những phút yếu đuối. Đây
là niềm say mê chiến đấu chung của một cá nhân có xương thịt, có ý thức rất rõ

5


Luận văn tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Duyên
cái phần riêng tư của mình, hiểu được cách mạng chính là con đường giải
phóng cá tính chân chính:
Tôi đã sống những ngày điên phẫn uất
Nhưng chưa hề một bữa như hôm nay
Tôi đã nghe da nóng máu hăng say
Rung cơ thể khắp đầu tay ngọn tóc
Nhưng chưa biết có bao giờ mọc lại
Ở trong tôi một núi lửa hơi đầy
Thét vang trời, ghê ghớm như hôm nay…
(Tranh đấu)
Cái tôi cá nhân cá thể Tố Hữu trong “Từ Êy” còn là cái tôi chấp nhận hy
sinh, là nhiệt huyết khát khao được cống hiến đến cùng cho lý tưởng cách
mạng.
Trước sù lựa chọn giữa sống – chết để cống hiến cho lý tưởng Tố Hữu
sẵn sàng chấp nhận sự hy sinh, chấp nhận chế để bảo tồn lý tưởng:
Dẫu phải chết một phần ta cứ chết
Không kêu ca, không hối tiếc, than phiền
Quyết không để cả đoàn tan nát hết
Bạn thuyềt ơi !Nỗ lực bơi chèo lên!
(Giờ quyết định)
Bước chân vào con đường cách mạng, biết trước là con đường cách
mạng đầy chông gai, đầy khó khăn vất vả nhưng ông vẫn sẵn sàng chấp nhận,
chấp nhận cảnh tù đầy, cảnh tra tấn giã man của kẻ thù. Tố Hữu không chịu
khuất phục trước uy lực và sự tàn bạo của chúng.

Đời cách mạng từ khi tôi đã hiểu
Dấn thân vô là phải chịu tù đầy
Là gươm kề tận cổ súng kê tai
Là thân sống coi như còn một nửa.
(Trăng trối)
6


Luận văn tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Duyên
Và đây, Sự hy sinh cao cả của những con người bất khuất kiên trung
được đền đáp bằng cờ đỏ sao vàng tung bay phấp phới, niềm vui ngập tràn trên
từng khuôn mặt. Tố Hữu vui niềm vui say cuồng nhiệt, niềm vui chiến thắng
ngày khởi nghĩa:
Chừ đây Huế ! Huế ơi !Xiềng gông xưa đã gãy
Hãy bay lên ! sông núi của ta rồi!
Nước mắt ta trào, húp mí tràn môi
Cổ ta ré trăm trận cười trận khóc !
Ta ôm nhau, hôn nhau từng mái tóc.
Hả hê chưa, ai bịt được hồn ta ?
Ta hét huyên thuyêt, ta chạy khắp nhà
Ai dám cầm tay ta, say thần thánh?
(Huế tháng tám)
Một năm sau ngày khởi nghĩa, cái dư âm của những ngày hạnh phúc vẫn
còn nguyên vẹn Tố Hữu hát mãi khúc ca vui giải phóng. Tâm hồn người chiến
sĩ cộng sản Tố Hữu hoà quyện vào không khi vui tươi của đất trời. Cái tôi ở
đây là cái tôi vui bất tận trước đất trời, cây cỏ:
Ta hát suốt đêm nay vui bất tuyệt
Trống dung tim ta đập nhịp bồn chồn

Đầu ta qua lớp lớp khải hoàn môn
Hồn ta chạy sáng ngời trên ngọn đuốc
Lòng ta múa lồng lên theo đám rước
Ta xông lên trời với pháo thăng thiên
Bay bay lên, hỡi đôi cánh thần tiên
Đôi cánh mở của đất trời giải phóng.
(Vui bất tuyệt)
Từ Êy là tập thơ đầu tay của Tố Hữu – có vị trí đặc biệt trên con đường
thơ của ông. Tập thơ chứa đựng một cá tính mạnh mẽ, một khí chất say xưa,
một quan niện cá nhân cởi mở giữa những người đồng chí đã làm cho cái tôi
nhà thơ được bộc lộ tự do, không hề bị trói buộc bởi bất kỳ công thức, chuẩn
7


Luận văn tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Duyên
mực nào đã tạo nên những vẫn thơ đẹp, xúc động, đầy men say, bay bổng bậc
nhất trang thơ ca cách mạng Việt Nam .
2-Cái tôi nhập vai quần chúng.
Nhập vai nghĩa là đặt mình vào vị trí người khác, hoặc là “mượn” mình
để nói về người nhằm mục đích ngợi ca, bày tỏ những cảm xúc của mình về
một ai đó.
Nhập vai là một cách tốt nhất để hoà mình vào với cộng đồng: “Ta với
ta”-Cái ta quần chúng, cái ta dân tộc, và nhập vai là xu thế chung của văn học
Việt Nam chặng đường 1946 – 1954 .Nhập vai là con đường gần nhất, giúp
người ta dễ dàng bộc lộ những tình cảm của mình về quê hương, đất nước.
Có hai dạng nhập vai: Nhập vai hoàn toàn, nghĩa là đặt hẳn mình vào vị
trí của người khác và nhập vai khung.
Trở lại với thơ Tố Hữu ta thấy, nếu như ở Từ Êy là cái tôi cá nhân cá thể

với nhiệt tình cống hiến cho lý tưởng, thì sang tập Việt Bắc, cái tôi nhiệt huyết
cảm tính chuyển thành cái tôi tình nghĩa. ở đây, cái tôi cá nhân nhà thơ dường
như thu mình lại, tự biến thành cái khung để tôn lên nhân vật trung tâm của
cuộc kháng chiến. Có thể nói tập thơ Việt Bắc là hình ảnh, tâm tình. Tiếng nói
của quần chúng kháng chiến. Nhà thơ tập trung thể hiện hình ảnh những con
người đại diện của quần chúng kháng chiến với những tâm tình, ý nghĩa và
tiếng nói của họ.
Cái tôi trữ tình của nhà thơ đã hoá thân vào các nhân vật quần chúng
hoặc có hiện diện thì cũng chỉ là một đường viền để làm nổi bật hình ảnh
những con người quần chúng, trực tiếp bày tỏ lòng yêu mến và niềm cảm phục
với họ trong sự gần gủi, thân thiết của tình đồng chí, đồng bào…
Tố Hữu đã hoá thân vào các nhân vật quần chúng để trực tiếp bày tỏ
những cảm xúc của mình trước lòng dũng cảm, sự hy sinh cao cả của họ.
Đọc thơ Tố Hữu ta thấy hiện lên hình ảnh chị nông dân con mọn vượt
nên những gian khổ, thiếu thốn, hăng hái tham gia công tác kháng chiến. Qua
đó, Tố Hữu bày tỏ trực tiếp lòng khâm phục trước những gì mà chị đã làm
được:
8


Luận văn tốt nghiệp
Duyên
Em là con gái Bắc Giang

Nguyễn Thị

Rét thì mặc rét, nước làng em lo
Nhà em phơi lúa chưa khô
Ngô chưa vào bồ, sắn thái chưa song
Nhà em con bế con bồng

Em còng theo chồng đi phá đường quan
(Phá đường)
Đây là lời tâm sự, là lời kể về cuộc đời, gia cảnh của một người con gái
có những hoàn cảnh riêng tư khó khăn, Ðo le nhưng vẫn tham gia tích cực vào
cuộc kháng chiến. Đọc những câu thơ lên ta thấy nó rất tự nhiên, tự nhiên đến
mức tưởng như đây đích thị là người con gái đã nói, đã bộc lộ mình chứ không
phải là Tố Hữu nhập vai nữa. Đó là cái tài cuả Tố Hữu. Ông đã biết hoá thân
vào chị để trực tiếp bày tỏ lòng khâm phục những con người can đảm, dám
chấp nhận, đối đầu với những khó khắn để được cống hiến sức mình phục vụ
cho kháng chiến.
Có những khi Tố Hữu hiện diện trên những trang thơ nhưng đó cũng chỉ
là đường viền để tôn vinh lên những nhân vật lịch sử. “Tôi” và “Anh” gặp gỡ
nhau trên con đường kháng chiến, tình cờ vậy mà sao thân quen biết bao.
Anh là vệ quốc quân
Tôi là người cán bộ
Hai đứa mỏi nhừ chân
Nghỉ ngơi ngồi một chỗ
(Cá nước)
Và để rồi, khi tiếp xúc với anh, trò chuyện cùng anh, được nghe anh trực
tiếp kể về những chiến công của mình Tố Hữu đã bày tỏ lòng cảm phục trước
anh, anh vệ quốc quân nông dân hiền lành đã làm lên chiến thắng Việt Bắc
vang dội:
Giọt giọt mồ hôi dơi
Trên má anh vàng nghệ
Anh vệ quốc quân ơi
9


Luận văn tốt nghiệp
Duyên

Nguyễn Thị
Sao mà yêu anh thế
(Cá nước)

Từ chuyện kể về mình và bạn cùng đi đánh giặc, đi vào trận tuyến mới,
Tố Hữu đã viết về hình ảnh anh bộ đội kháng chiến với những nét đẹp oai hùng
của mình:
Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều
Bóng dài lên đỉnh dốc treo lên
Núi không đè nổi vai vươn tới
Là nguỵ trang reo với gió đèo…
(Lên Tây Bắc)
Tố Hữu đã bộc lộ niềm khâm phục đối với người chiến sĩ kiên cường,
bất khuất trước kẻ thù. Gợi ca vẻ đẹp của con người vượt lên trên cả vẻ đẹp của
thiên nhiên, Tố Hữu nhằm tôn vinh người anh hùng của kháng chiến.
Rồi tình cờ trên con đường cách mạng, gặp gỡ với chú bé liên lạc và sau
này biết tin em đã ngã xuống, Tố Hữu đã vô cùng xúc động và đã có những vẫn
thơ rất hay về chú bé liên lạc hồn nhiên, anh dũng ngã xuống trên cánh đồng
quê dưới làn đạn giặc mà linh hồn và hình ảnh của em vẫn còn mãi với quê
hương đất nước:
Cháu nằm trên lúa
Tay nắm chặt bông
Lúa thơm mùi sữa
Hồn bay giữa đồng…
(Lượm)
Cái chết của cháu, của chú bé liên lạc sẽ mãi còn là nỗi đau, là niềm sót
thương, nuối tiếc cho người đời. Sẽ mãi còn trong lòng người dân đất Việt hình
ảnh chú bé liên lạc nhanh nhẹn, dũng cảm. Viết về chú, Tố Hữu đã bày tỏ niền
cảm phục sót thương đối với những thiếu niên dũng cảm đã biết hy sinh mình

cho sự nghiệp giải phóng đất nước.
Đặc biệt hơn cả trong thơ Tố Hữu thời kỳ này là những vần thơ viết về
hình tượng những người mẹ Việt Nam anh hùng. Viết về những ân tình cách
10


Luận văn tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Duyên
mạng. ở đây, cái tôi Tố Hữu là cái tôi đại diện cho dân tộc, cái tôi quần chúng
để nhằm gợi ca vẻ đẹp của người mẹ anh hùng, và từ đó bộc lộ, bày tỏ lòng biết
ơn sâu sắc, niềm kính yêu của những đứa con với người mẹ quê hương, người
mẹ đất nước.
Viết về Bủ về nỗi lo của mẹ trên những bước đường con đi. Tố Hữu
nhằm gợi ca hình ảnh người mẹ nông dân chất phác và từ đó ông bày tỏ lòng
biết ơn sâu sắc với những gì mà mẹ đã dành cho con, mẹ đã tiếp thêm sức
mạnh cho con để con vững bước trên chặng đường dài kháng chiến.
Bà Bủ không ngủ, bà nằm
Càng lo càng nghĩ, càng căm càng thù
Ngoài phiên gió núi ù ù
Mưa đêm mưa tự chiến khu mưa về.
(Bà Bủ)
Người mẹ Việt Nam –Mẹ của triệu triệu người con trên đất Việt, mẹ là
mẹ của con và cũng là mẹ của muôn đời. Mẹ thương con, nhí con, mẹ thương
yêu, đùm bọc, chở che cho đồng chí của con. Trên đất nước Việt Nam này con
gặp biết bao nhiêu bà mẹ, những người có trái tim bao la, rộng lớn như mẹ- mẹ
là mẹ của con- là mẹ của quê hương đất nước. Viết về người mẹ Việt Nam, Tố
Hữu bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc, lòng cảm phục của những đứa con xưa đã
được mẹ chở che
Ai về thăm mẹ quê ta

Chiều nay có đứa con xa nhớ thầm…
Nhớ về mẹ, về người mẹ vệ quốc quân với trái tim vàng:
Bầm của con. Mẹ vệ quốc quân.
Con đi xa cũng như gần
Anh em đồng chí quây quần là con
Bầm yêu con, yêu luôn đồng chí
Bầm quý con, bầm quý anh em.
(Bầm ơi).
11


Luận văn tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Duyên
Tố Hữu đã bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với những người mẹ Việt
Nam. Mẹ sẽ mãi là ngọn đuốc sáng mãi trong lòng mỗi đứa con trên những
bước đường gian nguy của cuộc kháng chiến.
Bên cạnh đó, cái tôi nhập vai quần chúng thật rõ nét của Tố Hữu trang
Việt Bắc. Mình là ta – Ta là mình – Ta với mình như hoà quyện vào nhau, đan
xen nhau. Tố Hữu đã đặt mình vào vị trí của những con người kháng chiến, nói
về mình về người để bày tỏ những ân tình, lòng biết ơn sâu sắc đối với những
ân tình:
Mình về mình có nhớ ta
Mười năm năm Êy thiết tha mặn lồng
Mình về mình có nhớ không
Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn?
(Việt Bắc)
Việt Bắc là chặng đường có vị trí quan trọng trên hành trình thơ của Tố
Hữu. Đến tập thơ này cái tôi của nhà thơ đã hoà nhập thực sự vào đời sống của
nhân dân, thấu hiểu và gần gũi với cuộc đời, tâm tình, ước nguyện của quần

chúng kháng chến. Thơ Tố Hữu đã bắt được nguồn mạch sâu xa và bền bỉ của
truyền thống văn hoá tinh thần dân tộc và nhân dân. Cái tôi trữ tình của Tố Hữu
trong chặng đường thơ này là cái tôi nhập vai nhằm làm nổi bật, tôn vinh lên
hình tượng những con người kháng chiến, bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc của mình,
niềm cảm phục trước sự hy sinh cao cả của người dân kháng chiến.
3-Cái tôi sử thi trong Gió lộng, Ra trận, Máu và hoa. Từ cuốn tập Việt
Bắc bước sang Gió lộng, nổi bật lên hình tượng cái tôi sử thi, mang tính khái
quát và đại diện cho nhân dân, dân tộc, cách mạng . Đi liền với cái tôi sử thi Êy
là giọng hoà sảng, kiêu hãnh và đầy tin tưởng
Tố Hữu vui với niềm vui chiến thắng. Như chúng ta đã biết cuộc kháng
chiến trường kỳ chống thực dân Pháp đã thắng lợi, một nửa nước Việt Nam đã
được độc lập, tự do, người dân được sống trong niềm vui hoà bình, dân chủ. Cả
nước vui với niềm vui chiến thắng, cuội đời đang ngày càng đổi mới. Trong
12


Luận văn tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Duyên
không khí Êy, Tố Hữu như reo vui trước sự khởi sắc của đất nước. Ông thấy rõ
sự đổi mới, sự khác xa giữa sưa và nay:
Xưa là rừng núi, là đêm
Giờ thêm sông biển, lại thêm ban ngày
Ta đi trên trái đất này
Dang tay bè bạn, vui vầy bốn phương.
(Xưa…nay)
Tố Hữu reo vui trước cuộc đời mới. Câu thơ giản dị nhưng lại có ý nghĩa
biết bao. Chuyện xưa và nay Êy, cái sự khác biệt Êy đã làm thay đổi cuộc sống
của biết bao người, thay đổi cuộc sống triệu triệu người dân đất Việt. Xưa là
gì? là rừng núi, là màn đêm- nghiã là âm u, tù túng, là chưa tìm ra con đường đi

cho dân tộc , là loài người vẫn mãi chìm trong bóng tối, bùn lầy. Còn nay là gì?
là sông, là biển bao la, là ánh sáng của lý tưởng cộng sản đã soi dọi mỗi bước
đường của chúng ta. Ta vui, một niềm vui bất tận, hưởng cuộc sống hoà bình.
Tố Hữu nhận ra:
Vui cứ đến, ngày mỗi ngày,nhỏ nhỏ
Như từng cây cờ đỏ mọc trên đồi
Vui cứ đến, tự bao giờ chẳng rõ
Như suối ngầm trong đất chảy trăm nơi…
(Mùa thu mới).
Vâng ! Cuộc đời này, cuộc đời mới với niềm vui, niềm khát khao bao
năm giờ đã trở thành hiện thực làm cho lòng người thêm nở hoa. Tố Hữu như
reo ca trước cuộc sống mới. Niềm vui Êy, hạnh phúc bấy lâu mong ước Êy đã
đến với ta tù khi nào mà ta không hay biết. Tố Hữu vui, một niềm vui bất tận,
trong đó có cả niềm tự hoà trước những gì mà con người Việt Nam, dân tộc
Việt Nam đã làm được. Nhà thơ như muốn hát ca vang bài ca chiến thắng hào
hùng của dân tộc.
Ôi tiếng của cha ông thủa trước
Xin hát mừng non nước hôm nay
Một vùng trời đất trong tay
13


Luận văn tốt nghiệp
Duyên

Nguyễn Thị
Dẫu chưa toàn vẹn đã bay cờ hồng !
Việt Nam , dân tộc anh hùng
Tay không mà đã thành công nên người !
(Bài ca mùa xuân 1961)

Niềm tự hào, niềm vui lớn của Tố Hữu trước thành quả cách mạng thật
đậm nét biết bao. Dẫu biết rằng đất nước nay vẫn chưa được thống nhất toàn
vẹn, dẫu biết rằng con đường cách mạng của ta còn nhiều gian nan nhưng lời
của cha ông còn mãi vang vọng, truyền thống của lịch sử dân tộc thì sẽ mãi là
nguồn động lực cho dân tộc Việt Nam bước vào chặng đường mới. Cờ đỏ sao
vàng tung bay, dẫu biết là chưa trải dài trên khắp đất nước nhưng chúng ta có
quyền tin vào ngày mai tươi sáng, vào niềm tin ta sẽ được trọn vẹn niền vui
chiến thắng.
Hoà mình vào niềm vui chiến thắng, Tố Hữu luôn luôn tự hoà, tin tưởng
trước cuộc sống mới xã hội chủ nghĩa trên một nửa đất nước Việt Nam.
Tố Hữu reo vui, một niền vui bất tận trước cộng sống hoà bình
Tôi chạy trên miền Bắc
Hớn hở giữa mùa xuân
Rộn rực muôn màu sắc
Náo nức muôn bàn chân !
(Trên miền Bắc Mùa xuân)
Trước cuộc sống mới, cuộc sống hoà bình trên mảnh đất vốn đầy tiếng
bom rơi, đạn nổ, nơi chiến tranh sảy ra triền miên biết bao năm, Tố Hữu vui
biết bao một niềm vui say bất tận. Ông “Hớn hở”, “Rộn rực”, “Náo nức” trước
cuộc sống mới. Trước mùa xuân thật, mùa xuân của đất trời với mùa xuân của
cách mạng Tố Hữu trải lòng mình ra đón nhận, tận hưởng niềm vui say cuồng
nhiệt Êy. Và rồi Miền Bắc bắt tay vào chặng đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội –
kế hoạch năm năm lần thứ nhất, Tố Hữu đã bộc lộ niền vui, niềm tự hào, tin
tưởng của mình trước thành quả ban đầu trong công cuộc xây dựng đất nước.
Đường nở ngực. Những hàng dương liễu nhỏ
Đã lên xanh như tóc tuổi mười lăm
14

Luận văn tốt nghiệp
Duyên
Xuân ơi xuân, em đến mới dăm năm

Nguyễn Thị

Mà cuộc sống đã tưng bừng ngày hội.
(Bài ca Mùa xuân 1961).
Một niền tin lạc quan trước những bước đầu xây dựng xã hội chủ nghĩa
trên miền Bắc, Tố Hữu nghe được cả sức chuyển mình vĩ đại của nhân dân, cái
rạo rực của mạch sống Tổ quốc dạt dào bất tận.
Đã nghe nước chảy lên non
Đã nghe đất chuyển thành con sông dài
Đã nghe gió ngày mai thổi lại
Đã nghe hồn thời đại bay cao
Đảng cho ta trái tim giàu
Thẳng lưng mà bước ngẩng đầu mà bay.
(Ba mươi năm đời ta có Đảng).
Tố Hữu đã đặt niềm tin, một niềm tin tuyệt đối vào con đường cách
mạng vào sự lãnh đạo của Đảng. Ông lắng nghe, cảm nhận được sự thay đổi
nhanh chóng của đất nước. Điệp ngữ “đã nghe” được nhặc lại nhiều lần như
được reo vui của một cái tôi đang tràn trề sự sống. Niềm tin vào Đảng, tin vào
con đường cách mạng đã củng cố thêm, tiếp thêm sức mạnh để con người có
thể “thẳng lưng”, “ngẩng đầu” mà bước những bước vững chắc vào cuộc đời
mới.
Vui với niền vui của cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc, vui với
những thành quả đạt được của bước đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội trên miền
Bắc, Tố Hữu không nguôi hướng tới miềm Nam ruột thịt với ý trí thống nhất
đất nước.
Trong những năm tháng đất nước bị chia cắt, thơ Tố Hữu thể hiện những

tình cảm sâu sắc với miềm Nam yêu thương, một cái tôi dành chọn vẹn trái tim
mình cho miền Nam, hướng về một ngày mai thống nhất.
Đó là tiếng thét căm giận trước tội ác của kẻ thù đang dày xéo trên
đất Việt:
Đồng bào ơi, anh chị em ơi !
15


Luận văn tốt nghiệp
Duyên

Nguyễn Thị
Hỡi lương tâm tất cả loài người
Hãy nghe tiếng của nghìn người bị chết
Không sống nữa nhưng không chịu chết
Nghìn hồn oan bay khắp trần gian
Thù muôn đời, muôn kiếp không tan !
(Thù muôn đời muôn kiếp không tan)

Mét ý chí sắc đá, một niềm tin căm giận sâu sắc trước tội ác của kẻ thù,
Tố Hữu lên án tố cáo tội ác của kẻ thù. Trước dân tộc. Tố Hữu đã gióng cao
ngọn cờ kháng chiến. Dẫu biết rằng giá của độc lập tự do đổi bằng máu và
nước mắt nhưng con người vẫn vùng lên kháng chiến, không khuất phục trước
đàn áp giã man của quân thù. Mối hận thù sâu sắc trước tội ác tàn bạo của kẻ
thù luôn sục sôi trong mạch máu của người thanh niên cách mạng Tố Hữu.
Rồi con đường ra trận, con đường vào Nam chiến đấu luôn là nguồn cảm
hứng chính trong thơ Tố Hữu chặng đường này.
Mấy hôm nay như đứa nhớ nhà
Ta vẩn vơ hoài, rạo rực vào ra
Nghe tiếng mõ và nghe tiếng súng

Miền Nam dậy hò reo náo động.
(Bài ca mùa xuân 1961)
Hoà vào không khí sôi động của cuộc kháng chiến chống giặc sôi động
và náo nức ở Niềm Nam là một cái tôi sẵn sàng khí thế hừng hực của Tố Hữu
khi hướng về niềm Nam, sẵn sàng cống hiến hết mình cho miền Nam, cho lý
tưởng cộng sản, cho con đường tiến lên độc lập, Tự do của dân tộc. Tố Hữu sôi
sục ý chí, khát khao cháy bỏng được hoà mình vào cuộc kháng chiến.
Cái tôi sử thi của Tố Hữu còn thể hiện ở cảm hứng ngợi ca, khâm phục
những hình tượng anh hùng.
Mạch cảm hứng về hình tượng người mẹ Việt Nam chặng đường này
được phát triển cao hơn. Trở lại quê mẹ nuôi xưa, trở thành mảnh đất kháng
chiến một thời, Tố Hữu bàng hoàng khi biết tin mẹ không còn nữa, một nỗi nhớ
nỗi tiếc thương trào dâng trong lòng ông:
16


Luận văn tốt nghiệp
Duyên

Nguyễn Thị
Ôi bóng người xưa, đã khuất rồi
Trong đôi nấm đất trắng chân đồi
Sống trong cát, chết vùi trong cát
Những trái tim như ngọc sáng ngời !
(Mẹ Tơm)

Mẹ đã đi xa, xa lắm nhưng hình ảnh của mẹ của người Việt Nam kiên
cường, bất khuất với buồng tim chở che cho những chiến sĩ cộng sản thì mãi
còn trong trái tim đứa con cách mạng Tố Hữu thủa nào viết về mẹ, về sự hy
sinh cao cả của mẹ, ngợi ca vẻ đẹp của mẹ, Tố Hữu bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc

đối với những người mẹ, những người góp một phần không nhỏ kết vòng hoa
chiến thắng xây dựng đất nước này.
Đẹp biết bao là hình ảnh những anh chiến sĩ đã biết hi sinh thân mình để
làm lên chiến công oanh liệt, đẹp biết bao hình ảnh người con gái Việt Nam
kiên cường bất khuất và đẹp biết bao hình ảnh O du kích hiên ngang trước kẻ
thù. Họ đều là những anh hùng của mọi thời đại, những đứa con của đất Việt.
Nhớ về anh, người chiến sĩ cộng sản dùng bom ám sát tên cầm quyền
Đông Dương rồi sau đó nhảy xuống sông tự tử, Tố Hữu bày tỏ lòng khâm phục,
biết ơn của mình trước anh.
Sống, chết, được như anh
Thù giặc, thương Nước mình
Sống, làm quả bom nổ
Chết, như dòng nước xanh !
(Phạm Hồng Thái)
Nhà thơ đã giãi bày lòng ngưỡng mộ, khâm phục vô vàn trước nữ anh
hùng Trần Thị Lý:
Em là ai ? Cô gái hay nàng tiên
Em có tuổi hay không có tuổi
Mái tóc em đây, hay là mây là suối
Đôi mắt em nhìn hay chớp lửa đêm giông
Thịt da em hay là sắt hay là đồng ?
(Người con gái Việt Nam)
17


Luận văn tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Duyên
Và đây, hình ảnh O du kích hiên ngang trước kẻ thù hiện lên trong thơ
của tố hữu mới sống động biết bao

Viết về O du kích nhỏ. Tố Hữu không chỉ nhằm gợi ca mà qua đó
ông đã bộc lộ thái độ khâm phục, bộ lộ niền tin tự hào về dân tộc Việt Nam tuy
nhỏ bé nhưng lại sản sinh ra những anh hùng của mọi thời đại.
O du kích nhỏ giương cao sóng
Thằng Mỹ lênh khênh bước cúi đầu
Ra thế ! To gan hơn béo bụng
Anh hùng đâu cứ phải mày râu !
(Tấm ảnh)
Tố Hữu giành nhiều tình cảm của mình khi viết về Bác vị lãnh tụ kính
yêu của dân tộc Việt Nam, khi Bác mất, ông đã thay mặt cả dân tộc Việt Nam
thắp lên một nén hương thơm viếng Bắc với tất cả tấm lòng thương tiếc:
Bác ơi ! Tim Bác mênh mông thế
Ôm cả non sông mọi kiếp người
(Bác ơi)
Câu thơ như tiếng nấc nghẹn ngào. Nó thể hiện lòng biết ơn, trân trọng
tất cả những gì Bác dành cho con cháu Việt Nam. Bác không còn nữa nhưng
hình ảnh của Bác vẫn mãi theo chóng ta trên những bước đường gian nan, con
cháu Việt Nam vẫn đi theo chân Bác, vẫn bước tiếp con đường mà Bác đang
bước. Và trên mỗi chặng đường kháng chiến, người chiến sĩ cộng sản luôn
mang theo mình hình ảnh Bác với những nỗi lo cho dân, cho nước:
Ôi lòng Bác vậy, cứ thương ta
Thương cuộc đời chung, thương cỏ hoa
Chỉ biết quên mình cho hết thảy
Như dòng sông chảy, nặng phù sa.
(Theo chân Bác)
Cái tôi sử thi trong thơ Tố Hữu chặng đường này còn là cái tôi khám phá
dân tộc trong chiều sâu lịch sử, trong chiều rộng nhân loại. Thơ Tố Hữu thời kỳ
18

Luận văn tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Duyên
này không còn là cái tôi cảm nhận riêng nữa mà là cả dân tộc. Từ đó, Tố Hữu
thấy được Việt Nam là đại diện của lương tri, của lẽ phải.
Lịch sử Việt Nam, lịch sử hào hùng của nhân loại, truyền thống bất
khuất, kiên cường của ông cha ta như luôn tiếp thêm sức mạnh, động viên ta
trên mỗi bước đường đi tới. Chúng ta tìm gặp quá khứ để dành lấy tương lai.
Cách mạng đem lại cho dân tộc hôm nay chính hình bóng của mình đã tượng
hình, trong quá khứ vẻ vang, Tố Hữu đã từng nói lên thấm thía sự gắn bó đó:
Bốn ngàn năm ta lại là ta
Nhưng càng tích cực có ý nghĩa biết bao nhiêu khi truyền thống quật
cường của dân tộc không chỉ cổ vũ chúng ta mà cũng tiến công, xung phong:
Thời đại lớn cho ta đôi cánh
Không gì hơn độc lập tự do
Bốn mươi thế kỷ cùng ra trận
Có Đảng ta đây có Bác Hồ.
Chiều dọc của hàng ngàn năm lịch sử vụt trở dậy dang ngang tuyết đầu
chống Mỹ, tạo thành một trận trùng điệp tiến công kẻ thù. Truyền thống và sức
mạnh của bốn nghìn năm lịch sử đang có mặt trong cuộc chiến đấu hôm nay,
góp phần tạo lên những giá trị lớn lao cho dân tộc cho thời đại
Sức mạnh Việt Nam được khám phá trong chiều sâu lịch sử dân tộc –
lịch sử của bốn nghìn năm kháng chiến oai hùng của dân tộc Việt Nam. Hình
ảnh người anh hùng kháng chiến lẫm liệt hiên ngang như tràng Thạch Sanh
dũng cảm:
Ta đứng dậy , lẫm liệt đường hoàng
Như Thạch Sanh, khí phách hiên ngang
Lưng đàn, tay búa, tay giương nỏ
Chém Mãng Xà Vương, giết Đại bàng.
(Theo chân Bác)

Tố Hữu đã chỉ ra điểm giao kết giữa quá khứ và hiện tại với một cảm
hứng lịch sử sâu sắc:
“Đường mòn Hồ Chí Minh” là con đường sáng tạo
19


Luận văn tốt nghiệp
Duyên

Nguyễn Thị
Trường Sơn cao hay địa đạo âm thầm
Còng linh hồn ta tự bốn ngàn năm
Ta xây đắp để ngang tầm thế kỷ.
(Tuổi 25)

Trong cảm nhận của Tố Hữu. Việt Nam là riêng mà cũng là chung của
loài người, là sức mạnh thần kỳ, là đại diện cho triệu triệu trái tim hồng:
Việt nam !
Người là ta mà ta chưa bao giờ hiểu hết
Người là ai ? mà sức mạnh thần kỳ
Giữa cái chết, không phút nào chịu chết
Lửa quanh mình, một tấc cũng không đi !
Sống cho ta, sống cho cả người
Là trái tim, cũng là lẽ phải
Việt nam ơi !
Người là ai ? Mà trở thành nhân loại.
(Với Đảng, mùa xuân)
Cái tôi trữ tình trong thơ Tố Hữu có những biểu hiện khác nhau. Từ cái
tôi cá nhân với nhiệt tình cống hiến cho lý tưởng cộng sản trước cách mạng
tháng tám trong “Từ Êy” đến cái tôi nhập vai quần chúng trong kháng chiến

chống Pháp ở “Việt Bắc” và đến cái tôi nhân danh cách mạng, nhân danh dân
tộc trong kháng chiến chống Mỹ. Dẫu là có những biến đổi, những biểu hiện
khác nhau, nhưng cái tôi trữ tình Tố Hữu đã “ đi từ cái riêng ra cuộc đời
chung” và đã khẳng định được vị trí của Tố Hữu trong lịch sử phát triển nền
văn học.
CHƯƠNG II: CÁI TÔI TRỮ TÌNH TRONG THƠ TỐ HỮU THỜI KỲ
HOÀ BÌNH.
Bước sang thời kỳ mới, thơ Tố Hữu cũng có những biến đổi “theo dòng
thời gian, Tố Hữu đi từ cuộc đời chung đi dẫn về thế giới riêng tư”. Cái tôi trữ
tình trong thơ Tố Hữu trơ nên đa dạng, phong phú hơn trước.
20


Luận văn tốt nghiệp
Duyên
1-Tiếp tục cái tôi sử thi.

Nguyễn Thị

Thơ Tố Hữu chặng đường hoà bình vẫn tiếp tục mạch bày tỏ cảm xúc
trước ân tình cách mạng , tiếp tục mạch cảm hứng tự hào, ngợi ca Tổ quốc,
ngợi ca vẻ đẹp hào hùng của những hình tượng anh hùng…của các chặng
đường trước giải phóng.
Cái tôi sử thi Tố Hữu chặng đường hoà bình mặc dù là vẫn tiếp tục
mạch sử thi nhưng nó có những nét đặc thù riêng.
1.1.Phát hiện vẻ đẹp đất nước thanh bình.
Khi đất nước hoàn toàn giải phóng, cả dân tộc bắt tay vào công cuộc hàn
gắn các vết thương chiến tranh, khôi phục và xây dựng đất nước, Tố Hữu nhìn
đâu cũng thấy đẹp, thấy vui. Để có những vẫn thơ sôi nổi, vui tươi. Tố Hữu đã
có một cách nhìn tổng quát, cái nhìn ở tầm vĩ mô về những mảnh đất lịch sử

trong thời bình.
Tìm về với cội nguồn, với lịch sử cha ông dựng nước, Tố Hữu tìm về địa
danh xưa, nơi mà người anh hùng Hoàng Hoa Thám đã giục nghĩa quân lên
đường giết giặc cứu nước:
Tiếng người xưa, đá còn ghi
Lệnh cồng giục cháu đi theo người
Sáng thu nay đẹp đất trời
Đầu mùa lúa chín như phơi hoa vàng
Phồn Xương ngói mới đỏ làng
Tưởng như ngày hội rước Hoàng Tướng quân…
(Phồng Xương).
Ngợi ca mảnh đất lịch sử xưa vẫn vang vọng “tiếng người xưa” mà nay
đã “ngói mới đỏ làng”, nay đã đầy “ đồng lúa chín” nghĩa là cuộc sống đã đổi
thay. Hình ảnh “đồng lúa chín” với “ngói mới đỏ làng” là những hình ảnh tiêu
biểu cho một cuộc sống Êm no hạnh phúc, tiêu biểu cho vẻ đẹp của đất nước
thời kỳ hoà bình. Và Tố Hữu đã ngợi ca, chiêm ngưỡng, tự hào, mở rộng lòng
mình ra đón nhận những đổi thay này.
21


Luận văn tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Duyên
Vẻ đẹp của đất nước thanh bình còn được Tố Hữu khám phá ở trong sù
thay đổi mới về đời sống sinh hoạt của con người. Nhìn thuyền bè trôi trên
dòng sông, nhìn những bãi bờ xanh ngắt trải dài, nhìn tấp nập màu áo của con
người…Tố Hữu đã thấy được cuộc sống đổi mới Êy nó như cuốn hút lòng
người:
…Thuyền chài thôi kiếp dạt trôi
Thong dong bè nứa, quẫy đuôi cá lồng

Đôi bê xanh nõn ngô đông
Chè lương, lạc bãi, lúa đồng sum suê
Áo màu vui mắt chợ quê
Ai xưa Cẩm Thuỷ, có về l ại lên !
(Cẩm Thuỷ).
Cuộc sống mới hiện ra trước mắt thật thân quen biết bao. Cuộc sống mới
là những gì ? Đó chính là hình ảnh những con thuyền nối đuôi nhau trên biển
lớn mà không có cảnh “dạt trôi” nữa. Đó là màu xanh của bạt ngàn cánh đồng
ngô, đồi chè, bãi lạc, cánh đồng lúa…. Cuộc sống mới thật đẹp, thật trù phú
biết bao.
Niềm vui với cuộc sống thanh bình của Tố Hữu còn được thể hiện ở con
mắt nhìn cảnh vật thiên nhiên vơí cả niềm vui, niềm tự hào lớn. Vừa là niềm
vui, niềm tự hoà với cuộc sống thực, với những thay đổi nhanh chóng của tạo
vật và cũng vừa là niềm tự hào, hoài niệm về địa danh xưa:
Đẹp sao “tráp ngọc” chốn này
Xanh xanh đổi trẩu, đồi đay, đồi luồng
Cao su thẳng lối nông trường
Trâu đàn, bò mộng trên đường nhởn nhơ
Ngạt ngào hương quế gió đưa
Mấy nàng áo lụa, chợ tra măng vàng
Có gì trong năng thu sang
Long lanh như ánh, rừng vàng tiếng cồng….
(Ngọc Lặc).
22


Luận văn tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Duyên
Mảnh đất Ngọc Lặc “ tráp ngọc” đẹp một vẻ đẹp trù phú với bạt ngàn

màu xanh của các đồi trẩu, đồi đay, đồi luồng và đẹp hơn cả là bạt ngàn đồi
Cao su với cuộc sống của con người, tạo vật. Hình ảnh đàn trâu, bò nhởn nhơ
trên đường là hình ảnh rất thực, là minh chứng cho cuộc sống bình yên trên
khắp nẻo đường quê.
Tố Hữu miêu tả cảnh đẹp của đời sống mới trong sự đối chiếu xưa và
nay để làm nổi bật cuộc sống mới nhưng cũng để hồi tưởng lại quá khứ xưa của
lịch sử dân tộc, cái thời vẫn còn hoang tàn, vắng vẻ:
Ngày xưa, mái dạ phên tre
Mà nay nhà bạn bốn bề gạch xây
Vườn xưa, dứa dại, gai mây
Mà nay na mít, trái cây trĩu cành.
(Hậu Léc).
Có một điểm nổi bật trong thơ Tố Hữu chặng đường hoà bình là mặc dù
vui với hiện tại chiêm ngưỡng vẻ đẹp của hiện tại đất nước nhưng Tố Hữu
không quên những năm tháng gian nan chiến đấu trên mảnh đất lịch sử.
Qua đây, lại nhớ năm nào.
Xé trời đạn lửa, bom đào, đất rung
Đường ra mặt trận, miền trung
Quân dân ta vẫn trùng trùng đứng lên….
(Tĩnh Gia).
Đọc thơ Tố Hữu chặng đường này ta thấy một điểm nổi bật là để ngợi ca
những mảnh đất đổi mới, Tố Hữu sử dụng một loại hình ảnh thật, được lặp đi
lặp lại nhiều lần. Đó chính là hình ảnh ngói mới đỏ tươi, cánh đồng lúa chín,
ngô khoai xanh biếc, cây trái vàng ươm…Tất cả những hình ảnh này đều là
những dấu hiệu để nhận ra cuộc sống mới đang đổi thay trên những mảnh đất
lịch sử. Khi viết về những mảnh đất lịch sử trong thời bình Tố Hữu luôn có
phép đối chiếu giữa xưa và nay, đối chiếu giữa một bên là quá khứ hào hùng,
gian khổ, thiên nhiên hoang vu với một bên là hiện tại cuộc sống thanh bình
23

Luận văn tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Duyên
với thiên nhiên trù phú. Dùng phép đối xứng này Tố Hữu nhằm làm nổi bật nên
vẻ đẹp của đất nước thời kỳ hoà bình. Một vẻ đẹp thanh bình.
Có lẽ cái tôi Tố Hữu ở chặng đường này là cái tôi đan xen những cảm
xúc. Một bên là cảm xúc ngợi ca, một bên là cảm xúc hoài niệm. Cả hai điều
này làm lên cái tôi sử thi trong thơ Tố Hữu chặng đường này, làm nên những
nét đặc trưng tiêu biểu cho hồn thơ Tố Hữu
1.2.Khát vọng cống hiến cho tổ quốc:
Nhiệt tình cống hiến cho Tổ quốc, cho lý tưởng cổng sản xuyên thấm
qua các chặng đường đời Tố Hữu. Từ những ngày đầu, khi mới giác ngộ lý
tưởng cách mạng, Tố Hữu đã xác định cho mình một hướng đi và ông đã chấp
nhạn mọi khó khăn gian khổ để cống hiến hết mình cho lý tưởng:
Đời cách mạng từ khi tôi đã hiểu
Dấn thân vô là phải chịu tù đầy
Là gươm kề tận cổ súng kề tai
Là thân sống coi như còn một nửa.
(Trăng trối).
Vẫn biết đời cách mạng còn bao chông gai trước mắt, bao gian nguy, vất
vả nhưng người thanh niên cách mạng Tố Hữu vẫn sẵn sàng chấp nhận để thực
hiện lý tưởng của mình. Một cái tôi cứng cỏi, hiên ngang trước cuộc đời.
Cái tôi Tố Hữu với khát vọng cống hiến cho tổ quốc mãi theo Tố Hữu
trong các chặng đường kháng chiến gian khổ của dân tộc. Khát vọng Êy còn
mãi thường trực trong Tố Hữu cả khi đất nước đã hoàn toàn thống nhất. Trong
thời kỳ hoà bình, Tố Hữu vẫn luôn trăn trở, suy nghĩ về bản thân mình trước
cuộc đời này:
Có đêm mãi chập chờn mơ ước
Lại bâng khuâng. .. Tự hỏi mình sau trước

Cho cuộc đời, cho tổ quốc thương yêu
Ta đã làm gì ? và được bao nhiêu ?
(Một khóc ca).
24


Luận văn tốt nghiệp
Nguyễn Thị
Duyên
Tố Hữu băn khoăn, dằn vặt mình bằng một câu hỏi lớn “Ta đã làm gì?”
cho Tổ quốc này. Nhưng chính điều băn khoăn Êy đã khẳng định được khát
vọng cống hiến cho Tổ quốc của Tố Hữu. Phải là người luôn luôn nuôi dưỡng ý
chí cống hiến đời mình cho lý tưởng cách mạng thì mới có thể nói như vậy
được. Trong cuộc sống hiện tại này có biết bao đổi thay, nhìn lại các chặng
đường đời mà mình đã bước qua, thấy được những gì mà mình đã làm được,
mặc dù vui nhưng Tố Hữu vẫn không quên trách nhiệm của mình ngay cả trong
thời bình. Ông vẫn khẳng định cái khát vọng cống hiến của mình bằng một
chân lý sáng ngời:
Nếu là con chim, chiếc lá
Thì con chim phải hót, chiếc là phải xanh.
Lẽ nào vay mà không có trả
Sống là cho, đâu chỉ nhận riêng mình ?
(Một khóc ca).
Chân lý sống của Tố Hữu ở đây là luận đề về “cho” – “nhận” con người
Tố Hữu trước sau vẫn là con người khao khát được sống “ cho” mọi người,
cống hiến cho lý tưởng cộng sản của mình chứ không sống riêng cho bản thân
mình, không chỉ “ nhận riêng mình”. Từ những hiện tượng, những quy luật
trong tự nhiên: Nếu là chim phải biết hót, nếu là chiếc lá phải xanh, Tố Hữu đã
nâng lên thành quy luật của cuộc đời: Đời người sống phải biết vì mọi người,
phải cống hiến sức mình cho cuộc đời này. Nhìn lại những chặng đường đời

của Tố Hữu ta thấy ông đã sống theo chân lý “sống là cho” như thế nào. Từ
những ngày đầu giác ngộ cách mạng hăm hở bước những bước đầu tiên trên
con đường đấu tranh gian khổ, rồi tù đầy, rồi triền miên trong kháng chiến ,
hăm hở chiến đấu và chấp nhận mọi gian nguy chỉ với một mục tiêu duy nhất
là “ cống hiến” đời mình cho lý tưởng cách mạng. Đến khi đất nước được hoàn
toàn giải phóng, cả dân tộc bước vào công cuộc xây dựng đất nước, Tố Hữu
vẫn bước những bước vững chắc trên đường đài và những khát vọng cống hiến
lớn:
Ta đã sống. Và ta đã thắng
25