Bài giảng ngữ văn 7 bài 9 cách lập ý của bài văn biểu cảm 4

I/ NHỮNG CÁCH LẬP Ý
THƯỜNG GẶP CỦA BÀI VĂN
BiỂU CẢM:
1.Liên hệ hiện tại với
tương lai:


* Tìm hiểu bài tập 1 trang 117:


* Tìm hiểu bài tập 1 trang 117:
_Trong đoạn văn vừa rồi có phải tác giả
đang ở hiện tại nghĩ đến tương lai
không? Câu văn nào nói đến điều đó?
 Tác giả đang ở hiện tại nghĩ đến tương
lai: “ Các em rồi đây lớn lên” (mở bài)
_Ở hiện tại tác giả muốn nói đến điều gì?
Tương lai tác giả muốn nói đến điều gì?
Và tác giả đã dùng biện pháp nghệ
thuật nào nói đến những điều đó?
 Ở hiện tại tác giả nói đến hình ảnh cây
tre. Tương lai thì sắt, thép…Tác giả đã
sử dụng phép liệt kê: “ sắt, thép, xi
măng cốt sắt, tre, nứa…”


*Tìm hiểu bài tập 1 trang 117:
_ Giữa hình ảnh ở hiện tại và hình ảnh ở
tương lai thì hình ảnh nào làm tác giả
gợi lên cảm xúc? Đó là những cảm xúc

gì?
 Hình ảnh cây tre làm tác giả gợi lên
những cảm xúc:
+Gắn bó: “còn mãi” (thân bài – đoạn 1).
+Biết ơn: “Bóng mát, khúc nhạc tâm tình,
làm cổng chào,chiếc đu, sáo…” (thân
bài _ đoạn 2).
+Yêu thương: “nhũn nhặn, ngay thẳng,
thủy chung, can đảm, hiền, cao quý”
(thân bài _ đoạn 3).


*Tìm hiểu bài tập 1 trang 117:
_ Tác giả đã sử dụng biện pháp
nghệ thuật nào để biểu cảm lên
những cảm xúc ấy?
 Liệt kê: “sắt, thép, xi măng cốt
sắt, tre, nứa…”
 Phép lặp: “còn mãi” ba lần.
 Nhân hóa: “thủy chung, can
đảm…” (kết bài)
*Phép liệt kê đi suốt đoạn văn.


2. Hồi tưởng quá khứ suy nghĩ về
hiện tại:

*Tìm hiểu bài tập 2 trang 118:

*Tìm hiểu bài tập 2 trang 118:
_ Tác giả viết văn bản trên theo trình
tự thời gian như thế nào?
>Tác giả đang ở hiện tại nghĩ về quá
khứ: “đến bây giờ…tái sinh…” (mở
bài)


*Tìm hiểu bài tập 2 trang 118:
_ Món đồ chơi làm tác giả say mê nhất
là gì? Tác giả say mê món đồ chơi
đó thế nào?
>Tác giả say mê con gà đất (thân bài)
+Dáng vẻ: “đẹp mã, oai vệ, có kèn…”
+Tình cảm gắn bó: “niềm vui diệu kì,
còn gì vui hơn, ấp nó…”
_ Từ việc say mê đó đã gợi lên cảm
xúc gì trong lòng tác giả?
>Cảm xúc tình cảm thiêng liêng: “nỗi gì
sâu thẳm, giống như một linh hồn”
(kết bài)


3. Tưởng tượng tình huống, hứa
hẹn, mong ước:
*Tìm hiểu bài tập 3 trang 119:


*Tìm hiểu bài tập 3 trang 119:
_ Đoạn văn diễn biến theo trình tự thời

gian như thế nào?
>Từ hiện tại nghĩ đến tương lai: “sau
này”
_ Tác giả bày tỏ lòng yêu quý cô giáo
như thế nào?
>Sẽ nhớ và tìm về cô: “và em sẽ tìm
gặp cô giữa một đám học trò nhỏ”
>Nghệ thuật liệt kê: “mệt nhọc và đau
đớn; yêu thương mọi người; cô đã
thất vọng; cô đã lo lắng; lấy làm sung
sướng” thấy cô hy sinh vì học trò và
nhận ra tình cảm càng sâu sắc hơn
> như một người mẹ.


*Tìm hiểu bài tập 4 trang 119:


*Tìm hiểu bài tập 4 trang 119:

_ Tác giả đang ở Lũng Cú hay Cà
Mau?
>Tác giả đang ở Lũng Cú: “ngồi
trên núi cao mùa thu”
_ Tác giả có tình cảm như thế nào
đối với Lũng Cú?
>Tình cảm say mê thiên nhiên:
“Chao ôi!...hết chỗ trữ tình…đời
đời không chịu tan…”

*Tìm hiểu bài tập 4 trang 119:
_Tác giả ngồi ở Lũng Cú nhớ về nơi
nào? Nơi đó có gì để tác giả nhớ?
>Tác giả nhớ về Cà Mau: “đất ngày
càng lấn biển, chim, rạch, kênh, cù
lao…”
_Từ tình cảm đối với Lũng Cú và Cà
Mau tác giả đã liên tưởng đến điều
gì? Điều đó thể hiện tình cảm gì?
>Tác giả liên tưởng đến một ngày đất
nước thanh bình. Sẽ bay từ Cà Mau
ra Lũng Cú.
>Tình yêu thiên nhiên, yêu quê hương,
đất nước.


4. Quan sát, suy ngẫm:

*Tìm hiểu bài tập 5 trang 120:


*Tìm hiểu bài tập 5 trang 120:
_Tầm quan sát của tác giả có
theo trình tự không gian và
thời gian không? Hãy chia
đoạn theo trình tự quan sát
mà em nghĩ?
 Quan sát theo trình tự
không gian và thời gian:

+Không gian: “Nhưng tôi…nâu
đồng”
+Thời gian: “Cái bóng…thở
dài”


*Tìm hiểu bài tập 5 trang 120:
_Với tầm quan sát đó thì hình ảnh
người U được tác giả suy ngẫm như
thế nào? Thể hiện tình cảm gì?
>Theo không gian: “cái bóng đen đủi”
tác giả thấy được số phận cực nhọc
của U nên thương U.
>Theo thời gian: “mơ hồ yêu dấu, lớp
lớp…ngậm ngùi đói khổ, thấp thỏm
chờ đợi…ngấn nước mắt…thở dài”
nhận ra nỗi vất vả, gian truân của U
nên thương U nhiều hơn.


*Tìm hiểu bài tập 5 trang 120:
_Từ những sự quan sát đó tác giả
đã biểu hiện tình cảm như thế
nào?
>Cảm giác có lỗi vì không quan
tâm đến U
>Quay về quan sát gương mặt U,
với những đặc điểm thấy U đã
già: “tóc…lốm đốm, rụng…thưa;
nhăn ở đuôi con mắt…rạn khía;

răng…khuyết” thấy U đã già đi
theo năm tháng và vì quá cực
nhọc, càng yêu thương U nhiều
hơn.


Ghi nhớ





Để tạo ý cho bài văn biểu cảm, khơi
nguồn cho mạch cảm xúc nảy sinh,
người viết có thể hồi tưởng kỉ niệm
quá khứ, suy nghĩ về hiện tại, mơ
ước tới tương lai, tưởng tượng
những tình huống gợi cảm, hoặc
vừa quan sát vừa suy ngẫm, vừa
thể hiện cảm xúc.
Nhưng dù dùng cách gì thì tình cảm
trong bài cũng phải chân thật và sự
việc được nêu ra phải có trong kinh
nghiệm. Được như thế bài văn mới
làm cho người đọc tin và đồng cảm.


II/ LUYỆN TẬP:
1.Tập lập ý bài văn biểu
cảm theo các đề sau:

a) Cảm xúc về vườn nhà.
b) Cảm xúc về con vật nuôi (con bò,
con chó, con mèo…)
c) Cảm xúc về người thân.
d) Cảm nghĩ về mái trường thân yêu.


2.Gợi ý về cách lập ý cho một số
đề:

b) Cảm xúc về con vật
nuôi.


b) Cảm xúc về con vật
nuôi.
*Liên hệ hiện tại với tương lai:
_Xác định hình dung con vật mà em
muốn nói đến ở hiện tại.
_Trong tương lai nếu con vật đó
không còn nữa thì em sẽ nhớ đến
những đặc điểm mà em yêu quý
(hình dáng, tính cách).
_Xác định tình cảm của em đối với
con vật đó.


b) Cảm xúc về con vật nuôi.

*Hồi tưởng quá khứ, suy

nghĩ về hiện tại:
_Xác định hình dung con vật mà em đã từng
nuôi, những đặc điểm (hình dáng, tính
cách) làm em nhớ mãi.
_Bây giờ con vật đó có còn tồn tại hay
không? Nếu còn tồn tại thì có đặc điểm gì
khác? Nếu không còn tồn tại thì điều gì ở
quá khứ làm em nhớ đến con vật đó nhất.
_Tình cảm đối với con vật ở quá khứ đó còn
mãi trong em đến bây giờ.


d) Cảm nghĩ về mái trường
thân yêu:


d) Cảm nghĩ về mái trường
thân yêu:
*Tưởng tượng tình huống,
hứa hẹn, mong ước:
_Đặt một tình huống có liên quan đến ngôi
trường (một buổi chào cờ, buổi lao động,
hội trại). Nghĩ đến một tình huống khác
tương tự nhưng không phải trên nền ngôi
trường để nhận ra sự khác biệt, để bộc lộ
cảm xúc.
_Cảm xúc sẽ ùa về là những cảm xúc nào?
Thôi thúc em làm gì?
_Qua những cảm xúc đó em sẽ nhận ra tình
cảm của em đối với ngôi trường mình.