Qua bộ luật HAMMURABI hãy nhận xét về tình hình chính trị - kinh tế - xã hội của BABILON

THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
PHẦN 1: DẪN NHẬP
Lồi người ra đời cách đây hàng triệu năm và từ đó con người đã sáng tạo ra
những giá trị vật chất, tinh thần. Nhưng mãi đến thế kỉ IV TCN, khi xã hội ngun
thuỷ bắt đầu tan rã ở Ai Cập, nhà nước bắt đầu ra đời. Đây chính là cột mốc đánh
giấu xã hội bước vào thời kì văn minh .
Trong thời cổ đại (cuối thiên kỉ IV, đến những thế kỉ trước sau cơng
ngun), ở phương đơng suất hiện bốn trung tâm văn minh lớn.Và nền văn minh

OBO
OKS
.CO
M

Lưỡng Hà cổ đại là một trong bốn cái nơi của nền văn minh của lồi người.
Lưỡng Hà theo tiến Hi Lạp “mêđốt và pơtamốt” nghĩa là miền giữa hai con
sơng, hai con sơng đó là sơng Tigrơ ở phía đơng và sơng Ơphrát ở phía tây. Cả hai
con sơng đó đều bắt nguồn từ miền rừng núi Acmênia chảy qua lãnh thổ nước Irắc
ngày nay rồi đổ qua vịnh Ba Tư. Lưỡng Hà được hai con sơng này bồi đắp phù sa
nên đất đai rất phì nhiêu, màu mỡ, vì vậy cũng như Ai Cập, khi cơng cụ còn thơ sơ
thì nền kinh tế ở đây vẫn có điều kiện phát triển, do đó đã sớm bước vào xã hội văn
minh.

Những thành tựu mà người Lưỡng Hà cổ đại đạt được trong thời gian này có
trong tất cả các mặt như kinh tế, chính trị, xã hội, văn hố, luật pháp...được thể
hiện dưới các triều đại nối tiếp nhau trong giai đoạn này. Trong đó, giai đoạn cổ
Babilon, dưới thời vua Hammurabi(1792-1750 TCN), được đánh dấu là cột mốc
chói lọi trong lịch sử văn minh của Lưỡng Hà cổ đại .

Những thành tựu về vật chất, tinh thần, đã thúc đẩy kinh tế,xã hội, chính

trị...phát triển nhanh chóng biến Babilon, trở thành quốc gia hùng mạnh nổi tiếng
trong lịch sử Lưỡng Hà cổ đại. Có thể thấy rõ điều đó khi nghiên cứu một trong
những thành tựu đó, và trong phạm vi đề tài, bài tiểu luận này tập trung nghiên cứu

KI L

về thành tựu của Luật pháp mà đỉnh cao là Bộ luật Hammurabi, dưới thời vua
Hammurabi. Thơng qua bộ luật này sẽ phần nào khái qt được những nét cơ bản
về tình hình kinh tế,xã hội, chính trị dưới thời cổ Babilon.

1



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
PHN 2:
B LUT HAMMURABI
Babilon, l mt thnh ph do ngi Amụrit thnh lp trung tõm Lng H.
Trong thi kỡ ủu, Babilon cũn tng ủi yu, ủn na ủu th k XVIII TCN,
Hammurabi ủó ln lt ủỏnh bi cỏc thnh bang sung quanh, thng nht hu ht
vựng Lng H. Trờn c s ủú, ụng ủó xõy dng b mỏy nh chuyờn ch tp
quyn trung ng . S sut hin ca nh nc ủỏnh du c s ra ủi ca lut phỏp
c quan th hin quyn lc ca nh nc vi nhõn dõn. ỏp ng nhu cu ủú, vi

Hammurabi.

OBO
OKS
.CO
M

t cỏch l vua ca Babilon, ụng ủó ban hnh b lut mang tờn ca mỡnh: b lut
K tha nhng b lut ra ủi trc ủú nh: b lut ra ủi sm nht ca
thnh bang UA v b lut ca nc ETNUNA ủụng bc Babilon cú ni dung núi
v k tha ti sn, ủa tụ, vay n lói, quan h nụ l...thỡ b lut Hammurabi ủc
gúi gn trong 282 ủiu lut vi cỏc ni dung phong phỳ hn m thụng qua ủú cú
th thy ủc rừ nột v tỡnh hỡnh kinh t, xó hi, chớnh tr ca Babilon trong giai
ủon ny.V nú tr thnh b lut quan trng nht ca Lng H c ủi, l ủnh
cao rc r ca thnh tu v lut phỏp.

B lut ủc chia lm ba phn : m ủu, ni dung ủiu lut, kt lun. Phn
ủu l núi v s mng thiờng liờng v uy quyn ca Hammurabi cng nh mc
ủớch khi ban hnh ra b lut: vỡ hnh phỳc ca loi ngi, thnh Anu v thn
Enlin ủó ra lnh cho trm - mt v vua quang minh chớnh trc, phỏt huy chớnh
ngha ủi, dit tr nhng gian ỏc khụng tụn theo phỏp lut, lm cho k mnh
khụng h hip k yu, lm cho trm giụng thn Samat soi ủn dõn ủen, t ỏnh sỏng
ủn ni ni .

Phn kt lun mt ln na nhn mnh li uy quyn, cụng ủc ca vua cng

KI L

nh tớnh hiu lc ca b lut: ủõy l phỏp lut do vua Hammurabi bỏch thng ủt
ra ủ ủem lai hnh phỳc chõn chớnh v nn thng tr nhõn t. ngi mnh
khụng h hip k yu v ủ cho nhng ngi cụ qu cú ch nng ta thnh
Babilon...ủ cho to ỏn tin vic xột s, ủ cho k thit thũi ủc trỡnh by chớnh
ngha, trm khc nhng li vng ngc lờn ct ủỏ trc bc tng ca trm tc l
2

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
bức tượng của một vị vua công bằng. Từ nay cho ñến nghàn ñời sau các vua trong
nước phải theo những lời chính nghĩa của trẫm, không ñược thay ñổi việc xét sử tư
pháp do trẫm quyết ñịnh và thẩm tra do trẫm xác lập, không ñược phá hoại những
chế ñộ do trẫm ñặt ra ”.
Phần nội dung gồm 282 ñiều luật ñề cập ñến những vấn ñề như: thủ tục kiện
tụng các tội hình sự, và vấn ñề dân sự...thông qua ñó có thể khái quát ñược tình

KI L

OBO
OKS
.CO
M

hình kinh tế, chính trị, xã hội trong giai ñoạn vua Hammurabi.

3



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
PHẦN 3.
TÌNH HÌNH, KINH TẾ, CHÍNTRỊ XÃ HỘI,QUA BỘ LUẬT HAMURABI

- TÌNH HÌNH KINH TẾ:
Đến thời Babilon, nền kinh tế Lưỡng Hà có bước tiến bộ ñáng kể ñặc biệt là
về nông nghiệp. Điều ñó thể hiện qua các ñiều luật về ruộng ñất ñược ñề cập tương
ñối lớn trong bộ luật Hammurabi . Do ñược hai con sông lớn bồi ñắp phù sa nên ñã

OBO
OKS
.CO
M

tạo ñiều kiện thuận lợi cho Babilon phát triển nông nghiệp và nó chiếm vị trí quan
trọng trong việc thúc ñẩy nền kinh tế phát triển . Cũng chính vì ñiều ñó mà nông
nghiệp rất ñược quan tâm trong bộ luật của ñất nước . Nền nông nghiệp phát triển
phát triển ñặt ra yêu cầu sự suất hiện của tư liệu xản suất và thời kì này ñã suất
hiện công cụ ñồng thau. Đặc biệt nguời Babilon còn biết chế tác ra lưỡi cày bằng
ñồng thau do bò kéo nên nhờ vậy mà năng suất không ngừng tăng lên. Sự phát
triển của nông nghiệp cũng ñồng nghĩa với sự có mặt ngày càng ñông ñúc của tầng
lớp nông dân . Đây là tầng lớp không có ruộng ñất mà phải thuê ruộng của dân tự
do hoặc của tam ca. Chính vì ñiều ñó và ñể tạo ñiều kiện cho người nông dân xản
suất có hiệu quả nên trong bộ luật Hammurabi ban hành rất nhiều ñiều luật qui
ñịnh rõ ràng về mối quan hệ về ruộng ñất và tới quyền lợi của tầng lớp nông dân.
Để tạo ñiều kiện cho nguời nông dân có tư liệu sản xuất trong bộ luật
Hammurabi ở một số ñiều luật quy ñịnh người nông dân ñược thuê ruộng ñất ñể
cày cấy. Và ñể cho người nông dân ñảm bảo năng suất lao ñộng bộ luật có quy
ñịnh những ñiều luật có tính ràng buộc với người nông dân, như trong những ñiều
luật 42 : “dân tự do thuê ruộng ñể cày, nếu không có thoc thì coi như người này
chưa hết lòng chăm bón vì vậy phải lấy người bên cạnh làm tiêu chuẩn ñể nộp thóc

KI L

cho chủ ruộng”. hoặc trong ñiều 43 “nếu không cày cấy mà ñể ruộng bỏ hoang thì
phải căn cứ theo người bên cạnh ñể nộp thóc cho chủ ruộng và phải cày bừa
ruộng lại cho bằng phẳngñể trả lại cho chủ ruộng ”.
Bên cạnh những ñiều luật có tính chất ràng buộc ñó thì bộ luật cũng quy

ñịnh những ñiều luật quan tâm ñén quyền lợi của người nông dân, như trong ñiều
4



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
48 nu dõn t do mc n cú li tc m thn Adỏt lm lt hay hn hỏn lm hoa
mu khụng mc ủc thỡ nm ủú ngi nụng dõn khụng phi tr thúc cho ch
rung v li tc nm ủú cng khụng phi tr.
Ngoi ra b lut cng ủ nhng ủiu lut quy ủnh trỏch nhim ca nụng ủõn
vi hnh vi ca mỡnh . Cú nghió l nụng ủõn phi cú trỏch nhim vi rung ủt
cng nh thnh qu lao ủng ca mỡnh . Mt khỏc h phi cú trỏch nhim vi
rung ủt ca ngi khỏc nu h lm nh hng ti sn ca nong ủõn khỏc thi h
phi ủn bự thit hai nh b lut quy ủnh .

OBO
OKS
.CO
M

Cú th thy ủiu ủú qua mt s ủiu lut, ủiu 53 quy ủnh : nu dõn t do
li bing khụng chu cng c ủờ ủp bờn rung ca mỡnh, do ủú ủờ b v lm
ngp nc sang rung cca ngi khỏc thỡ ngi ủú phi ủn bự thit hi
Hoc ủiu 59 quy ủnh nu dõn t do cht cõy ci trong vn ca ngi
khỏc m khụng bỏo cho ch vn bit thỡ phi ủn ẵ mina bc
Qua nhng ủiu lut ny cho ta thy mt ủiu , lut Hmmurabi ủó da rờn
c s quyn li ca tng lp nụng dõn ủ ra nhng ủiu lut tng ủi dõn ch v
nghiờm khc mang tớnh rng buc , to ý thc t giỏc ca ủụng ủo tng lp nụng
dõn trong lao ủng . Vỡ vy , nú gúp phn to ủiu kin thỳc ủy cho nn nụng
nghip ngy cng phỏt trin .

Bờn cnh s phỏt trin ca nụng nghip , trong thi gian ny Babilon cng
cú ủiu kin phỏt trin th cụng nghip v thng nghip . c bit c dõn Lng
H ủó sỏng ch ra loi cy cú lp b phn gieo ht ủõy l s kin ủỏnh du s
phỏt trin nhanh chúng ca nn nụng nghip v bin nú thnh ủng lc thỳc ủy
nn kinh t ca Babilon phỏt trin hựng mnh .
- TèNH HèNH CHNH TR

Sau khi Hmmurabi lờn lm vua thng nht hu ht vựng lng H , ụng ủó

KI L

xõy dng mt nh nc chuyờn ch tp quyn trung ng , mi quyn hnh tp
trung vo ủc vua ngi ủng ủu ủt nc . th hin sc mnh ca mỡnh
cng nh ca b mỏy nh nc , ủng thi giỳp b mỏy ny ủiu hnh ủt nc n
ủnh , phn vinh , ụng ủó cú nhiu chớnh sỏch thay ủi v mi mt. c bit l v

5



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
lut phỏp , ụng ủó ban hnh b lut Hmmurabi vi mc ủớch ủem li hnh phỳc
chõn chớnh v ủt nn thng trn nhõn t .
Qua b lut ny th hin uy lc v chớnh sỏch cai tr ca Hmmurabi vi ủt
nc Trm , nhn mnh lnh ca c thn linh v ủi m lm mt k chn dt
nhõn t ... ủ cho ngi mknh khụng h hip k yu , ủ cho nhng ngi cụ qu
cú chn nng ta thnh Babilon , ủ cho to ỏn tin vic xột x v tuyờn ỏn , ủ
cho nhng k b thit thũi ủc trỡnh by chớnh ngha , Trm khc nhhng li vng

OBO
OKS
.CO
M

ngc ca trm lờn ct ủỏ trc bc tng ca trm ... Trm v vua ng tr ca cỏc
vua , li núi ca Trm l siờu qun xut chỳng , uy lc ca trm khụng ai cú th
ủch ni . Theo mnh lnh ca v quan to v ủi ca tri ủt , ch ủ do trm ủt
ra khụng ai cú th thay ủi ủc ... T nay cho ủn ngn vn ủi sau , cỏc vua
trong nc phi tuõn theo nhng li chớnh ngha ca trm , khụng ủc xột x t
phỏp v vic thm tra t phỏp do trm xỏ lp , khụng ủc phỏ hoi ch ủn do
trm ủt ra

Nh b lut ny, Hmmurabi ủó th hin ủc quyn ủng ủu ca mỡnh
ủng thi ủiu hnh ủc b mỏy nh nc t trung ng ủn ủa phng theo
nhng ủiu lut m ụng ủt ra. Cú nh vy thỡ mt cng quc hựng mnh nh
Babilon mi cú th phỏt trin n ủnh di s tr vỡ ca ụng.

B lut ủc gúi gn trong 282 ủiu bao gm cỏc th tc kin tng , cỏc ti
hỡnh s nh trm cp , gõy thng tớch v cỏc vn ủ dõn s nh hụn nhõn , quyn
s hu ti sn , tụ thu ,... ủó tr thnh h thng nguyờn tc ủnh hng trong hnh
vi cng nh nhn thc ca nhõn dõn . iu ủú cng cú ngha ủng li qun lý v
ủiu hnh b mỏy nh nc do ụng ủ ra phự hp vúi ủiu kin khỏch quan cng
nh nguyn vng ca nhõn dõn . Chớnh vỡ thng nht ủc b mỏy nh nc t
trung ng ủn ủa phng m trong thi gian tr vỡ ca mỡnh Hmmurabi ủó lm

KI L

cho Babilon tr thnh mt quc gia hựng mnh nht vựng Lng H.
- TèNH HèNH X HI

Lut phỏp ra ủi ủi din cho sc mnh ca b mỏy nh nc trong vic
ủiu hnh xó hi, chớnh vỡ vy, lut phỏp l tm gng phn chiu hỡnh nh xó hi
ca quc gia ủú . Cng nh kinh t v chớnh tr , qua b lut Hammurabi chỳng ta
6



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
có thể khái qt được tình hình xã hội của Babilon dưới thời trị vì của vua
Hammurabi.
Dưới triều đại của minh ,vua Hammurabi đã xây dựng Babilon thành chế độ
nhà nước chun chế tập quyền trung ương sau khi thống nhất được hầu hết vùng
Lưỡng Hà.Thực chất, những quốc gia xuất hiện trước thành cổ Babilon, tình hình
xã hội rất phức tạp. Do lực lượng sản xuất phát triển dẫn đến sự phân hố giàu
nghèo làm cho nhiều nhà nước thành bang ra đời. Gữa các thành bang ấy ln sảy
ra các cuộc đấu tranh để tranh giành đất đai và nguồn nước. Nhận thức được tình

OBO
OKS
.CO
M

hình phức tạp trong mối quan hệ giữa người với người, nên ngay khi lên trị vì,
Hammurabi đã ban hành luật pháp để đi đến thống nhất xã hội làm nó nhanh chóng
đi tới ổn định.

Sự ổn định của xã hội Babilon trong thời gian này thể hiện ở sự phát triển
kinh tế và ổn định chính trị trong nội dung bộ luật Hammurabi. Từ hình thức tổ
chức xã hội phức tạp bởi các nước thành bang đến thời vua Hammurabi thống nhất

lại thành một nhà nước chun chế tập quyền trung ương , do nhà vua đứng đầu .
Qua nội dung bộ luật có thể thấy xã hội Babilon chia làm các tầng lớp : Q
tộc(đứng đầu là vua, tiếp đến là các đại thần, quan lại ...) ,dân tự do (nơng dân,
binh lính,ngưới bn bán...), sau cùng là nơ lệ.

Tuy tập trung nhiều tầng lớp khác nhau trong xã hội nhưng qua bộ luật
Hammurabi , dưới triều vua Hammurabi khơng có sự phân hóa giàu nghèo gay
gắt: “ Trẫm tức vua Hammurabi chưa hề khinh miệt dân đen, chưa hề lơ là trách
nhiệm chăn dắt dân đen , Trẫm đã lo tìm kiếm đất cư trú an tồn cho dân đen ...để
cho người mạnh khơng hà hiếp kẻ yếu, cho những người cơ quả có chỗ nương tựa
ở thành Babilon, để cho tiện việc sét sử và tun án tư pháp được quyết định, để
cho những kẻ yếu hèn được trình bày chính nghĩa, Trẫm khắc những lời vàng ngọc

KI L

lên bia đá trước bức tường của trẫm như bức tường của vị vua cơng bằng”.
Qua bộ luật Hammurabi các tầng lớp nhân dân đều chịu sự điều hành của hệ
thống pháp luật, ví dụ các điều luật về hình sự quy định : tội phạm ăn trộm bị phát
hiện sẽ bị phạt tội sử tử. Bên cạnh đó, nhân dân có quyền tố cáo tội phạm nhưng
trong điều kiện có bằng chứng rõ ràng nếu khơng sẽ mắc tội vu cáo, và hình phạt
7



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
cng b s t. Ni dung ny ủc núi rừ trong ủiu lut : 1, 3, 4, 21, 22...õy l
nhng ủiu lut rt tin b, cụng bng v dõn ch xỏc lp mi thn dõn ủu cú
quyn v trỏch nhim cng b nhng hỡnh pht ging nhau nu vi phm. iu ủú s
hỡnh thnh trong qun chỳng nhõn dõn ý thc k lut trong hnh vi v nhn thc
ca mỡnh ủ gi n ủnh v trt t xó hi.

i vi lut dõn s, tớnh cht cụng bng v dõn ch th hin rừ ủc bit
trong nhng ủiu lut v rung ủt v lut hụn nhõn. V lut rung ủt quy ủnh
ngi nụng dõn ủc mn rung v ngoi thnh qu ủt ủc h phi tr thu

OBO
OKS
.CO
M

cho ch rung ủó tho thun nh giao kốo. Bờn cnh ủú cỏc ủiu lut ny cng
ủm bo quyn li ca tng lp quý tc v nụng dõn rt cụng bng. Vớ d : trong
ủiu lut 42, 43 quy ủnh nu nụng dõn thuờ rung m khụng cú nng sut vỡ lớ
do ủ ủt b hoang hoc khụng ht sc chm súc thỡ ngi ny phi cn c theo
ngi bờn cnh lm tiờu chun ủ tr cho ch rung. Cũn ủiu lut 52 thi quy
ủnh nu thn Adỏt lm ngp rung ca ngi ny, hoc nc lt hoa mu, thỡ
nm ủú ngi ủú khụng phi tr thu v li tc.

V lut hụn nhõn thỡ cỏc ủiu lut trong b lut Hammurabi quy ủnh rt rừ
rng v bỡnh ủng trong quan h gia ủỡnh. Cú ngha l, trong cỏc mi quan h hụn
nhõn, cha con...khụng cú tỡnh trng phõn bit , ủi s m rt bỡnh ủng v tin b.
Vớ d: ủiu 128 quy ủnh rt rừ v tin b trong vic xỏc lp c s phỏp lớ gia
chng v v nu dõn t do ci v m khụng lm giy t thi ngi ủú khụng phi
l v ca y. Hoc trong ủiu 129, 153 quy ủnh ngi v ngoi tỡnh hay khụng
cú trỏch nhim xõy dng gia ủỡnh thỡ s b nộm xung sụng. Bờn cnh ủú, trong
ủiu 137, 138, 139 quy ủnh ngi chng khụng ủc t ý b v, nu ngi v
khụng cú con thỡ khi b, ngi chng phi tr li ca hi mụn v chia cho ngi
v mt phn th k.

KI L

i vi quan h cha con thỡ nhng ủiu lut trong b lut ny mang rt
nhiu tớnh nhõn vn, ủc bit th hin ủiu 170 quy ủnh khụng phõn bit ủi s
tng lp khỏc nhau trong quan h cha con nu ngi v chớnh thc sinh

8



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
cho y một ñứa con và người nô lệ cũng sinh cho y một ñứa con thi hai người
con này ñều ñược hưởng quyền thừa kế như nhau”.
Qua một số ñiều luật trên có thể thấy cách tổ chức và ñiều hành xã hội của
vương triều Hammurabi tiến bộ và dân chủ hơn rất nhiều các vương triều trước ñó
. Nó giúp ông trong việc làm cho xã hội ñi ñến ổn ñịnh và phồn vinh, ghi lên bức
tường lịch sử văn minh nhân loại mốc son chói lọi của nền văn minh Lưỡng Hà cổ
ñại: BABILON.
Bên cạnh những ñiều luật tiến bộ thúc ñẩy xã hội ,kinh tế và chíh trị của

OBO
OKS
.CO
M

Babilon ñi ñến ổn ñinh thi cũng có những ñiều luật còn thiếu tính nhân văn : ñiều
ñó thể hiện rõ nét qua ñiều 196: “ nếu dân tự do làm hỏng mắt của con của người
dân tự do khác thì cũng phải làm hỏng mắt của y”. Đồng thời còn một số ñiều còn
ảnh hưởng tư tưởng phân biệt tầng lớp khác nhau trong xã hội . Ví dụ: ở ñiều 197
quy ñịnh “nếu y làm gãy sương của dân tự do thì cũng phải làm gãy sương của y”
nhưng ở ñiều 198 thì lại quy ñịnh “nếu y làm gãy sương của người Muxkenu thì

KI L

phải bồi thường 1 Mina bạc”.

9



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
Phần 4 : Kết Luận
Mặc dù còn một số hạn chế nhưng bộ luật Hammurabi vẫn thể hiện sự tiến
bộ, công bằng và dân chủ của nó. Và chính những ưu ñiểm ñó mà bộ luật này góp
phần vào thúc ñẩy sự phát triển của nền kinh tế, chính trị,xã hội của Babilon trong
thời gian này. Và nó trở thành bộ luật quan trọng nhất ở Lưỡng Hà, mà khi nghiên
cứu bộ luật này ,chúng ta không chỉ thấy ñược những thành tựu rực rỡ về luật pháp
mà còn thấy ñược tình hình kinh tế, chính trị, xã hội của Babilon dưới triều vua

OBO
OKS
.CO
M

Hammurabi trị vì.

MỤC LỤC

PHẦN 1: DẪN NHẬP ............................................................................................. 1
PHẦN 2: ................................................................................................................... 2
BỘ LUẬT HAMMURABI...................................................................................... 2
PHẦN 3: ................................................................................................................... 4

TÌNH HÌNH, KINH TẾ, CHÍNTRỊ XÃ HỘI,QUA BỘ LUẬT HAMURABI .. 4

KI L

PHẦN 4: KẾT LUẬN ........................................................................................... 10

10