Tiểu luận gia đình học những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhviệt nam trong thời đại mới

Tiểu luận Gia đình học
Đề tài: Những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhViệt Nam trong thời đại mới

MỤC LỤC
Lời mởi đầu.............................................................................................. Trang 02
Dẫn nhập..............................................................................................................03
1. Lí do chọn đề tài..........................................................................................03
2. Tổng quan các công trình liên quan đến đề tài ...........................................04
3. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................05
4. Nhiệm vụ nghiên cứu..................................................................................05
5. Phương pháp và giả thiết nghiên cứu.........................................................05
6. Cấu trúc và nội dung của đề tài...................................................................05
Nội dung .............................................................................................................. 06
1. Vài nét về gia đình, chức năng
và mối quan hệ giữa gia đình và xã hội.................................................06
1.1. Khái niệm về gia đình.........................................................................06
1.2. Chức năng của gia đình trong thời kì quá độ
lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta hiện nay............................................07
1.3. Mối quan hệ giữa gia đình và xã hội ở nước ta hiện nay ..................11
2. Cơ sở trực tiếp để xây dựng gia đình
trong thời đại mới ở nước ta hiện nay...................................................12
2.1. Hôn nhân tự nguyện, tiến bộ..............................................................12
2.2. Hôn nhân một vợ - một chồng............................................................13
3. Những vấn đề cơ bản cần quán triệt để củng cố
và xây dựng gia đình mới ở nước ta hiện nay......................................14
3.1. Quán triệt là gì?..................................................................................14
3.2. Ảnh hưởng của nền kinh tế, văn hóa, xã hội
đối với gia đình ở nước ta hiện nay...................................................14
3.3. Những biến đổi của gia đình từ sự biến động
về kinh tế, văn hóa, xã hội ở nước ta hiện nay.................................15
3.4. Những vấn đề cơ bản cần quán triệt để xây dựng

và củng cố gia đình mới ở nước ta hiện nay......................................16
Thay lời kết..........................................................................................................20

Giảng viên hướng dẫn: Ngô Gia Thế

Sinh viên thực hiện: Phạm Phúc Khánh

1


Tiểu luận Gia đình học
Đề tài: Những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhViệt Nam trong thời đại mới

LỜI MỞ ĐẦU
Gia đình là một khái niệm khá rộng lớn, bao quát và liên quan đến nhiều lĩnh
vực con người và xã hội. Cùng với sự phát triển về nhiều mặt của xã hội, gia đình
Việt Nam hiện nay đã và đang có nhiều biến đổi về nhiều mặt. Tất nhiên, với ý nghĩa
là “tế bào của xã hội”, bên cạnh những biến đổi tích cực thì gia đình Việt Nam ngày
nay đang phải đối mặt với nhiều vấn đề mang tính tiêu cực, bởi sự chi phối từ nền
kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội của đất nước đối với gia đình là rất lớn.
Trong nhiều năm qua, đã có rất nhiều tác giả nghiên cứu về gia đình và việc
xây dựng gia đình. Tuy nhiên, thật khó để có được những khái niệm cũng như những
nhận xét hoàn thiện về các vấn đề liên quan đế gia đình, bởi trong xu hướng luôn
luôn biến động và thay đổi của gia đình, sẽ có rất nhiều vấn đề phức tạp nảy sinh
trong cả cá nhân, gia đình và xã hội. Đặc biệt là trong thời đại ngày nay, khi mà đất
nước đang đẩy mạnh quá trình mở cửa, hội nhập quốc tế với những ảnh hưởng từ
kinh tế, văn hóa nước ngoài tất yếu có những thay đổi đáng kể trong lối sống của gia
đình Việt Nam hiện nay.
Ngày nay, có không ít người quan niệm sai, hiểu sai cũng như không chú
trọng đến vấn đề liên quan đến gia đình và xây dựng, củng cố gia đình, rất nhiều

những bất cập nảy sinh từ gia đình đã trở thành vấn nạn của xã hội như: bạo hành, li
hôn, bất bình đẳng… Điều này cho thấy việc nghiên cứu, tìm hiểu về vấn đề cần
quán triệt để xây dựng và củng cố gia đình Việt Nam trong thời đại mới” thật sự cần
thiết và bổ ích. Đây là bài viết mà chắc chắn sẽ mang lại cho bạn đọc những thông
tin cần thiết liên quan về gia đình và xây dựng gia đình trong giai đoạn hiện nay ở
nước ta.
Hy vọng việc tìm hiểu và cung cấp những thông tin liên quan đến đề tài này
sẽ giúp ích cũng như đem lại cho bạn đọc sự hứng thú trong công việc tìm hiểu và
học tập vấn đề mà đề tài đặt ra. Tất nhiên trong quá trình tìm hiểu, nghiên cứu, người
viết đã nhận được sự hỗ trợ tích cực từ phía các cá nhân, cơ quan và các đồng
nghiệp, nhưng do vấn đề của chúng ta đề cập đến mang tính lịch sử rộng lớn, khó
lòng giải quyết một cách triệt để, hoàn hảo nhất, rất mong bạn đọc bỏ qua và đóng
góp ý kiến để vấn đề của chúng ta thêm đầy đủ hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!

Giảng viên hướng dẫn: Ngô Gia Thế

Sinh viên thực hiện: Phạm Phúc Khánh

2


Tiểu luận Gia đình học
Đề tài: Những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhViệt Nam trong thời đại mới

DẪN NHẬP
1. Lí do chọn đề tài
Đất nước ta, công cuộc đổi mới do Đảng lãnh đạo nhiều năm qua đã đạt được
nhiều thành tựu về phát triển kinh tế - xã hội, góp phần quan trọng vào việc nâng cao
đời sống vật chất và tinh thần của nhiều gia đình. Trong quá trình hội nhập kinh tế

quốc tế và giao lưu văn hóa với các nước khu vực cũng như trên thế giới, chúng ta
vẫn đang phải chấp nhận những biến đổi sâu sắc về cấu trúc và chức năng của gia
đình Việt Nam. Bên cạnh những thành quả do nền kinh tế thị trường mang lại, nhiều
khó khăn bất trắc đang tồn tại, gây ra sự bất ổn cho gia đình và xã hội. Trong đó, lối
sống thực dụng ích kỉ, đề cao cuộc sống hưởng thụ, động viên cho tư tưởng tự do
phát triển cá nhân… đang là nguy cơ làm mai một, xói mòn nhiều giá trị đạo đức
truyền thống tốt đẹp của gia đình.
Thách thức lớn nhất đối với gia đình Việt Nam trong những năm gần đây là
cùng với việc tiếp thu những giá trị nhân văn mới trong xu thế hội nhập với cộng
đồng quốc tế, đồng thời vẫn phải giữ được bản sắc văn hóa dân tộc và phát huy
những giá trị truyền thống tốt đẹp của gia đình Việt Nam, tạo nên sự ổn định và phát
triển của đất nước nói chung.
Vấn đề xây dựng và gia đình trong thời đại mới ở nước ta không còn là vấn đề
mới mẻ bởi có rất nhiều công trình nghiên cứu của tổ chức và cá nhân về vấn đề này.
Tuy nhiên đây là một vấn đề khá rộng lớn nên khó có thể nghiên cứu một cách toàn
vẹn nhất và hoàn thiện nhất, bởi trên thực tế gia đình Việt Nam đang ngày càng có
những biến chuyển to lớn theo sự phát triển của đất nước. Việc xây dựng gia đình
mới theo thời đại mới đang là mối quan tâm của Đảng và Nhà nước bởi gia đình có
những chức năng khá đặc biệt như: Chức năng sinh sản (tái sản xuất con người),
chức năng kinh tế, giáo dục con cái, thỏa mãn tâm sinh lí - tình cảm và chức năng
bảo vệ - chăm sóc sức khỏe cho các thành viên. Như vậy, có thể nói gia đình là cơ sở
hình thành và phát triển của cá nhân cũng như của xã hội, là “cái nôi”, là nền móng
cho sự tồn tại và phát triển của đất nước nói chung.
Vậy trong thời kì mới - thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội, gia đình Việt
Nam với những nét đặc trưng và sự biến đổi về chức năng có tầm ảnh hưởng như thế
nào đối với cá nhân và xã hội? Việc xây dựng gia đình mới phải dựa trên những cơ
sở nào và những vấn đề nào cần quán triệt để củng cố và xây dựng gia đình mới ở
nước ta hiện nay?
Thực tế nước ta trong giai đoạn như hiện nay, khi mà Đảng và Nhà nước đang
đẩy mạnh công cuộc đổi mới về mọi mặt kinh tế, văn hóa, xã hội; thực hiện chính

sách hợp tác, giao thương và hội nhập quốc tế. Đất nước đã và đang từng bước trên
đà phát triển, mức sống người dân ngày càng được nâng cao - Đó là kết quả tất yếu
do đường lối, chiến lược đúng đắn của Đảng và Nhà nước ta trong thời đại mới. Tuy
nhiên, riêng về mặt đời sống gia đình, tất nhiên, bên cạnh những yếu tố tích cực do
nền kinh tế, xã hội hiện tại mang lại, chúng ta cũng đang phải đối mặt với nhiều vấn
Giảng viên hướng dẫn: Ngô Gia Thế

Sinh viên thực hiện: Phạm Phúc Khánh

3


Tiểu luận Gia đình học
Đề tài: Những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhViệt Nam trong thời đại mới

đề làm ảnh hưởng cũng như làm mai một đi các giá trị truyền thống của gia đình
Việt Nam đã có từ xưa. Chính vì vậy mà vấn đề bức thiết hiện nay của chúng ta đó là
phải củng cố và xây dựng gia đình Việt Nam theo xu hướng phù hợp với thời đại,
phù hợp với các giá trị chuẩn mực của gia đình đã có từ trước. Điều này đòi hỏi mỗi
cá nhân chúng ta cần phải hiểu và quán triệt một cách đầy đủ các vấn đề liên quan
đến xây dựng, củng cố và phát triển gia đình, góp phần ổn định và phát triển toàn
diện về thể chất và tinh thần của cá nhân cũng như của xã hội nói chung.
Xuất phát từ lí luận và thực tiễn trên, việc phân tích, tìm hiểu về “Vấn đề cơ bản cần
quán triệt để xây dựng và củng cố gia đình Việt Nam trong thời đại mới” thật sự là
rất cần thiết. Đề tài sẽ có những đóng góp thiết thực nhằm củng cố kiến thức cũng
như nâng cao nhận thức cho bạn đọc về vấn đề xây dựng gia đình, đặc biệt là đối với
giới trẻ trong xã hội nói chung và sinh viên - học sinh nói riêng, khi mà cách nhìn
nhận, đánh giá về gia đình của họ ngày càng bị chi phối bởi lối sống phóng khoáng,
thực dụng có từ nền văn hóa phương Tây đang ngày càng “ăn sâu” vào đời sống xã
hội chúng ta.

2. Tổng quan các công trình liên quan đến đề tài
Củng cố và xây dựng gia đình là một vấn đề khá rộng lớn, liên quan đến
nhiều vấn đề khác trong cuộc sống của cá nhân cũng như của gia đình. Cho đến nay,
đã có nhiều công trình đề cập đến vấn đề gia đình và xây dựng gia đình trong thời
đại mới ở nước ta.
Theo đó, năm 2001, nhà xuất bản Chính trị quốc gia Hà Nội đã xuất bản cuốn
“Về phát triển toàn diện con người trong thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa” do
Phạm Minh Hạc chủ biên; và cuốn “Lối sống xã hội chủ nghĩa và xu thế toàn cầu
hóa” - Thanh Lê chủ biên, do nhà xuất bản Khoa học xã hội xuất bản năm 2001. Hai
cuốn sách này đã đề cập đến nhiều khía cạnh, nhiều vấn đề của con người, lối sống,
việc phát triển con người trong thời đại mới, theo đó, có một phần đề cập đến vấn đề
gia đình với vai trò và trách nhiệm của gia đình đối với các thành viên. Tuy nhiên,
hạn chế của hai công trình này đó là chưa nói đến việc củng cố và xây dựng gia đình
Việt Nam trong thời đại mới.
Trường Đại học Mở bán công thành phố Hồ Chí Minh đã xuất bản cuốn “Gia
đình nhìn từ góc độ xã hội học” của Nguyễn Thị Oanh vào năm 1996 và cuốn “Giáo
trình Gia đình học” do Hà Văn Tác biên soạn vào năm 2006. Hai cuốn sách này đã
trình bày nhiều vấn đề của gia đình khá cụ thể và chi tiết. Tuy nhiên, hạn chế chung
là vẫn chưa trình bày đến việc xây dựng và củng cố gia đình nói chung.
Năm 2003, nhà xuất bản Chính trị quốc gia đã xuất bản cuốn “Giáo trình Chủ
nghĩa xã hội khoa học” - Bộ giáo dục và Đạo tạo. Công trình này đã đề cập đến các
vấn đề của gia đình và xây dựng gia đình Việt Nam trong thời đại mới. Song, công
trình này vẫn trình bày một cách cơ bản chứ chưa đi sâu phân tích, chưa thật cụ thể
hóa vấn đề đặt ra. Hơn thế, gia đình và xã hội Việt Nam biến đổi và phát triển hàng
ngày nên khó có thể đưa ra những khái niệm và nhận định về xây dựng và củng cố
Giảng viên hướng dẫn: Ngô Gia Thế

Sinh viên thực hiện: Phạm Phúc Khánh

4


Tiểu luận Gia đình học
Đề tài: Những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhViệt Nam trong thời đại mới

gia đình Việt Nam trong thời đại mới một cách hoàn thiện nhất. Chính vì vậy, việc
tìm hiểu về “Vấn đề cơ bản cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đình Việt Nam
trong thời đại mới” thật sự rất lí thú, bổ ích và cần thiết.

3. Mục đích nghiên cứu
Mục đích của đề tài là muốn làm rõ các vấn đề liên quan đến gia đình, chức
năng của gia đình, những điều cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đình Việt
Nam trong thời đại mới, giúp bạn đọc thấy được tầm quan trọng của gia đình đối với
cá nhân và xã hội, cũng như nắm bắt được một số vấn đề cơ bản trong việc xây dựng
và củng cố gia đình Việt Nam trong thời đại mới.

4. Nhiệm vụ của đề tài
Tìm hiểu và phân tích về các vấn đề liên quan đế gia đình, chức năng của gia
đình, những ảnh hưởng cũng như những biến đổi của gia đình từ sự phát triển của
kinh tế, văn hóa, xã hội của đất nước hiện nay.
Tìm hiểu và cung cấp những thông tin về những vấn đề cần quán triệt khi xây
dựng gia đình trong thời đại hiện nay.

5. Phương pháp nghiên cứu và giả thiết của đề tài
Để tìm hiểu vấn đề người viết sử dụng các phương pháp phân tích, đánh giá
tổng hợp từ các vấn đề liên quan để làm rõ vấn đề cần tìm hiểu. Đồng thời, còn sử
dụng phương pháp logic, so sánh, đối chiếu những vấn đề cần tìm hiểu trong từng
giai đoạn, thời kì lịch sử cụ thể.
Giả thiết đề tài thành công sẽ bổ sung nguồn tài liệu thiết thực để tham khảo

cho công tác dạy và học các bộ môn có liên quan đến gia đình và những “Vấn đề cần
quán triệt để xây dựng và củng cố gia đình Việt Nam trong thời đại mới”.

6. Cấu trúc và nội dung của đề tài
Ngoài phần Mở đầu, Dẫn luận và Kết luận thì nội dung của đề tài bao gồm
những phần cơ bản sau:

Giảng viên hướng dẫn: Ngô Gia Thế

Sinh viên thực hiện: Phạm Phúc Khánh

5


Tiểu luận Gia đình học
Đề tài: Những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhViệt Nam trong thời đại mới

NỘI DUNG
1. Vài nét về gia đình, chức năng, mối quan hệ giữa gia đình và xã
hội trong thời đại mới
1.1. Khái niệm về gia đình
Cho đến nay, có rất nhiều khái niệm khác nhau về gia đình, mỗi khái niệm
đều nhằm mục đích khái quát lên những yếu tố, những đặc điểm cơ bản, đặc thù của
gia đình nhưng vẫn chưa có một khái niệm nào hoàn hảo và ngắn gọn nhất. Theo đó,
có rất nhiều tác giả của nhiều tác phẩm đề cập đến khái niệm của gia đình. Trong
cuốn “Giáo trình Chủ nghĩa xã hội khoa học” của Bộ giáo dục và đào tạo do nhà
xuất bản Chính trị quốc gia - Hà Nội xuất bản năm 2004 có ghi: “Gia đình là một
thiết chế xã hội đặc thù, nhỏ nhất, cơ bản nhất”, “là một hình thức tổ chức đời sống
cộng đồng của con người, một thiết chế văn hóa xã hội đặc thù, được hình thành, tồn
tại và phát triển trên cơ sở của quan hệ hôn nhân, quan hệ huyết thống, quan hệ nuôi

dưỡng và giáo dục…giữa các thành viên”…Theo đó, với quan niệm “văn hóa là toàn
bộ những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra, nhằm thỏa mãn, đáp
ứng các nhu cầu của cính mình, thì gia đình không chỉ là một hình thức, tổ chức
cộng đồng, một thiết chế xã hội, mà điều quan trọng gia đình còn là một giá trị văn
hóa xã hội. Tính chất, bản sắc của gia đình được duy trì, bảo tồn, được sáng tạo và
phát triển nhằm thỏa mãn những nhu cầu của mỗi thành viên gia đình trong sự tương
tác, gắn bó với văn hóa cộng đồng dân tộc, cộng đồng giai cấp và tầng lớp của mỗi
giai đoạn lịch sử, mỗi quốc gia, dân tộc xác định”1.
Trong cuốn “Giáo dục gia đình”, Phạm Khắc Chương (chủ biên) và các tác giả,
NXB Giáo dục, 1999 có ghi: “Gia đình là tập hợp những người cùng chung sống
thành một đơn vị nhỏ nhất trong xã hội, họ gắn bó với nhau bằng quan hệ hôn nhân
và dòng máu, thường gồm vợ chồng, cha mẹ và con cái”. Còn trong cuốn “ Giáo
trình Gia đình học”, Hà Văn Tác (biên soạn), ĐH Mở bán công Tp. Hồ Chí Minh,
2006 có viết: “Gia đình là một nhóm xã hội hình thành trên cơ sở các quan hệ hôn
nhân (vợ và chồng), quan hệ huyết thống nảy sinh từ quan hệ hôn nhân đó (cha mẹ,
con cái, ông bà, họ hàng nội ngoại) hay quan hệ nhận nuôi”. Theo đó, “Các Mác
cũng cho rằng: …hàng ngày tái tạo ra đời sống của bản thân mình, con người cần tạo
ra những người khác, sinh sôi, nảy nở, đó là quan hệ giữa chồng - vợ, giữa cha mẹ và
con cái, đó là chính là gia đình…” 2. Từ những khái niệm trên ta có thể thấy về cơ
bản thì chúng có ý nghĩa gần giống nhau, nhưng xét về cụ thể thì khái niệm trong
cuốn “Giáo trình Gia đình học” tương đối đầy đủ hơn, phù hợp hơn với xu thế của
thời đại. Tuy nhiên, chúng ta khó có thể đưa ra một định nghĩa chung nhất về gia
đình, bởi đứng ở mỗi góc độ khác nhau khi nghiên cứu về gia đình thì sẽ có những
cách nghĩ và cách hiểu khác nhau về gia đình. Chẳng hạn như ở lĩnh vực tâm lí học
khi nghiên cứu về gia đình sẽ chú ý đến quá trình hình thành và phát triển nhân cách
1
2

Bộ giáo dục và đào tạo, Giáo trình Chủ nghĩa xã hội khoa học, Nxb Chính trị quốc gia, HN, 2004, tr 236.
Nguồn: Hỏi đáp môn Chủ nghĩa xã hội khoa học, Nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội.

Giảng viên hướng dẫn: Ngô Gia Thế

Sinh viên thực hiện: Phạm Phúc Khánh

6


Tiểu luận Gia đình học
Đề tài: Những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhViệt Nam trong thời đại mới

các nhân trong gia đình; Dân số học thì chú ý đến vai trò, cơ cấu gia đình trong tái
sản xuất dân số, nhân khẩu, qui mô gia đình…; Kinh tế học nghiên cứu gia đình với
góc độ là một đơn vị kinh tế, đơn vị tiêu dùng; Luật thì quan tâm đến sự tồn tại của
những quan hệ có tính pháp lí của các thành viên trong gia đình…
Tóm lại, ở những lĩnh vực khác nhau sẽ có cách nhìn nhận, hiểu và khái niệm
khác nhau về gia đình. Vì vậy, sẽ rất khó để có thể có được một khái niệm chung
nhất, mang tính quốc tế nhất về gia đình. Tuy nhiên, ở góc độ chung thì gia đình là
một cộng đồng người đặc biệt được hình thành, phát triển và củng cố bởi hai mối
quan hệ chủ yếu nhất là quan hệ hôn nhân và quan hệ huyết thống (ngoài ra còn có
các quan hệ quần tụ trong cùng một không gian sinh tồn, quan hệ nuôi dưỡng và giáo
dục…). Các thành viên trong gia đình có quan hệ tình cảm mật thiết với nhau, có
chung những giá trị về vật chất và tinh thần; có quyền lợi, nghĩa vụ và trách nhiệm
về tài sản cũng như người thân mà mục tiêu cao nhất là phát triển kinh tế, nuôi
dưỡng các thành viên và xây dựng gia đình bền chặt, hạnh phúc.

1.2. Chức năng của gia đình trong thời kì mới ở nước ta - thời kì
quá độ lên chủ nghĩa xã hội
Vai trò quan trọng của gia đình đối với xã hội thể hiện qua chức năng của nó.
Theo đó, “chức năng của gia đình được biểu hiện bằng những hoạt động sống của
gia đình gắn liền với những nhu cầu của xã hội đối với gia đình (với tư cách là thiết

chế xã hội) và những nhu cầu của cá nhân đối với gia đình (với tư cách là một nhóm
tâm lí xã hội). Là một nhóm xã hội sơ cấp và là một thiết chế cơ bản của xã hội, gia
đình được coi là “tế bào” của xã hội, là cơ sở của sự tồn tại và phát triển của xã hội.
Xét chức năng của gia đình là xét sự cần thiết của gia đình đối với đời sống cá nhân
cũng như đối với cả hệ thống xã hội, với loài người nói chung” 3. Ở bất kì thời đại
nào, xã hội nào, gia đình vẫn luôn có những chức năng cơ bản nhất của nó. Đối với
chúng ta củng vậy, trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội, gia đình Việt Nam có
những chức năng cơ bản sau:
1.2.1. Chức năng tái sản xuất ra con người, tái tạo và bồi dưỡng sức lao
động cho xã hội (chức năng sinh sản).
Sinh đẻ là một trong những chức năng quan trọng hàng đầu của gia đình. Đây
chính là một chức năng đặc thù nhất của gia đình. Chức năng này không chỉ làm thỏa
mãn nguyện vọng của các cặp vợ chồng và họ hàng của họ về phương diện duy trì
nòi giống mà còn thỏa mãn nhu cầu tái sản xuất dân số cả về số lượng và chất lượng.
Như vậy, chức năng tái sản xuất xã hội của gia đình không chỉ đáp ứng nhu cầu tự
nhiên của con người (tái sản xuất, duy trì nòi giống) mà còn mang một ý nghĩa xã
hội (cung cấp những công dân mới, đảm bảo sự trường tồn của loài người). Tuy
nhiên, việc thực hiện chức năng này trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước
ta cần phải có sự điều chỉnh thật phù hợp.

3

Hà Văn Tác (biên soạn), Giáo trình Gia đình học, ĐH Mở bán công Tp. Hồ Chí Minh, 2006, tr 3.
Giảng viên hướng dẫn: Ngô Gia Thế

Sinh viên thực hiện: Phạm Phúc Khánh

7

Tiểu luận Gia đình học
Đề tài: Những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhViệt Nam trong thời đại mới

Trước đây khi nền kinh tế - xã hội của đất nước còn kém phát triển, nhận thức
xã hội còn hạn chế, kế hoạch hoá gia đình chưa được tuyên truyền vận động và thực
hiện tốt thì số nhân khẩu trong mỗi gia đình Việt Nam thường đông đúc. Gia đình có
nhiều con, việc sinh con nhiều và sinh con dày là chuyện bình thường. Tuy nhiên,
trong những năm gần đây, với nổ lực của toàn xã hội mức độ sinh trên bình diện
chung đã giảm xuống rõ rệt. Điều này được phản ánh bởi số liệu thống kê mức sinh
của Việt Nam qua từng thập kỉ sau:
Mức sinh của Việt Nam trong những thập kỉ qua4
Tỉ lệ:%
Giai đoạn
Mức sinh
1955 - 1959
4,5 %
1970 - 1974
3,8%
1975 - 1979
3,0%
1985 - 1989
3,0%
2002
2,0%
Theo đó, “tỷ suất sinh thô và tổng tỷ suất sinh cũng giảm nhanh, từ trên 5
con/cặp vợ chồng (những năm 60) xuống còn 2,28 con/cặp vợ chồng (năm 2002).
Mức sinh giảm cũng đồng nghĩa với việc biến đổi chức năng sinh đẻ của phụ nữ. Từ
chỗ trước đây mỗi phụ nữ (hay mỗi cặp vợ chồng) thường sinh nhiều con, thì nay
mỗi phụ nữ (hay mỗi cặp vợ chồng ) đã chủ động sinh ít con, và có xu hướng theo
qui mô gia đình nhỏ - chỉ có từ 01 đến 02 con”5.

Thực tế ở nước ta hiện nay, trước tình hình dân số quá đông (hiện nước ta có
trên 84 triệu dân) cùng với điều kiện và đặc điểm kinh tế, xã hội hiện tại đã nảy sinh
nhiều vấn đề bất cập trong xã hội như: tệ nạn xã hội, việc làm, nhà ở, tài nguyên, ô
nhiễm môi trường… Điều này chứng tỏ việc thực hiện kế hoạch hóa gia đình một
cách đồng bộ và rộng khắp (từ thành thị đến nông thôn, từ miền xuôi đến miền
ngược) đang là một yêu cầu bức thiết của xã hội, đồng thời đây cũng là tiền đề để gia
đình có thể thực hiện tốt các chức năng khác. Như vậy, chúng ta có thể thấy việc
“sinh đẻ của mỗi gia đình không chỉ là việc riêng của gia đình mà còn là một nội
dung quan trọng của mỗi quốc gia và toàn nhân loại. Chiến lược về dân số hợp lí sẽ
trực tiếp tạo ra một cách có kế hoạch nguồn nhân lực mới phù hợp với yêu cầu phát
triển kinh tế, xã hội, là mục tiêu, động lực quan trọng nhất của phát triển kinh tế, văn
hóa và xã hội ở mỗi quốc gia.
1.2.2. Chức năng kinh tế và tổ chức đời sống của gia đình
Ở nước ta, kinh tế gia đình có vị trí rất quan trọng, tồn tại lâu dài và là bộ
phận hợp thành của kinh tế xã hội chủ nghĩa. Cùng với kinh tế quốc doanh và kinh tế
tập thể, kinh tế gia đình góp phần khai thác mọi tiềm năng phát triển sản xuất, nâng
cao thu nhập của nhân dân, thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá xã hội chủ nghĩa.
Hoạt động kinh tế và tổ chức đời sống vật chất là một chức năng cơ bản của
gia đình. Hoạt động kinh tế hiểu theo nghĩa đầy đủ gồm có các hoạt động sản xuất
4

Nguyễn Đức Mạnh (10/ 10/ 2006), Một số vấn đề biến đổi chức năng của gia đình và chăm sóc giáo dục trẻ
em tuổi mầm non trong gia đình hiện nay, www.baovetreem.org.
5
Nguyễn Đức Mạnh, đã dẫn.
Giảng viên hướng dẫn: Ngô Gia Thế

Sinh viên thực hiện: Phạm Phúc Khánh

8

Tiểu luận Gia đình học
Đề tài: Những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhViệt Nam trong thời đại mới

kinh doanh và hoạt động tiêu dùng nhằm thỏa mãn những nhu cầu của mỗi thành
viên và của gia đình nói chung. Trong giai đoạn hiện nay, nước ta là nước có nền
kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, và khi thành phần kinh tế tập thể, nhà nước chưa
đáp ứng được đầy đủ nhu cầu và mức sống của người dân thì gia đình vẫn thực hiện
chức năng kinh tế của mình. Bởi vì, hoạt động kinh tế của gia đình không chỉ góp
phần làm tăng thu nhập của gia đình, tạo điều kiện tổ chức đời sống, nuôi dạy, giáo
dục con cái mà còn góp phần phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Do đó, kinh tế
gia đình giữ vai trò rất quan trọng không chỉ đối với gia đình mà còn đối với cả xã
hội.
Ở một góc độ tổng thể thì gia đình là đơn vị kinh tế tạo ra sản phẩm để đáp
ứng nhu cầu vật chất, tinh thần cho gia đình và cho xã hội. Kinh tế của gia đình phát
triển tất yếu nền kinh tế của xã hội cũng sẽ phát triển. Đối với một nền kinh tế, gia
đình đóng vai trò là một thành phần kinh tế quan trọng. Dù trực tiếp hay gián tiếp
sản xuất ra của cải vật chất, thì kinh tế gia đình bao giờ cũng chiếm một tỷ trọng
đáng kể trong nền kinh tế. Hơn nữa, gia đình là nơi tiêu thụ chủ yếu các loại hàng
hoá.
Tuy nhiên, với xu thế phát triển của cá nhân, gia đình và xã hội nói chung,
chức năng kinh tế của gia đình hiện nay đã có nhiều biến đổi rõ rệt. Điều này thể
hiện ở chỗ gia đình hiện nay chủ yếu đóng vai trò là đơn vị tiêu dùng chứ không còn
là đơn vị sản xuất như trước nay. Đó tất yếu là xu thế chung của thời đại, khi mà nền
kinh tế thị trường phát triển mạnh, khoa học công nghệ có nhiều tiến bộ… Như vậy,
ở mỗi thời kì, mỗi xã hội khác nhau thì chức năng kinh tế của gia đình cũng sẽ khác
nhau. Việc thực hiện tốt chức năng kinh tế sẽ tạo điều kiện và cơ sở vững chắc cho
việc tổ chức đời sống của gia đình. Tất nhiên ngoài cơ sở kinh tế thì còn nhiều yếu tố
khác mới đảm bảo cho một gia đình trở nên văn minh, hạnh phúc.

Tổ chức đời sống gia đình là chức năng thường xuyên của gia đình. Tổ chức
đời sống gia đình bao gồm cả việc tổ chức đời sống vật chất lẫn tinh thần. Việc thực
hiện tốt chức năng này còn phụ thuộc vào việc sử dụng hợp lí các khoảng thu nhập
của các thành viên, cũng như tạo lập môi trường văn hóa lành mạnh trong gia đình.
Tổ chức đời sống gia đình chính là để đem lại những điều kiện thuận lợi cho sự phát
triển của mỗi thành viên. Đó chính là điều kiện để xã hội phát triển một cách toàn
vẹn nhất.
1.2.3. Chức năng giáo dục, nuôi dưỡng con cái
Giáo dục là một chức năng đặc biệt quan trọng của gia đình, “đối với trẻ, gia
đình là nơi nó được sinh ra và được nuôi dưỡng, là cơ sở ban đầu cho trẻ học cánh
giao tiếp, ứng xử, là nơi những thuộc tính và phầm chất của nhân cách được hình
thành, phát triển và phụ thuộc vào nền giáo dục của gia đình cũng như cách thức
giáo dục của cha mẹ nó”6. Như vậy, mỗi một cá nhân đều được sinh ra, tồn tại và
phát triển ở môi trường gia đình, và đặc biệt hơn, nhân cách của mỗi một cá nhân là
6

Odette Lescarret và các tác giả chủ biên (2001), Trẻ em văn hóa giáo dục - kỉ yếu hội thảo Việt - Pháp về
tâm lí học, NXB Thế giới, Hà Nội, trang 70.
Giảng viên hướng dẫn: Ngô Gia Thế

Sinh viên thực hiện: Phạm Phúc Khánh

9


Tiểu luận Gia đình học
Đề tài: Những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhViệt Nam trong thời đại mới

tốt hay xấu hoàn toàn phụ thuộc vào gia đình mà rõ hơn là phụ thuộc vào việc giáo
dục con cái trong gia đình của các bậc cha mẹ. Chính vì vậy mà giáo dục con cái

trong gia đình mang một ý nghĩa và tầm quan trọng rất lớn đối với cá nhân và xã hội.
Nội dung giáo dục gia đình tương đối toàn diện: giáo dục cả về tri thức và kinh
nghiệm, giáo dục về đạo đức và lối sống, giáo dục nhân cách, thẩm mĩ, ý thức cộng
đồng. Phương pháp giáo dục của gia đình cũng khá đa dạng mà chủ yếu là nêu
gương, thuyết phục….và phần lớn chịu sự chi phối của tư tưởng, lối sống, tâm lí, gia
phong của gia đình truyền thống.
Nhìn chung, giáo dục gia đình là chức năng hết sức quan trọng. Bởi việc g iáo
dục gia đình có tác động sâu sắc đến sự hình thành nhân cách con người. Giáo dục
gia đình là cơ sở đầu tiên để con người phát triển một cách toàn diện, trở thành người
công dân tốt, có ích cho gia đình và cho xã hội. Việc giáo dục con cái là cha mẹ giáo
dục, truyền đạt cho con mình những giá trị đạo đức, văn hóa…để từ đó giúp chúng
tự ý thức và hình thành nhân cách cho riêng mình. Giáo dục con là dạy bảo một cách
toàn diện và trên nhiều lĩnh vực, bởi đó là cơ sở nền tảng để trẻ tiếp thu cũng như
định hướng các giá trị cao hơn, từ đó nổ lực phấn đấu nhằm đóng góp năng lực bản
thân cho gia đình và cho xã hội.
1.2.4. Chức năng thỏa mãn tâm sinh lý, tình cảm
Gia đình là tổ ấm của mỗi con người, là sợi dây tình cảm gắn bó giữa các
thành viên trong gia đình thông qua các mối quan hệ: ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con
cái. Gia đình là nơi an ủi, động viên tốt nhất về mặt tinh thần.
Chức năng thỏa mãn tâm sinh lí, tình cảm được xem là một chức năng có tính
văn hóa - xã hội của gia đình. Chức năng này có vị trí đặc biệt quan trọng, cùng với
các chức năng khác tạo ra khả năng thực tế cho xây dựng gia đình hạnh phúc. Nhiều
vấn đề liên quan đến tâm - sinh lí, tình cảm của các cá nhân trong gia đình được giải
quyết trong môi trường gia đình hòa thuận. Sự hiểu biết, cảm thông, chia sẻ và đáp
ứng các nhu cầu tâm sinh lí, tình cảm giữa vợ - chồng, cha mẹ - con cái…làm cho
mỗi thành viên có điều kiện sống lạc quan, khỏe mạnh về thể chất và tinh thần. Đó
đều là tiền đề cần thiết cho việc hình thành những thái độ, hành vi tích cực trong
cuộc sống gia đình và xã hội.
1.2.5. Chức năng bảo vệ và chăm sóc sức khỏe
Gia đình là nơi mà mỗi con người được sinh ra và lớn lên, là nơi đảm bảo an

toàn cho sự tồn tại và phát triển một cách khỏe mạnh cả về thể chất lẫn tinh thần của
con cái nói chung. Như vậy, Gia đình là nơi chăm lo, bảo vệ sức khoẻ, đảm bảo nhu
cầu ăn uống, dinh dưỡng hàng ngày cho mọi thành viên. Gia đình còn là nơi hướng
dẫn mọi người biết cách tự chăm sóc sức khoẻ, phòng bệnh, tạo cho con người niềm
vui, tinh thần thoải mái, tăng cường sức khoẻ…
1.2.6. Chức năng kiểm soát xã hội đối với các thành viên
Gia đình là môi trường sống đầu tiên của mỗi thành viên, việc chịu sự kiểm
soát của gia đình là điều tất yếu của mỗi thành viên. Cùng với việc giáo dục, gia đình
Giảng viên hướng dẫn: Ngô Gia Thế

Sinh viên thực hiện: Phạm Phúc Khánh

10


Tiểu luận Gia đình học
Đề tài: Những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhViệt Nam trong thời đại mới

còn thực hiện chức năng kiểm soát xã hội đối với các thành viên, góp phần ngăn
ngừa, hạn chế những hành vi sai lệch chuẩn mực của xã hội, duy trì trật tự ổn định
của xã hội.

1.3. Mối quan hệ giữa gia đình và xã hội ở nước ta hiện nay
1.3.1. Gia đình là tế bào của xã hội
Gia đình là cái “xã hội” nhỏ nhất và đầu tiên nhất mà mỗi cá nhân được tiếp
xúc kể từ khi được sinh ra. Bên cạnh đó, gia đình còn có vai trò rất lớn đối với sự tồn
tại và phát triển của xã hội. Với việc sản xuất ra những tư liệu tiêu dùng, tư liệu sản
xuất và tái sản xuất ra con người, gia đình đã như thể là một tế bào tự nhiên, là một
đơn vị cơ sở để tạo nên “cơ thể” - xã hội.
Có thể ví “xã hội như thể là một cơ thể sống hoàn chỉnh và không ngừng biến

đổi với sự “sắp xếp”, “tổ chức” theo nhiều mối quan hệ trong đó gia đình được xem
như là một tế bào, một thiết chế cơ sở đầu tiên cấu tạo nên “cơ thể xã hội” đó. Mỗi
một xã hội được hình thành, phát triển dựa trên một phương thức sản xuất nhất định
và đồng thời có vai trò qui định đối với gia đình. Nhưng xã hội ấy lại tồn tại thông
qua các hình thức kết cấu và qui mô gia đình. Mỗi gia đình hạnh phúc, hòa thuận thì
cả cộng đồng và xã hội tồn tại và vận động một cách êm thấm”7.
1.3.2. Gia đình là một thiết chế cơ sở của xã hội, cầu nối của cá nhân với xã
hội
Trong hệ thống cơ cấu tổ chức của xã hội, gia đình được coi là thiết chế cơ sở
đầu tiên, nhỏ nhất mà cá nhân thành viên trong gia đình tiếp xúc. Bên cạnh đó, mỗi
cá nhân không chỉ là thành viên của gia đình mà còn là thành viên của xã hội. Thông
qua gia đình cá nhân đến với xã hội và ngược lại xã hội tác động đến cá nhân thông
qua gia đình (luật pháp, các chính sách xã hội, quy định, quy ước của làng xã…)
1.3.3. Gia đình là tổ ấm mang lại giá trị hạnh phúc, sự hài hòa trong đời
sống của mỗi thành viên - mỗi công dân xã hội
Gia đình là nơi chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục cá nhân để trở thành công
dân tốt của xã hội, cá nhân lao động cống hiến và hưởng thụ, đóng góp cho xã hội
trước hết và chủ yếu là thông qua gia đình và với gia đình. Vì vậy, hạnh phúc, yên
bình mà gia đình đem lại là tiền đề để cá nhân hoàn thiện nhân cách, trở thành người
có ích cho xã hội.
1.3.4. Trình độ kinh tế - xã hội quyết định đến quy mô, kết cấu, hình thức
tổ chức và tính chất của mỗi gia đình
Sự phát triển lịch sử loài người qua các thời kì: Nguyên thủy, Chiếm hữu nô
lệ, Phong kiến, Tư bản và Chủ nghĩa xã hội đã chứng minh được điều này. Bởi ở mỗi
thời kì, cá nhân và gia đình đều có những biến đổi khác nhau: Từ quần hôn tạp giao
triệt để tiến đến hôn nhân một vợ một chồng; từ bất bình đẳng tiến đến bình đẳng
giới trong gia đình…

7

Bộ giáo dục và đào tạo, Giáo trình Chủ nghĩa xã hội khoa học, Nxb Chính trị quốc gia, HN, 2004, tr 240.
Giảng viên hướng dẫn: Ngô Gia Thế

Sinh viên thực hiện: Phạm Phúc Khánh

11


Tiểu luận Gia đình học
Đề tài: Những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhViệt Nam trong thời đại mới

“Tất cả những bước tiến đó của gia đình phụ thuộc chủ yếu và trước hết vào
những bước tiến trong sản xuất, trong trình độ phát triển kinh tế của mỗi thời đại lịch
sử”8.

2. Cơ sở trực tiếp để xây dựng gia đình trong thời kì mới - thời kì
quá độ lên chủ nghĩa xã hội
Cơ sở trực tiếp để xây dựng gia đình trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội
ở nước ta là chế độ hôn nhân tốt đẹp với những đặc điểm cơ bản chủ yếu sau:

2.1. Hôn nhân tự nguyện và tiến bộ
“Hôn nhân là việc nam nữ chính thức lấy nhau làm vợ chồng” 9, “là việc đôi
nam nữ xác lập quan hệ hôn nhân theo qui định của pháp luật, đồng thời có tiến hành
một số nghi thức tùy theo phong tục tập quán địa phương, dân tộc và tôn giáo” 10,
Theo đó, hôn nhân là hình thức quan hệ tính giao giữa nam và nữ nhằm thỏa mãn các
nhu cầu tâm sinh lí, tình cảm và đảm bảo tái sản xuất con người, nhằm duy trì, phát
triển nòi giống. Trong “xã hội truyền thống, hôn nhân là sự thu xếp giữa hai gia đình
và tình cảm đôi lứa không phải là một vấn đề được quan tâm” 11. Đây là điều tất yếu
của xã hội quân chủ với tư tưởng trọng nam khinh nữ và cơ chế phụ quyền gia
trưởng trong gia đình. Chính điều này đã phản ánh cái lạc hậu và bất công của xã hội

đương thời với những kiểu hôn nhân “môn đăng hộ đối”, “cha mẹ đặt đâu con ngồi
đó”, đặc biệt là sự bất bình đẳng giới mà thân phận người phụ nữ thường không
được đề cao, có nhiều ràng buộc và phụ thuộc, và thậm chí thân phận họ không có
giá trị là mấy.
Ngày nay, khi xã hội đã có những bước tiến mới - một xã hội tự do, dân chủ
và bình đẳng, “việc tự do cá nhân đã dẫn tới việc tự chọn người bạn đời là quyền của
hai người trẻ. Sự can thiệp hay không can thiệp của cha mẹ ở các mức độ khác nhau
còn tùy thuộc vào môi trường xã hội và các mối quan hệ trong gia đình” 12. Đây là
một sự tiến bộ tích cực trong hôn nhân, bởi sự tự do chọn lựa người bạn đời là cơ sở,
nền tảng của một gia đình bền vững và hạnh phúc. Đặc biệt là các vấn đề về quyền
và bình đẳng giới sẽ được nâng cao hơn trên cơ sở hôn nhân tự nguyện với một tình
yêu chân chính.
Như vậy, hôn nhân tự nguyện và tiến bộ là hôn nhân dựa trên tình yêu chân
chính. Tình yêu chân chính là một tình yêu đẹp, xuất phát từ con tim của mỗi người
mà không có sự lợi dụng hay vụ lợi. Đây chính là khát vọng của con người từ xưa
cho đến nay. Trong hầu hết các xã hội, nhiều khi tình yêu bị hy sinh cho những lợi
ích khác. Nhiều cuộc hôn nhân không xuất phát từ tình yêu mà vì lợi ích kinh tế,
chính trị hay xuất phát từ những động cơ thấp hèn nào khác.

8

Bộ giáo dục và đào tạo, Giáo trình Chủ nghĩa xã hội khoa học, Nxb Chính trị quốc gia, HN, 2004, tr 241.
Trung tâm từ điển học (1994), Từ điển tiếng Việt, Nxb Giáo dục, Hà Nội, tr 445.
10
Hà Văn Tác (biên soạn), đã dẫn, tr 25.
11
Nguyễn Thị Oanh (1996), Gia đình nhìn từ góc độ xã hội học, ĐH Mở bán công Tp. Hồ Chí Minh, tr 64.
12
Nguyễn Thị Oanh, đã dẫn.
9

Giảng viên hướng dẫn: Ngô Gia Thế

Sinh viên thực hiện: Phạm Phúc Khánh

12


Tiểu luận Gia đình học
Đề tài: Những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhViệt Nam trong thời đại mới

Trong hôn nhân, sự tự nguyện thể hiện ở hai khía cạnh: Thứ nhất, kết hôn là
hành vi tự nguyện của cả hai bên liên quan. Những người yêu nhau được tự do kết
hôn theo luật định. Thứ hai là quyền ly hôn chính đáng của các cặp vợ chồng được
đảm bảo bằng pháp luật. Như vậy, hơn bao giờ hết, hôn nhân tự nguyện và tiến bộ
phải đúng và đảm bảo về mặt pháp lí. Bởi sự đảm bảo tính chất pháp lí của hôn nhân
sẽ thể hiện tinh thần, trách nhiệm cao đối với người mình yêu và đối với việc chăm
lo xây dựng gia đình hạnh phúc, ấm no cũng như tinh thần trách nhiệm của họ đối
với xã hội. Đây cũng chính là yêu cầu cần thiết để chúng ta đảm bảo cho việc xây
dựng gia đình bền vững, hạnh phúc và ngăn chặn sự vụ lợi của kẻ xấu.

2.2. Hôn nhân một vợ - một chồng
Bản chất của tình yêu là không chia sẽ với người thứ ba nào khác, vì vậy hôn
nhân tự nguyện, tiến bộ dựa trên tình yêu chân chính phải là hôn nhân một vợ - một
chồng. Sự chung thủy trong hôn nhân rất quan trọng, bởi đó là yếu tố và là điều kiện
cần thiết để duy trì sự ổn định, bền vững và sự tin tưởng lẫn nhau trong gia đình
cũng như trong quan hệ vợ - chồng. Hơn thế, hôn nhân một vợ - một chồng là hôn
nhân phù hợp với tình cảm, tâm lý của con người, nó mang đầy giá trị nhân văn mà
bất cứ ai trong chúng ta cũng đang hướng đến.
Một yếu tố quan trọng nhất của hôn nhân tự nguyện, tiến bộ đó là dựa trên

tình yêu chân chính. Vì tình yêu chân chính gắn liền với sự tôn trọng nhân cách lẫn
nhau, có sự quan tâm, chia sẻ giữa hai người yêu nhau… Do đó, hôn nhân dựa trên
tình yêu chân chính sẽ thiết lập cho đôi vợ chồng một sự bình đẳng trong mối quan
hệ. Sự bình đẳng giữa vợ chồng là tiêu chí để xây dựng gia đình mới hiện nay. Điều
này thể hiện ở chỗ cả vợ lẫn chồng đều có nghĩa vụ và quyền lợi ngang nhau trong
mọi mặt của đời sống gia đình, sự thủy chung, thương yêu, giúp đỡ lẫn nhau cùng
tiến bộ. Ngoài ra, bình đẳng vợ chồng là điều kiện để xây dựng những mối quan hệ
bình đẳng khác trong gia đình (bình đẳng giữa cha mẹ và con cái, bình đẳng giữa các
thành viên và không phân biệt nam nữ…).
Ngoài hai yếu tố trực tiếp và cơ bản trên, việc xây dựng gia đình mới ở nước
ta hiện nay còn phải dựa trên cơ sở của pháp luật Nhà nước, của những chuẩn mực
hiện có của xã hội… Thực tế hiện nay cho thấy việc xây dựng gia đình ở nước ta
hiện nay đã có nhiều biến chuyển rất tích cực và phù hợp với xu thế chung của thời
đại mới. Sự tự do, dân chủ và bình đẳng trong các mối quan hệ đã phần nào làm thay
đổi “cái khung” về gia đình truyền thống. Với việc tự do chọn lựa, tự nguyện trong
hôn nhân trên cơ sở tình yêu chân chính… đã góp phần thúc đẩy sự tiến bộ của cá
nhân, gia đình và xã hội nói chung.

3. Những vấn đề cơ bản cần quán triệt để xây dựng và củng cố
gia đình Việt Nam trong thời đại mới
3.1. Quán triệt là gì?
Theo cuốn ‘Từ điển tiếng Việt” của Nhà xuất bản giáo dục, xuất bản năm
1994 thì “Quán triệt” có nghĩa là: Hiểu thấu đáo và thể hiện đầy đủ trong hoạt động.
Giảng viên hướng dẫn: Ngô Gia Thế

Sinh viên thực hiện: Phạm Phúc Khánh

13

Tiểu luận Gia đình học
Đề tài: Những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhViệt Nam trong thời đại mới

Như vậy, những vấn đề cơ bản cần quán triệt để củng cố và xây dựng gia đình
mới là những vấn đề cơ bản cần được biết, được hiểu một cách sâu sắc, và những
vấn đề đó cần được chúng ta thể hiện (thực hiện và áp dụng) trong cuộc sống một
cách hoàn thiện và toàn vẹn nhất trong cả ý thức lẫn hành động.

3.2. Ảnh hưởng của nền kinh tế, văn hóa, xã hội đối với gia đình ở
nước ta hiện nay
Đất nước ta đang trong bối cảnh đi vào hội nhập và toàn cầu hóa, xã hội Việt
Nam đang chịu những tác động tích cực và tiêu cực cả về mặt kinh tế và văn hóa xã
hội. Gia đình là tế bào cơ sở của xã hội, tất yếu cũng sẽ có những biến động khi xã
hội đang thay đổi. Hiện nay, cùng với sự phát triển của nền kinh tế thị trường, Việt
Nam đang trong quá trình hội nhập quốc tế, hợp tác giao thương với nhiều nước và
nhiều tổ chức trên thế giới (EU, ASEAN, APEC, WTO…). Nền kinh tế, văn hóa xã
hội của nước ta đang từng bước biến đổi và phát triển nhanh chóng. Tất nhiên, đi
theo đó là gia đình Việt Nam cũng có những biến đổi theo:
Với sự giao lưu, hợp tác về kinh tế rộng rãi giữa các gia đình ở thành phố và
nông thôn, kể cả với nước ngoài. Thu thập của các gia đình tăng lên, tiêu dùng cũng
tăng theo, không chỉ trong ăn uống mà nhiều nhu cầu giải trí, văn hóa của những gia
đình có điều kiện cũng được thỏa mãn tốt hơn trước. Đối với con cái, việc đào tạo
nghề nghiệp đa dạng hơn, kể cả du học ở nước ngoài. Trong cơ chế thị trường với
quy luật cạnh tranh khốc liệt, các gia đình phải tìm mọi cơ hội, điều kiện kinh doanh
có lợi nhất, tốt nhất để kiếm được lợi nhuận tối đa; thậm chí, có một số trường hợp
còn bất chấp cả luật pháp Nhà nước và chà đạp lên đạo đức thông thường. Đồng
thời, quy luật cạnh tranh cũng làm nảy sinh nhiều sáng kiến ở người lao động, các
nhà kinh doanh nhằm đáp ứng yêu cầu sản xuất và thị trường tiêu thụ. Sự thay đổi về
công việc, về nghề nghiệp của một bộ phận lao động diễn ra liên tục, kịp thời tạo
điều kiện cho họ và gia đình có thể sống và làm việc có hiệu quả nhất.

Bên cạnh đó, ảnh hưởng của các luồng văn hóa trên thế giới du nhập vào xã
hội Việt Nam, trong những cái tích cực thì sự giao lưu văn hóa này đã làm nảy sinh
không ít những hiện tượng bất cập theo kiểu “phương Tây” trong lối sống của cá
nhân và gia đình Việt Nam, đặc biệt là ở các gia đình thành thị và giới trẻ nói chung.
Ngoài ra, hiện nay, trong xã hội chúng ta, nguyên tắc tự do dân chủ được đề
cao; quyền lợi cá nhân, lợi ích cá nhân, tư duy cá nhân được nêu lên hàng đầu. Đồng
thời, cũng có sự phát triển của chủ nghĩa cá nhân ích kỷ đặt cái tôi lên trên hết. Điều
này đã làm biến tướng đi những quan niệm về hôn nhân, nhất là đối với giới trẻ.
Trong hôn nhân đã nảy sinh khuynh hướng chủ nghĩa thực dụng; không ít người lấy
nhau, bỏ nhau vì động cơ tiền tài, địa vị, danh vọng. Tỷ lệ ly hôn, ly thân của các gia
đình ở nước ta có xu hướng tăng lên hàng năm. Đồng thời, đã định hình quan niệm
dễ dãi trong quan hệ tình dục nam nữ, gắn liền với sự chung sống tạm bợ, không tính
đến chuyện hôn nhân nghiêm túc và lâu dài. Hiện tượng sống chung, sống thử, quan
hệ tình dục trước hôn nhân… không còn là điều xa lạ. Đó là những biểu hiện của lối
Giảng viên hướng dẫn: Ngô Gia Thế

Sinh viên thực hiện: Phạm Phúc Khánh

14


Tiểu luận Gia đình học
Đề tài: Những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhViệt Nam trong thời đại mới

sống bắt chước phương Tây. Rất dễ dãi trong cách sống và quan niệm về hôn nhân gia đình.
Thêm vào đó, hiện nay ở nước ta, xu hướng theo chủ nghĩa độc thân cũng
đang phát triển trong cả nam và nữ thanh niên. Với việc xem gia đình là gánh nặng,
là sự mất tự do, và việc sống độc thân nhưng khi cần vẫn có thể quan hệ tình dục với
nam hay nữ…đã có rất nhiều người không coi trọng việc quan hệ tình dục nam nữ
phải gắn liền với hôn nhân, lập gia đình cũng như hậu quả nếu con cái sinh ra. Đây là

một hiện tượng có sự ảnh hưởng nhất định đối với quan niệm về xây dựng gia đình
theo đúng nghĩa của người Việt Nam mà đặc biệt là đối với giới trẻ nói chung trong
xã hội ta.

3.3. Những biến đổi của gia đình từ sự biến động về kinh tế, văn
hóa, xã hội ở nước ta hiện nay
Hiện nay, gia đình Việt Nam phổ biến là ít con, thu nhập gia đình tăng lên nên
có điều kiện để chăm sóc con tốt hơn; thậm chí sinh ra chiều chuộng con một cách
quá đáng. Bên cạnh đó, việc cha mẹ đi làm suốt ngày và phần lớn là không thường
xuyên ở nhà, ít có thời gian ở gần con, săn sóc, theo dõi việc học tập, vui chơi, kết
bạn của con. Họ phó mặc cho nhà trường, các đoàn thể cả việc giáo dục văn hóa và
xây dựng đạo đức, nhân cách của con. Họ quan niệm chỉ cung cấp vật chất, tiền bạc
một cách đầy đủ đối với con cái là đã làm tròn trách nhiệm và nghĩa vụ của mình.
Như vậy, điển nổi bật hiện nay là quan hệ giữa cha mẹ và con cái khá lỏng lẻo ở một
số gia đình. Con cái họ trưởng thành chủ yếu từ môi trường xã hội: nhà trường, bạn
bè, hàng xóm…Và điều tất yếu khi mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái lỏng lẽo sẽ
gắn liền với việc con cái rất dễ đi vào con đường lệch lạc, phạm pháp, tệ nạn xã
hội…
Ngày xưa, sự truyền đạt kinh nghiệm sống, các kiến thức giữa các thế hệ
trong gia đình thường diễn ra theo một chiều: từ cha mẹ đến con cái và người cha có
quyền hạn nhất trong vấn đề này. Nhưng hiện nay, với sự tự do, dân chủ và bình
đẳng cùng với sự tiến bộ của xã hội thì việc làm nói trên diễn ra theo hai chiều: từ
cha mẹ đến con cái và ngược lại. Đây là một thay đổi khá lớn và phù hợp với xu thế
của thời đại. Bởi không phải chỉ có cha mẹ là người hiểu biết nhiều nhất, là người
giỏi nhất, là người thầy dạy duy nhất của con cái. Lớp trẻ ngày nay có điều kiện tiếp
xúc với nhiều loại thông tin, sách báo nên dễ dàng thu nhận được nhiều kiến thức
mới, đặc biệt là về kỹ thuật sản xuất hiện đại, các lĩnh vực công nghệ thông tin… Do
đó, con cái cũng có những hiểu biết nhất định trên nhiều lĩnh vực. Hơn thế, việc lắng
nghe con cái của cha mẹ thể hiện sự tôn trọng, bình đẳng đáng có trong gia đình.
Đây là yếu tố tích cực cho sự phát triển bền vững của gia đình văn minh.

Trong xã hội truyền thống, gia đình thường theo cơ chế phụ quyền gia trưởng,
sự độc đoán, uy quyền tập trung ở người đàn ông trong gia đình. Đó là cái tất yếu
của nền sản xuất nông nghiệp lạc hậu. Ngày nay, trong gia đình, sự bình đẳng giới đã
được đề cao. Cả cha và mẹ đều là người làm chủ gia đình và đều có trách nhiệm,
Giảng viên hướng dẫn: Ngô Gia Thế

Sinh viên thực hiện: Phạm Phúc Khánh

15


Tiểu luận Gia đình học
Đề tài: Những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhViệt Nam trong thời đại mới

nghĩa vụ trong việc chăm sóc, nuôi dạy con cái. Với sự tiến bộ của văn hóa, xã hội
hiện nay ở nước ta, vấn đề bình đẳng giới trong gia đình và xã hội đang ngày càng
được đẩy mạnh. Theo đó người phụ nữ đã và đang ngày càng được đề cao. Trên thực
tế, cách đối xử bình đẳng, dân chủ giữa vợ và chồng là yêu cầu của thời đại ngày
nay, đồng thời là tấm gương hàng ngày diễn ra trước mắt con cái. Do đó, chúng ta
cần phải chú ý đến thái độ và cách đối xử giữa các thành viên trong gia đình.
Tuy xã hội chúng ta đã và đang có nhiều tiến bộ về nhiều mặt. Song, với sự
phát triển của chủ nghĩa cá nhân vị kỉ trong quan hệ vệ chồng đã dẫn đến sự bất ổn
và thiếu bền vững của nhiều cuộc hôn nhân. Chính điều này là một trong những
nguyên nhân gây rạng nức và đổ vỡ của rất nhiều gia đình, mà thực tế xã hội chúng
ta hiện nay, tình trạng li hôn ngày càng gia tăng. Với quyền tự do kết hôn và li hôn
được pháp luật Nhà nước thừa nhận và khẳng định rõ ràng, việc tình trạng li hôn gia
tăng kéo theo đó là hiện tượng tái hôn ngày càng nhiều, mà theo đó có rất nhiều vấn
đề bất cập nảy sinh trong các gia đình “chắp vá” này.
Trong gia đình Việt Nam hiện nay, mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái đã và
đang có nhiều biến đổi. Theo đó, tôn trọng quyền tự do dân chủ cá nhân là một điều

tất yếu, tuy nhiên, đây cũng là nguyên nhân dẫn đến sự liêu lỗng, ngang bướng, bất
tuân của con cái trước cha mẹ. Cùng với sự du nhập của các loại hình văn hóa
phương Tây, hiện nay, con cái trong gia đình Việt Nam cũng có xu hướng muốn sớm
tách khỏi sự kiểm soát của cha mẹ. Đây đang là hiện tượng phổ biến, nhưng việc con
cái sống và sinh hoạt ít chịu sự kiểm soát của cha mẹ lại rất dễ đi vào con đường tệ
nạn và phạm tội. Thực tế cho thấy, mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái trong gia
đình Việt Nam hiện nay đang có nhiều biến đổi theo xu thế của thời đại, tuy nhiên
bên cạnh những biến đổi tích cực thì mối quan hệ nói trên đang ngày càng có nhiều
biểu hiện lệch lạc do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, đặc biệt là do ảnh
hưởng bởi những luồng văn hóa phương Tây đi ngược với chuẩn mực vốn có của gia
đình và xã hội Việt Nam.

3.4. Những vấn đề cần quán triệt để củng cố và xây dựng gia đình
Việt Nam trong thời đại mới ở nước ta hiện nay
Gia đình Việt Nam trong thời đại mới (gia đình mới) là gia đình được xây
dựng trên cơ sở của các giá trị truyền thống và hiện đại, phù hợp với xu thế chung
của đất nước cũng như phù hợp với sự tiến bộ của xã hội loài người.
Việc xây dựng gia đình Việt Nam trong thời đại mới có một ý nghĩa quan
trọng trong sự nghiệp xây dựng nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ
nghĩa ở nước ta hiện nay. Bởi gia đình chính là nền tảng của sự ổn định xã hội, tạo
điều kiện cho sự phát triển kinh tế và bảo vệ tổ quốc, là nơi phòng chống có hiệu quả
nhất mọi tệ nạn xã hội đang làm phương hại đến đời sống tinh thần của con người.
Gia đình mới còn là nơi có khả năng nhất trong việc bảo lưu gìn giữ những bản sắc
truyền thống văn hóa của dân tộc. Ngoài ra, đây còn là nơi cung cấp những công dân
mới có đức, có tài cho sự nghiệp xây dựng xã hội mới. Đặc biệt là trong điều kiện
Giảng viên hướng dẫn: Ngô Gia Thế

Sinh viên thực hiện: Phạm Phúc Khánh

16

Tiểu luận Gia đình học
Đề tài: Những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhViệt Nam trong thời đại mới

chúng ta đã và đang tiến hành xây dựng một nền kinh tế thị trường cùng với sự mở
cửa hội nhập với thế giới, thì gia đình mới càng đóng vai trò quan trọng hơn bao giờ
hết.
Như vậy, việc xây dựng gia đình mới có tầm ảnh hưởng rất lớn đến sự phát
triển cả về chất và lượng của nền kinh tế - xã hội ở nước ta hiện nay. Trong thời buổi
hiện tại, khi đất nước đã và đang trên con đường hội nhập với thế giới, thì vấn đề xây
dựng gia đình mới phù hợp với sự phát triển của đất nước đang là mối quan tâm
hàng đầu của Đảng và Nhà nước cũng như của toàn dân ta. Tuy vậy, trong xu thế
phát triển của đất nước, bên cạnh sự biến chuyển, cũng như sự tiếp thu các giá trị
nhân văn mới tiến bộ từ các nước khu vực và thế giới, thì gia đình Việt Nam cũng
đang đứng trước những vấn đề làm mai một các giá trị truyền thống của gia đình, bởi
những tác động có hại từ sự thay đổi về kinh tế, văn hóa, xã hội của đất nước cũng
như của thế giới. Do vậy, để gìn giữ và phát huy các giá trị nhân văn cũng như để
củng cố và xây dựng gia đình mới phù hợp với xu thế phát triển của đất nước, đòi
hỏi chúng ta phải quán triệt các vấn đề cơ bản sau:
Trong quá trình xây dựng gia đình mới chúng ta cần phải biết gìn giữ và phát
huy các giá trị truyền thống tốt đẹp đã có từ trước, đồng thời kết hợp với những yếu
tố mới, tiến bộ từ bên ngoài du nhập vào đất nước. Có như thế chúng ta mới tạo
dựng được một gia đình với xu hướng phát triển, tiến bộ hơn. Tức là gia đình chúng
ta xây dựng nên vừa có các giá trị truyền thống, vừa có những giá trị tiến bộ của thời
đại phù hợp với sự biến chuyển, đổi mới và phát triển của đất nước nói chung như
hiện nay.
Để có sự ổn định và bền vững đòi hỏi chúng ta phải xây dựng gia đình trên
cơ sở hôn nhân tự nguyện, tiến bộ, đúng theo pháp luật Nhà nước quy định . Chúng
ta cần hiểu và nhận biết được rằng: Hôn nhân tự nguyện, tiến bộ trên cơ sở tình yêu

chân chính là hết sức cần thiết và quan trọng. Bởi đây không chỉ là vấn đề đúng theo
pháp lý mà còn thể hiện được vai trò, trách nhiệm cũng như sự chia sẽ cảm thông
của các cá nhân thành viên trong quan hệ vợ - chồng, con cái và cha mẹ. Bên cạnh
đó chúng ta cần thực hiện quyền bình đẳng giới trong gia đình. Việc nâng cao vai trò
của người phụ nữ trong gia đình là hết sức cần thiết bởi nó phù hợp với xu thế phát
triển chung của đất nước cũng như của thế giới. Chúng ta cần hiểu được rằng việc
xây dựng và củng cố gia đình được thực hiện bởi cả vợ lẫn chồng chứ không riêng gì
một cá nhân nam giới hay nữ giới nào. Trên thực tế, vai trò của người phụ nữ trong
gia đình là hết sức to lớn, bởi họ là “chìa khóa” gìn giữ sự bền vững và hạnh phúc
của gia đình. Do vậy, chúng ta cần phải tích cực hơn nữa trong việc thực hiện quyền
bình đẳng, giải phóng phụ nữ để tạo điều kiện cho họ đóng góp nhiều hơn nữa trong
sự tiến bộ của gia đình.
Ngoài ra, việc xây dựng gia đình mới trong giai đoạn hiện nay ở nước ta cần
phải gắn liền với việc tạo dựng và cũng cố các mối quan hệ gắn bó với cộng đồng,
làng xóm, các tổ chức ngoài gia đình . Có như vậy, chúng ta mới có được sự đoàn
Giảng viên hướng dẫn: Ngô Gia Thế

Sinh viên thực hiện: Phạm Phúc Khánh

17


Tiểu luận Gia đình học
Đề tài: Những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhViệt Nam trong thời đại mới

kết, động viên giúp đỡ nhau giữa các gia đình trong việc thực hiện chính sách, pháp
luật của Nhà nước. Sự liên kết giữa các gia đình sẽ tạo nên khối đại đoàn kết toàn
dân, phù hợp với tiêu chí của Đảng và Nhà nước ta đã đề ra…
Trong giai đoạn phát triển đất nước hiện nay, chúng ta cần biết rằng, việc xây
dựng gia đình mới là một nội dung của chính sách xã hội trong sự nghiệp xây dựng

nền văn hóa xã hội chủ nghĩa của Đảng và Nhà nước ta. Bởi xây dựng gia đình mới
tất yếu sẽ hướng tới sự hình thành con người mới, lối sống mới phù hợp với chuẩn
mực của xã hội mới, đất nước mới. Điều này đã được Đảng ta nhấn mạnh tại Đại hội
lần thứ IX của Đảng: Phải nâng cao trách nhiệm của gia đình trong việc xây dựng và
bồi dưỡng các thành viên của mình có lối sống lành mạnh, trung thực, nhân ái, thủy
chung, tôn trọng kỉ cương, phép nước, cần cù lao động và học tập. Xây dựng gia
đình ấm no, hạnh phúc và có văn hóa, làm cho gia đình thực sự là tổ ấm của mỗi
người và là tế bào lành mạnh của xã hội…
Chúng ta cần quán triệt được rằng: Xây dựng gia đình mới là nhiệm vụ và
trách nhiệm của mỗi người, của mọi lực lượng và mọi tổ chức xã hội. Bởi vì, gia
đình là tế bào của xã hội, là cái nôi của sự tồn tại và phát triển của cá nhân và xã hội.
Cá nhân là thành phần cấu tạo nên gia đình còn gia đình là nơi hình thành, nuôi
dưỡng và giáo dục cá nhân, là cầu nối cho sự tác động qua lại giữa cá nhân và xã hội.
Do vậy, việc xây dựng gia đình mới không chỉ phụ thuộc và cá nhân thành viên mà
còn phụ thuộc vào các tổ chức, lực lượng xã hội. sự tác động tích cực của cá nhân và
xã hội đối với gia đình sẽ làm cho gia đình thay đổi theo hướng tích cực và ngược
lại. Vì vậy, chúng ta cần phải ý thức được vai trò và trách nhiệm của mình cũng như
vai trò và trách nhiệm của cộng đồng xã hội trong việc xây dựng gia đình mới văn
minh, lành mạnh…
Ví dụ, để có được một gia đình văn minh, lành mạnh thì không chỉ đòi hỏi các
cá nhân thành viên trong gia đình phải trau dồi kiến thức, thực hiện nếp sống có văn
hóa, có trách nhiệm mà còn đòi hỏi có sự quan tâm, hỗ trợ của các lực lượng, các tổ
chức xã hội nhằm tạo điều kiện để gia đình thực hiện vai trò của mình đối với cá
nhân thành viên và đối với đất nước.
Một vấn đề mà chúng ta cần quan tâm nữa đó là việc xây dựng gia đình mới
phải gắn liền với kế hoạch xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội ở từng địa phương
cũng như trên phạm vi quốc gia. Bởi vì việc xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội
nhằm mục đích giải quyết tốt các vấn đề xã hội, trong đó có xây dựng gia đình mới
ấm no, bình đẳng, tiến bộ và hạnh phúc. Ngược lại, gia đình tiến bộ, văn minh lành
mạnh, tức là các thành viên trong gia đình đều tiến bộ, điều đó đồng nghĩa với việc

gia đình sẽ có những đóng góp thiết thực cho việc xây dựng và phát triển kinh tế - xã
hội của đất nước nói chung.
Một đặc điểm nữa trong vấn đề xây dựng gia đình mới này đó là chúng ta cần
tăng cường hơn nữa vai trò của Nhà nước đối với việc hình thành và phát triển gia
đình mới như: Hoàn thiện luật hôn nhân và gia đình, tuyên truyền chỉ đạo thực hiện
Giảng viên hướng dẫn: Ngô Gia Thế

Sinh viên thực hiện: Phạm Phúc Khánh

18


Tiểu luận Gia đình học
Đề tài: Những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhViệt Nam trong thời đại mới

tốt luật này cũng như những chính sách, kế hoạch và quy định về xây dựng gia đình
văn hóa mới. Trước mắt, chúng ta cần tập trung giải quyết một số chính sách và giải
pháp lớn như: Chính sách phát triển kinh tế nhiều thành phần, chính sách dân số,
chính sách việc làm… và tiếp tục hoàn thiện một số chính sách xã hội có liên quan
đến gia đình như: Chính sách kế hoạch hóa gia đình; chăm sóc bảo về sức khỏe cho
phụ nữ và trẻ em; chính sách giáo dục, nâng cao dân trí; chính sách phát triển kinh
tế…nhằm nâng cao và khẳng định vị trí, vai trò to lớn của gia đình đối với xã hội và
cá nhân.
Trên thực tế nhiều năm qua, chúng ta đã đạt được nhiều kết quả trong việc
thực hiện các mục tiêu chính sách trên. Nhất là hoàn thiện luật hôn nhân và gia đình,
các chính sách xã hội, kinh tế và đặc biệt là xây dựng gia đình văn hóa mới (“Tính
đến năm 2005, cả nước ta đã có 12.826.000/ 17.759.199 gia đình được công nhận là
gia đình văn hóa”13)
Một mục tiêu và cũng là điều kiện để xây dựng gia đình mới ở nước ta hiện
nay đó là cần phải quan tâm một cách toàn diện và thiết thực hơn nữa đối với phụ

nữ, nhất là trong vấn đề bình đẳng giới. Chúng cần phải nâng cao nhận thức của mọi
người, của toàn xã hội, cũng như trách nhiệm của các thành viên trong việc thực hiện
tốt các chức năng cơ bản của gia đình; về sự bình đẳng dân chủ giữa các thành viên
trong gia đình; về việc cần thiết phải giải phóng phụ nữ và nâng cao trình độ về mọi
mặt cho họ để họ có điều kiện thực hiện tốt cả chức năng gia đình và xã hội.
Một vấn đề cần quán triệt để xây dựng gia đình mới nữa đó là phải phát triển
kinh tế hộ gia đình nhằm tạo điều kiện vật chất để nuôi dưỡng con cái và thành viên
trong gia đình, đồng thời góp phần làm giàu cho xã hội, bởi dân có giàu thì nước
mới mạnh… Bên cạnh đó, chúng ta cần nâng cao trách nhiệm của cha mẹ và sự
hiếu thảo của con cái, cải thiện tích cực mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái. Có
như vậy gia đình Việt Nam mới thực hiện được sứ mệnh lớn lao là làm cho thế hệ
người Việt Nam sau này phát triển cao hơn, tiến bộ hơn thế hệ trước.
Ngoài ra, chúng ta cần quán triệt trong việc đẩy mạnh công tác nghiên cứu
khoa học về những vấn đề hôn nhân gia đình, tạo cơ sở khoa học cho việc xác định
chính sách xã hội và gia đình một cách kịp thời và đúng đắn. Bên cạnh việc chú
trọng nghiên cứu về gia đình truyền thống, cần chú trọng hơn nữa đến nghiên cứu
gia đình hiện đại, nghiên cứu sự thay đổi các giá trị từ gia đình truyền thống sang gia
đình hiện đại, sự kế thừa, tiếp thu, dung nạp những giá trị tiến bộ của thời đại, của
yêu cầu mới trong sự nghiệp đổi mới đất nước. Đặc biệt, chúng ta cần coi trọng các
nghiên cứu ứng dụng và triển khai nhằm đưa ra và tổ chức thực hiện các chính sách,
biện pháp, cơ chế quản lí đảm bảo hình thành từng bước vững chắc các chuẩn mực
của gia đình mới, hiện đại, gia đình ấm no, bình đẳng, tiến bộ và hạnh phúc, đáp ứng
các yêu cầu của quá trình xây dựng chế độ mới - chế độ đảm bảo dân giàu, nước
mạnh, xã hội công bằng, dân chủ và văn minh…
13

Nguồn: www.chungta.com.vn
Giảng viên hướng dẫn: Ngô Gia Thế

Sinh viên thực hiện: Phạm Phúc Khánh

19


Tiểu luận Gia đình học
Đề tài: Những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhViệt Nam trong thời đại mới

THAY LỜI KẾT
Chúng ta đã nói rất nhiều về ý nghĩa và tầm quan trọng của gia đình đối với
xã hội và đối với từng cá nhân con người. Bởi gia đình là tế bào của xã hội, gia đình
tạo nên xã hội; gia đình là cầu nối giữa mỗi cá nhân con người và xã hội. Không chỉ
thế, gia đình còn có những chức năng hết sức đặc biệt vì là nơi sản sinh ra thế hệ tiếp
theo, duy trì nòi giống, là nơi nuôi dưỡng, dạy dỗ đầu tiên cho con người từ lúc mới
sinh ra đến lúc trưởng thành; là nơi hình thành nhân cách, trí tuệ của mỗi con người;
là ‘tổ ấm”, là chỗ dựa tinh thần cho mỗi con người trong cuộc sống và là một đơn vị
kinh tế, lao động sản xuất làm ra của cải vật chất cho gia đình, cho xã hội rất bền
vững và quan trọng.
Có thể ví gia đình đối với xã hội, đối với con người như là không khí cần cho
sự sống. Chỉ cần thiếu không khí trong một vài phút thì lúc ấy người ta mới sực nhớ
ra không khí quan trọng đến thế nào, còn bình thường, nhiều lúc ta quên mất không
khí đang bao bọc xung quanh mình, đang giữ cho sự tồn tại từng giây, từng phút.
Với gia đình cũng vậy, hiện có không ít người chưa nhận thức được hết ý nghĩa và
tầm quan trọng của gia đình, chưa quan tâm đầy đủ đến việc xây dựng gia đình phát
triển một cách toàn diện. Đặc biệt là trong thời buổi ngày nay, khi đất nước đang trên
đà phát triển cùng với sự hội nhập thế giới.
Chính vì vậy mà Đảng và Nhà nước cũng như mỗi cá nhân và các tổ chức xã
hội đã và đang có sự quan tâm khá đặc biệt đến việc đổi mới , xây dựng gia đình mới
phù hợp với tình hình chung của đất nước. Chúng ta cần quán triệt được các vấn đề
liên quan đến việc xây dựng gia đình mới nhằm bảo đảm được sự phát triển bền
vững của cá nhân, gia đình và xã hội. Bởi việc xây dựng gia đình mới, văn minh,

lành mạnh không chỉ góp phần tích cực trong việc nuôi dưỡng, hoàn thiện nhân cách
của mỗi cá nhân… mà còn góp phần làm thay đổi bộ mặt của đất nước theo hướng
văn minh, hiện đại hơn. Bởi ‘tế bào của xã hội’ biến đổi theo hướng tích cực thì tất
yếu dẫn đến “cơ thể xã hội” cũng sẽ thay đổi theo hướng tích cực, tốt đẹp hơn…
Chúng ta - những con người Việt Nam vốn có truyền thống hiếu học, cần cù
sáng tạo. Biết duy trì, phát huy giá trị văn hóa của dân tộc và tiếp thu có chọn lọc các
giá trị văn hóa tiến bộ của các nước. Những tài sản tinh thần đó luôn tồn tại trong
mỗi gia đình, mỗi cộng đồng dân cư và là thế mạnh của gia đình trong việc giáo dục
thế hệ tương lai nhằm tạo một không gian văn hóa lạnh mạnh, ngăn chặng các tệ nạn
nhằm bảo vệ các thành viên gia đình trước những biến động của xã hội trong xu thế
hội nhập quốc tế. Do đó, là công dân Việt Nam, chúng ta cần phải có những ý thức
và hành động đúng đắn, cần phải quán triệt trong vấn đề củng cố và xây dựng gia
đình mới phù hợp với chuẩn mực xã hội cũng như sự phát triển của đất nước trong
thời đại mới.
Mặc dù trong những năm gần đây, đất nước ta đã có những biến chuyển rất to
lớn trên con đường hội nhập trong tất cả các mặt về kinh tế, văn hóa, xã hội. Bên
cạnh sự thay đổi mang tính tích cực, phù hợp với lối sống mới thì gia đình Việt Nam
Giảng viên hướng dẫn: Ngô Gia Thế

Sinh viên thực hiện: Phạm Phúc Khánh

20


Tiểu luận Gia đình học
Đề tài: Những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhViệt Nam trong thời đại mới

cũng đang phải đối mặt với rất nhiều vấn đề bất cập khác, nhất là trong việc xây
dựng gia đình mới có lối sống văn hóa, văn minh và lành mạnh. Tuy vậy, với sự kết
hợp giữa những truyền thống quí báu của con người Việt Nam và những chủ trương,

đường lối đúng đắn của Đảng và Nhà nước trong việc xây dựng gia đình mới - gia
đình văn hóa mới, chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng về một tương lai tốt đẹp hơn
của gia đình Việt Nam trong thời đại mới - thời đại hội nhập và phát triển.

Giảng viên hướng dẫn: Ngô Gia Thế

Sinh viên thực hiện: Phạm Phúc Khánh

21


Tiểu luận Gia đình học
Đề tài: Những vấn đề cần quán triệt để xây dựng và củng cố gia đìnhViệt Nam trong thời đại mới

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Phạm Khắc Chương (chủ biên) và các tác giả (1999), Giáo dục gia đình, NXB
Giáo dục, Tp. Hồ Chí Minh.
2. Nguyễn Đình Khoa (1999), Sinh học và văn hóa, Nxb Khoa học Xã hội, Hà
Nội.
3. Maurice Tièche - Nguyễn Hữu Trọng dịch (1990), Giáo dục trẻ con, NXB Tổng
hợp An Giang.
4. Phạm Minh Hạc chủ biên (2001), Về phát triển toàn diện con người - thời kì
công nghiệp hóa, hiện đại hóa, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
5. Thanh Lê chủ biên (2001), Lối sống xã hội chủ nghĩa và xu thế toàn cầu hóa,
Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội
6. Nguyễn Thị Oanh (1996), Gia đình nhìn từ góc độ xã hội học, ĐH Mở bán công
Tp. Hồ Chí Minh.
7. Odette Lescarret và các tác giả chủ biên (2001), Trẻ em văn hóa giáo dục - Kỉ
yếu hội thảo Việt - Pháp về tâm lí học, NXB Thế giới, Hà Nội
8. Hà Văn Tác biên soạn (2006), Giáo trình Gia đình học, ĐH Mở bán công Tp.

Hồ Chí Minh.
9. Bộ giáo dục và Đào tạo (2003), Giáo trình Chủ nghĩa xã hội khoa học, Nxb
Chính trị quốc gia, Hà Nội.
10. Viện xã hội học (1986), Tình yêu hôn nhân và gia đình trong xã hội ta, Viện
xã hội học xuất bản, Hà Nội.
11. Tham khảo từ trang web: .

Giảng viên hướng dẫn: Ngô Gia Thế

Sinh viên thực hiện: Phạm Phúc Khánh

22