Xây dựng đội ngũ chính quyền xã, phường ở thành phố cao lãnh tỉnh đồng tháp hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

LÊ NGUYÊN ĐÔNG

XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CHÍNH QUYỀN
XÃ, PHƯỜNG Ở THÀNH PHỐ CAO LÃNH
TỈNH ĐỒNG THÁP HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CHÍNH TRỊ

ĐÔNG THÁP - 2015


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

LÊ NGUYÊN ĐÔNG

XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CHÍNH QUYỀN
XÃ, PHƯỜNG Ở THÀNH PHỐ CAO LÃNH
TỈNH ĐỒNG THÁP HIỆN NAY
Chuyên ngành: Chính trị học
Mã số: 60.31.02.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CHÍNH TRỊ

Người hướng dẫn khoa học: TS. LƯƠNG THANH TÂN

ĐÔNG THÁP - 2015

LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành Luận văn thạc sĩ, tác giả xin được bày tỏ lòng
biết ơn tới Phòng sau Đại học, Khoa Giáo dục Chính trị Trường Đại
học Vinh; Phòng sau Đại học Trường Đại học Đồng Tháp; Quý thầy,
cô đã trực tiếp giảng dạy lớp Cao học Chính trị học Khóa 21 tại
Trường Đại học Đồng Tháp.
Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Lương
Thanh Tân, người thầy đã quan tâm, tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tác
giả hoàn thành luận văn này.
Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn Thành ủy, Ủy ban nhân
dân, Ban Tổ chức Thành ủy thành phố Cao Lãnh đã giúp đỡ và tạo
điều kiện cho tác giả trong việc khảo sát, cung cấp số liệu để thực hiện
luận văn.
Trong quá trình nghiên cứu, thực hiện luận văn, mặc dù tác giả đã
rất tâm huyết và cố gắng, tuy nhiên, chắc chắn luận văn không thể tránh
khỏi những hạn chế, thiếu xót. Tác giả kính mong nhận được nhiều sự
góp ý, chỉ dẫn từ quý thầy, cô để luận văn được hoàn thiện hơn.
Đồng Tháp, tháng

năm 2015

Tác giả luận văn

Lê Nguyên Đông


MỤC LỤC

A. Mở đầu

B. NỘI DUNG
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ
CÁN BỘ CHÍNH QUYỀN CẤP XÃ, PHƯỜNG
1.1 Chính quyền xã, phường và vị trí, vai trò của đội ngũ cán bộ
chính quyền xã, phường
1.2 Khái niệm chất lượng đội ngũ cán bộ chính quyền xã,
phường và những yếu tố tác động đến chất lượng đội ngũ
cán bộ chính quyền xã, phường
1.3 Nâng cao chất lượng xây dựng đội ngũ cán bộ chính quyền
cấp xã, phường là yêu cầu khách quan và cấp bách hiện nay
Chương 2: THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ VÀ XÂY DỰNG
ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CHÍNH QUYỀN CẤP XÃ, PHƯỜNG
Ở THÀNH PHỐ CAO LÃNH TỈNH ĐỒNG THÁP
2.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội của thành phố Cao Lãnh, tỉnh
Đồng Tháp
2.2. Thực trạng đội ngũ và công tác xây dựng đội ngũ cán bộ
chính quyền xã, phường ở thành phố Cao Lãnh hiện nay
Chương 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NÂNG
CAO CHẤT LƯỢNG XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CHÍNH
QUYỀN XÃ, PHƯỜNG Ở THÀNH PHỐ CAO LÃNH
TỈNH ĐỒNG THÁP HIỆN NAY
3.1. Phương hướng nâng cao chất lượng xây dựng đội ngũ cán bộ
chính quyền xã, phường ở thành phố Cao Lãnh giai đoạn
hiện nay
3.2. Những giải pháp chủ yếu nâng cao chất lượng xây dựng đội
ngũ cán bộ chính quyền xã, phường ở thành phố Cao Lãnh,
tỉnh Đồng Tháp giai đoạn hiện nay
C. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
D. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
[

Trang
1
6
6
6
14

25
32

32
38
53

53

55

88
90


1

A. MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Cán bộ là khâu then chốt, trọng yếu của công tác xây dựng Đảng. Vị trí
của công tác cán bộ gắn liền với vai trò của đội ngũ cán bộ. Chủ tịch Hồ Chí

Minh, người sáng lập, rèn luyện và lãnh đạo Đảng ta đã nhấn mạnh: "Cán bộ là
cái gốc của mọi công việc" [19, tr.269], "công việc thành công hay thất bại đều do
cán bộ tốt hay kém" [19, tr.273]. Thấm nhuần tư tưởng của Người, trong suốt hơn
85 năm xây dựng và phát triển, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn coi cán bộ và công
tác cán bộ là những nhân tố quyết định sự thành, bại của cách mạng. Mỗi thắng
lợi của cách mạng Việt Nam đều đánh dấu những bước trưởng thành, tiến bộ của
đội ngũ cán bộ của Đảng ta. Vì thế, Đảng ta luôn chú trọng tới yêu cầu xây dựng
đội ngũ cán bộ đồng bộ, toàn diện, đặc biệt tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ chủ
chốt, coi đây là vấn đề mấu chốt, quyết định toàn bộ sự nghiệp cách mạng.
Vấn đề cán bộ nói chung, cán bộ chính quyền xã, phường nói riêng là nội
dung được nhiều nhà lãnh đạo, các cấp ủy đảng và các nhà khoa học quan tâm
nghiên cứu. Trong số các bài viết đã đăng trên các tạp chí, các đề tài, công trình
nghiên cứu, các luận văn, luận án đã công bố, liên quan đến các vấn đề cán bộ;
nhiều công trình, bài viết đã có những đóng góp, những lý giải, những kiến nghị hết
sức sâu sắc, có giá trị thực tiễn cao. Có thể nêu lên một số công trình tiêu biểu sau:
- Công trình "Mẫu hình và con đường hình thành người cán bộ lãnh đạo
chính trị chủ chốt cấp cơ sở", 1992;
- Tiến sĩ Phan Văn Tích (chủ biên): "Xác định cơ cấu và tiêu chuẩn cán bộ
lãnh đạo chủ chốt cấp cơ sở (xã, phường, thị trấn)", Nhánh đề tài KT-XH.0511-06, 1993;
- Bùi Đình Phong: "Tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò của đạo đức cách mạng
và sự thống nhất giữa đức và tài", Tạp chí Lý luận chính trị, số 1/2003;


2

- Trần Văn Phòng: "Tiêu chuẩn đạo đức của người cán bộ lãnh đạo chính
trị hiện nay", Tạp chí Lý luận chính trị, số 5/2003;
- Hồ Bá Thâm: "Nâng cao năng lực tư duy của đội ngũ cán bộ lãnh đạo
chủ chốt cấp xã hiện nay", Luận án Tiến sĩ Triết học, 1994;
- Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Xuân Sầm chủ biên: "Xác định cơ cấu và tiêu

chuẩn cán bộ lãnh đạo chủ chốt trong hệ thống chính trị thời kỳ đổi mới", Nhà
xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1998;
- Phạm Công Khâm: "Xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã vùng nông
thôn đồng bằng sông Cửu Long hiện nay", Luận án tiến sĩ Triết học, 2000;
- Trần Duy Hưng: "Xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt của hệ thống chính
trị cấp huyện ở thành phố Hà Nội trong giai đoạn hiện nay", Luận văn thạc sĩ
Lịch sử, 2002;
- Nguyễn Mậu Dựng: "Xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo chủ chốt của
Đảng bộ các cấp ở Tây Nguyên hiện nay", Luận án tiến sĩ Lịch sử, 2000;
- Nguyễn Căn Côi: "Xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp xã ở huyện Phú
Bình, tỉnh Thái Nguyên trong giai đoạn hiện nay", Luận văn thạc sĩ lịch sử, 2002;
- Phan Thị Thúy Vân: "Xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp phường ở
thành phố Cần Thơ hiện nay - Thực trạng và giải pháp", Luận văn thạc sĩ khoa
học chính trị, 2005;
- Vĩnh Trọng: "Qui hoạch cán bộ lãnh đạo quản lý cơ sở", Tạp chí Xây
dựng Đảng, số 1 và 2/2004;
- Trần Trung Trực: "Xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt hệ thống chính trị
cấp xã ở huyện Bình Chánh, thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn hiện nay", Luận
văn thạc sĩ khoa học chính trị, 2005 v.v…
Nhìn chung, các công trình nêu trên đã đề cập và làm sáng rõ một số vấn đề lý
luận và thực tiễn về đội ngũ cán bộ, công chức nói chung, đội ngũ cán bộ cấp cơ
sở, trong đó có đội ngũ cán bộ, công chức chính quyền xã, phường nói riêng.


3

Tuy nhiên, qua khảo sát tình hình nghiên cứu, chúng tôi nhận thấy, vấn đề
xây dựng đội ngũ cán bộ chính quyền xã, phường ở thành phố Cao Lãnh, tỉnh
Đồng Tháp trong giai đoạn hiện nay chưa có tác giả nào đi sâu nghiên cứu. Mặt
khác, trong quá trình đổi mới, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ

nghĩa và hội nhập quốc tế hiện nay đã và đang đặt ra nhiều vấn đề lý luận và thực
tiễn mới cần phải tiếp tục nghiên cứu về phẩm chất, năng lực, trình độ, tư duy lý
luận chính trị nhằm góp phần nâng cao chất lượng xây dựng đội ngũ cán bộ chính
quyền xã, phường đáp ứng nhu cầu cách mạng trong giai đoạn hiện nay.
Từ yêu cầu đó, tác giả chọn nghiên cứu đề tài: “Xây dựng đội ngũ cán
bộ chính quyền xã, phường ở thành phố Cao Lãnh tỉnh Đồng Tháp hiện nay”
nhằm nâng cao kiến thức đã học và góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ chính
quyền xã, phường ở thành phố Cao Lãnh ngang tầm với nhiệm vụ cách mạng
trong giai đoạn hiện nay.
2. Mục đích nghiên cứu
Xây dựng đội ngũ cán bộ chính quyền xã, phường ở thành phố Cao Lãnh
tỉnh Đồng Tháp hiện nay.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích trên, đề tài có các nhiệm vụ:
- Làm rõ vai trò, đặc điểm của xã, phường và đội ngũ cán bộ chính quyền xã,
phường ở thành phố Cao Lãnh; đưa ra quan niệm về xây dựng đội ngũ cán bộ
chính quyền xã, phường ở thành phố Cao Lãnh trong giai đoạn hiện nay.
- Đánh giá thực trạng đội ngũ cán bộ chính quyền xã, phường và công tác xây
dựng đội ngũ cán bộ này ở thành phố Cao Lãnh thời gian qua, nêu rõ ưu điểm, hạn
chế, nguyên nhân của thực trạng và những kinh nghiệm rút ra từ thực tiễn.
- Đề xuất các giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng xây dựng đội ngũ
cán bộ chính quyền xã, phường trong giai đoạn từ nay đến năm 2020.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu


4

Cán bộ giữ các chức vụ: Chủ tịch, Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân; Chủ
tịch, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân.

4.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu các xã, phường trực thuộc thành phố Cao
Lãnh, tỉnh Đồng Tháp.
5. Cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
Luận văn được thöïc hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác-Leânin, tư
tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về cán bộ và
công tác cán bộ. Các quan điểm, chủ trương của Tỉnh ủy Đồng Tháp, Thành uỷ
thành phố Cao Lãnh về xây dựng chính quyền trong tình hình hiện nay.
5.2. Cơ sở thực tiễn
Thực tiễn xây đội ngũ cán bộ chính quyền xã, phường của thành phố Cao
Lãnh, tỉnh Đồng Tháp.
5.3. Phương pháp nghiên cứu
Ngoài những phương pháp chung như: phương pháp duy vật biện chứng,
phương pháp duy vật lịch sử, phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh chú
trọng phương pháp điều tra xã hội học, phương pháp định tính, định lượng trong
quá trình phân tích chất lượng đội ngũ cán bộ chính quyền xã, phường ở cơ sở.
Bên cạnh đó, đề tài còn sử dụng một số phương pháp như: mô hình hóa, khảo sát
tổng kết dựa vào thông số từ nghiên cứu thực tiễn cơ sở để xây dựng những luận
điểm có tính lý luận.
6. Những đóng góp mới của đề tài
- Nếu các giải pháp nâng cao chất lượng xây dựng đội ngũ cán bộ chính
quyền xã, phường ở thành phố Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp hiện nay được áp dụng
vào thực tiễn và đi vào cuộc sống, thì công tác xây dựng đội ngũ cán bộ nói chung,
đội ngũ cán bộ chính quyền xã, phường trên địa bàn thành phố Cao Lãnh nói riêng
sẽ góp phần nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ, hạn chế mặt tiêu cực, phát huy


5

các yếu tố tích cực, tạo sự đồng thuận, nhất trí trong thực hiện nhiêm vụ chính trị ở
Đảng bộ các cấp đề ra.
- Góp phần làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn xây dựng đội ngũ cán bộ chính
quyền xã, phường ở thành phố Cao Lãnh.
- Đề xuất những giải pháp chủ yếu trong xây dựng đội ngũ cán bộ chính
quyền xã, phường ở thành phố Cao Lãnh đến năm 2020.
- Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham
khảo bổ ích cho các đảng ủy, ủy ban các xã, phường trên địa bàn thành phố Cao
Lãnh và các địa phương khác trong công tác xây dựng đội ngũ cán bộ trong giai
đoạn cách mạng hiện nay.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận
văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của việc xây dựng đội ngũ cán bộ chính quyền
xã, phường.
Chương 2: Thực trạng đội ngũ cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ chính
quyền xã, phường ở thành phố Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp.
Chương 3: Phương hướng và giải pháp chủ yếu nâng cao chất lượng xây
dựng đội ngũ cán bộ chính quyền xã, phường ở thành phố Cao Lãnh, tỉnh Đồng
Tháp hiện nay.


6

B. NỘI DUNG

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ
CÁN BỘ CHÍNH QUYỀN XÃ, PHƯỜNG

1.1. Chính quyền xã, phường và vị trí, vai trò của đội ngũ cán bộ
chính quyền xã, phường
1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của chính quyền xã, phường
1.1.1.1. Khái niệm về chính quyền xã, phường
Trong hệ thống hành chính nước ta, chính quyền xã – phường – thị trấn
(gọi chung là cấp xã) là chính quyền cấp thấp nhất trong hệ thống chính quyền 4
cấp hoàn chỉnh: Trung ương, tỉnh, huyện, xã. Điều này được quy định tại Điều
118 Hiến pháp 1992 quy định: "Nước chia thành tỉnh, thành phố trực thuộc
trung ương; Tỉnh chia thành huyện, thành phố trực thuộc tỉnh và thị xã; thành
phố trực thuộc trung ương chia thành quận, huyện, thị xã; huyện chia thành xã,
thị trấn; thành phố trực thuộc tỉnh, thị xã chia thành phường và xã; quận chia
thành phường".
Xã hiện nay là tên gọi chung các đơn vị hành chính thuộc cấp thấp nhất ở
khu vực nông thôn, ngoại thành, ngoại thị của Việt Nam. Thuật ngữ đơn vị hành
chính cấp xã đôi khi được dùng để chỉ toàn bộ cấp đơn vị hành chính thấp nhất
của Việt Nam, nghĩa là bao gồm cả xã, phường và thị trấn.
Phường là một đơn vị hành chính cấp thấp nhất của Việt Nam hiện nay,
cùng cấp với xã và thị trấn. Phường là đơn vị hành chính nội thị, nội thành của
một xã hay một thành phố trực thuộc tỉnh hoặc của một quận ở thành phố trực
thuộc trung ương. Hiện nay, để dễ quản lý địa bàn và liên kết các hộ gia đình,
mỗi phường cũng tự chia thành các khu, dưới các khu lại có các tổ. Tuy nhiên,


7

các đơn vị nhỏ này không thuộc vào cấp đơn vị hành chính chính thức nào của
Nhà nước Việt Nam.
Xã, phường có đầy đủ các tổ chức trong hệ thống chính trị, có các tổ chức
kinh tế, các tổ chức xã hội, nghề nghiệp ... Vì thế, xã, phường là hình ảnh thu
nhỏ của một xã hội, phần lớn các hoạt động của đời sống xã hội đều được diễn

ra ở xã, phường. Để người dân ở xã, phường có thể nắm bắt được những đường
lối, chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đều
phải được thông qua xã, phường, hội tụ ở xã, phường và từ xã, phường lại tổ
chức thực hiện sao cho thật có hiệu quả.
Chính quyền được hiểu là bộ máy điều khiển, quản lý công việc của nhà nước
và hoạt động của nó mang tính chất quyền lực của Nhà nước, bằng phương thức tác
động của Nhà nước. Xã, phường là đơn vị cấp dưới cùng, vì thế chính quyền xã,
phường chỉ bao gồm Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân.
Qua đó có thể hiểu, chính quyền xã, phường là một cấp cuối cùng trong hệ
thống chính quyền 4 cấp của Việt Nam, là nơi trực tiếp thực hiện các chủ trương,
chính sách của Đảng và Nhà nước, các mục tiêu kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh quốc
phòng ở cơ sở, thực hiện việc quản lý hành chính Nhà nước trên địa bàn. Nói về vai
trò, vị trí của cấp cơ sở (xã, phường, thị trấn), Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng
định: "Cấp xã là cấp gần gũi dân nhất, là nền tảng của hành chính. Cấp xã làm
được việc thì mọi công việc đều xong xuôi" [19, tr.371].
Như vậy, có thể nêu khái quát khái niệm chính quyền xã, phường như
sau: Chính quyền xã, phường bao gồm Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân,
là cấp thấp nhất trong hệ thống chính quyền 4 cấp ở Việt Nam, thực hiện quyền
lực Nhà nước ở địa phương, có chức năng thay mặt nhân dân địa phương, căn
cứ vào nguyện vọng của nhân dân địa phương, quyết định và tổ chức thực hiện
những vấn đề có liên quan đến phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc
phòng và đời sống của nhân dân địa phương theo Hiến pháp, pháp luật và các
mệnh lệnh, quyết định của cấp trên.


8

1.1.1.2. Đặc điểm của chính quyền xã, phường
Một là, chính quyền xã, phường có Hội đồng nhân dân là cơ quan quyền lực
Nhà nước ở địa phương và Ủy ban nhân dân do Hội đồng nhân dân bầu ra là cơ

quan chấp hành của Hội đồng nhân dân, cơ quan hành chính Nhà nước ở địa
phương. Vì thế, chính quyền xã, phường là cấp trực tiếp thực hiện nhiệm vụ cụ thể
về quản lý hành chính Nhà nước trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã hội, quốc
phòng, an ninh ở cơ sở, là cầu nối trực tiếp giữa Nhà nước và nhân dân, xử lý trực
tiếp, kịp thời những yêu cầu hàng ngày của nhân dân.
Hai là, chính quyền xã, phường khác với chính quyền cấp tỉnh, huyện: tổ
chức bộ máy chính quyền xã, phường chỉ bao gồm cơ quan quyền lực Nhà nước là
Hội đồng nhân dân là cơ quan đại diện cho ý chí và nguyện vọng của nhân dân ở
địa phương và Ủy ban nhân dân là cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân và là
cơ quan hành chính Nhà nước ở địa phương, không có cơ quan tư pháp như Viện
kiểm sát nhân dân và Tòa án nhân dân.
Ba là, chính quyền xã, phường là nơi trực tiếp tiếp xúc với nhân dân; cán
bộ chính quyền xã, phường là người hàng ngày trực tiếp giải quyết những công
việc, vấn đề liên quan đến mọi quyền lợi và nghĩa vụ của nhân dân nhằm đảm bảo
theo đúng đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước, các văn bản
pháp luật của cấp trên. Ủy ban nhân dân còn có trách nhiệm rất nặng nề là phải
quản lý mọi mặt đời sống của nhân dân địa phương, cho nên, trong hoạt động mang
nhiều tính chất hành chính địa phương.
Bốn là, trong hoạt động của chính quyền xã, phường, giữa Hội đồng
nhân dân và Ủy ban nhân dân khó tách biệt nhau về các lĩnh vực thẩm quyền và
Ủy ban nhân dân có ưu thế vượt trội: chính quyền xã, phường được coi là một
cấp chính quyền hoàn chỉnh, bao quát toàn diện đời sống kinh tế, văn hóa, xã
hội, quốc phòng, an ninh ở địa bàn cơ sở. Nội dung các nghị quyết của Hội đồng
nhân dân và quyết định của Ủy ban nhân dân nhìn chung là giống nhau, chỉ khác
nhau ở chỗ: Hội đồng nhân dân ban hành nghị quyết, còn Ủy ban nhân dân tổ


9

chức thực hiện. Theo Điều 5, Luật tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân

dân (sửa đổi): “Hội đồng nhân dân cấp xã có Chủ tịch, Phó Chủ tịch Hội đồng
nhân dân” [26, tr.7]. Đối với cấp tỉnh và cấp huyện: “Hội đồng nhân dân cấp
tỉnh, cấp huyện có Thường trực Hội đồng nhân dân và các ban của Hội đồng
nhân dân” [26, tr.7]. Với cơ cấu tổ chức như trên, các ban của Hội đồng nhân
dân cấp tỉnh và cấp huyện có khả năng soạn thảo các nghị quyết, thực hiện
chức năng quyết định các biện pháp, chủ trương về các vấn đề thuộc thẩm
quyền của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện. Trong khi đó, ở xã,
phường do không có bộ máy giúp việc, đại biểu Hội đồng nhân dân lại kiêm
nhiệm, việc chuẩn bị nội dung cho các kỳ họp hoàn toàn dựa vào bộ máy của
Ủy ban nhân dân và mỗi năm chỉ họp 2 lần. Trong điều kiện đó, hoạt động
của Ủy ban nhân dân sẽ có ưu thế vượt trội hơn, dễ lấn át Hội đồng nhân dân,
dễ lâm vào tình trạng “vừa đá bóng, vừa thổi còi”.
Năm là, các đơn vị hành chính xã, phường được hình thành trên nền tảng
những địa điểm quần cư, nó liên kết dân cư trong một khối liên hoàn thống nhất.
Mọi vấn đề của địa phương đều liên quan chặt chẽ với nhau và cần phải được giải
quyết trên cơ sở kết hợp hài hòa các lợi ích: Nhà nước, dân cư và giữa dân cư với
nhau. Chính quyền ở đây không chỉ là cơ quan cai trị - quản lý mà còn là cơ quan
thể hiện lợi ích chung của dân cư.
Các tổ chức của hệ thống chính trị xã, phường là một bộ phận quan trọng
tạo nên hệ thống chính trị ở nước ta. Hệ thống chính trị ở xã, phường mạnh thì hệ
thống chính trị ở cấp thành phố mới mạnh; là cơ sở, tiền đề tạo nên sự vững chắc
của hệ thống chính trị quốc gia, có sức đề kháng tốt, vững vàng trước những diễn
biến phức tạp của tình hình thế giới, khu vực, đáp ứng ngày càng cao yêu cầu của
sự nghiệp đổi mới, sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Các tổ chức
của hệ thống chính trị xã, phường vững mạnh, hoạt động có hiệu quả phụ thuộc rất
lớn vào đội ngũ cán bộ chủ chốt của hệ thống chính trị xã, phường. Đội ngũ này có


10

chất lượng tốt, năng động, sáng tạo, có năng lực, phẩm chất đạo đức, phương pháp
và phong cách công tác tốt sẽ làm cho hệ thống chính trị xã, phường vững mạnh.
1.1.2. Khái niệm, vị trí và vai trò của đội ngũ cán bộ chính quyền xã,
phường
1.1.2.1. Khái niệm cán bộ chính quyền xã, phường
Từ "cán bộ" được hiểu với nhiều nghĩa khác nhau trong từng giai đoạn
lịch sử cụ thể. Dù cách hiểu, cách dùng khác nhau nhưng về cơ bản, từ cán bộ
bao hàm nghĩa chính của nó là bộ khung, là nòng cốt, là chỉ huy. Quan niệm
một cách chung nhất, cán bộ là khái niệm dùng để chỉ những người có chức vụ,
vai trò và cương vị nòng cốt trong một tổ chức có tác động ảnh hưởng đến hoạt
động của tổ chức và các quan hệ trong lãnh đạo, chỉ huy, quản lý, điều hành,
góp phần định hướng sự phát triển của tổ chức.
Theo quy định của Nghị quyết Trung ương 5 khoá IX:
Hệ thống chính trị ở cơ sở có cán bộ chuyên trách và cán bộ không
chuyên trách.
Cán bộ chuyên trách là những cán bộ phải dành phần lớn thời gian lao
động, làm việc công để thực hiện chức trách được giao, bao gồm:
Cán bộ giữ chức vụ qua bầu cử gồm: Cán bộ chủ chốt của cấp uỷ Đảng,
Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, những người đứng đầu Ủy ban mặt trận
Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội.
Cán bộ chuyên môn được Ủy ban nhân dân tuyển chọn gồm: Công an
trưởng, xã đội trưởng, cán bộ văn phòng, địa chính, tài chính - kế toán, tư
pháp, văn hoá - xã hội. Số lượng cán bộ chuyên trách do Chính phủ quy định.
Cán bộ chuyên trách ở cơ sở có chế độ làm việc và được hưởng chính
sách về cơ bản như cán bộ, công chức Nhà nước; khi không còn là cán bộ
chuyên trách mà chưa đủ điều kiện để hưởng chế độ hưu trí, được tiếp tục tự
đóng bảo hiểm xã hội hoặc hưởng phụ cấp một lần theo chế độ nghỉ việc. Cán
bộ, công chức cơ sở có đủ điều kiện được thi tuyển vào ngạch công chức ở cấp

11

trên. Pháp lệnh cán bộ, công chức hiện hành cần được sửa đổi theo hướng bao
gồm cả cán bộ, công chức cơ sở.
Cán bộ không chuyên trách là những người chỉ tham gia việc công trong
một phần thời gian lao động. Căn cứ hướng dẫn của Trung ương, Ủy ban
nhân dân cấp tỉnh quy định khung về số lượng và mức phụ cấp cho cán bộ
không chuyên trách trong hệ thống chính trị ở cấp cơ sở (kể cả trưởng thôn).
Theo quy định của pháp luật hiện hành, cán bộ nói chung, cán bộ chính
quyền xã, phường nói riêng là những đối tượng được quy định tại Điều 4 Luật
cán bộ, công chức.
Theo các quy định trên thì cán bộ chính quyền xã, phường gồm: Chủ
tịch, Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân; Chủ tịch, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân.
Từ những nội dung nên trên, có thể hiểu cán bộ chính quyền xã, phường là
công dân Việt Nam trong biên chế; được hưởng lương từ ngân sách Nhà nước,
gồm những người được bầu giữ chức vụ Chủ tịch, Phó Chủ tịch Hội đồng nhân
dân, Chủ tịch, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân có trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo,
điều hành thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân
dân theo quy định của Hiến pháp và pháp luật, bảo đảm phát triển kinh tế -xã hội,
ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn xã, phường.
1.1.2.2. Vị trí, vai trò của cán bộ chính quyền xã, phường
C. Mác, Ph. Ăngghen, V.I. Lênin và Chủ tịch Hồ Chí Minh đều đánh giá
rất cao vai trò của đội ngũ cán bộ nói chung, cán bộ chính quyền xã, phường nói
riêng. Có đường lối đúng đắn nhưng thiếu đội ngũ cán bộ có phẩm chất và năng
lực thì cách mạng cũng khó thành công. Cán bộ có vai trò quyết định thắng lợi
của cách mạng.
C. Mác, Ph. Ăngghen là người sáng lập ra chủ nghĩa cộng sản khoa học,
là lãnh tụ vĩ đại đầu tiên của phong trào cách mạng vô sản trên thế giới đã đưa ra
những tư tưởng, quan điểm cơ bản về tầm quan trọng của việc xây dựng đội ngũ
cán bộ. Song do điều kiện lịch sử lúc bấy giờ, chưa có một đảng vô sản nào

12

giành được chính quyền nên Mác và Ăngghen chưa thể bàn cụ thể về cán bộ và
công tác cán bộ trong điều kiện Đảng cầm quyền. Nhưng chính các ông đã trực
tiếp bắt tay vào việc tuyển chọn, xây dựng đội ngũ cán bộ cho tổ chức cộng sản
có tính quốc tế đầu tiên là "Ủy ban thông tin cộng sản". Trong Đại hội "Liên
đoàn những người cộng sản", Mác và Ăngghen đã nêu rõ nguyên tắc tổ chức một
đảng cách mạng của giai cấp vô sản là phải lựa chọn cho mình những đại biểu
công nhân giác ngộ nhất, tiêu biểu nhất theo phương châm: Cần phải sàng lọc
từng người một.
V.I. Lênin là người đã vận dụng và phát triển sáng tạo lý luận của chủ
nghĩa Mác trong điều kiện lịch sử cụ thể của nước Nga. Trong tác phẩm "Những
nhiệm vụ bức thiết của phong trào chúng ta", khi nói về vai trò của người lãnh
đạo phong trào cách mạng, Lênin đã chỉ rõ: "Trong lịch sử, chưa hề có một giai
cấp nào giành được quyền thống trị, nếu nó không đào tạo ra được trong hàng
ngũ của mình những lãnh đạo chính trị, những đại biểu tiên phong có đủ khả
năng tổ chức và lãnh đạo phong trào" [20, tr.473].
Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến cán bộ, coi đây là "vấn đề
then chốt". Người khẳng định: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc”, “công
việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém” [19, tr.269]. Người chỉ
rõ: Cán bộ là những người đem chính sách của Đảng, của Chính phủ giải thích
cho dân chúng hiểu rõ và thi hành, đồng thời đem tình hình của dân chúng báo
cáo cho Đảng, Chính phủ hiểu rõ để đặt chính sách cho đúng.
Cán bộ có vị trí rất quan trọng là "cầu nối" giữa Đảng, Nhà nước với nhân
dân. Cán bộ là người đặt ra đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà
nước. Đường lối, chính sách, pháp luật có đúng đắn, khoa học phần lớn phụ thuộc
nhiều vào cán bộ, có chính sách rồi việc thi hành nó thế nào cũng lại phụ thuộc rất
nhiều vào cán bộ. Nếu cán bộ giỏi, có năng lực, tận tâm với công việc thì chính

sách được thi hành và đi vào cuộc sống. Ngược lại, nếu không có cán bộ tốt thì các
chủ trương, chính sách có hay mấy cũng không thực hiện được.


13

Cán bộ có vị trí, vai trò quan trọng đối với cơ quan, tổ chức. Cán bộ là
thành viên, phần tử cấu thành tổ chức bộ máy. Cán bộ có quan hệ mật thiết với
tổ chức và quyết định mọi sự hoạt động của tổ chức. Hiệu quả hoạt động trong
tổ chức, bộ máy phụ thuộc vào cán bộ. Cán bộ tốt sẽ làm cho bộ máy hoạt
động nhịp nhàng, cán bộ kém sẽ làm cho bộ máy tê liệt.
Đảng ta luôn coi trọng công tác cán bộ, đặc biệt là thời kỳ đẩy mạnh
công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Đảng nhận định: Cán bộ là nhân tố
quyết định sự thành bại của cách mạng gắn liền với vận mệnh của Đảng, của
chế độ, là khâu then chốt trong công tác xây dựng Đảng.
Như vậy, cán bộ là "cầu nối" giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân, là
"nhân tố quyết định" đến sự thành bại của cách mạng, "là khâu then chốt trong
công tác xây dựng Đảng".
Ngoài những vị trí, vai trò nêu trên, cán bộ chính quyền xã, phường còn
có vị trí, vai trò thể hiện ở những phương diện sau đây:
Thứ nhất: Cán bộ chính quyền xã, phường vừa là người đại diện Nhà
nước, vừa là người đại diện cộng đồng, vừa là người cùng làng, cùng họ, vừa
là người dân, là người gần gũi dân, sát dân nhất cho nên họ là người trực tiếp
nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, tình cảm của dân để phản ánh lên các cấp chính
quyền để các cấp chính quyền đặt ra chính sách đúng. Thực tế cho thấy, ở đâu
mà cán bộ chính quyền xã, phường gần dân, hiểu dân, nắm bắt kịp thời tâm tư,
nguyện vọng của dân thì ở đó các cấp chính quyền sẽ đề ra chính sách đúng,
ngược lại, ở đâu mà cán bộ chính quyền xã, phường quan liêu, hách dịch, cửa
quyền thì sẽ đề ra chính sách không phù hợp.
Thứ hai: Cán bộ chính quyền xã, phường là người trực tiếp tuyên

truyền, phổ biến đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước
cho nhân dân và vận động nhân dân thực hiện tốt đường lối, chính sách, pháp
luật đó trong cuộc sống. Là người tiên phong gương mẫu trong việc thực hiện
chính sách pháp luật và xây dựng gia đình văn hóa ở khu dân cư.


14

Thứ ba: Cán bộ chính quyền xã, phường là người trực tiếp giải quyết
những yêu cầu, những thắc mắc về lợi ích chính đáng của nhân dân.
Thứ tư: Cán bộ chính quyền xã, phường là người am hiểu các phong
tục, tập quán, truyền thống dân tộc của địa phương, họ là người tập hợp
được khối đại đoàn kết toàn dân ở cơ sở, là người phát huy tính tự quản của
cộng đồng dân cư.
Như vậy, cán bộ chính quyền xã, phường là người có vị trí, vai trò quan
trọng trong việc ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội ở cơ sở, tăng
cường khối đại đoàn kết toàn dân, tạo điều kiện phát huy tính tự quản trong
cộng đồng dân cư.
1.2. Khái niệm chất lượng đội ngũ cán bộ chính quyền xã, phường
và những yếu tố tác động đến chất lượng đội ngũ cán bộ chính quyền xã,
phường
1.2.1. Khái niệm chất lượng đội ngũ cán bộ chính quyền xã, phường
Khi đánh giá chất lượng đội ngũ cán bộ chính quyền xã, phường, một vấn đề
đặt ra là hiểu cho đúng thế nào là chất lượng của đội ngũ cán bộ. Hiện nay, chất
lượng của đội ngũ cán bộ nói chung, cán bộ chính quyền xã, phường nói riêng được
xem xét dưới nhiều góc độ khác nhau:
- Chất lượng của đội ngũ cán bộ được thể hiện thông qua hoạt động của
bộ máy chính quyền xã, phường, ở việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động
của chính quyền xã, phường.
- Chất lượng của đội ngũ cán bộ được đánh giá dưới góc độ phẩm chất

đạo đức, trình độ năng lực và khả năng hoàn thành nhiệm vụ được giao cũng
như hiệu quả công tác của họ.
- Chất lượng của đội ngũ cán bộ là chỉ tiêu tổng hợp chất lượng của
từng cán bộ. Đối với đội ngũ cán bộ chính quyền xã, phường, muốn xác định
chất lượng cao hay thấp, ngoài việc đánh giá phẩm chất đạo đức phải có hàng
loạt chỉ tiêu đánh giá trình độ năng lực và sự tín nhiệm của nhân dân địa


15

phương. Chẳng hạn, các lớp đào tạo huấn luyện đã qua; bằng cấp (kể cả ngoại
ngữ, tin học) về chuyên môn, kỹ thuật, quản lý nhà nước, pháp luật; độ tuổi;
thâm niên công tác v.v...
- Chất lượng của đội ngũ cán bộ còn được đánh giá dưới góc độ khả
năng thích ứng, xử lý các tình huống phát sinh của người cán bộ, công chức đối
với công vụ được giao.
Từ những góc độ khác nhau nêu trên, có thể đưa ra khái niệm chất lượng
đội ngũ cán bộ chính quyền xã, phường như sau: Chất lượng đội ngũ cán bộ
chính quyền xã, phường là chỉ tiêu tổng hợp đánh giá phẩm chất đạo đức, trình
độ, năng lực chuyên môn, kinh nghiệm thực tiễn và khả năng thích ứng, thực
hiện có hiệu quả nhiệm vụ được giao của họ.
Để hiểu đúng và sâu khái niệm chất lượng đội ngũ cán bộ chính quyền
xã, phường không thể không tìm hiểu khái niệm quản lý nhà nước.
Theo điều khiển học thì quản lý là điều khiển, chỉ đạo một hệ thống hay
một quá trình, căn cứ vào những quy định, định luật hay nguyên tắc tương ứng để
cho hệ thống hay quy trình ấy vận động theo ý muốn của người quản lý nhằm đạt
được những mục đích đã định trước.
Theo giáo trình Nhà nước và Pháp luật, quản lý hành chính Nhà nước
của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh thì: Quản lý trong xã hội nói
chung là quá trình tổ chức, điều hành các hoạt động nhằm đạt được những

mục tiêu và yêu cầu nhất định dựa trên những quy luật khách quan.
Quản lý Nhà nước là sự tác động, tổ chức, điều chỉnh mang tính quyền lực
Nhà nước, thông qua hoạt động của bộ máy Nhà nước bằng phương tiện, công
cụ, cách thức tác động của Nhà nước đối với các lĩnh vực của đời sống chính
trị, kinh tế, văn hoá, xã hội và các lĩnh vực khác của đời sống xã hội theo
đường lối, nghị quyết của Đảng, pháp luật của Nhà nước.
Quản lý Nhà nước được hiểu theo nghĩa rộng và nghĩa hẹp:
Theo nghĩa rộng, quản lý nhà nước là hoạt động tổ chức, điều hành của cả


16

bộ máy Nhà nước, nghĩa là bao hàm cả sự tác động tổ chức của quyền lực Nhà
nước trên các phương diện lập pháp, hành pháp và tư pháp. Theo cách hiểu
này, quản lý nhà nước được đặt trong cơ chế "Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản
lý, nhân dân làm chủ".
Theo nghĩa hẹp, quản lý nhà nước chủ yếu là quá trình tổ chức, điều hành
trong hệ thống các cơ quan hành chính Nhà nước đối với các quá trình xã hội và
hoạt động của con người theo pháp luật, nhằm đạt được những mục tiêu, yêu
cầu, nhiệm vụ quản lý nhà nước. Đồng thời, các cơ quan Nhà nước nói chung
cần thực hiện các hoạt động có tính chất chấp hành, điều hành, tính chất hành
chính Nhà nước nhằm xây dựng, tổ chức bộ máy và củng cố chế độ công tác
nội bộ của mình.
Muốn đánh giá đúng thực trạng và xác định các giải pháp nâng cao chất lượng
đội ngũ cán bộ, công chức chính quyền xã, phường cần phải xác định rõ những tiêu
chí đánh giá chất lượng đội ngũ cán bộ, cũng như hiểu rõ những yếu tố tác động
đến chất lượng của đội ngũ cán bộ chính quyền xã, phường.
1.2.2. Những tiêu chí cơ bản đánh giá chất lượng xây dựng đội ngũ
cán bộ chính quyền xã, phường
Chất lượng của đội ngũ cán bộ chính quyền xã, phường được xác định

trên cơ sở tiêu chí về phẩm chất đạo đức, trình độ năng lực phù hợp với vị trí,
vai trò, chức năng, nhiệm vụ của đội ngũ cán bộ, công chức nói chung và của
đội ngũ cán bộ chính quyền xã, phường nói riêng, về khả năng hoàn thành
nhiệm vụ được giao.
Về phẩm chất đạo đức: Người cán bộ muốn xác lập được uy tín của
mình trước nhân dân, trước hết đó phải là người cán bộ có phẩm chất đạo đức
tốt. Xây dựng các tiêu chuẩn đạo đức cụ thể của người cán bộ, công chức và
hình thành ở họ các phẩm chất đạo đức tương ứng với vị trí, vai trò, chức năng
nhiệm vụ của đội ngũ cán bộ là việc làm cần thiết và cấp bách, nhất là trong sự
nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước hiện nay. Trong bối cảnh nền


17

kinh tế thị trường đang có sự chuyển biến nhanh chóng và xã hội xuất hiện nhiều
vấn đề hết sức phức tạp, trong đó phải kể đến trình độ dân trí ngày một nâng
cao, và sự đòi hỏi của xã hội đối với đội ngũ cán bộ cũng ngày một cao hơn.
Thêm vào đó, công tác quản lý xã hội cũng đòi hỏi người cán bộ phải tạo lập
cho mình một uy tín nhất định đối với nhân dân.
Việc nâng cao phẩm chất, đạo đức ở người cán bộ, công chức đã được
Chủ tịch Hồ Chí Minh quan tâm từ rất sớm. Nhất là sau khi cách mạng thành
công, ngoài việc lãnh đạo, quản lý đất nước, trước những khó khăn phải chống
thù trong, giặc ngoài, Bác vẫn chăm lo việc giáo dục đạo đức cho người cán bộ,
công chức trong các cơ quan chính quyền Nhà nước non trẻ. Người đã xác định:
"Cán bộ là cái dây chuyền của bộ máy" và Người nhấn mạnh: "Cán bộ là những
người đem chính sách của Chính phủ, của Đoàn thể thi hành trong nhân dân, nếu
cán bộ dở thì chính sách hay cũng không thể thực hiện được" [19, tr.54]. Người cán
bộ tốt ở đây phải là người có đủ cả năng lực, trình độ lẫn đạo đức cách mạng.
Bác yêu cầu: "Một người cán bộ tốt phải có đạo đức cách mạng" [19, tr.223]. Và
muốn có đạo đức cách mạng, mỗi người cán bộ - theo Bác, phải có được các

phẩm chất trí, tín, nhân, dũng, liêm. Khi điều kiện và tình hình cách mạng thay
đổi, trong khi nói chuyện với anh, chị em công chức ở Thủ đô Hà Nội, Bác đã
nhắc nhở: "Chúng ta phải cố gắng thực hiện cần, kiệm, liêm, chính". Bác nói:
"Những người trong các công sở đều có nhiều hoặc ít quyền hành. Nếu không
giữ đúng Cần, Kiệm, Liêm, Chính thì dễ trở nên hủ bại, biến thành sâu mọt của
dân" [19, tr.104]. Ngay từ những ngày đầu xây dựng chính quyền, Chủ tịch Hồ
Chí Minh đã chỉ rõ: "Mình có quyền dùng người thì phải dùng những người có
tài năng, làm được việc. Chớ vì bà con bầu bạn, mà kéo vào chức nọ, chức kia.
Chớ vì sợ mất địa vị mà dìm những kẻ có tài năng hơn mình" [19, tr.105].
Về trình độ năng lực: Năng lực là một khái niệm rộng, tùy thuộc vào môi
trường và trách nhiệm, vị thế của mỗi người, mỗi cán bộ trong những điều kiện cụ
thể. Song, về cơ bản, có thể tiếp cận năng lực trên những khía cạnh sau:


18

- Năng lực là những phẩm chất tâm lý mà nhờ chúng, con người tiếp thu
tương đối dễ dàng những kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo và tiến hành một hoạt động
nào đấy một cách có kết quả.
- Năng lực là tổng hợp các đặc điểm, phẩm chất tâm lý phù hợp với
những yêu cầu, đặc trưng của một hoạt động nhất định bảo đảm cho hoạt động
đó đạt được kết quả. Năng lực hình thành một phần dựa trên cơ sở tư chất tự
nhiên của cá nhân và một phần lớn dựa trên quá trình đào tạo, giáo dục và hoạt
động thực tiễn, cũng như tự rèn luyện, tự giáo dục của từng cá nhân.
- Năng lực ở con người có nhiều cấp độ khác nhau, ở cấp độ cao thì đó là
tài năng - thiên tài. Cần phân biệt sự kém hiểu biết với sự thiếu năng lực. Trong
những điều kiện bên ngoài như nhau, ở những con người khác nhau có thể tiếp
thu những kiến thức, kỹ năng và kỹ xảo với nhịp độ khác nhau. Có người tiếp
thu nhanh chóng, có người phải tốn nhiều thì giờ và sức lực; ở người này có thể
ở mức điêu luyện, ở người khác chỉ ở mức trung bình.

Khi xem xét bản chất của năng lực, cần chú ý ba dấu hiệu cơ bản:
Thứ nhất, năng lực là sự khác biệt nhau về phẩm chất tâm lý cá nhân làm
cho người này khác người kia.
Thứ hai, năng lực là những khác biệt có liên quan đến hiệu quả của việc
thực hiện một hoạt động nào đó chứ không phải bất cứ những sự khác biệt
chung chung nào.
Thứ ba, năng lực không phải được đo bằng những kiến thức, kỹ năng và
kỹ xảo đã được hình thành ở một người nào đó. Năng lực chỉ làm cho việc tiếp
thu các kiến thức, kỹ năng và kỹ xảo trở nên dễ dàng hơn.
Như vậy, năng lực là khả năng, điều kiện chủ quan hoặc tự nhiên sẵn có để
thực hiện một hoạt động nào đó. Năng lực là những phẩm chất tâm lý, sinh lý tạo
cho con người có khả năng hoàn thành một hoạt động nào đó với chất lượng cao.
Mỗi con người có khả năng trong một hoạt động nhất định nào đấy có ích cho xã


19

hội. Nghiên cứu năng lực con người là nghiên cứu sức lực dự trữ của con người
trong lao động hay là tiềm năng của con người đối với lao động.
Năng lực thể hiện ở chỗ, con người làm việc tốn ít sức lực, ít thời gian,
của cải, mà kết quả lại tốt. Việc phát hiện ra năng lực của con người thường căn
cứ vào những dấu hiệu: Sự hứng thú đối với công việc nào đó; sự dễ dàng tiếp
thu kỹ năng nghề nghiệp; hiệu suất lao động trong lĩnh vực đó.
Năng lực có năng lực chung và năng lực chuyên môn, giữa chúng có mối
quan hệ ảnh hưởng, tương hỗ lẫn nhau. Năng lực chung cho phép con người có
thể thực hiện có kết quả những hoạt động khác nhau như hoạt động học tập, lao
động... Năng lực chuyên môn cho phép người ta làm tốt một loại công việc nào
đó như âm nhạc, hội họa, văn học, toán học...
Đối với cán bộ chính quyền xã, phường, năng lực thường bao gồm
những tố chất cơ bản về đạo đức cách mạng, về tinh thần, thái độ phục vụ nhân

dân, về trình độ kiến thức pháp luật, kinh tế, văn hóa, xã hội... Sự am hiểu và
nắm vững đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước, thành thạo nghiệp vụ
chuyên môn, kỹ thuật xử lý thông tin... để giải quyết các vấn đề đặt ra trong
quản lý nhà nước một cách khôn khéo, minh bạch, dứt khoát, hiệu quả, hợp lòng
dân và không trái pháp luật. Người cán bộ quản lý phải được đào tạo sâu về
nghề nghiệp, phải am hiểu công việc chuyên môn do mình phụ trách, phải có
kinh nghiệm trong hoạt động thực tiễn. Đồng thời, người cán bộ phải có sự ham
mê, yêu nghề, chịu khó học hỏi, tích lũy kinh nghiệm. Người cán bộ còn phải có
khả năng thu thập thông tin, chọn lọc thông tin, xử lý thông tin, xử dụng thông
tin, khả năng quyết định đúng đắn, kịp thời. Vì vậy, việc nâng cao nhận thức,
trình độ hiểu biết và năng lực tổ chức thực hiện cho cán bộ chính quyền xã,
phường là vấn đề quan trọng và bức xúc trong mục tiêu nâng cao chất lượng đội
ngũ cán bộ chính quyền xã, phường.
Về khả năng thích ứng và thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ được giao:
Đội ngũ cán bộ chính quyền xã, phường của nước ta hiện nay tuy đông nhưng


20

không mạnh. Do những hạn chế về trình độ văn hóa, trình độ nghiệp vụ quản lý
nhà nước, quản lý kinh tế, trình độ ngoại ngữ, tin học... đã dẫn tới hạn chế trong
năng lực quản lý, điều hành công việc, lúng túng trong việc lập kế hoạch, trong
việc xử lý tình huống khi kế hoạch đưa ra không phù hợp với thực tiễn.
Xây dựng đội ngũ cán bộ chính quyền xã, phường vừa phù hợp với công
cuộc đổi mới của đất nước, vừa thuận theo ý Đảng, lòng dân, trẻ hóa đội ngũ cán
bộ chính quyền xã, phường là nhu cầu, là đòi hỏi khách quan của sự nghiệp xây
dựng đất nước trong thời kỳ đổi mới, làm cho đội ngũ cán bộ tràn đầy sức sống.
Đội ngũ cán bộ không được trẻ hóa thì thiếu sức sống, bảo thủ. Nơi nào mà các
cán bộ cấp trên biết lựa chọn và dìu dắt, có nhiều cán bộ mới, cán bộ trẻ thì nơi
đó công việc tiến triển tốt.

Yêu cầu đặt ra hiện nay là xây dựng đội ngũ cán bộ chính quyền xã,
phường có đủ phẩm chất và năng lực đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp
quyền thực sự của dân, do dân, vì dân. Họ phải có tinh thần yêu nước sâu sắc,
kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, phấn đấu thực hiện có
kết quả đường lối đổi mới của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước, tận
tụy phục vụ nhân dân, gắn bó mật thiết với nhân dân, xây dựng được lòng tin trong
nhân dân, cần kiệm, liêm chính, chí công, vô tư, có ý thức tổ chức kỷ luật, không
tham nhũng, quan liêu và kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng. Có sự hiểu biết
về lý luận chính trị, quan điểm đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của
Nhà nước. Có trình độ văn hóa, chuyên môn, đủ năng lực và sức khỏe để làm việc,
đáp ứng được yêu cầu và nhiệm vụ mà tổ chức và nhân dân giao phó. Cán bộ cấp
xã, phường phải được giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng bằng nhiều hình thức khác nhau
như: Tự học, tự đào tạo, đưa đi đào tạo tập trung, tại chức... cán bộ phải gần gũi với
nhân dân, phải am hiểu được tâm tư, nguyện vọng của nhân dân.
Tiêu chuẩn cơ bản để lựa chọn cán bộ chính quyền xã, phường:


21

Một là: Cán bộ chính quyền xã, phường cần phải có trình độ học vấn,
phải có kiến thức quản lý nhà nước, phải qua đào tạo hoặc bồi dưỡng kiến thức
quản lý nhà nước.
Hai là: Cán bộ chính quyền xã, phường phải trong sạch, không tham
nhũng, không ăn hối lộ, chiếm đoạt của công. Đây là yếu tố phẩm chất đạo đức
của người cán bộ. Cán bộ muốn xây dựng được uy tín của mình trong nhân dân
thì đòi hỏi phải mất rất nhiều thời gian, có khi là cả một quá trình công tác lâu
dài mới tạo lập được uy tín.
Ba là: Cán bộ chính quyền xã, phường trong quá trình hoạt động phải tôn
trọng nhân dân, thông cảm với nhân dân, biết thấu hiểu và lắng nghe ý kiến của
nhân dân, phải biết dựa vào nhân dân, phục vụ nhân dân, gần gũi với nhân dân.

Mọi hoạt động của cán bộ chính quyền xã, phường có ảnh hưởng và tác động rất
lớn đến đời sống mọi mặt của nhân dân ở địa phương.
1.2.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng xây dựng đội ngũ cán
bộ chính quyền xã, phường
Thứ nhất: Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chính quyền xã, phường.
Phần đông, cán bộ xã, phường có trình độ học vấn thấp. Một số không
nhỏ cán bộ chính quyền xã, phường chưa được đào tạo, bồi dưỡng những kiến
thức cơ bản về quản lý nhà nước, về pháp luật, về hành chính và kỹ năng quản lý
hành chính - những kiến thức và kỹ năng phục vụ cho nghiệp vụ chính mà họ đang
đảm nhận. Đối với số cán bộ chủ chốt xã, phường, sau mỗi lần bầu cử tuy có được
bồi dưỡng, đào tạo nhưng các kiến thức họ thu nhận được không đầy đủ, hệ thống,
vì chủ yếu là chỉ qua các lớp bồi dưỡng ngắn ngày, và cũng chưa được quan tâm
đúng mức. Trong một vài năm trở lại đây, trình độ học vấn của đội ngũ cán bộ
xã, phường đã được nâng lên một bước, nhưng những kiến thức cơ bản trong
lĩnh vực nhà nước và quản lý nhà nước, quản lý kinh tế thì rất yếu và thiếu. Hơn
thế nữa, đội ngũ cán bộ chính quyền xã, phường lại thường biến động qua mỗi
cuộc bầu cử. Đây cũng chính là lý do tạo cho người cán bộ chính quyền xã,