Giáo dục chính trị, tư tưởng cho học sinh các trường trung học phổ thông của huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa thông qua dạy học môn Giáo dục công dân

1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
____________________________

TRẦN THỊ LOAN

GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ,
TƯ TƯỞNG CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CỦA HUYỆN TĨNH GIA,
TỈNH THANH HÓA THÔNG QUA DẠY HỌC
MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Nghệ An - 2015


2
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
____________________________

TRẦN THỊ LOAN

GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ,
TƯ TƯỞNG CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CỦA HUYỆN TĨNH GIA,
TỈNH THANH HÓA THÔNG QUA DẠY HỌC
MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN

Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn chính trị
Mã số: 60.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. PHẠM THỊ BÌNH

Nghệ An - 2015


1
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi đã nhận được sự quan tâm của nhiều
đơn vị, thầy cô và đồng nghiệp. Tôi xin chân tthành cảm ơn:
BGH Trường ĐH Vinh, Phòng sau đại học, Ban chủ nhiệm Khoa Giáo
dục Chính trị thuộc Trường ĐH Vinh cùng quý Thầy, Cô tham gia giảng dạy lớp
Cao học ngành Lý luận và Phương pháp dạy học bộ môn Chính trị khoá 21.
BGH và Thầy, cô các Trường THPT ở huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa
đã giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề
tài.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Phạm Thị Bình,
người đã tận tình giúp đỡ và hướng dẫn tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên
cứu và thực hiện đề tài.
Tôi chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp cùng các bạn học
viên lớp Cao học Giáo dục Chính trị đã dành nhiều tình cảm, giúp đỡ, động
viên tôi hoàn thành khoá học.
Nghệ An, tháng 10 năm 2015
Tác giả
Trần Thị Loan

2
MỤC LỤC
Trang
TRANG PHỤ BÌA


3
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
CNH
CNXH
GDCD
GD - ĐT
GV
HS
HĐH
THPT
XHCN
GDCTTT
PPDH
SGK
SGV
THPT
XHCN
GD - ĐT

:
:
:
:

:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:

Công nghiệp hoá
Chủ nghĩa xã hội
Giáo dục công dân
Giáo dục và đào tạo
Giáo viên
Học sinh
Hiện đại hoá
Trung học phổ thông
Xã hội chủ nghĩa
Giáo dục chính trị, tư tưởng
Phương pháp dạy học
Sách giáo khoa
Sách giáo viên
Trung học phổ thông
Xã hội chủ nghĩa
Giáo dục và đào tạo

4
DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang


5
A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong bối cảnh hiện nay, khi thế giới đang có những biến đổi mạnh mẽ và
sâu sắc, mọi mặt của đời sống xã hội đang trong quá trình quốc tế hóa và toàn
cầu hóa đã mang lại cho nước ta nhiều cơ hội lớn cũng như những thành tựu to
về kinh tế, văn hóa, khoa học - công nghệ, giáo dục - đào tạo, y tế… Tạo tiền đề
quan trọng đưa nước ta thoát khỏi cuộc khủng hoảng kinh tế - xã hội và hòa
nhập vào dòng chảy của thời đại. Bên cạnh đó, trong sâu thẳm của đời sống xã
hội, chúng ta đang phải đối mặt trước những vấn đề mang tính báo động, đó là
sự tha hóa về nhân cách, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ dân cư,
đặc biệt là học sinh THPT; những tệ nạn xã hội đang ngày đêm hoành hoành,
len lỏi phá hoại nếp sống văn minh, đạo lý truyền thống tốt đẹp ngàn đời của
dân tộc. Đây là những vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sự sống còn của
quốc gia, dân tộc trong quá trình hội nhập.
Vì vậy, giáo dục cần phải đào tạo ra những người lao động thích ứng
được với yêu cầu mới của thời đại, có tri thức khoa học công nghệ tiên tiến, có
kiến thức chuyên môn sâu, đồng thời có kỹ năng thực hành và khả năng ứng
dụng kiến thức vào thực tế lao động, sản xuất.
Trong sự nghiệp cách mạng, Đảng ta luôn đánh giá cao vai trò của thanh
niên nói chung, học sinh nói riêng. Nghị quyết Trung ương 7, Khoá X của Đảng
tiếp tục khẳng định vai trò to lớn đó: “Thanh niên là lực lượng xã hội to lớn, một
trong những nhân tố quan trọng quyết định tương lai, vận mệnh dân tộc... công
tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc”[4, tr.35-36]. Đảng và Nhà nước

ta luôn quan tâm đến công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho thanh niên nhằm
giáo dục lý tưởng cách mạng, nâng cao bản lĩnh chính trị, xây dựng những lớp
người kế tục trung thành với lý tưởng của Đảng và của cách mạng Việt Nam


6
“Độc lập dân tộc gắn liền với CNXH”. Báo cáo chính trị tại Đại hội X của Đảng
khẳng định: “Coi trọng bồi dưỡng cho học sinh, sinh viên khát vọng mãnh liệt
xây dựng đất nước giàu mạnh, gắn liền lập nghiệp bản thân với tương lai của
cộng đồng, của dân tộc, trau dồi cho học sinh, sinh viên bản lĩnh, phẩm chất và
lối sống của thế hệ trẻ Việt Nam hiện đại”[3, tr.207].
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, chúng ta đang phải đối
mặt với những khó khăn thách thức không thể xem thường. Các thế lực thù địch
tiếp tục đẩy mạnh thực hiện “diễn biến hòa bình”, tăng cường các hoạt động tình
báo; triệt để lợi dụng vấn đề “dân quyền, tự do tôn giáo” và các vấn đề nhạy
cảm, phức tạp để tuyên truyền, lôi kéo, tập hợp lực lượng, kích động bạo loạn,
hỗ trợ cho bạo loạn từ bên ngoài. Sự phá hoại nhiều mặt với những thủ đoạn của
chủ nghĩa đế quốc trên tất cả các lĩnh vực: kinh tế, chính trị, văn hóa, tư tưởng
bằng chiến lược “diễn biến hòa bình”. Trong đó kẻ thù tập trung phá hoại về tư
tưởng, đặc biệt là tư tưởng chính trị, vì vậy giáo dục chính trị, tư tưởng cho học
sinh trung học phổ là nhiệm vụ cốt lõi và có tính chiến lược để nâng cao chất
lượng giáo dục toàn diện cho học sinh.
Trong những năm qua, học sinh các trường Trung học phổ thông ở huyện
Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa luôn phát huy truyền thống hiếu học, và đạt được
nhiều thành tựu to lớn. Tuy nhiên, giáo dục huyện nhà vẫn tồn tại nhiều yếu
kếm, bất cập, bộc lộ rõ nhất là chất lượng giáo dục chính trị, tư tưởng cho học
sinh qua môn Giáo dục công dân còn thấp.
Thực trạng chính trị, tư tưởng, lối sống của một bộ phận không nhỏ học
sinh của huyện đang có những biểu hiện đáng lo ngại: nhận thức lệch chuẩn, mờ
nhật lý tưởng, lối sống thực dụng, đua đòi, thiếu hoài bão lập thân, lập nghiệp.

Nhiều học sinh đã sa ngã vào những tệ nạn xã hội. Tình trạng vi phạm pháp luật,
xuống cấp về đạo đức, nhận thức, đang tiếp diễn, đã rung nên hồi chuông báo
động đối với sự tồn tại và phát triển của huyện nhà trong giai đoạn hiện nay .


7
Giáo dục chính trị, tư tưởng cho học sinh là giáo dục phẩm chất chính trị,
đạo đức lối sống cho học sinh, nhằm hình thành phẩm chất chính trị của con
người mới, những tri thức niềm tin và hành vi đạo đức giáo dục thành lối sống
mới, có văn hóa, góp phần giáo dục toàn diện nhân cách của học sinh.
Thông qua dạy học môn Giáo dục công dân để giáo dục chính trị, tư
tưởng cho học sinh là một nội dung quan trọng trong chiến lược giáo dục đào
tạo con người của Đảng, góp phần tích cực vào việc đào tạo nguồn nhân lực và
những công dân mới có tính năng động, sáng tạo, thích ứng với cơ chế thị
trường, có phẩm chất, năng lực thực hiện thành công sự nghiệp xây dựng đất
nước phù hợp với xu thế phát triển chung của thời đại.
Xuất phát từ vai trò quan trọng của công tác giáo dục chính trị, tư tưởng
cho học sinh, sinh viên, các nhà khoa học nước ta đã có nhiều công trình nghiên
cứu, đăng tải trên các phương tiện thông tin đại chúng. Nhiều cuộc hội thảo về
vấn đề giáo dục chính trị, tư tưởng cho đoàn viên thanh niên, học sinh, sinh viên
của các trường Đại học, Cao đẳng, Phổ thông trung học… được tổ chức và đề
xuất những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác giáo dục chính trị, tư
tưởng cho thanh thiếu niên, học sinh, sinh viên.
Đề cập đến giáo dục chính trị, tư tưởng cho thanh niên trong giai đoạn
hiện nay đã có những công trình nghiên cứu: Giáo dục chính trị, tư tưởng cho
thanh niên trong giai đoạn hiện nay - Tác giả Nguyễn Đức Quyền - Đại học Hà
Nội ; Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác giáo dục chính trị, tư tưởng
cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay - Nguyễn Thị Hải Yến (Luận văn thạc
sĩ năm 2009); ThS.Nguyễn Thị Kim Hoa, Bồi dưỡng chính trị tư tưởng cho
thanh thiếu niên trong nhà trường (Tạp chí Tuyên giáo số 2 ngày 26/2/2009).

Những công trình đó đã góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận cũng như
thực tiễn về tình hình công tác GDCTTT cho thanh niên Việt Nam, nêu lên vai
trò của thanh niên trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Các tác giả đã


8
đưa ra một số giải pháp quan trọng nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác
giáo dục chính trị, tư tưởng cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay.
Đề cập đến giáo dục chính trị, tư tưởng cho sinh viên có các công trình
nghiên cứu sau: PGS. Hà Ngọc Hợi (chủ biên), Đổi mới và nâng cao chất lượng
hiệu quả công tác tư tưởng, Nxb Chính trị Quốc gia, HN (2001); Giáo dục lý
luận chính trị cho sinh viên Việt Nam hiện nay của PGS.TS. Trần Thị Anh Đào;
tác giả Lương Minh Cừ, Một số ý kiến về công tác GDCTTT cho sinh viên hiện
nay (Tạp chí Giáo dục số 60 tháng 6/2003); tác giả Lê Bình, Tiếp tục đổi mới
nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị (lý luận chính trị số 3/2004); Tạp
chí Tuyên giáo số 11 của tác giả Trần Khải Định (2008), “Công tác giáo dục
phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống cho sinh viên ở trường đại học Tây
Nguyên”; Đề tài cấp Trường do tác giả Trần Thị Tuyết chủ nhiệm (2006):
“Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh với việc giáo dục chính trị và định
hướng tư tưởng sinh viên trong trường đại học” (Đại học Quốc gia Hà Nội, mã
số: N.04.34). Các công trình nghiên cứu trên đã làm rõ vai trò của công tác giáo
dục chính trị, tư tưởng cho sinh viên trong các trường cao đẳng, đại học hiện nay
và việc nâng cao chất lượng giáo dục chính trị, tư tưởng cho sinh viên trong tình
hình mới, đặc biệt là thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước là một việc
cấp thiết. Từ đó đưa ra các giải pháp, định hướng nâng cao chất lượng giáo dục
chính trị, tư tưởng cho sinh viên.
Tuy đã có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề giáo dục chính trị, tư
tưởng nhưng chưa có công trình nào đi sâu và trực tiếp về vấn đề giáo dục chính
trị, tư tưởng cho học sinh các trường THPT ở huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa
thông qua dạy học môn Giáo dục công dân. Xuất phát từ những lý do trên, tác

giả chọn vấn đề: “Giáo dục chính trị, tư tưởng cho học sinh các trường Trung
học phổ thông của huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa thông qua dạy học môn
Giáo dục công dân” để làm đề tài luận văn thạc sỹ.


9
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích
Mục đích của luận văn nhằm nâng cao chất lượng giáo dục chính trị, tư
tưởng cho học sinh các trường trung học phổ thông của huyện Tĩnh Gia, tỉnh
Thanh Hóa thông qua dạy học môn Giáo dục công dân.
2.2. Nhiệm vụ
Để đạt được mục đích trên, luận văn cần thực hiện các nhiệm vụ sau:
- Làm rõ cơ sở lý luận của việc giáo dục chính trị,tư tưởng cho học sinh
các trường trung học phổ thông.
- Phân tích thực trạng của việc giáo dục chính trị, tư tưởng cho học sinh
các trường trung học phổ thông ở huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa thông qua
dạy học môn Giáo dục công dân.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục chính trị,
tư tưởng cho học sinh các trường Trung học phổ thông ở huyện Tĩnh Gia, tỉnh
Thanh Hóa thông qua dạy học môn Giáo dục công dân.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng
Luận văn tập trung nghiên cứu vấn đề giáo dục chính trị, tư tưởng cho học
sinh trung học phổ thông ở huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa thông qua dạy học
môn Giáo dục công dân.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu vấn đề giáo dục chính trị, tư tưởng cho học
sinh tại một số trường trung học phổ thông công lập ở huyện Tĩnh Gia, tỉnh
Thanh Hóa, giai đoạn hiện nay thông qua dạy học môn Giáo dục công dân.

4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn
4.1. Cơ sở lý luận
Cơ sở lý luận: Đề tài được thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa
Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đặc biệt là đường lối, chủ trương, quan


10
điểm của Đảng ta trong thời kỳ đổi mới có liên quan đến giáo dục chính trị, tư
tưởng và định hướng giá trị cho thế hệ trẻ.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
- Trong quá trình nghiên cứu tác giả đã sử dụng phương pháp luận của
chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử.
- Các phương pháp nghiên cứu cụ thể: Phương pháp phân tích tài liệu,
phương pháp phỏng vấn, phương pháp lô gíc và lịch sử, phương pháp so sánh,
tổng hợp và thống kê.
5. Giả thuyết khoa học
Việc đề xuất những quan điểm và giải pháp nhằm nâng cao chất lượng
giáo dục chính trị, tư tưởng cho học sinh các trường THPT ở huyện Tĩnh Gia,
tỉnh Thanh Hóa qua dạy học môn Giáo dục công dân có hiệu quả và khả thi, nó
sẽ góp phần tích cực vào việc ngăn chặn đẩy lùi sự thoái hóa về tư tưởng chính
trị trong học sinh, làm lành mạnh hóa môi trường giáo dục, tạo điều kiện giáo
dục toàn diện cho học sinh đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong thời kỳ
công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
6. Những đóng góp mới của luận văn
- Làm rõ sự cần thiết phải giáo dục chính trị, tư tưởng cho học sinh trung
học phổ thông.
- Góp phần đánh giá, nhận thức sâu sắc và đầy đủ hơn về vai trò của môn
Giáo dục công dân trong quá trình giáo dục chính trị, tư tưởng cho học sinh
Trung học phổ thông.
- Kết quả nghiên cứu của tác giả có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho

việc nghiên cứu và giảng dạy môn Giáo dục công dân ở các trường trung học
phổ thông.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Phụ lục, Danh mục tài liệu tham khảo, luận
văn gồm 3 chương:


11
Chương 1: Cơ sở lý luận của việc giáo dục chính trị, tư tưởng cho học
sinh Trung học phổ thông
Chương 2: Thực thực trạng của việc giáo dục chính trị, tư tưởng cho học
sinh các trường THPT ở huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa thông qua dạy học
môn Giáo dục công dân
Chương 3: Những định hướng và giải pháp nhằm nâng cao chất lượng
giáo dục chính trị, tư tưởng cho học sinh các trường THPT ở huyện Tĩnh Gia,
tỉnh Thanh Hóa thông qua dạy học môn Giáo dục công


12
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC
GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ, TƯ TƯỞNG CHO HỌC SINH
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Một số khái niệm và vai trò của việc giáo dục chính trị, tư tưởng
cho học sinh trung học phổ thông
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản
1.1.1.1 Khái niệm chính trị, tư tưởng
Để hiểu được khái niệm chính trị, tư tưởng điều quan trọng trước tiên cần
làm rõ khái niệm: “chính trị”, “tư tưởng”.
* Khái niệm chính trị

Chính trị là một lĩnh vực đặc biệt, đa dạng và phức tạp liên quan đến lợi
ích của các giai cấp, các lực lượng xã hội. Vì vậy, có nhiều cách tiếp cận khác
nhau về khái niệm”chính trị”.
Theo C.Mác, Ph.Ăngghen, chính trị là vấn đề giai cấp, quan hệ giai cấp,
đấu tranh giai cấp và đỉnh cao của cuộc đấu tranh này là đấu tranh giành
quyền lực cho một giai cấp nhất định. Bước ngoặc của đấu tranh chính trị là sự
bùng nổ cách mạng xã hội giành lấy chính quyền nhà nước, lật đổ chế độ cũ và
thiết lập chế độ mới. Chính trị là vấn đề quyền lực, biểu hiện trực tiếp là quyền
lực nhà nước và tính hiện thực của quyền lực lại là lợi ích, mà trước hết là lợi
ích kinh tế.
V.I. Lênin cho rằng: Chính trị là toàn bộ những hoạt động có liên quan
đến các mối quan hệ giữa các dân tộc, các tầng lớp xã hội, mà vấn đề cốt lõi
của nó là vấn đề giành chính quyền, duy trì và sử dụng quyền lực nhà nước, sự
tham gia vào công việc của nhà nước, xác định hình thức tổ chức, nhiệm vụ, nội
dung hoạt động của nhà nước. Bất kì vấn đề chính trị nào cũng có liên quan đến
quyền lợi của các giai cấp và nhà nước. Chính trị thuộc kiến trúc thượng tầng,


13
bao gồm hệ tư tưởng chính trị, nhà nước, các đảng phái xã hội. Khi xã hội phân
chia thành các giai cấp dựa trên cơ sở kinh tế, đồng thời chính trị có vị trí độc
lập và có tác động to lớn đối với kinh tế. Chính trị ở trong kinh tế và ngược lại,
kinh tế thâm nhập vào chính trị. Việc hình thành một quan điểm chính trị đúng
về lĩnh vực kinh tế là điều kiện giải quyết có hiệu quả những nhiệm vụ kinh tế.
Chính trị còn là biểu hiện tập trung của nền văn hóa, của hoạt động sáng tạo, của
sự nghiệp giải phóng. Trong điều kiện xây dựng chủ nghĩa xã hội, nói tới chính
trị thì trước hết là bảo đảm vai trò lãnh đạo của Đảng cộng sản, hiệu lực quản lý
của Nhà nước, quyền làm chủ của nhân dân lao động trên tấc cả mọi lĩnh vực
của đời sống xã hội.
Kế thừa và phát triển những luận điểm của Chủ nghĩa Mác- Lênin về khái

niệm chính trị, Hồ Chí Minh đã bàn đến những vấn đề chính trị trong thực tiễn
như đường lối cách mạng Việt Nam; những vấn đề xây dựng Đảng; giành giữ
chính quyền; xây dựng chế độ mới; xây dựng và thực thi quyền làm chủ của
nhân dân; vấn đề cán bộ, đạo đức cách mạng.
Theo từ điển tiếng Việt chính trị là“ những tổ chức điều khiển bộ máy
nhà nước trong nội bộ một nước về quan hệ chính thức giữa các nước với
nhau”,“những hoạt động của một giai cấp, một chính đảng, một tập đoàn xã
hội nhằm giành lấy hoặc duy trì quyền điều khiển bộ máy nhà nước”,
“Những hiểu biết về mục đích, đường lối, nhiệm vụ đấu tranh của một giai
cấp, một chính Đảng nhằm giành lấy hoặc duy trì quyền điều khiển bộ máy
nhà nước” [29, tr.163].
Như vậy, chính trị xét về bản chất là hoạt động có tính xã hội của con
người xoay quanh vấn đề giành, giữ, tổ chức thực thi quyền lực nhà nước nhằm
thỏa mãn lợi ích. Nói cách khác, chính trị là hoạt động thực tiễn của các giai cấp,
đảng phái, các tổ chức chính trị xã hội của nhà nước nhằm hoạch định và thực
hiện đường lối chính trị nhằm bảo vệ chế độ chính trị, bảo vệ quyền thống trị và
lợi ích của giai cấp cầm quyền.


14
Đối với Nhà nước ta, nhà nước là nhà nước của dân, do dân và vì dân,
quyền lực của nhà nước chỉ là biểu hiện tập trung quyền lực của nhân dân, lợi
ích của giai cấp công nhân, giai cấp lãnh đạo thông qua Đảng cộng sản thống
nhất với lợi ích của nhân dân lao động. Bởi vậy, chính trị là sự tham gia của
nhân dân vào việc hoạch định và thực hiện chính sách của Nhà nước dưới sự
lãnh đạo của Đảng nhằm xây dựng, kiện toàn hệ thống chính trị, phát triển kinh
tế thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng và
phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, làm nền
tảng tinh thần cho xã hội, bảo đảm sự phát triển bền vững của đất nước.
* Khái niệm tư tưởng

Các nhà kinh điển của Chủ nghĩa Mác- Lênin khi xây dựng học thuyết,
truyền bá học thuyết của mình, tổ chức đảng, giai cấp vô sản đã giải quyết một
loạt vấn đề lý luận của công tác tư tưởng như hệ tư tưởng, công tác tuyên truyền
cổ động. Trước hết các nhà kinh điển của Chủ nghĩa Mác- Lênin đã đề cập đến
vấn đề hệ tư tưởng.
Theo Chủ nghĩa Mác-Lênin, hệ tư tưởng là hệ thống những quan điểm và
tư tưởng về chính trị, pháp luật, đạo đức, thẩm mỹ, tôn giáo, pháp luật, triết học.
Hệ tư tưởng cũng là một bộ phận của kiến trúc thượng tầng, xét cho cùng phản
ánh những quan hệ kinh tế- Cuộc đấu tranh tư tưởng ứng với cuộc đấu tranh lợi
ích,giai cấp trong xã hội có giai cấp đối kháng. Hệ tư tưởng có thể phản ánh
đúng hoặc phản ánh sai hiện thực, có thể là một tư tưởng khoâ học hoặc không
khoa học. Lợi ích của giai cấp phản động nuôi dưỡng hệ tư tưởng sai lầm, lợi ích
của giai cấp tiến bộ, cách mạng góp phần hình thành hệ tư tưởng khoa học.V.
Lênin coi tư tưởng là hình thức cao của nhận thức, là mục tiêu, chương trình, kế
hoạch nhằm tiếp tục nhận thức và cải tạo thế giới khách quan.
Chủ nghĩa Mác - Lênin là hệ tư tưởng khoa học chân chính thể hiện lợi
ích sống còn của giai cấp công nhân, của đại đa số nhân dân lao động và cả loài
người khát khao hòa bình, tự do, tiến bộ.


15
Từ sự phân tích trên có thể đi đến kết luận về khái niệm tư tưởng như sau:
tư tưởng là sự phản ánh khái quát hiện thực khách quan trong ý thức con người,
biểu hiện những lợi ích của con người, giai cấp về xã hội. Đó là một dạng của ý
thức xã hội, phán ánh tồn tại xã hội dưới dạng khái quát, phản ánh lợi ích của
một con người, một tập đoàn người, một giai cấp, một dân tộc trong một thời
đại nhất định.
* Khái niệm chính trị, tư tưởng
Ý thức chính trị với tư cách là một hình thái ý thức xã hội, xuất hiện trong
xã hội có giai cấp và nhà nước. Nó phản ánh các quan hệ chính trị, kinh tế, xã

hội giữa các giai cấp, các dân tộc và các quốc gia. Đặc trưng của ý thức chính trị
thể hiện trực tiếp và tập trung nhất lợi ích giai cấp.
Hệ tư tưởng chính trị của một giai cấp phản ánh trực tiếp tập trung lợi ích
của giai cấp ấy. Hệ tư tưởng chính trị được thể hiện trong đường lối, cương lĩnh
chính trị của các chính đảng, của các giai cấp khác nhau cũng như trong pháp
luật, chính sách nhà nước, công cụ của giai cấp thống trị. Với đặc trưng như vậy,
tác động của ý thức chính trị phụ thuộc vào tính chất tiến bộ của giai cấp mang
hệ tư tưởng đó.
Đảng ta, ngay từ khi ra đời đã xác định lấy Chủ nghĩa Mác - Lênin, sau
này bổ sung thêm tư tưởng Hồ Chí Minh là hệ tư tưởng chính trị của Đảng. Sự
kiên trì hệ tư tưởng chính trị Mác- Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là bài học
đầu tiên đẫn đến thắng lợi trong thời kì đổi mới: “Trong quá trình đổi mới phải
kiên trì mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội trên nền tảng chủ
nghĩa Mác- Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh
Công tác chính trị, tư tưởng dưới chủ nghĩa xã hội là hoạt động có mục
đích của Đảng cộng sản và Nhà nước nhằm phát triển, truyền bá hệ tư tưởng
xã hội chủ nghĩa, biến hệ tư tưởng xã hội chủ nghĩa thành hệ tư tưởng chi
phối, thống trị đời sống tinh thần của xã hội, động viên, cổ vũ tính tích cực, tự


16
giác sáng tạo của nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã
hội chủ nghĩa.
Từ sự phân tích trên, có thể thấy công tác chính trị, tư tưởng ở nước ta
hiện nay là những hoạt động cụ thể để tuyên truyền, giáo dục cho cán bộ, đảng
viên, đoàn viên và nhân dân về các chủ trương, đường lối của Đảng, chính
sách, pháp luật của Nhà nước và chương trình, công tác của cơ sở, của địa
phương để tạo ra sự nhất trí, quyết tâm thực hiện thắng lợi đường lối, chính
sách, pháp luật và nhiệm vụ ở cơ sở.
1.1.1.2. Khái niệm giáo dục chính trị, tư tưởng

* Khái niệm giáo dục
Giáo dục là một hiện tượng xã hội đặc biệt mà bản chất của nó là truyền
đạt, lĩnh hội những kiến thức và kinh nghiệm của các thế hệ loài người. Nhờ đó,
các thế hệ nối tiếp nhau kế thừa, bổ sung và phát triển những kiến thức và kinh
nghiệm của thế hệ trước, trên cơ sở đó mà nhân loại ngày càng phát triển.
Từ điển Tiếng Việt định nghĩa: “Giáo dục, đó là hoạt động nhằm tác
động một cách có hệ thống đến sự phát triển tinh thần, thể chất của đối tượng
giáo dục để đối tượng dần dần có được những phẩm chất và năng lực cần thiết
đáp ứng được yêu cầu giáo dục đặt ra” [29, tr.282].
Dưới góc độ triết học, giáo dục được xem là một quá trình hai mặt, một
mặt đó là sự tác động từ bên ngoài vào đối tượng giáo dục (sự tác động của tri
thức, văn hoá nhân loại thông qua nhà sư phạm đến đời sống của học sinh, sinh
viên); mặt khác (chủ yếu hơn) là thông qua sự tác động này mà làm cho đối
tượng tự biến đổi bản thân mình, tự hoàn thiện, tự nâng mình lên qua giáo dục.
Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng: Thiện ác vốn chẳng phải là bản tính cố
hữu, phần lớn đều do giáo dục mà nên. Người muốn nhấn mạnh đến vai trò của
giáo dục trong việc hình thành phẩm chất, nhân cách con người.
Để xây dựng chủ nghĩa xã hội, theo Hồ Chí Minh trước hết phải có con
người xã hội chủ nghĩa. Đào tạo con người xã hội chủ nghĩa không có con


17
đường nào khác ngoài giáo dục tri thức khoa học và lý tưởng đạo đức xã hội chủ
nghĩa. Đó là nền giáo dục nhằm phát triển con người toàn diện trong thời đại
mới. Tư tưởng giáo dục của Hồ Chí Minh không chỉ bó hẹp trong việc giáo dục
tri thức, học vấn cho con người mà còn có tính bao quát, sâu xa, nhưng lại vô
cùng sinh động và thiêt thực, nhằm tạo ra những con người toàn diện có tri thức,
lý tưởng, đạo đức, sức khỏe, thẩm mĩ.
Vận dụng sáng tạo quan điểm của chủ nghĩa Mác- Lênin và tư tưởng Hồ
Chí Minh về giáo dục, trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, đặc biệt trong

thời kì đổi mới, Đảng ta đã hết sức coi trọng chiến lược phát triển giáo dục và
phat triển con người, coi con người vừa là mục tiêu vừa là động lực của công
cuộc đổi mới.
Ngày nay, giáo dục được coi là một yếu tố giải phóng tiềm năng con
người, được coi như một lực lượng sản xuất trực tiếp thúc đẩy sự phát triển kinh
tế-xã hội, đào tạo lớp người có đủ khả năng giải quyết các mâu thuẫn của thời
đại. Phát triển giáo dục trở thành đòn bẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững.
Nền giáo dục xã hội chủ nghĩa ở nước ta, phải thể hiện được bản chất của
chế độ xã hội chủ nghĩa, đó là tính công bằng xã hội, dân chủ, tiến bộ và khoa
học trong giáo dục, đồng thời hội nhập nền giáo dục tiên tiến trên thế giới.
* Khái niệm giáo dục chính trị, tư tưởng
Giáo dục chính trị, tư tưởng là quá trình truyền bá và tiếp thu những
nguyên lý của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan
điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước trong cán bộ đảng viên và
quần chúng nhân dân.
Xét về bản chất, công tác giáo dục chính trị, tư tưởng là quá trình tác động
có mục đích, có hệ thống nhằm giác ngộ, nâng cao nhận thức cho cán bộ đảng
viên và quần chúng, hướng họ tham gia vào cuộc đấu tranh cách mạng do Đảng
lãnh đạo.


18
Mục đích cơ bản của giáo dục chính trị, tư tưởng là xây dựng cho những
người cộng sản và nhân dân lao động thế giới quan khoa học, phưong pháp luận
đúng đắn, nhân sinh quan cộng sản, giúp họ khắc phục những tư tưởng lạc hậu
những tàn tích của thế giới quan cũ, nâng cao trình độ chính trị, nhiệt tình cách
mạng, tinh thần tự giác và tính tích cực trong quá trình cải tạo xã hội cũ, xây
dựng xã hội mới.
Bởi vậy, giáo dục chính trị, tư tưởng là sự truyền đạt đối với con người
trên lĩnh vực tình cảm, tư tưởng nhằm xác lập ở họ bản lĩnh chính trị, tư

tưởng vững vàng, tuân thủ pháp luật, giác ngộ lý tưởng và lòng hăng say
nhiệm vụ được phân công. Trong đó trước hết và quan trọng hàng đầu phải kể
đến giác ngộ và xác định ý thức chính trị rõ ràng, kiên định mục tiêu của
Đảng, của dân tộc.
Giáo dục chính trị, tư tưởng nhằm hình thành thế giới quan khoa học,
nhân sinh quan Mácxít, nhằm tập hợp cổ vũ đoàn viên, mọi người tự giác phấn
đấu cho mục tiêu chung, vì lợi ích chung, trong đó có lợi ích của chính mình.
Kế thừa các khái niệm giáo dục chính trị, tư tưởng ở trên và căn cứ vào
thực tế giáo dục chính trị, tư tưởng của các nhà trường trong thời gian qua, theo
chúng tôi, giáo dục chính trị, tư tưởng là sự tác động có mục đích, có hệ thống
với các hình thức, biện pháp khác nhau của một chủ thể đến khách thể nhằm
nâng cao tri thức, kiến thức, kỹ năng, tình cảm, của khách thể về hệ tư tưởng,
đường lối chính trị, thực hiện, tập hợp, tổ chức giác ngộ họ tự giác trong hoạt
động thực tiễn theo mục tiêu đã đề ra.
Giáo dục chính trị, tư tưởng là một bộ phận quan trọng của sự nghiệp giáo
dục nhằm hình thành niềm tin vững chắc của thế hệ học sinh, sinh viên vào lý
tưởng cách mạng.


19
1.2. Sự cần thiết phải giáo dục chính trị, tư tưởng cho học sinh trung
học phổ thông
1.2.1. Vai trò của việc giáo dục chính trị, tư tưởng trong các trường
trung học phổ thông
* Trang bị thế giới quan và phương pháp luận khoa học cho học sinh
Thế giới quan là hệ thống những quan điểm của một chủ thể (một người
hoặc một tập đoàn người, một giai cấp hay toàn xã hội) về thế giới và về vị trí,
vai trò của con người trong thế giới đó.
Thế giới quan có vai trò quan trọng đó là quy định thái độ con người đối
với thế giới và là kim chỉ nam cho mọi hoạt động. Giáo dục chính trị, tư tưởng

giúp HS hình thành thế giới quan, phương pháp luận khoa học biện chứng.
Thông qua việc giáo dục chính trị, tư tưởng, hình thành thế giới quan và
phương pháp luận khoa học cho HS là xây dựng cho các em lý tưởng trong học
tập, sinh hoạt và rèn luyện, không chịu cúi đầu trước những khó khăn thử thách,
mà phải cố gắng vượt qua để hoàn thành nhiệm vụ học tập của mình, luôn có
cách nhìn biện chứng, đúng đắn giữa các sự vật, hiện tượng giữa các vấn đề.
Trong học tập luôn làm chủ kiến thức, luôn nhận thức rằng mình là chủ thể của
mọi hoạt động để từ đó đề ra kế hoạch cho bản thân.
Khi được trang bị thế giới quan, phương pháp luận khoa học, HS sẽ xác
định được thái độ, cách nhìn về cuộc sống và cách thức hoạt động, học tập cho
tương lai hợp với thời đại mới, hướng các em hành động theo hướng tích cực
góp phần vào sự tiến bộ xã hội. Qua đó thúc đẩy sự phát triển, hoàn thiện bản
thân, tạo nên niềm tin, bồi đắp lý tưởng và định hướng cho hoạt động nhận thức
cũng như hoạt động thực tiễn của học sinh trong quá trình học tập ở trường
THPT và cả trong cuộc sống sau khi ra trường.
* Góp phần giáo dục các giá trị đạo đức, lối sống có văn hóa: văn hóa học
đường, văn hóa công dân


20
Giáo dục THPT là thời kỳ giáo dục trong đó học sinh được dẫn dắt để trở
thành những người lớn vừa có tri thức, vừa có đạo đức, có phẩm chất chính trị,
tư tưởng, ý thức trách nhiệm cộng đồng, gia đình, tập thể và bản thân mình.
Theo Luật giáo dục 2005: “Giáo dục Trung học phổ thông nhằm giúp
học sinh củng cố và phát triển những kết quả giáo dục Trung học cơ sở, hoàn
thiện học vấn phổ thông, có những hiểu biết thông thường về kĩ thuật và
hướng nghiệp, có điều kiện lựa chọn hướng phát triển và phát huy năng lực
cá nhân, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp, học nghề
hoặc đi vào cuộc sống lao động”. Với ý nghĩa đó, việc giáo dục chính trị, tư
tưởng còn góp phần xây dựng đạo đức, lối sống có văn hóa: văn hóa học

đường, văn hóa công dân.
Giáo dục chính trị, tư tưởng không những trang bị cho học sinh những
hiểu biết cơ bản về thế giới quan, nhân sinh quan khoa học mà còn giúp các em
định hình và phát triển được về nhân cách, nâng cao trách nhiệm công dân của
học sinh, xác định vị trí của bản thân với tư cách là chủ thể của sự phát triển cá
nhân, xã hội và tự nhiên. Chính trên cơ sở đó, học sinh hình thành được những
quan điểm mới, những khuynh hướng tư tưởng mới, động cơ, hoài bão, niềm tin
và hành vi tốt đẹp của con người.
Học sinh hôm nay sẽ là những công dân tương lai, là chủ nhân xây dựng
và bảo vệ đất nước, họ cần được giáo dục chính trị tư tưởng để có ý thức công
dân, có nhân cách tốt để trở thành những công dân gương mẫu có ích cho tổ
quốc mình.
* Trang bị những kiến thức cơ bản về pháp luật, về sự nghiệp xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc và chủ nghĩa xã hội
Dù ở giai đoạn nào, thời điểm nào trong sự phát triển của lịch sử xã hội
cũng không thể đào tạo những người lao động mới phát triển toàn diện khi chỉ
chú ý tới việc giáo dục trí dục, bỏ qua hoặc coi thường giáo dục các mặt khác.
Chính vì vậy, nhà trường phổ thông phải có chương trình, nội dung giáo dục,


21
giáo dưỡng phù hợp với đất nước, con người Việt Nam, phù hợp với thời đại.
Trang bị những kiến thức cơ bản về pháp luật, về sự nghiệp xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc và chủ nghĩa xã hội là nội dung cơ bản trong giáo dục chính trị tư tưởng
cho hoc sinh THPT.
Giáo dục chính trị, tư tưởng giúp cho học sinh biết được quyền và nghĩa
vụ của mình, biết tìm cách “tự kiểm soát mình để không bị lôi kéo vào các tệ
nạn xã hội”, biết tuân thủ các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của
học sinh trong nhà trường, trong các hoạt động xã hội. Bên cạnh đó, giúp các em
hình thành được năng lực phân tích, đánh giá các sự kiện, tình huống pháp luật

trong đời sống thường ngày của bản thân, gia đình và xã hội. Các em tự giác,
chủ động tích cực tham gia các phong trào như: tự quản, tự phòng, tự bảo vệ; an
toàn trường học, xây dựng nhà trường trong sạch, không có tệ nạn xã hội.
Giáo dục chính trị, tư tưởng phải làm cho học sinh nhận thức rằng, mục
tiêu, lý tưởng của Đảng là khoa học, là đúng đắn và chỉ có độc lập thực sự mới
tạo điều kiện để xây dựng thành công CNXH, và chỉ có xây dựng CNXH có kết
quả thì mới đem lại độc lập bền vững cho Tổ quốc, tự do, hạnh phúc thực sự cho
nhân dân. Bác Hồ đã từng dạy rằng, nước được độc lập mà dân không được
hưởng hạnh phúc thì độc lập chẳng có ích gì. Như vậy, chỉ có độc lập dân tộc
thôi thì chưa đủ mà phải phần đấu để xây dựng thành công CNXH. Thật vậy,
dân có giàu thì nước mới mạnh; nước càng mạnh thì tạo điều kiện để nhân dân
có cuộc sống ấm no, giàu mạnh, và tự do, hạnh phúc chỉ thực sự có được trong
một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Nhằm thực hiện mục tiêu đó tức là
mỗi học sinh phải tích cực tham gia vào hai nhiệm vụ chiến lược quan trọng là
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN. Cụ thể là, với khả năng và điều kiện của
mỗi người cần ra sức phát triển kinh tế, chính trị, văn hoá - xã hội; tham gia giữ
gìn trật tự, an toàn xã hội, giữ vững độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ Việt
Nam; góp phần tích cực vào phong trào vì hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và
tiến bộ xã hội trên thế giới.


22
1.2.2.2. Nội dung của việc giáo dục chính trị, tư tưởng trong các trường
trung học phổ thông
* Giáo dục lòng yêu nước, lý tưởng cộng sản, niềm tin đối với sự lãnh đạo
của Đảng, sự quản lý của Nhà nước
Trong sự nghiệp cách mạng, Đảng ta luôn đánh giá cao vai trò của thanh
niên nói chung, học sinh nói riêng. Nghị quyết Trung ương 4, Khoá VII của
Đảng về “Công tác thanh niên trong thời kỳ mới’ đánh giá: “Thanh niên là lực
lượng xung kích trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Sự nghiệp đổi

mới có thành công hay không, đất nước bước vào thế kỷ 21 có vị trí xứng đáng
trong cộng đồng thế giới hay không, cách mạng Việt Nam có vững bước theo
con đường XHCN hay không phần lớn tuỳ thuộc vào lực lượng thanh niên, vào
việc bồi dưỡng, rèn luyện thế hệ thanh niên; công tác thanh niên là vấn đề sống
còn của dân tộc, là một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của cách
mạng”[1, tr.82]. Nghị quyết Trung ương 7, Khoá X của Đảng tiếp tục khẳng
định vai trí quan trọng đó và đề ra mục tiêu: “Tiếp tục xây dựng thế hệ thanh
niên Việt Nam giàu lòng yêu nước, tự cường dân tộc, kiên định mục tiêu lý
tưởng độc lập dân tộc và CNXH; có đạo đức cách mạng, ý thức chấp hành pháp
luật, sống có văn hoá, với cộng đồng... Hình thành một lớp thanh niên ưu tú
trên mọi lĩnh vực, kế tục trung thành và xuất sắc sự nghiệp cách mạng của
Đảng, của dân tộc;...” [1, tr.43].
Học sinh là những chủ nhân tương của đất nước, họ đại diện cho sức sống
của thanh niên, sức mạnh của dân tộc. Tuy nhiên, trong xã hội hiện đại, để
những tiềm năng đó trở thành hiện thực, trở thành động lực trong công cuộc xây
dựng và phát triển đất nước, họ cần được giáo dục lòng yêu nước, lý tưởng cộng
sản, niềm tin đối với sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước. Đây cũng
là một nội dung quan trọng của công tác giáo dục chính trị, tư tưởng trong các
trường trung học phổ thông.


23
Giáo dục lý tưởng cộng sản cho học sinh là giáo dục lý tưởng cách mạng,
lý tưởng của Đảng thể hiện ở sự hiếu học, ham hiểu biết, làm chủ tri thức, giáo
dục lòng yêu nước, yêu CNXH và tinh thần đoàn kết dân tộc. Lý tưởng cách
mạng là nhân tố kích thích sự phấn đấu vươn lên làm chủ của con người trong tự
nhiên, xã hội và bản thân. Lý tưởng đúng đắn, cao cả sẽ làm cho mỗi học sinh có
thái độ, lập trường sống đúng đắn, lao động, học tập và công tác tích cực, giúp
cho họ vươn tới những giá trị cao đẹp như lòng nhân ái, lòng vị tha và những
phẩm chất chân, thiện, mỹ; giúp họ đấu tranh với cái ác, cái xấu, cái tiêu cực và

lạc hậu trong xã hội và có thể sẵn sàng hy sinh lợi ích (kể cả tính mạng của
mình) cho lý tưởng cao đẹp đó.
Lý tưởng của Đảng ta hiện nay chính là “Độc lập dân tộc gắn liền với
CNXH” mà Chủ tịch Hồ Chí Minh và nhân dân ta đã lựa chọn. Bởi vậy, giáo
dục chính trị, tư tưởng phải làm cho học sinh tin tưởng có cơ sở khoa học và
trung thành tuyệt đối với lý tưởng đó. Bên cạnh củng cố niềm tin của học sinh
vào Đảng, vào lý tưởng cách mạng, phải tăng cường giáo dục cho họ tình cảm
yêu nước nồng nàn. Yêu nước, tức là yêu độc lập của đất nước, yêu CNXH; là
phải làm giàu cho gia đình và đất nước; phải trung với Đảng, hiếu với nhân dân
không dễ sa vào cạm bẫy của kẻ thù, của những cám dỗ trong cuộc sống. Có thể
nói giáo dục tình cảm yêu nước là khơi dậy nội lực quan trọng để tạo cho học
sinh - những người chủ tương lai của đất nước, ý chí tự lực tự cường, say mê
trong lao động, học tập.
Giáo dục chính trị, tư tưởng sẽ củng cố niềm tin của học sinh vào sự lãnh
đạo của Đảng, vào chế độ XHCN và hiện thực ngày càng tốt đẹp của công cuộc
đổi mới đất nước. Khi họ đã có niềm tin vững chắc thì sẽ quyết định khuynh
hướng, mục đích và hiệu quả hoạt động của mình và sẽ hoạt động hăng say, tích
cực trong học tập, công tác, đóng góp thiết thực cho đất nước, xã hội.
* Giáo dục những phẩm chất chính trị, đạo đức lối sống, những truyền
thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc