GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC PHÂN MÔN VẼ TRANH CHO HỌC SINH THCS

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH THANH HÓA
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH

HOÀNG VĂN HẠNH

GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG
DẠY HỌC PHÂN MÔN VẼ TRANH
CHO HỌC SINH THCS

CHUYÊN NGÀNH: SƯ PHẠM MỸ THUẬT

Thanh Hóa 2014


ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH THANH HÓA
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH

HOÀNG VĂN HẠNH

GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG
DẠY HỌC PHÂN MÔN VẼ TRANH
CHO HỌC SINH THCS

CHUYÊN NGÀNH: SƯ PHẠM MỸ THUẬT
GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN: Ths. LÃ THỊ TUYÊN

Thanh Hóa 2014


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài luận văn “Giải pháp nhằm nâng cao chất

lượng dạy - học phân môn vẽ tranh cho học sinh THCS”. Là công trình
nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn của Ths. Lã Thị Tuyên. Kết
quả nghiên cứu được nêu trong luận văn là trung thực, không trùng lặp. Các
số liệu, trích dẫn đều có xuất xứ rõ ràng. Nếu có điều gì sai phạm, tôi xin
hoàn toàn chịu trách nhiệm.
Thanh Hóa, ngày 26 tháng 12 năm 2014
Sinh viên

Hoàng Văn Hạnh


LỜI CẢM ƠN
Những nội dung được trình bày trong luận văn mới chỉ là kết quả
nghiên cứu bước đầu. Do trình độ người viết còn hạn chế, thời gian nghiên
cứu không dài, vấn đề nghiên cứu rộng, quá trình điền giã và thu thập tài liệu
chưa thật đầy đủ như mong muốn, luận văn không thể tránh khỏi những thiếu
sót nhất định. Rất mong nhận được ý kiến đóng góp xây dựng của các thầy cô
giáo, các bạn sinh viên để luận văn được hoàn chỉnh hơn.
Em xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến cô giáo,GVC.ThS. Lã Thị Tuyên
đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ và động viên em trong quá trình lựa chọn và thực
hiện đề tài này.
Để hoàn thành được luận văn tốt nghiệp này, em còn nhận được sự
động viên, cổ vũ, khích lệ của các thầy, cô giáo trong khoa Mỹ thuật, khoa SP
Nghệ thuật, trường Đại học văn hóa thể thao và du lịch Thanh Hóa, các cán
bộ giáo viên trường THCS Thạch Tân, thư viện trường Đại học văn hóa thể
thao và du lịch Thanh Hóa, gia đình, bạn bè và người thân.
Em xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất!


MỤC LỤC

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................47


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Xuất phát từ mục tiêu giáo dục của Đảng và nhà nuớc ta đã xác định
cần phải đào tạo thế hệ trẻ trở thành người lao động làm chủ đất nước có trình
độ văn hoá cơ bản, những con người thông minh sáng tạo, có phẩm chất đạo
đức tốt, chủ động chiếm lĩnh được tri thức của nhân loại, đáp ứng được nhu
cầu công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước, để có những thế hệ con người như
vậy phải được rèn luyện trong quá trình đào tạo và tự đạo tạo. Do đó, nghành
giáo dục đã xác định rõ mục tiêu đào tạo để có nội dung và phương pháp dạy
học sao cho phát huy được tính độc lập, tính sáng đạo, tính chủ động tìm tòi
khám phá tri thức của học sinh đối với các môn học nói chung và môn mĩ
thuật nói riêng.
Trong chương trình bậc THCS, Mĩ thuật là một môn học không kém
phần quan trọng góp phần đào tạo con người phát triển một cách toàn diện
thích ứng với nhu cầu của thời đại mới. Dạy và học mĩ thuật ở trường THCS
là cần thiết góp phần xây dựng môi trường thẩm mỹ cho xã hội, mọi người
đều hướng tới cái đẹp, thưởng thức cái đẹp theo ý mình sẽ làm cho cuộc sống
ngày càng trở nên tốt đẹp, phong phú và hài hoà hơn. Mỹ thuật là một “Hình
thái nghệ thuật đặc biệt” của con người, là một phạm trù thẩm mỹ phục vụ
cuộc sống con người, là nghệ thuật làm ra “Cái đẹp” để thỏa mãn nhu cầu
trước hết là thông tin, giao tiếp với những ký hiệu gắn liền với những tiến bộ
và sự phát triển tất yếu của đời sống vật chất và tinh thần của con người.
Việc đưa bộ môn Mĩ thuật vào chương trình của trường THCS đã phần
nào đáp ứng được nhu cầu tìm hiểu cái đẹp ở học sinh ngay trong giai đoạn
đầu của quá trình phát triển toàn diện tri thức. Học mĩ thuật giúp các em có ý

thức tư duy sáng tạo để áp dụng vào thực tế cuộc sống một cách tốt nhất,
đồng thời mĩ thuật còn giúp các em học tốt các môn học khác .


2

Bộ môn mĩ thuật gồm có 4 phân môn: Thường thức mĩ thuật, vẽ theo
mẫu, vẽ trang trí và vẽ tranh. Mỗi phân môn đều có cái hay riêng, nhưng phân
môn có tính chất tổng hợp toàn bộ sự hiểu biết và khả năng thể hiện kĩ năng,
kĩ xảo của học sinh trong quá trình học tập, rèn luyện tính thẩm mĩ đó chính
là phân môn Vẽ tranh.
Qua nhiều năm giảng dạy, kết hợp với việc dự giờ thăm lớp của đồng
nghiệp, tôi nhận thấy khả năng sáng tạo của học sinh ở phân môn vẽ tranh còn
chưa thực sự tốt, một phần cũng là do giáo viên chưa dầy công đầu tư, chưa
thật sự vận dụng đổi mới phướng pháp dạy-học để tạo hứng thú cho học sinh,
nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, phát triển tư duy và năng lực
cho các em.
Từ thực tế trên, tôi luôn nghiên cứu nhiều tài liệu khác nhau để tìm ra
phương pháp và hình thức tổ chức dạy- học sao cho đạt hiệu quả cao nhất,
sao cho học sinh có điều kiện tiếp cận với nội dung kiến thức mới một cách
chủ động, phát huy được khả năng sáng tạo, từ đó các em có hứng thú học tập
bộ môn hơn.
Sau một thời gian nghiên cứu và thực tế giảng dạy bộ môn này ở
trường THCS Thạch Tân, tôi đã rút ra được kinh nghiệm nhỏ và mạnh dạn
viết ra dưới tiêu đề: “Giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy - học phân
môn vẽ tranh cho học sinhTHCS”.
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài
Các sách và tài liệu nghiên cứu đã viết về giảng dạy phân môn vẽ tranh
nói chung gồm:
- Giáo trình mĩ thuật và phương pháp dạy học mĩ thuật – Tuấn Nguyên

Bình, Võ Quốc Thạch, Nguyễn Thị Ngọc Bích, đây là một giáo trình góp
phần đổi mới công tác đào tạo và bồi dưỡng giáo viên Tiểu học và THCS, Dự
án phát triển giáo viên tiểu học đã tổ chức biên soạn các mô đun đào tạo theo


3

chương trình Cao đẳng sư phạm và chương trình liên thông từ Trung học sư
phạm lên Cao đẳng sư phạm; biên soạn các mô đun bồi dưỡng giáo viên nhằm
nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ, cập nhật những đổi mới về nội
dung, phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả giáo dục tiểu học,
THCS theo chương trình, sách giáo khoa tiểu học mới và THCS mới.
- Giáo trình Đổi mới phương pháp dạy học ở THCS– NXBGD, tài liệu
nhằm cung cấp cho giáo viên và cán bộ quản lí giáo dục THCS ở các cơ quan
quản lí giáo dục, các trường THCS những kiến thức và kĩ năng về đổi mới
phương pháp dạy học nói chung, về phương pháp dạy học các môn học theo
chương trình - sách giáo khoa mới ở THCS nói riêng.
- Đề tài: “Nâng cao chất lượng phân môn vẽ tranh ở trường tiểu học”
của Phan Thị Vân Tuyến - Trường Th Tràm Chim 3, nghiên cứu về nội dung
phương pháp giảng dạy để góp phần nâng cao chất lượng phân môn vẽ tranh
nhằm giúp học sinh có thể dễ tiếp thu, mở rộng thêm kiến thức để làm nền tản
học tập về sau.
- Đề tài: “Một số giải pháp để nâng cao chất lượng dạy-học phân môn
vẽ tranh ở trường THCS” - Nguyễn Thị Mỹ Hoà-Trường THCS Tô HiệuKrông Ana, đề tài đã đưa ra một số giải pháp giảng dạy cho phân môn vẽ
tranh của trường THCS.
Các công trình nghiên cứu trên đã giải quyết từng phương pháp dạy học
mĩ thuật ở bậc học tiểu học và THCS, phương pháp dạy học phân môn vẽ
tranh và những biện pháp nâng cao chất lương phân môn vẽ tranh nói riêng.
Tuy nhiên các tài liệu trên vẫn chưa làm rõ được vấn đề biện pháp giáo
dục nhằm nâng cao chât lượng giảng dạy trong phân môn vẽ tranh ở THCS,

nên nay tôi viết luận văn này trên cơ sở tiếp cận, lĩnh hội kiến thức của những
tác giả trước, tổng hợp những gì đã đạt được của các bài viết liên quan và
nghiên cứu tiếp những phần còn hạn chế của các tài liệu đó, đồng thời đóng


4

góp một phần cá nhân của mình trong việc tìm ra tính mới của đề tài: “Giải
pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy – học phân môn vẽ tranh cho học
sinh THCS”
3. Mục đích nghiên cứu
Mỹ thuật có tác động lớn lao đối với đời sống xã hội, qua những sản
phẩm được làm đẹp bởi mỹ thuật sẽ góp phần định hướng, giáo dục và xây
dựng thị hiếu thẩm mỹ tốt cho con người, giúp hình thành một lối sống có văn
hóa, có nhân cách. Đề tài nghiên cứu biện pháp giảng dạy để góp phần nâng
cao chất lượng giảng dạy phân môn vẽ tranh bậc THCS nhằm giúp học sinh
có thể dễ tiếp thu, mở rộng thêm kiến thức để làm nền tảng học tập về sau.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1 Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp tổ chức dạy và học phân môn vẽ tranh ở trường THCS.
4.2 Phạm vi nghiên cứu:
Trường THCS Thạch Tân-Thạch Thành-Thanh Hóa
5. Phương pháp nghiên cứu
Để tiến hành nghiên cứu đề tài này, tôi sử dụng 4 phương pháp nghiên
cứu chủ yếu sau:
Phương pháp nghiên cứu lý luận.
Để có cơ sở lý luận về đề tài này, tôi đó tiến hành nghiên cứu chắt lọc
từ các tài liệu liên quan như Giáo dục học, Tâm lý học, Phương pháp dạy học
mỹ thuật ở THCS - dạy học phân môn vẽ tranh bậc THCS, Tạp chí nghiên
cứu giáo dục, báo Giáo dục thời đại, Tạp chí, khai thác nội dung chương trình

SGK từ lớp 6 - 9...
Phương pháp nghiên cứu kinh nghiệm.
Đề ra được những phương pháp dạy học phân môn Vẽ tranh và quy
trình lên lớp một tiết dạy học vẽ tranh ở THCS một cách thiết thực và hiệu


5

quả, tôi đã học hỏi kinh nghiệm giảng dạy của giáo viên một số trường THCS
trên địa bàn và tham khảo một số ý kiến của họ.
Phương pháp quan sát.
Tiến hành quan sát, thu thập những tư liệu, thao tác, biểu hiện trong các
giờ dạy - học của giáo viên và học sinh trong quá trình dạy học phân môn Vẽ
tranh.
Phương pháp tiến hành thực nghiệm.
Để tiến hành kiểm nghiệm và đánh giá hiệu quả của việc vận dụng các
phương pháp dạy học và quy trình lên lớp một tiết dạy học vẽ tranh được đề
xuất.
6. Những đóng góp mới của đề tài
* Về mặt lý luận.
Mục đích của nền giáo dục của chúng ta là đào tạo những con người
phát triển toàn diện (đức, trí, thể, mĩ). Hài hoà cân đối giữa các mặt. Nếu thiếu
một trong các mắt đó thì việc đào tạo sẽ mất cân đối.
Thực hiện giáo dục thẩm mỹ phải thông qua nhiều hoạt động, nhiều
môn học, trong đó mĩ thuật giữ một vị trí quan trọng là môn cơ sở của mỹ
dục. Môn mỹ thuật chỉ ra những quan điểm những tiêu chuẩn của cái đẹp. Vì
vậy đã từ lâu môn mỹ thuật là một môn học chính thức trong chương trình
giảng dạy trong nhà trường THCS nó gắn bó chặt chẽ với các môn học khác
để tạo ra và nâng cao chất lượng.
Vẽ tranh là một trong những phân môn trong chương trình mỹ thuật ở

trường THCS. Vẽ tranh cùng các phân môn khác đều nhằm mục đích phát
triển khả năng sáng tạo của học sinh.
* Về mặt thực tiễn.
Hiện nay môn mỹ thuật đã được dạy đồng đều, nhất quán ở tất cả các
trường THCS. Có điều do quan niệm chưa đúng của một số gia đình, nhà


6

trường, xã hội, còn cho là môn học phụ nên dẫn đến việc giảng dạy chưa đồng
bộ, chưa quan tâm đến bộ môn.
Muốn cho môn Mỹ thuật đạt hiệu quả cao thì vẽ tranh là phân môn phải
được đưa lên hàng đầu, vì đây là môn học gây nhiều hứng thú cho học sinh
nhất.
Mục đích của vẽ tranh là nhằm rèn luyện và phát triển ở học sinh trí
nhớ, trí tưởng tượng sáng tạo giúp các em thể hiện được những nhận thức về
cái đẹp của thế giới khách quan, trên tranh vẽ bằng đường nét, màu sắc và
cảm xúc của bản thân. Qua đó hình thành ở các em thị hiếu thẩm mỹ và tình
cảm thẩm mỹ, các em sẽ yêu cái đẹp và mong muốn thể hiện nó trong cuộc
sống. Ở mỗi lứa tuổi học sinh có nhận thức khác nhau nên trong nhiều năm
học qua tôi đã rút ra được một số kinh nghiệm dạy học sinh cách vẽ tranh đạt
kết quả cao và luôn gây hứng thú cho các em trong các giờ học.
7. Cấu trúc đề tài
Đề tài ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, được
cấu trúc thành 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận của dạy học phân môn vẽ tranh trong dạy học
mĩ thuật ở bậc THCS.
Chương 2. Thực trạng vận dụng phương pháp dạy học phân môn vẽ
tranh ở bậc THCS
Chương 3. Giải pháp đổi mới phương pháp dạy học phân môn vẽ tranh

cho học sinh ở bậc THCS


7

NỘI DUNG
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA DẠY HỌC PHÂN MÔN VẼ TRANH TRONG
DẠY HỌC MĨ THUẬT Ở THCS.
1.1. KHÁI QUÁT VỀ DẠY HỌC MỸ THUẬT Ở THCS
Môn Mỹ thuật ở THCS góp phần hình thành ở học sinh những phẩm
chất tốt đẹp của con người lao động mới, biết thưởng thức cái hay cái đẹp
trong cuộc sống. Chính vì thế môn Mỹ thuật ở THCS có mục tiêu, nhiệm vụ
sau:
1.1.1. Mục tiêu:
Môn Mỹ thuật ở THCS không nhằm đào tạo hoạ sĩ sáng tác hay những
người chuyên làm về mỹ thuật. Môn Mỹ thuật ở THCS nhằm giáo dục thẩm
mỹ cho học sinh là chủ yếu: tạo điều kiện cho học sinh tiếp xúc, làm quen,
thưởng thức cái đẹp, tập tạo ra cái đẹp, vận dụng cái đẹp vào sinh hoạt học tập
hằng ngày và những công việc cụ thể sau này.
Môn Mỹ thuật ở THCS nhằm nâng cao hơn nữa về năng lực quan sát,
khả năng tư duy hình tượng, sáng tạo, phương pháp làm việc khoa học, nhằm
hình thành ở các em phẩm chất con người lao động mới đáp ứng đòi hỏi của
xã hội ngày càng cao.
1.1.2. Nhiệm vụ:
Giáo dục thẩm mỹ cho học sinh thông qua ngôn ngữ tạo hình.
Cung cấp cho học sinh một số kiến thức phổ thông về Mỹ thuật.
Giúp học sinh nhận thức sâu sắc hơn về nền Mỹ thuật của dân tộc và
thế giới.
Tạo điều kiện cho học sinh tiếp thu tốt hơn tri thức các môn học khác.

Định hướng cho một bộ phận học sinh học tiếp ngành Mỹ thuật, hay
tạo điều kiện cho các em thi vào các trường chuyên nghiệp có liên quan đến


8

Mỹ thuật sau này dễ dàng hơn ( kiến trúc, mỹ thuật ứng dụng, …)
1.1.3. Chương trình dạy học:
Chương trình môn Mỹ thuật ở THCS được chia thành 4 phân môn: vẽ
theo mẫu, vẽ trang trí, vẽ tranh và thường thức Mỹ thuật. Trong đó có các
dạng bài lý thuyết và bài thực hành. Các bài lý thuyết viết dưới dạng giới
thiệu theo trình tự nội dung và cuối bài là câu hỏi hướng dẫn. Các bài thực
hành viết dưới dạng: quan sát, nhận xét; tìm và chọn nội dung đề tài; cách vẽ;
bài tập.
Về nội dung: giải thích các khái niệm, nêu lên đặc điểm của từng phân
môn để các em tìm ra cách học, cách vẽ, cung cấp những kiến thức cơ bản
nhất cho từng phân môn, bài tập ứng dụng.
Chương trình môn Mỹ thuật ở THCS được phân phối như sau:
Stt
1
2
3
4

Phân môn
Vẽ theo mẫu
Vẽ trang trí
Vẽ tranh
Thường thức mỹ thuật

6
9
9
7
7

Lớp/Số tiết
7
8
9
9
7
7
8
8
6
6

9
5
5
4
4

1.2. KHÁI QUÁT VỀ PHÂN MÔN VẼ TRANH Ở THCS
1.2.1. Mục tiêu.
- Học sinh được vẽ tranh theo ý thích để thể hiện cảm nhận thế giới xung
quanh theo cách hiểu, cách nghĩ của mình.
- Học sinh biết cách sắp xếp các hình ảnh chính, phụ, màu, … để làm rõ
nội dung.

- Tạo điều kiện cho học sinh tiếp xúc, tìm hiểu thế giới xung quanh, tìm
ra đặc điểm và vẻ đẹp của đối tượng, có thói quen quan sát cuộc sống và thiên
nhiên.
- Bồi dưỡng cho học sinh tình cảm yêu thiên nhiên, đất nước, con người.


9

1.2.2. Nội dung
Hướng dẫn học sinh thể hiện cảm nhận của mình qua bài vẽ về những
đề tài: sinh hoạt, lễ hội, phong cảnh hoặc vẽ chân dung, tĩnh vật và vẽ tự do,
Phản ánh một cách sinh động bằng sự quan sát và hiểu biết cuả người
vẽ; vì thế, vẽ tranh đề tài là thể hiện sự hiểu biết nhiều mặt về cuộc sống, tự
do tạo điều kiện cho người vẽ có ý thức tìm hiểu thế giới xung quanh.
1.2.3. Chương trình
Lớp

Học kỳ I

Học kỳ II

Cả năm

6

4

5

9

7

6

5

11

8

5

5

10

9

5

0

5

Tổng

20

15

35

1.3. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC PHÂN MÔN VẼ TRANH Ở THCS
a) Phương pháp quan sát
Phương pháp quan sát được thể hiện qua cách giáo viên hướng dẫn cho
học sinh cách nhìn, cách ngắm đối tượng với mục đích nhất định để có những
nhận xét, đánh giá chính xác về đối tượng, …
Có thể vận dụng phương pháp quan sát như sau:
• Cần xác định mục đích, yêu cầu, nhiệm vụ quan sát cho học sinh.
• Hướng dẫn học sinh quan sát có trọng tâm, cần nêu được đặc điểm
của mỗi bài.
• Hướng dẫn cho học sinh cách quan sát đối tượng:
- Quan sát từ bao quát đến chi tiết.
- Quan sát cần đối chiếu, so sánh để rút ra nhận xét đúng, khách quan.
b) Phương pháp trực quan trong dạy học Mỹ thuật:


10

Nói đến phương pháp trực quan tức là đề cập đến sao cho học sinh thấy
được ngay, thấy một cách rõ ràng, cụ thể và hiểu nhanh, nhớ lâu, đồng thời
có hứng thú học tập, dù là những khái niệm như cân đối, hài hoà hay những gì
ẩn chứa trong bố cục, nét vẽ, màu sắc…mà nghệ sĩ muốn nói. Như vậy,
phương pháp trực quan yêu cầu, giáo viên dạy Mỹ thuật ở góc độ nhận thức
cụ thể như sau:
* Về nhận thức: giáo viên phải coi trực quan và phương pháp trực quan
là cần thiết, là nội dung bài dạy.
* Về chuẩn bị: chủ động nghiên cứu bài dạy, tự tìm và thiết kế đồ dùng
dạy học sát với nội dung.

* Về phương pháp: sử dụng trực quan giáo viên cần lưu ý:
- Phân loại đồ dùng sao cho hợp với nội dung, thích hợp với từng thời
kỳ, từng giai đoạn của học tập và ý đồ của giáo viên.
- Hình thức đồ dùng dạy học cần có kích thước vừa phải, dễ quan sát,
có trọng tâm, đẹp để thu hút sự chú ý của học sinh.
- Trình bày đồ dùng dạy học cần rõ ràng, khoa học.
- Kết hợp giữa trình bày lý thuyết với giới thiệu trực quan đúng lúc, sao
cho lời nói hấp dẫn và minh hoạ đẹp hoà quyện làm một, tạo điều kiện cho
học sinh nhận thức nhanh, nhớ lâu.
c) Phương pháp gợi mở
Phương pháp gợi mở được thể hiện qua những câu hỏi hợp với đối
tượng của giáo viên để tác động đúng lúc, đúng chỗ, có mức độ, có chất lượng
cho học sinh giúp các em suy nghĩ thêm, tự tìm tòi và giải quyết được bài tập
hay nâng cao chất lượng bài vẽ bằng khả năng của mình.
Môn mĩ thuật lấy thực hành là chủ yếu, sau khi được hướng dẫn cách
vẽ, học sinh phải tự giải quyết bài tập bằng chính khả năng của mình. Vì vậy
làm việc cá nhân giữa thầy giáo và học sinh lúc này rất quan trọng, quyết định


11

đến kết quả bài vẽ của mỗi em.
Có thể vận dụng phương pháp gợi mở như sau:
• Giáo viên gợi mở trên thực tế bài vẽ của học sinh, phù hợp với từng
đối tượng học sinh giỏi, khá, trung bình ...
• Các câu gợi mở phải mang tính khích lệ, động viên, không mang tính
phủ định hay mệnh lệnh.
• Lời nhận xét, gợi mở luôn ở dạng nghi vấn.
Ví dụ: với đề tài Ngày nhà giáo Việt Nam, học sinh có thể vẽ một số
nội dung như: vẽ chân dung thầy, cô giáo; vẽ về buổi lễ kỉ niệm Ngày nhà

giáo Việt Nam, về cảnh học sinh đang chúc mừng thầy, cô, … Với bài có nội
dung vẽ chân dung, nếu học sinh chỉ vẽ hình ảnh người thầy, giáo viên có thể
gợi mở: “Bài vẽ chân dung đẹp quá vì hình thầy to, rõ, màu rất đẹp, nhưng có
một mình thầy thì buồn quá, làm sao để có không khí ngày lễ nhỉ?”, …
Lưu ý:
Khi hướng dẫn các em làm bài, giáo viên không nên gò ép học sinh thể
hiện bài theo ý mình, mà phải chú ý đến sự hài hòa giữa cảm xúc, với thực tế
- tư duy non trẻ của các em. Trong bài vẽ có những cái vô lý, nhưng lại đúng
với xúc cảm trực tiếp của các em.
Ví dụ: khi thể hiện chiếc ô-tô, học sinh lớp 6 vẽ xe nhìn ngang nhưng
lại thấy cả hai đèn, bốn bánh; nếu chúng ta góp ý bài này vẽ sai, tức là chúng
ta chưa hiểu các em, làm cho các em cụt hứng – vì các em cũng có cái lý của
mình: xe phải có hai đèn, ô-tô đủ bốn bánh mới chạy được.
d) Phương pháp luyện tập
Phương pháp luyện tập được thể hiện thông qua các hoạt động giữa
giáo viên và học sinh để các em hoàn thành bài tập nhằm củng cố những kiến
thức đã tiếp thu được từ bài học, từ thực tế cuộc sống.
Kiến thức cơ bản của mĩ thuật được lặp đi lặp lại và nâng cao dần qua


12

các bài tập, do vậy đối với từng phân môn, giáo viên cần hướng dẫn kĩ cách
vẽ ở những bài đầu, những bài sau chỉ cần nhắc lại những ý chính, dành thời
gian cho học sinh thực hành.
Có thể vận dụng phương pháp luyện tập như sau:
• Cung cấp kiến thức chung cho tất cả, những bài đầu của mỗi loại bài
tập cần hướng dẫn kỹ phương pháp thực hiện, những bài sau chỉ hướng dẫn
những ý chính, để thời gian cho học sinh luyện tập thực hành.
• Ra bài tập và nêu yêu cầu cần đạt để học sinh nắm được trước khi làm

bài.
• Khi học sinh làm bài, giáo viên không vẽ giúp cho học sinh, cần kết
hợp với phương pháp gợi mở.
e) Phương pháp dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ
Phương pháp dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ là cách tổ chức, hướng
dẫn hoạt động học tập tập thể của học sinh theo từng nhóm nhỏ dưới sự chỉ
đạo của giáo viên
Có thể vận dụng phương pháp dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ qua các
bước như sau:
• Chia nhóm (từ 5–6 em), học sinh tự đặt tên cho nhóm, cử nhóm
trưởng.
• Giao nhiệm vụ và hướng dẫn cách làm việc cho các nhóm (làm bài
tập thực hành, phân tích tranh, tượng…).
• Cả nhóm tham gia hoàn thành nhiệm vụ (thảo luận hoặc phân công
công việc cho cá nhân thực hiện).
• Các nhóm trưng bày sản phẩm, đại diện nhóm trình bày kết quả học
tập của nhóm.
• Học sinh phân tích, đánh giá kết quả học tập của các nhóm khác
(đúng, chưa đúng nội dung, hoặc đẹp, chưa đẹp) đồng thời nêu lí do rồi xếp


13

loại, giáo viên nhận xét, bổ sung, đánh giá kết quả của từng nhóm và động
viên, khích lệ tinh thần làm việc chung của học sinh.
Lưu ý
Với những bài thực hành trang trí, vẽ tranh, tập nặn tạo dáng, thường
thức mĩ thuật, phương pháp dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ có thể mang lại
hiệu quả trong một số hoạt động nhưng không nhất thiết bài nào cũng áp dụng
một cách máy móc. Riêng đối với bài thực hành vẽ theo mẫu, không thực hiện

phương pháp dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ trong hoạt động hướng dẫn
học sinh vẽ bài (thực hành) vì học sinh cần vẽ bài theo cách nhìn mẫu, cách
cảm nhận riêng.
g) Phương pháp dạy-học tích hợp
Phương pháp dạy-học tích hợp được thể hiện:
• Giáo viên nêu được mối quan hệ kiến thức giữa các môn học, giữa
các sự vật, hiện tượng trong một tổng thể thống nhất.
• Kiến thức mĩ thuật có liên quan đến kiến thức các môn học khác như
toán, văn, lịch sử, địa lí, sinh vật, nhạc, giáo dục công dân,… liên quan đến
cuộc sống xung quanh, giáo viên cần lưu ý cho học sinh những mối quan hệ
trên, cần chọn lọc kiến thức các môn học khác một cách phù hợp, linh hoạt.
1.4. SỰ CẦN THIẾT VÀ YÊU CẦU TRONG ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY
HỌC PHÂN MÔN VẼ TRANH Ở THCS

Đổi mới giáo dục nhằm hướng tới phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt là
nguồn nhân lực có chất lượng cao, trong đó bao gồm: kiến thức, kỹ năng và
thái độ. Ba yếu tố nói trên có ý nghĩa quan trọng trong việc đáp ứng nhu cầu
phát triển của xã hội và hòa nhập với thế giới.
Giáo dục Mỹ thuật THCS là một bộ phận không thể thiếu của giáo dục
toàn diện trong hệ thống giáo dục quốc dân. Trong đổi mới nội dung, chương
trình, phương pháp tổ chức dạy học và đánh giá trong giáo dục nói chung và


14

giáo dục Mỹ thuật phổ thông nói riêng, một mặt, cần có sự kế thừa và phát
huy những ưu điểm của chương trình giáo dục hiện tại. Mặt khác, cần thiết
phải coi trọng việc tiếp cận và học tập kinh nghiệm của nền giáo dục hiện đại
thế giới và khu vực. Từ đó, làm cơ sở để định hướng xây dựng chương trình
giáo dục phù hợp với thực tiễn xã hội và cho cả những giai đoạn tiếp theo.

Bởi vậy, với thực trạng vấn đề nêu trên, bản thân là một giáo viên được đào
tạo cơ bản, tôi bắt đầu trăn trở và mạnh dạn tìm tòi, cải tiến phương pháp
giảng dạy dựa trên yêu cầu chung của bộ giáo dục, tôi luôn nghiên cứu nhiều
tài liệu khác nhau để tìm ra phương pháp và hình thức tổ chức dạy- học sao
cho đạt hiệu quả cao nhất, sao cho học sinh có điều kiện tiếp cận với nội dung
kiến thức mới một cách chủ động, phát huy được khả năng sáng tạo, từ đó các
em có hứng thú học tập bộ môn hơn.


15

Tiểu kết chương 1
Trong chương 1, tôi phân tích một số vấn đề xung quanh việc dạy học
mỹ thuật bậc THCS nói chung và phân môn Vẽ tranh THCS học nói riêng qua tìm hiểu thực trạng vấn đề dạy học mỹ thuật và phân môn Vẽ tranh, tôi
thấy: Dạy học mỹ thuật ở THCS chưa được quan tâm đúng mức, đặc biệt là
đội ngũ giáo viên – một số chưa vững về chuyên môn, yếu về phương pháp
dạy học, trong khi học sinh rất thích học mỹ thuật. Và thực tế cho thấy, trong
chương trình Mĩ thuật ở bậc Trung học cơ sở tôi thấy kiến thức các bài vẽ
tranh nhìn chung mới ở dạng cơ bản và mang tính chất khái quát, trực quan
tranh vẽ trong sách giáo khoa còn ít và đôi khi chưa thật sự phong phú, đặc
biệt là số tranh vẽ của học sinh được in mẫu trong sách giáo khoa (...). Vì vậy
bắt buộc người giáo viên phải nghiên cứu và tìm ra giải pháp nâng cao chất
lượng phân môn vẽ tranh THCS, nếu không sẽ đi chệch hướng và kết quả là
học sinh vẽ tranh sẽ không đẹp, hiệu quả giáo dục và thẩm mỹ sẽ không cao...


16

CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC PHÂN MÔN

VẼ TRANH Ở THCS
2.1. KHÁI QUÁT VỀ TRƯỜNG THCS THẠCH TÂN
Trường THCS Thạch Tân là một ngôi trường nằm ờ phía Tây Bắc của
huyện Thạch Thành, được thành lập vào năm 1968, (trước đây là trường
Nông trường Thạch Thành) là ngôi trường có hơn 40 năm tuổi, với nhiều bề
dày thành tích nổi bât: là ngôi trường xã hội chủ nghĩa được tặng cờ thi đua
của chủ tịch nước từ năm 1986 đến 1992, cờ thi đua của tỉnh nhiều năm:
1982, 1994, 1996, 2001,…Ngôi trường đã đào tạo nhiều thế hệ học trò thành
đạt, hiện đang công tác tại nhiều đơn vị khác nhau trong và ngoài tỉnh! Hiện
tại trường có 24 cán bộ giáo viên, có trình độ đạt chuẩn và trên chuẩn, nhiều
đồng chí là cốt cán bộ môn cấp huyện, chiến sĩ thi đua nhiều năm. Trường
hiện tại có 8 lớp với 265 học sinh, với 14 phòng học và phòng chức năng, đã
đáp ứng cơ bản cho hoạt động dạy học tại đơn vị, là ngôi trường có chất
lượng học sinh mũi nhọn và đại trà luôn nằm trong tốp dẫn đầu của nghành
giáo dục huyện Thạch Thành.
2.1.1. Thuận lợi:
Môn Mĩ thuật giúp cho học sinh thư giãn sau những giờ học căng
thẳng, hơn nữa học tốt môn Mĩ thuật còn giúp học sinh học tốt những môn
học khác cho nên nhà trường luôn quan tâm đến việc dạy- học bộ môn, đã có
những đầu tư nhất định cho bộ môn như cấp phát tài liệu, chỉ đạo tổ chuyên
môn thường xuyên tổ chức thao giảng, hội giảng, dự giờ góp ý để nâng cao
trình độ chuyên môn cho giáo viên. Bên cạnh đó, Phòng Giáo dục đã tổ
những buổi chuyên đề của môn mĩ thuật, đó là nguồn động viên lớn lao cho
giáo viên bộ môn.
- Về phía ban giám hiệu nhà trường: Luôn tạo điều kiện để bộ môn


17

hoạt động và phát triển tốt nhất.

- Về phía giáo viên Mỹ thuật: Bản thân đã được đào tạo cơ bản về
chuẩn kiến thức quy định đối với giáo viên dạy bộ môn mỹ thuật ở trường
THCS
- Về phía học sinh: Đa phần các em đều rất yêu thích bộ môn và rất
hăng say vẽ.
2.1.2. Khó khăn
Bên cạnh những thuận lợi trên thì việc dạy và học môn Mĩ thuật nói
chung và phân môn vẽ tranh nói riêng còn gặp không ít khó khăn:
- Cơ sở vật chất:
Cơ sở vật chất nhà trường: Hiện tại cơ sở vật chất, phòng học còn thiếu
nhiều như: chưa có các phòng học chức năng cho các bộ môn, chưa có bộ đồ
dùng chuẩn cho bộ môn, hệ thống tranh tham khảo rất ít, máy chiếu đa năng
và máy chiếu vật thể không có, đã ảnh hưởng không nhỏ tới quá trình dạy học
bộ môn mỹ thuật nói chung và tới phân môn vẽ tranh ở trường THCS nói
riêng.
Từ khi bộ môn được đưa vào giảng dạy, nhà trường chưa tạo điều kiện
cho học sinh tham quan thực tế để các em có thêm kiến thức, thêm vốn hiểu
biết để làm bài tốt hơn.
Những bức tranh đẹp của học sinh chưa có phòng trưng bày để khuyến
khích khả năng sáng tác tranh của học sinh, đồng thời còn để tạo điều kiện
cho học sinh học tập kinh nghiệm lẫn nhau, cùng nhau học tốt hơn.
- Nhận thức vai trò của môn Mĩ thuật ở phụ huynh và học sinh:
Đại đa số các bậc phụ huynh đã có nhận thức tốt về môn học mỹ thuật,
song bên cạnh đó, còn một số bậc phụ huynh còn nhận thức chưa tốt về môn
học, chưa đầu tư dụng cụ cũng như thời gian học tập cho con em mình, do đó
nhiều học sinh đến lớp không có đồ dùng học tập, hoặc có nhưng thiếu. Trong


18

khi đó nhiều học sinh xem việc học môn này chỉ là phụ nên không cố gắng
trong học tập. Ngoài ra, sự nhận thức về cái đẹp và khả năng tư duy của nhiều
em còn hạn chế.
2.2. THỰC TRẠNG DẠY HỌC PHÂN MÔN VẼ TRANH TẠI TRƯỜNG THCS
THẠCH TÂN

2.2.1. Thực trạng hiện tại:
Học sinh trung học cơ sở cũng như lứa tuổi trẻ em khác, nói đến vẽ các
em rất thích, song để hướng cho các em tìm được lối đi đúng, phát huy được
tính sáng tạo trong các em lại là cả một vấn đề, đòi hỏi người thầy phải có sự
trăn trở nhất định. Khi thực hiện đề tài này bản thân tôi không khỏi băn khoăn
bởi mình có kinh nghiệm giảng dạy chưa nhiều, Bên cạnh đó, có rất nhiều yếu
tố khác cũng ảnh hưởng tới chất lượng dạy học như:
-

Cơ sở chưa có phòng học riêng cho bộ môn.

-

Đồ dùng tranh cấp như máy chiếu, tranh, ảnh ...chưa có.

Mặt khác, điều kiện kinh tế của địa phương còn thiếu thốn dẫn đến học
sinh thiếu điều kiện để mua dụng cụ tốt cho việc học tập, đã hạn chế không
nhỏ tới việc phát huy tối đa sự sáng tạo trong các em ... Chính vì điều đó tôi
đã mạnh dạn đưa ra những cách làm mới nhằm phù hợp với tình hình thực tế
tại địa phương.
Song song với những thực trạng trên, tôi còn nhận thấy một số yếu tố
khác ảnh hưởng đến kết quả của việc giảng dạy đó là :
+ Sách giáo khoa: Trong chương trình Mĩ thuật ở bậc Trung học cơ sở
tôi thấy kiến thức các bài vẽ tranh nhìn chung mới ở dạng cơ bản và mang

tính chất khái quát, trực quan tranh vẽ trong sách giáo khoa còn ít và đôi khi
chưa thật sự phong phú- Đặc biệt là số tranh vẽ của học sinh được in mẫu
trong sách giáo khoa(...). Vì vậy bắt buộc người giáo viên phải nghiên cứu
tìm ra hướng đi cho riêng mình, nếu không sẽ đi chệch hướng và kết quả là


19

học sinh vẽ tranh sẽ không đẹp, không mang tính nghệ thuật...
+ Về phía giáo viên: Thời lượng cho một tiết học 45 phút để giúp học
sinh hoàn thành một bài vẽ tranh là quá khó. Tôi đã từng rất nhiều lần thực
hành vẽ tranh với học sinh, với thời gian làm bài khoảng 25 đến 30 phút để
hoàn thành một bức tranh, song quả là khá vất vả, mặc dù tôi biết tôi là giáo
viên và chỉ đang đóng vai trò như một học sinh. Bên cạnh đó để chuẩn bị một
tiết dạy đòi hỏi giáo viên phải có thời gian chuẩn bị rất nhiều về tài liệu giáo
án, trực quan ... Đó là chưa kể đến vấn đề chất lượng, sự khoa học của giáo án
và tính thẩm mĩ, hiệu quả của trực quan...mà điều đó đòi hỏi lương tâm một
người thầy giáo là phải có, làm được điều đó thì chắc chắn rằng học sinh sẽ
yêu thích bộ môn và sẽ háo hức khi giờ mĩ thuật tới, kết quả là những bức
tranh của các em sẽ rất sinh động và đầy cảm xúc .
+ Về phía học sinh: Đa số các em học sinh THCS, đều yêu thích bộ
môn Mỹ thuật, song bước đầu các em vẽ còn chưa thực sự có phương pháp
khoa học, do vậy kết quả bài vẽ bước đầu chưa được cao, rất nhiều em vẽ bài
không tuân thủ các phương pháp tiến hành một bài vẽ tranh (đặc biệt là ở
khâu vẽ hình và bố cục) nhiều em mắc phải tình trạnh bố cục quá to, quá nhỏ,
hoặc động tác đơn điệu, trùng lặp ... tất cả điều đó rất cần sự gợi mở, uốn nắn,
chỉ bảo cụ thể cho từng em, từng trường hợp cụ thể, thông qua trực quan
phương pháp mang tính giáo dục áp dụng với từng bài cụ thể.
2.2.2. Đánh giá thông qua chất lượng dạy học
2.2.2.1. Kĩ năng vẽ hình và bố cục khi vẽ tranh

Trong chương trình Mĩ thuật ở bậc Trung học cơ sở tôi thấy kiến thức
các bài vẽ tranh nhìn chung mới ở dạng cơ bản và mang tính chất khái quát,
trực quan tranh vẽ trong sách giáo khoa còn ít và đôi khi chưa thật sự phong
phú-Đặc biệt là số tranh vẽ của học sinh được in mẫu trong sách giáo
khoa(...). Vì vậy bắt buộc người giáo viên phải nghiên cứu tìm ra hướng đi


20

cho riêng mình, nếu không sẽ đi chệch hướng và kết quả là học sinh vẽ tranh
sẽ không đẹp, không mang tính nghệ thuật...
Kết quả thực trạng các bài vẽ tranh về kỹ năng vẽ hình và bố cục, qua
một số tranh vẽ:

Qua suối (Bùi lan Nhi) - học sinh lớp 6A
Trường THCS Thạch Tân - Năm học 2007-2008

Đấu vật (Mai Xuân Cường) - học sinh lớp 7A
Trường THCS Thạch Tân- Năm học 2007-2008