GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP THƯƠNG MẠI BẰNG TRỌNG TÀI Ở VIỆT NAM

TR

NG
I H C C N TH
KHOA LU T
MÔN TH
NG M I

LU N V N T T NGHI P C NHÂN LU T
KHÓA 30 (2004 – 2008)

tài

GI I QUY T TRANH CH P TH
NG M I
NG TR NG TÀI VI T NAM

Giáo viên h

ng d n:

Sinh viên th c hi n:

NGUY N MAI HÂN

CAO TH L NH
MSSV: 5043975
L p: Lu t Th ng m i - K30

C n th , tháng 5/2008

M CL C
Trang
L i nói

u...............................................................................................................

Ch ng 1: Nh ng v n
chung v tr ng tài th ng m i trong gi i quy t tranh
ch p th ng m i........................................................................................................
1.1 Tranh ch p th ng m i, gi i quy t tranh ch p th ng m i và các ph ng th c
gi i quy t tranh ch p .................................................................................................
1.1.1 Tranh ch p th

ng m i...................................................................................

1.1.2 Gi i quy t tranh ch p th
1.1.3 Các ph
1.1.3.1Th

ng m i ...................................................................

ng th c gi i quy t tranh ch p ...........................................................

ng l

ng.................................................................................................

1.1.3.2 Hoà gi i .........................................................................................................
1.1.3.3 Ph

ng th c tr ng tài ....................................................................................

1.1.3.4 Gi i quy t tranh ch p trong kinh doanh th

ng m i b ng Tòa án...................

1.2 Khái ni m, c
m, vai trò, hình th c và s hình thành c a tr ng tài th ng
m i ......................................................................................................................
1.2.1 Khái ni m .......................................................................................................
1.2.2

c

m ........................................................................................................

1.2.3 Vai trò ............................................................................................................
1.2.4 Hình th c c a tr ng tài th
1.2.5

ng m i.................................................................

l c v Lu t m u UNCITRAL và nh ng m t ng thích c a pháp l nh
tr ng tài th ng m i 2003 v i Lu t m u UNCITRAL.....................................

1.2.6 S hình thành c a tr ng tài th
1.3

ng m i

Vi t Nam .......................................

u và nh c
m c a vi c gi i quy t tranh ch p b ng tr ng tài th ng m i so
v i Tòa án ...........................................................................................................

1.4 M i quan h gi a Tòa án v i tr ng tài .................................................................
1.5 Thành l p trung tâm tr ng tài...............................................................................

1.5.1

i u ki n thành l p trung tâm tr ng tài...........................................................

1.5.2 Th t c thành l p trung tâm tr ng tài ..............................................................
1.5.3 T ch c và ho t

Ch

ng c a trung tâm tr ng tài .................................................

ng 2: Th t c gi i quy t tranh ch p b ng tr ng tài th

2.1 Các nguyên t c gi i quy t trang ch p th

ng m i

ng m i b ng tr ng tài th

Vi t Nam......

ng m i.......

2.1.1 Nguyên t c th a thu n tr ng tài ........................................................................
2.1.2 Nguyên t c tr ng tài viên

c l p, vô t , khách quan ........................................

2.1.3 Nguyên t c tr ng tài viên ph i c n c vào pháp lu t .........................................
2.1.4 Nguyên t c Tr ng tài viên ph i tôn tr ng s th a thu n c a các bên .................


2.1.5 Nguyên t c gi i quy t m t l n...........................................................................
2.3 Th m quy n c a tr ng tài th

ng m i .................................................................

2.4 Trình t gi i quy t tranh ch p th

ng m i t i tr ng tài th

2.4.1 Trình t gi i quy t tranh ch p t i h i
2.4.1.1 Kh i ki n và th lý

ng m i......................

ng tr ng tài c a Trung tâm tr ng tài ....

n .................................................................................

2.4.1.2 B n t b o v .................................................................................................

2.4.1.3 Thành l p h i

ng tr ng tài t i trung tâm tr ng tài .......................................

2.4.1.4 Chu n b gi i quy t ........................................................................................
2.4.1.5 Hoà gi i .........................................................................................................
2.4.1.6 T ch c phiên h p, gi i quy t tranh ch p và quy t

nh tr ng tài...................

2.4.2 Trình t gi i quy t tranh ch p trong tr ng h p gi i quy t tranh ch p b ng h i
ng tr ng tài do các bên thành l p............................................................................
2.4.2.1. Kh i ki n và th lý

n.................................................................................

2.4.2.2. B n t b o v ................................................................................................
2.4.2.3. Thành l p h i

ng tr ng tài do các bên thành l p ........................................

2.5 C ch h tr c a Tòa án trong quá trình t t ng tr ng tài ...................................
2.5.1 S h tr c a Tòa án
m b o thi hành i u kho n ho c th a thu n tr ng
tài ..............................................................................................................................
2.5.2 S h tr c a Tòa án trong vi c áp d ng các bi n pháp kh n c p t m th i ........
2.5.3 S h tr c a Tòa án
2.6 H y quy t

iv iH i

ng tr ng tài do các bên thành l p...............

nh tr ng tài ......................................................................................

2.7. Thi hành quy t

nh tr ng tài.............................................................................

Ch ng 3: Th c tr ng và h ng hoàn thi n trong gi i quy t tranh ch p b ng tr ng
tài th ng m i Vi t Nam ........................................................................................
3.1Th c tr ng áp d ng gi i quy t tranh ch p trong kinh doanh b ng con
ng
tr ng tài n c ta hi n nay .......................................................................................
3.1.1 Thu n l i ..........................................................................................................
3.1.2 Khó kh n ..........................................................................................................
3.2 H

ng hoàn thi n trong gi i quy t tranh ch p b ng tr ng tài

3.2.1 pháp l nh tr ng tài c n
3.2.2 M t s ý ki n

Vi t Nam ............

c ti p t c hoàn thi n ...............................................

xu t hoàn thi n ......................................................................

Gi i quy t tranh ch p th

L I NÓI

ng m i b ng tr ng tài

Vi t Nam

U

Trong b t k ch
xã h i nào, các ho t ng th ng m i luôn có v trí và
vai trò c bi t quan tr ng, có ý ngh a quy t nh s t n t i và phát tri n c a xã h i.
Trong th i i ngày nay, v i môi tr ng kinh t toàn c u hóa, a d ng v ch th
kinh doanh, mà l i nhu n là m c ích hàng u, cái mà nhà kinh doanh h ng t i.
M t khác, “ Công dân có quy n t do kinh doanh theo quy nh c a pháp lu t”1
chính s t do kinh doanh này ã góp ph n làm n y sinh tranh ch p, phong phú và
ph c t p h n. Vì v y, gi i quy t tranh ch p trong kinh doanh th ng m i là nhu c u
c p thi t c a b n thân ho t ng kinh doanh và th ng m i, nên pháp lu t quy nh
các bên
ng s trong quan h kinh doanh có quy n t do l a ch n ph ng th c
gi i quy t tranh ch p trong kinh doanh sau cho vi c gi i quy t tranh ch p ph i kh n
tr ng k p th i, nh m ng n ch n nh ng h u qu x u, nh ng ách t t, khôi ph c quan
h h p tác, b o m yêu c u c a kinh doanh. So v i các ph ng th c gi i quy t
tranh ch p khác thì ph ng th c gi i quy t tranh ch p trong th ng m i b ng tr ng
tài
c s d ng r ng r i và nhi u n c trên th gi i, b i nh ng u i m c
tr ng c a nó mà các ph ng th c gi i quy t tranh ch p khác không có
c. H n

n a, n c ta ngày càng m r ng xu th h p tác u t v i n c ngoài, nên nhu c u
t ra òi h i có m t ph ng th c gi i quy t tranh ch p trong kinh doanh phù h p
v i nh ng th c ti n n n kinh t
Vi t Nam, mà còn là ho t ng gi i quy t tranh
ch p kinh t phù h p v i thông l qu c t , t o
u ki n m r ng h p tác kinh
doanh i ngo i thúc y kinh t trong n c phát tri n. T nh ng lý do trên cho
th y
c tính c p thi t c a vi c gi i quy t tranh ch p trong kinh doanh b ng tr ng
tài Vi t Nam. Vì v y, ây là lý do mà ng i vi t ch n
tài “ Gi i quy t tranh
ch p trong th ng m i b ng tr ng tài Vi t Nam” làm tài lu n v n c a mình.
tài nh m h ng t i m c ích nghiên c u m t cách t ng quát c s
và nh ng quy nh c a pháp lu t v tr ng tài th ng m i Vi t Nam.
giúp ng i c nói chung, các doanh nghi p nói riêng hi u rõ nh ng quy
pháp lu t v tr ng tài th ng m i. Qua ó th y
c nh ng u i m n i

lý lu
ng th
nh c
b tc

n
i
a
a

ph ng th c gi i quy t tranh ch p trong th ng m i b ng tr ng tài và v n d ng vào
th c ti n sau cho l i ích c a các doanh nghi p

c b o v t i u.
tài
c
nghiên c u m t cách sâu r ng h n. Ng i vi t ã v n d ng ph ng pháp phân tích,
so sánh, t ng h p, th ng kê… gi i quy t t ng v n
t ra c a tài.

1

u 57 Hi n pháp n

c C ng Hòa Xã H i Ch Ngh a Vi t Nam, n m 1992

GVHD: Nguy n Mai Hân

Trang 1

SVTH: Cao Th L nh


Gi i quy t tranh ch p th

ng m i b ng tr ng tài

Vi t Nam

Pháp lu t v gi i quy t tranh ch p trong th ng m i là m t ph m trù r t
r ng. Xu t phát t
c tr ng riêng c a ho t ng kinh doanh và nhu c u
u hành

c a pháp lu t. Vi c gi i quy t tranh ch p trong th ng m i có th b ng các cách
th c: th ng l ng, hòa gi i, tr ng tài, và Tòa án. Ph m vi nghiên c u c a
tài
ch xoay quanh v n
gi i quy t tranh ch p trong th ng m i b ng tr ng tài và
trong khuôn kh lu n v n c nhân lu t, nên không trình bày m t cách chi ti t t ng
v n
mà ch trình bày nh ng
m c b n v gi i quy t tranh ch p th ng m i
b ng tr ng tài Vi t Nam hi n nay.
B c c g m:
L im

th

u

Ch ng 1: Nh ng v n
ng m i.
Ch

chung v tr ng tài trong gi i quy t tranh ch p

ng 2: Th t c gi i quy t tranh ch p th

ng m i b ng tr ng tài

Vi t

Nam.

th

Ch ng 3: Th c tr ng và gi i pháp hoàn thi n th t c gi i quy t tranh ch p
ng m i b ng tr ng tài Vi t Nam.
K t lu n

Trong quá trình làm lu n v n t t nghi p, v i s n l c c a b n thân, s
ng d n c a th y, cô, nh ng do n ng l c và ngu n tài li u tham kh o còn h n
ch , nên bài vi t không th tránh kh i nh ng sai sót. Kính mong th y cô góp ý cho
bày vi t
c hoàn thi n h n.
Cu i cùng tôi xin chân thành c m n cô Nguy n Mai Hân, các th y cô trong
khoa lu t, gia ình và b n bè ã h ng d n, giúp , h tr và t o u ki n t t nh t
cho tôi hoàn thành lu t v n: “Gi i quy t tranh ch p th ng m i b ng tr ng tài
Vi t Nam”

GVHD: Nguy n Mai Hân

Trang 2

SVTH: Cao Th L nh


Gi i quy t tranh ch p th

CH

ng m i b ng tr ng tài

Vi t Nam

NG 1

NH NG V N
CHUNG V TR NG TÀI TH
NG M I
TRONG GI I QUY T TRANH CH P TH
NG M I
1.1 Tranh ch p th ng m i, gi i quy t tranh ch p th
ph ng th c gi i quy t tranh ch p.
1.1.1 Tranh ch p th

ng m i và các

ng m i.

âu có ho t ng th ng m i thì
ó có kh n ng phát sinh tranh ch p. Các
tranh ch p th ng m i là các tranh ch p h p ng, n y sinh do vi c không th c
hi n ho c th c hi n không úng h p ng trong t
ng m i. Vi c h p ng hoàn
toàn không
c th c hi n, ch th c hi n m t ph n hay th c hi n sai cam k t làm
nh h ng tr c ti p n l i ích kinh t c a bên vi ph m.
u này t t y u d n n
kh n ng t v
b o m l i ích c a bên b vi ph m b ng cách yêu c u bên vi
ph m bu c ph i th c hi n úng bi n pháp h p ng, n p ph t ho c b i th ng thi t
h i. Nh v y, vi ph m h p ng là nguyên nhân d n n tranh ch p th ng m i,

n u h p ng
c th c hi n nghiêm ch nh thì khó có th làm phát sinh tranh ch p,
ngay c khi vì m t lý do nào ó không th a mãn
trong quan h h p ng.

c l i ích kinh t c a m t bên

Nh v y ta có th hi u tranh ch p th ng m i là nh ng mâu thu n, nh ng b t
ng trong vi c th c hi n các quy n và ngh a v trong h p ng trong l nh v c
th ng m i gi a các th
nhân.

ng nhân v i nhau ho c gi a ít nh t m t bên là th

1.1.2. Gi i quy t tranh ch p th

ng

ng m i.

Tranh ch p là m t trong nh ng h qu x y ra trong ho t ng th ng m i, vì
th , gi i quy t tranh ch p phát sinh
c coi nh là m t yêu c u t t y u khách quan.
Chính vì th mà ta có th hi u ó là cách th c, ph ng pháp hay các ho t ng
i u ch nh các b t ng, các xung t nh m kh c ph c và lo i tr các tranh ch p ã
phát sinh, nh m b o v quy n và l i ích h p pháp c a các ch th kinh doanh, b o
v tr t t k c ng c a xã h i.
1.1.3. Các ph

ng th c gi i quy t tranh ch p.

Trong i u ki n c a n n kinh t th tr ng, vi c l a ch n m t ph ng th c gi i
quy t tranh ch p thích h p th ng
c nhìn nh n là m t gi i pháp l a ch n, n u

GVHD: Nguy n Mai Hân

Trang 3

SVTH: Cao Th L nh


Gi i quy t tranh ch p th

ng m i b ng tr ng tài

nó áp ng
c nh ng yêu c u c a các nhà kinh doanh th
c u c a h c n là:

Vi t Nam

ng m i. Mà nh ng yêu

Ø Gi i quy t nhanh chóng, thu n l i các tranh ch p, không làm h n ch , c n
tr ho t ng kinh doanh.
Ø Khôi ph c và duy trì quan h h p tác, tín nhi m gi a các bên.
Ø Gi

c bí m t kinh doanh, gi

c uy tín các bên trong th

ng tr

ng.

Ø Ít t n kém nh t.
Tu thu c vào trình
phát tri n c a các quan h kinh t - xã h i và do nh ng
nh h ng c a nh ng c m v phong t c t p quán, c ch gi i quy t tranh ch p
trong th ng m i
c pháp lu t m i qu c gia quy nh không gi ng nhau. Tuy
nhiên xu t phát t
c tr ng riêng c a ho t ng th ng m i và nhu c u
u ch nh
c a pháp lu t, vi c gi i quy t tranh ch p trong th ng m i có th b ng các ph ng
th c: th ng l ng, hoà gi i, tr ng tài và Tòa án
1.1.3.1. Th

ng l

ng.

Th ng l ng là hình th c các bên tranh ch p cùng nhau bàn b c và i n
th a thu n m t cách th c gi i quy t tranh ch p mà không c n n s tác ng hay
giúp
c a ng i th ba.
Trong th

ng l

ng các bên cùng nhau trình bày phát bi u quan

ki n bàn b c tìm các bi n pháp thích h p và i
quy t các b t ng.
Trong

i a s tr

ng h p, khi b t

n th ng nh t th a thu n

m, chính
t gi i

u phát sinh tranh ch p, các bên th

ng

t nguy n và nhanh chóng liên h g p g nhau
th ng l ng, tìm cách tháo g
b t ng, v i m c ích là gi m i quan h kinh doanh th ng m i t t p và lâu dài
gi a h . Chính vì th mà ph ng th c th ng l ng
c h u h t các n c trên th
gi i nói chung và Vi t Nam nói riêng s áp d ng tr c tiên sau ó m i s d ng các
ph ng th c khác khi có tranh ch p th ng m i x y ra.
ây là hình th c r t ph bi n
c các th ng gia a chu ng vì: ít t n kém v

th i gian; v ti n b c; n gi n, g n nh , nhanh chóng, hi u qu ; nhìn chung ít gây
ph ng h i n quan h h p tác v n có c a các bên, không gây tác ng x u trong
kinh doanh.
Nh ng th

ng l

ng c ng có nh ng h n ch c a nó:

GVHD: Nguy n Mai Hân

Trang 4

SVTH: Cao Th L nh


Gi i quy t tranh ch p th

§ Ch thích h p
ch p.

ng m i b ng tr ng tài

i v i hai bên có thi n chí mu n tìm gi i pháp

Vi t Nam

i v i tranh

§ Hình th c gi i quy t khép kín, không công khai s d dàng n y sinh nh ng

tiêu c c, trái v i pháp lu t bên c nh ó pháp lu t u ch nh giai
n th ng l ng
này ch a rõ, hi u l c c a th a thu n ôi bên có hi u l c n âu, ch tài ra sao i
v i m t bên không ch p hành th a thu n lúc th ng l ng, th ng l ng này có
c Tòa án công nh n hay không. ó là nh ng h n ch mà c n ph i làm rõ nh ng
v n

trên thì th

ng l

ng m i có hi u qu .

1.1.3.2 Hoà gi i.
Trong các ph ng th c gi i quy t tranh ch p trong kinh doanh thì hoà gi i là
m t ph ng pháp gi i quy t tranh ch p
c các nhà kinh doanh s d ng nhi u,
nh t là trong l nh v c th ng m i qu c t .
Hòa gi i là hình th c gi i quy t tranh ch p thông qua s tham gia c a bên th ba
óng vai trò trung gian
h tr ho c thuy t ph c các bên tranh ch p tìm các gi i
pháp nh m ch m d t xung t ho c b t hòa. Bên trung gian óng vai trò h tr ôi
bên i n gi i pháp có l i nh t cho ôi bên, có khi bên trung gian hòa gi i thuy t
ph c ôi bên ch p nh n gi i pháp do mình ra, ch m d t xung t.
Bên trung gian hoà gi i có th là cá nhân, t ch c, c quan. ây là hòa gi i
ngoài t t ng nên pháp lu t c ng không nh n nh cá nhân nào, t ch c nào, c
quan nào
c làm trung gian hoà gi i mà ây là s th ng nh t ôi bên tranh ch p
l a ch n trung gian hòa gi i.
Trong quá trình hòa gi i các bên tranh ch p thông tin cho nhau và trình bày

nh ng quan
m c a mình, ng i hòa gi i h ng các bên tham gia vào vi c tìm
ki m nh ng gi i pháp thích h p nh m lo i tr nh ng ý ki n b t ng, nh ng xung
t v l i ích phát sinh gi a các bên. S nh t trí trong vi c gi i quy t tranh ch p
c th hi n b ng v n b n, có s xác nh n c a bên ng ra làm trung gian hòa gi i
và có giá tr ràng bu c v i các bên tham gia. Trên th c t cho th y k t qu hòa gi i
ch y u ph thu c vào hai y u t ó là:
• Thi n chí gi a các bên tranh ch p, nh m “m m hóa” v i mong mu n ti p t c
duy trì h p tác làm n lâu dài.
• Uy tín kinh nghi m và k n ng c a ng

GVHD: Nguy n Mai Hân

Trang 5

i

ng ra làm trung gian hoà gi i.

SVTH: Cao Th L nh


Gi i quy t tranh ch p th

1.1.3.3 Ph

ng m i b ng tr ng tài

Vi t Nam

ng th c tr ng tài.

Theo quy nh c a Lu t th ng m i Vi t Nam trong tr
ch p v n không th a thu n v i nhau thì v tranh ch p
c
ho c t ch c tr ng tài.

ng h p các bên tranh
a ra xét x t i Tòa án

Tr ng tài là th th c gi i quy t tranh ch p, theo ó các bên th a thu n a ra
nh ng v tranh ch p ra tr c m t tr ng tài viên ho c u ban tr ng tài
gi i quy t
và tr ng tài sau khi xem xét v vi c s
a ra m t phán quy t ràng bu c các bên
tranh ch p. Gi i quy t tranh ch p trong kinh doanh b ng tr ng tài là hình th c gi i
quy t tranh ch p thông qua ho t ng c a tr ng tài viên, v i t cách là m t bên th
ba c l p nh m ch m d t xung t b ng cách a ra m t phán quy t bu c các bên
tham gia tranh ch p ph i th c hi n.
ây là hình th c gi i quy t tranh ch p r t ph bi n,
c áp d ng r t r ng rãi do
nh ng u th và l i th mà các hình th c gi i quy t khác không có
c.
ây c ng là ph ng th c
c các nhà kinh doanh a chuông nh t, i v i h
ây là bi n pháp t i u nh t mà các ph ng th c khác không có
c. Ph ng th c
tr ng tài có nh ng u i m gì? Mà làm cho các nhà kinh doanh b nó thu hút mà h
ít ph i dùng n ph ng th c Tòa án khi có tranh ch p x y ra. Nó có vai trò nh th
nào và c

m nó ra sao? Nó thích h p cho gi i quy t các v tranh ch p nào?
Nh ng v n

ós

c gi i áp ngay ch

ng 2

1.1.3.4 Gi i quy t tranh ch p trong kinh doanh th

tài.
ng m i b ng Tòa án.

Gi i quy t tranh ch p b ng Tòa án là hình th c gi i quy t tranh ch p do c quan
nhà n c tài phán th c hi n. Tòa án nhân danh quy n l c c a nhà n c
a ra
phán quy t bu c bên có ngh a v ph i thi hành, k c b ng s c m nh c ng ch c a
Nhà n c. Vì l ó cho ta th y s tr giúp c a Tòa án nh m t gi i pháp cu i cùng
b o v có hi u qu các quy n, l i ích c a h khi g p th t b i trong vi c s d ng
ch th ng l ng ho c hòa gi i và hai bên c ng th a thu n là không dùng
ph ng th c tr ng tài gi i quy t v tranh ch p khi có tranh ch p x y ra.
Thông th

ng thì hình th c gi i quy t tranh ch p trong kinh doanh thông qua

Tòa án
c ti n hành khi mà vi c áp d ng c ch th ng l ng không có hi u qu
hay hòa gi i th t b i và các bên tranh ch p c ng không th a thu n a v tranh
ch p ra gi i quy t tranh ch p t i tr ng tài.

i v i các nhà kinh doanh th
con

ng m i ph

ng pháp gi i quy t tranh ch p b ng

ng Tòa án là i u mà h không h mong mu n. Vì ph

GVHD: Nguy n Mai Hân

Trang 6

ng th c này r t t n

SVTH: Cao Th L nh


Gi i quy t tranh ch p th

ng m i b ng tr ng tài

th i gian, và bi n pháp thi hành c a nó có s h n ch h n so v i ph
tài.
1.2 Khái ni m, c
th ng m i.

Vi t Nam

ng th c tr ng

m, vai trò, hình th c và s hình thành c a tr ng tài

1.2.1 Khái ni m
v Khái ni m v tr ng tài:
Tr ng tài là ng i
u khi n và xác nh thành tích trong cu c thi u th
thao. Ng i
c c ra phân x gi i quy t các cu c tranh ch p.2Bên c nh ó còn
có quan i m “ Tr ng tài
c coi là ng i
c các bên i l p c a t nhân,
th ng gia …công nh n là có th m quy n x m t v tranh ch p là ng i
c c ra
u khi n th thao trong khuôn kh
u l c a b môn và công nh n các k t
3
qu ” . Nh v y tr ng tài là ph ng th c gi i quy t tranh ch p d a trên s tho
thu n gi a các bên i l p u thác cho m t ng i ho c m t s ng i làm trung gian
gi i quy t s xung t trên c s công b ng và khách quan.
Theo pháp l nh tr ng tài th ng m i có hi u l c ngày 01 tháng 7 n m 2003
tr ng tài là “ph ng th c gi i quy t tranh ch p phát sinh trong ho t ng th ng
m i
c các bên th a thu n theo trình t th t c t t ng do pháp lu t này quy
nh”.
v Khái ni m v th

ng m i:

Th ng m i nó không ch là quan h mua i bán l i mà nó còn là các ho t

ng s n xu t, b o hi m, ngân hàng, chuy n giao công ngh , u t ….và lúc này
ho t ng th ng m i
c
u ch nh b i nhi u l nh v c pháp lu t khác nhau ã
làm n y sinh nhi u cách hi u khác nhau v khái ni m th ng m i trong ho t ng
mua bán kinh doanh trong xu th phát tri n và h i nh p qu c t pháp lu t Vi t Nam
ã t ng b c ti p c n v i pháp lu t qu c t và khái ni m th ng m i ã
c hi u
m t cách r ng rãi và khái quát trong pháp lu t tr ng tài th ng m i Vi t Nam. V y
“ ho t ng th ng m i là vi c th c hi n m t hay nhi u hành vi th ng m i c a cá
nhân, t ch c kinh doanh bao g m mua bán hàng hoá, cung ng d ch v ; phân ph i;
i di n, i lý th ng m i; ký g i; thuê, cho thuê; thuê mua; xây d ng; t v n k
thu t; li - x ng; u t tài chính ngân hàng b o hi m th m dò thai thác v n chuy n

2
3

Quan m i t
n- NXB V n Hóa – Thông Tin Hà N i, n m 1999, Nguy n Nh Ý ch biên.
T
n,NXB V n Hóa – Thông Tin,Hà N i, n m1999.

GVHD: Nguy n Mai Hân

Trang 7

SVTH: Cao Th L nh


Gi i quy t tranh ch p th

ng m i b ng tr ng tài

hàng hóa, hành khách b ng
ng hàng không,
ng bi n,
các hành vi th ng m i khác theo quy nh c a pháp lu t”.4
v Khái ni m v tr ng tài th

ng s t,

Vi t Nam

ng b và

ng m i

Tr ng tài qu c t là c quan xét x do các bên tranh ch p l p ra trên c s th a
thu n
quy t

gi i quy t tranh ch p tr ng tài có th là m t cá nhân hay là m t h i
nh tr ng tài có giá tr pháp lý b t bu c i v i các bên tranh ch p.5

Tr ng tài th

ng m i là m t t ch c xã h i ngh nghi p

c t ch c d

ng

i hai

hình th c: tr ng tài th ng tr c và tr ng tài v vi c “Tr ng tài là quá trình gi i
quy t tranh ch p t nguy n l a ch n trong ó bên th ba trung l p (tr ng tài viên)
sau khi nghe các bên trình bày s ra m t quy t nh có tính ch t b t bu c i v i
các bên tranh ch p
Nh v y tr ng tài th ng m i là c quan xét x do các bên
ng s th a thu n
thành l p
gi i quy t tranh ch p gi a chính các bên
ng s ó, trong quá trình
gi i quy t tranh ch p, các bên ph i tôn tr ng quy t c tr ng tài và phán quy t tr ng
tài v c b n phán quy t c a tr ng tài v n y
th t c nh m t b n án và có giá
tr b t bu c thi hành.
1.2.2.

c

Tr ng tài th

m.
ng m i là m t bi n pháp l a ch n r t ph bi n

gi i quy t tranh

ch p trong n n kinh t hi n nay trên th gi i c ng nh
Vi t Nam, nh ng n c

khác nhau có nh ng c
m kinh t xã h i và t p quán pháp lu t khác nhau. Tuy
nhiên dù
c t ch c v i nhi u hình th c, tên g i khác nhau nh ng nhìn chung các
t ch c tr ng tài th ng m i có nh ng c m chung nh sau:
o Các t ch c tr ng tài th ng m i là t ch c phi chính ph , ho t ng mang
tính ngh nghi p không n m trong b máy nhà n c, không mang tính quy n l c
nhà n c
o Các t ch c tr ng tài th ng m i th ng
c l p trên sáng ki n và s t
nguy n c a các tr ng tài viên. Nh v y có ngh a là ch có nh ng tr ng tài viên m i
có th là thành viên c a t ch c tr ng tài th ng m i. Các tr ng tài viên khi có y
các tiêu chu n theo quy nh c a pháp lu t, trên c s t nguy n các bên tham
gia thành l p m t t ch c tr ng tài th ng m i. Ho t ng c a t ch c tr ng tài d a
trên c s t cân i thu chi áp d ng nguyên t c ho ch toán d a trên uy tín là ch
y u.
4
5

u 2 kho n 3 Pháp l nh tr ng tài th ng m i, 2003.
Nguy n ng c p – 1200 thu t ng pháp lý Vi t Nam.

GVHD: Nguy n Mai Hân

Trang 8

SVTH: Cao Th L nh


Gi i quy t tranh ch p th

ng m i b ng tr ng tài

Vi t Nam

o Tuy là t ch c phi chính ph nh ng ho t ng c a tr ng tài có s qu n lý c a
Nhà n c là trong quá trình gi i quy t tranh ch p c a mình tr ng tài c n có s h
tr r t l n t phía Nhà n c mà c th là s h tr c a Toà án
tr ng tài có th
th c hi n ch c n ng gi i quy t tranh ch p c a mình m t cách t t nh t.
o Các tr ng tài viên ch y u là các lu t gia, và các th ng gia có th nói ngoài
b ph n ch y u là các lu t gia thì thành ph n th ng gia là c s cho vi c hình
thành và ho t ng c a t ch c tr ng tài. Nhi u t ch c tr ng tài trên th gi i
c
thành l p trên sáng ki n c a các th

ng gia.

1.2.3. Vai trò.
Trong i u ki n phát tri n kinh t hi n nay, cùng v i xu th toàn c u hóa n n
kinh t , tr ng tài th ng m i óng góp r t nhi u trong quá trình gi i quy t tranh
ch p góp ph n thúc y s phát tri n kinh t , c th là:
- Tính bí m t trong kinh doanh là i u mà các ch th tham gia vào quan h
kinh doanh quan tâm xu t phát t m c tiêu l i nhu n, b i vì các nhà kinh doanh h
s b m t uy tín và ng i cho ng i khác bi t r ng doanh nghi p c a h lúc nào c ng
có tranh ch p.
- Tr ng tài th ng m i s làm gi m gánh n ng cho Tòa án. Vì Toà án h có r t
nhi u v án mà n u nh không có tr ng tài thì vi c xét x s gây ra tr nãy, làm cho
các nhà kinh doanh h b t mãn thì s nh h ng n các v n
khác nh v n

chính tr , xã h i… không n nh.
- Tr ng tài th ng gi i quy t nhanh chóng, k p th i, áp ng k p th i yêu c u
c a các bên tranh ch p.
- Góp ph n n nh vào vi c phát tri n kinh t , xã h i t o l p
c môi tr ng
c nh tranh lành m nh, th c hi n công b ng xã h i, góp ph n thu hút u t c a
c ngoài vào n c ta vì n u nh môi tr ng pháp lu t v tr ng tài c a n c ta
phát tri n và n nh thì h s an tâm h n khi ch n Vi t Nam
u t phát tri n.
c bi t trong th i k kinh t th tr ng thì vai trò c a tr ng tài càng quan
tr ng h n. M i quan h giao l u qu c t gi a các n c trên th gi i thì có nh ng v
vi c tranh ch p h thích tr ng tài gi i quy t h n là Tòa án.
- Tr ng tài s thúc y Tòa án phát tri n h n trong quá trình gi i quy t vì tr ng
tài s là i th c nh tranh c a Tòa án và giúp Tòa án ngày càng hoàn thi n h n.

GVHD: Nguy n Mai Hân

Trang 9

SVTH: Cao Th L nh


Gi i quy t tranh ch p th

1.2.4 Hình th c c a tr ng tài th

ng m i b ng tr ng tài

Vi t Nam

ng m i

Hi n nay theo quy nh c a pháp l nh tr ng tài th ng m i n c ta có hai lo i
hình th c tr ng tài ó là lo i tr ng tài th ng tr c và tr ng tài v vi c (Ad - Hoc).
• Tr ng tài v vi c:
Là hình th c tr ng tài do các bên tranh ch p th a thu n thành l p ra
gi i
quy t m t s v tranh ch p c th c a h . Gi i quy t xong tranh ch p ó, tr ng tài
này t gi i th . tr ng tài v vi c là hình th c tr ng tài n gi n, ph ng th c ho t
ng linh ho t m m d o phù h p v i nh ng v tranh ch p không có nhi u tình ti t
ph c t p, c n và có th gi i quy t nhanh chóng c bi t khi các bên có ki n th c và
hi u bi t pháp lu t, có kinh nghi m tranh t ng, h có th d dàng nh n th c
v n thông qua s gi i quy t c a “ng i th ba”.
Trong tài v vi c không có tr s và không hình thành b máy c

c

nh, không

có quy t c xét x c
nh và th ng nh t. V c b n các bên tham gia không b ràng
bu c b i các quy nh pháp lý v t t ng, ch ng nào nguyên t c xét x khách quan
c b o m.
Hình th c tr ng tài v vi c tr

c ây ch a t ng t n t i

tr ng tài th ng m i ngày 25 tháng 02 n m 2003 m i b t
tr ng tài này.
i u 19 pháp l nh tr ng tài Vi t Nam quy

n

c ta. Pháp l nh v

u ghi nh n hình th c

nh: “ Các bên có quy n l a ch n

trung tâm tr ng tài ho c h i ng tr ng tài do các bên thành l p
gi i quy t v
tranh ch p theo quy nh v t t ng tr ng tài c a pháp l nh này”. N u nh em so
sánh v i nh ng quy nh tr c ây v tr ng tài c a pháp lu t n c ta ch ghi nh n
duy nh t m t hình th c tr ng tài là tr ng tài th ng tr c thì ây là i m m r ng
c a pháp lu t Vi t Nam v i s ti p thu pháp lu t c a th gi i c ng nh so sánh có
s ti p nh n c a pháp lu t nhi u qu c gia trên th gi i.
Ÿ Tr ng tài th

ng tr c (hay còn

c g i là tr ng tài quy ch )

Là hình th c tr ng tài do các tr ng tài viên sáng l p ra gi i quy t tranh ch p
th ng m i, s n sàng gi i quy t ngay khi
c yêu c u. Khác v i tr ng tài v vi c,
khi có v vi c nó m i
c thành l p. Tr ng tài th ng tr c có b máy t ch c
qu n lý g m: Ch t ch, m t ho c các phó ch t ch, có th có T ng th ký, có t cách
pháp nhân, có tr s n nh, có danh sách tr ng tài viên và ho t ng theo
ul

riêng. Trong tài th ng tr c vì v y có quy mô l n, có quy ch t t ng ch t ch . Có
l vì v y mà nó
c g i là tr ng tài quy ch . Tr ng tài th ng tr c luôn luôn

GVHD: Nguy n Mai Hân

Trang 10

SVTH: Cao Th L nh


Gi i quy t tranh ch p th

ng m i b ng tr ng tài

Vi t Nam

“th ng tr c” nên nó có i u ki n thay i, b sung quy ch , b sung các tr ng tài
viên có kinh nghi m vào danh sách tr ng tài viên c a mình ho t ng ngày càng
có hi u qu , áp ng nhu c u th c ti n t ra. ó là m t trong nh ng y u t làm
cho ch t l ng ho t ng c a các t ch c tr ng tài th ng tr c không ng ng nâng
cao, h p d n gi i kinh doanh và

ch

a chu ng.

Hình th c tr ng tài th ng tr c ã
c pháp lu t n c ta công nh n t sau khi
chúng ta b tr ng tài Nhà n c. C th là nó ã

c ghi nh n trong Ngh nh 116
- CP ngày 5 tháng 9 n m 1994 c a Chính ph . V i pháp l nh tr ng tài th ng m i
c U ban th ng v qu c h i ban hành ngày 25 tháng 02 n m 2003, v th c a
hình th c tr ng tài này s ngày càng
c c ng c . V i s h tr c a Tòa án ho t
ng c a tr ng tài ch c ch n s mang l i hi u qu , áp ng yêu c u c a vi c gi i
quy t tranh ch p th ng m i n c ta.
1.2.5
l c v Lu t m u UNCITRAL và nh ng m t
l nh tr ng tài th ng m i 2003 v i Lu t m u UNCITRAL.

ng thích c a pháp

UNCITRAL là tên vi t t t ti ng Anh c a y ban Liên H p Qu c v th ng
m i qu c t (United nations commission international trade law). M c tiêu t n t i
và ho t ng c a UNCITRAL là h ng t i s
u ch nh th ng nh t trong ho t
ng th ng m i qu c t và các thành viên. UNCITRAL
c thành l p theo Ngh
quy t s 2205 n m 1966 c a i h i ng Liên h p qu c. Nhi m v ch y u c a
UNCITRAL là cân i u hòa th ng nh t hóa Lu t th ng m i qu c t v các m t
nh buôn bán ng s n, thanh toán qu c t , tr ng tài th ng m i qu c t , l p pháp
qu c t v các s vi c trên bi n. T khi thành l p n nay y ban này ã so n th o
và thông qua nhi u u c có hi u l c v th ng m i qu c t trong ó có quy t c
tr ng tài n m 1976 và Lu t m u (INODEL LAW) tr ng tài qu c t 1965 (sau ây
xin
c g i t c là Lu t m u).
Lu t m u
c thông qua t i
i h i l n th 31 c a Liên H p Qu c và v n

b n xác nh các quy t c m u v tr ng tài c a các thành viên c a các n c thành
viên Liên H p Qu c và là quy t c tr ng tài chung
c các n c s d ng. ây có
th là thành qu l n c a UNCITRAL óng góp vào s phát tri n Lu t th ng m i
qu c t . Lu t m u g m 8 ch ng và 36 i u6.
Lu t m u do UNCITRAL so n th o và thông qua và là v n b n trong h th ng
các v n b n do y ban này xúc ti n nh m th ng nh t hóa các quy nh v môi
tr ng u t và th ng m i các n c, thúc y m r ng quan h gi a các n c
6

T p chí Nhà N c và Pháp lu t - Tr n Thái D ng: pháp l nh tr ng tài th
tr ng tài th ng m i c a UNCITRAL s 1 n m 2004 ( trang 21).

GVHD: Nguy n Mai Hân

Trang 11

ng m i vi t Nam v i Lu t m u

SVTH: Cao Th L nh


Gi i quy t tranh ch p th

ng m i b ng tr ng tài

Vi t Nam

trên th gi i trong l nh v c tr ng tài th ng m i. Lu t này h ng các qu c gia
thành viên xây d ng th ch phù h p v i xu th h i nh p kinh t qu c t .

á Nh ng
mt
m u UNCITRAL.

ng thích c a pháp l nh tr ng tài th

ng m i 2003 v i Lu t

Pháp l nh tr ng tài th ng m i Vi t Nam quy nh ho t ng th ng m i là:
“Vi c th c hi n m t hay nhi u hành vi th ng m i c a cá nhân t ch c kinh doanh,
bao g m vi c mua bán hàng hoá, cung c p d ch vu, phân ph i, i lý th ng m i,
ký g i, thuê, cho thuê, thuê mua, xây d ng, t v n, k thu t; li – x ng, u t , tài
chính, ngân hàng, b o hi m; th m dò, khai thác; v n chuy n hàng hoá, hành khách
b ng
ng hàng không,
ng bi n,
ng s c,
ng b và các hành vi th ng
7
m i khác theo quy nh c a pháp lu t .
Pháp l nh tr ng tài th ng m i quan ni m ho t ng th ng m i theo ngh a
r ng h n và quan ni m ó phù h p v i quan ni m c a các n c và t ch c th ng
m i th gi i (WTO) c ng nh c a UNCITRAL.
i m khác có liên quan n khái ni m ho t ng th ng m i là pháp l nh
kh c ph c s phân bi t y u t trong và ngoài n c. Do v y, không c n có t ch c
tr ng tài th ng m i trong n c và t ch c tr ng tài th ng m i qu c t riêng bi t
nh tr c n a. Pháp l nh ch
t ra v n
gi i quy t tranh ch p có y u t n c
ngoài b ng tr ng tài theo quy nh chung.

Theo các tr

ng h p quy nh t i kho n 3

u 11. Lu t m u c a UNCITRAL

thì:
+ Các bên tham gia tho thu n tr ng tài t i th i
m ký k t tho thu n tr ng
tài ó, có tr s kinh doanh các n c khác nhau, ho c
+ M t trong nh ng

a

m mà các bên có tr s kinh doanh.

+ Các bên ã th a thu n rõ ràng v n
quan

n nhi u n

ch y u c a th a thu n tr ng tài liên

c.

V n
h tr và giám sát c a các c quan Nhà n
tr ng tài (Tòa án, Vi n ki m sát, Thi hành án).

c

i v i ho t

ng t t ng

ây là thông l qu c t r t quan tr ng i v i ho t ng và m b o và ho t
ng thi hành c a các quy t nh tr ng tài. B i l , các n c u th a nh n nguyên
t c t do nh
t gi a các bên trong vi c l a ch n tr ng tài và h qu t t y u c a

7

u 2 kho n 3 Pháp l nh tr ng tài th

GVHD: Nguy n Mai Hân

ng m i Vi t Nam, 2003

Trang 12

SVTH: Cao Th L nh


Gi i quy t tranh ch p th

ng m i b ng tr ng tài

Vi t Nam

vi c này là th a nh n giá tr chung th m (không b kháng cáo kháng ngh

quy t l i theo trình t phúc th m) c a quy t nh tr ng tài
1.2.6 S hình thành c a tr ng tài th

ng m i

gi i

Vi t Nam.

] Th i k 1960-1993:
So v i s hình thành c a tr ng tài th ng m i trên th gi i thì tr ng tài c a
Vi t Nam là r t non tr , do nh ng
u ki n kinh t , xã h i, c thù c a Nhà n c
và pháp lu t Vi t Nam mà tr ng tài th ng m i
c thành l p khá mu n.
m
m c là n m 1960 khi Nhà n c ta c b n c i t o xong n n kinh t và b t u xây
d ng n n kinh t xã h i ch ngh a v i 2 thành ph n kinh t là kinh t qu c doanh và
kinh t t p th . S ra i c a tr ng tài th ng m i g n li n v i s hình thành c ch
ho t ng kinh t và chính tr , c ch này ã nh h ng m nh m
n vi c thành l p
m t ch c gi i quy t tranh ch p kinh t
u tiên Vi t Nam v i tên g i là tr ng tài
th ng m i c ng trong th i k này ph n l n các giao d ch th ng m i qu c t
u
do Nhà n c ti n hành thông qua các doanh nghi p. Vi t Nam lúc b y gi theo s
phát tri n chung c a kh i Nhà n c xã h i ch ngh a, xây d ng tr ng tài th ng
m i qu c t theo mô hình Liên Xô c , thành l p hai h i ng tr ng tài ngo i th ng
ngày 30 tháng 4 n m 1963 và h i ng tr ng tài hàng h i ngày 5tháng 10 n m 1966.
Tr ng tài ngo i th

ng là t ch c phi chính ph

c thành l p theo ngh

nh

s 59/CP ngày 30 tháng 4 n m 1963 v i ch c n ng gi i quy t tranh ch p phát sinh
gi a m t bên Vi t Nam v i môt bên là n c ngoài v ho t ng giao d ch ngo i
th ng ó là tranh ch p liên quan n thanh toán, trao i hàng hoá, v n chuy n,
b o hi m.
Tr ng tài hàmg h i là m t t ch c tr ng tài phi chính ph ra i theo quy nh
s 135/CP c a chính ph Vi t Nam ngày 5 tháng 10 n m 1964, nhìn chung h i
ng tr ng tài hàng h i có u l và quy t c ho t ng gi ng nh h i ng tr ng tài
ngo i th ng. S khác nhau gi a hai h i ng tr ng tài ch
th m quy n. Theo
i u2
u l c a h i ng Tr ng tài hàng h i có th m quy n gi i quy t các v
tranh ch p v các v n
giao thông v n t i
ng bi n khi có ít nh t m t bên ch
th tham gia là ng i n c ngoài nh vi c thuê tàu v n chuy n hàng hoá b ng
ng bi n, công tác i lý tàu bi n, b o hi m hàng hoá… Gi ng nh h i ng
tr ng tài ngo i th ng, h i ng tr ng tài hàng h i có th m quy n gi i quy t tranh
ch p v ho t ng dân s ho c kinh t do các cá nhân ho c t ch c Vi t Nam ký k t
c v tranh ch p u t . Nhìn chung thì phán quy t c a c hai h i ng tr ng tài u
có giá tr chung th m không th kháng cáo t i Tòa án hay b t k t ch c nào qua

GVHD: Nguy n Mai Hân

Trang 13

SVTH: Cao Th L nh


Gi i quy t tranh ch p th

ng m i b ng tr ng tài

Vi t Nam

th c t h i ng tr ng tài trong th i k 1960 - 1980 c hai h i ng tr ng tài có r t
ít v vi c gi i quy t. Chính vì th các tranh ch p v ngo i th ng và hàng h i r t
ít. nh ng n m 80 ho t ng kinh t Vi t Nam phát tri n, Vi t Nam ti n hành quan
h mua bán không còn gi i h n trong các n c xã h i ch ngh a và m r ng ra
nhi u n c trên th gi i. Chính vì th giao d ch ngo i th ng t ng lên, t t y u s
làm t ng s l ng tranh ch p gi a Vi t Nam và các doanh nghi p n c ngoài. T
nhu c u nh th v n h p th c hai t ch c này
c xem là c n thi t
Bên c nh ó, s phát tri n c a n n kinh t c th là nhu c u c n ph i hoàn
thi n c ch ho t ng kinh t , Chính ph ban hành N s 75/CP ngày 14 tháng 4
m 1975 nh m i tên Tr ng tài kinh t thành Tr ng tài kinh t Nhà n c v i
nhi m v và quy n h n giám sát vi c thi hành các ho t ng kinh t
c ký k t
gi a các doanh nghi p nhà n c và gi i quy t tranh ch p gi a h v i nhau. Ti p ó
là NQ 24/H BT ngày 10 tháng 8 n m 1981 và N 62/H BT ngày 14 tháng 04
m 1984
c ban hành quy nh v ng ch tr ng tài viên. Cu i cùng, t ch c tr ng
tài kinh t Nhà n c
c hoàn thi n theo pháp l nh tr ng tài kinh t ban hành ngày

10 tháng 10 n m 1990.
] Giai o n 1993

n khi có pháp l nh tr ng tài th

ng m i ra

i:

Tr c khi có quy t nh 204 - TTg ngày 28 tháng 4 n m 1993 các tranh ch p
th ng m i qu c t
Vi t Nam do h i ng tr ng tài ngo i th ng và H i ng
tr ng tài hàng h i gi i quy t. ây là hai t ch c
c thành l p bên phòng th ng
m i và công nghi p Vi t Nam.
Tháng 7 n m 1994 t ch c tr ng Tài kinh t b gi i th ch c n ng c a tr ng
tài kinh t nhà n c
c giao cho Tòa kinh t trong h th ng Tòa án nhân dân. Và
ánh d u s phát tri n m i c a n n kinh t chuy n t n n kinh t t p chung, m nh
l nh sang n n kinh t th tr ng s ra i c a t ch c tr ng tài phi chính ph theo
ngh

nh 116/CP ngày 5 tháng 9 n m 1994 là ch ng minh.

K t n m 1980 s gia t ng c a các nhà u t
u t vào Vi t Nam và nhu
c u giao d ch th ng m i Vi t Nam t ng nhanh òi h i ph i có t ch c thích h p
gi i quy t tranh ch p th ng m i qu c t . Ngày 28 tháng 04 n m 1993 Chính ph
ã ban hành quy t nh s 204/TTg thành l p trung tâm tr ng tài qu c t Vi t Nam
(là VIAC) t bên c nh phòng th ng m i công nghi p Vi t Nam. Trên c s h p

nh t h i ng tr ng tài ngo i th ng và tr ng tài hàng h i. ây là m t b c phát
tri n c a tr ng tài th ng m i Vi t Nam. Tuy nhiên do nhu c u phát tri n và thu hút
các doanh nghi p mà trung tâm ã ra quy t nh s 114 - TTg ngày 06 tháng 02

GVHD: Nguy n Mai Hân

Trang 14

SVTH: Cao Th L nh


Gi i quy t tranh ch p th

ng m i b ng tr ng tài

Vi t Nam

m 1992 cho phép trung tâm VIAC có th m quy n gi i quy t các phát sinh t các
quan h kinh doanh trong n c vì ây chính là c s mà phòng th ng m i và công
nghi p Vi t Nam thông qua quy t c t t ng tr ng tài trong n c c a trung tâm tr ng
tài th ng m i qu c t Vi t Nam ngày 25 và ngày 26 tháng 3 n m 1996. Hi n nay
i góc
c a m t n n kinh t th tr ng tr ng tài th ng m i vi t nam ã b t u
thay i theo h ng phù h p v i thông l qu c t . Pháp l nh tr ng tài th ng m i
Vi t Nam ã ra i và có hi u l c thi hành vào ngày 01 tháng 7 n m 2003 s t o
m t b c phát tri n m i trong gi i quy t tranh ch p b ng tr ng tài Vi t Nam.
1.3

u và nh c
m c a vi c gi i quy t tranh ch p b ng tr ng tài th

m i so v i Tòa án.

ng

Theo pháp lu t hi n hành c a Viêt Nam, vi c gi i quy t tranh ch p th ng
m i
c th c hi n b ng m t trong hai con
ng: M t là gi i quy t t i toà án nhân
dân theo quy nh c a B lu t T t ng dân s ; hai là gi i quy t b ng tr ng tài theo
quy nh c a pháp l nh tr ng tài th ng m i Ngh nh 25 n m 2004/N - CP Ngày
15 tháng 01 n m 2004 c a Chính ph .
Nh v y khi x y ra tranh ch p các bên có th
a v vi c ra Tòa án ho c
tr ng tài
gi i quy t, hai ph ng th c này có s khác bi t c b n và nó có nh ng
u nh c m nh sau:
] Nh ng u i m ó là :
cao ý chí t do tho thu n c a các bên tranh ch p. Ch ng h n nh , trong
quá trình giao k t h p ng gi a các doanh nghi p khi có tranh ch p x y ra thì các
bên có quy n th a thu n ch n tr ng tài
gi i quy t và có quy n th a thu n ch n
tr ng tài viên ti n hành xét x gi i quy t v vi c không ch có th , mà các bên còn
có quy n l a ch n t ch c tr ng tài. Th a thu n tr ng tài có th
c các bên giao
k t ngay trong h p ng và có th th a thu n sau khi có tranh ch p x y ra.
- Th t c gi i quy t tranh ch p th ng m i n gi n, không có nhi u công
o n t t ng , nhanh, g n, linh ho t áp ng òi h i ho t ng th ng m i c a các
bên có liên quan.
- N i dung tranh ch p và danh tính c a các bên
c gi kín, áp ng nhu c u

tin c y trong quan h th ng m i,
u ó có ý ngh a r t l n trong
u ki n c nh
tranh.
- Các bên
tr ng tài và h i
t ng.

ng s có quy n t do ch n tr ng tài viên. Cách th c l a ch n
ng tr ng tài phát huy tính dân ch , khách quan trong quá trình t

GVHD: Nguy n Mai Hân

Trang 15

SVTH: Cao Th L nh


Gi i quy t tranh ch p th

ng m i b ng tr ng tài

Vi t Nam

- Tr ng tài viên - ng i ch trì phân x tranh ch p, có chuyên môn sâu và kinh
nghi m gi i quy t i v i l nh v c v tranh ch p. Vì t ch c tr ng tài th ng m i
c thành l p ch y u gi i quy t các tranh ch p trong l nh v c th ng m i, chính
vì th ng i phân x c n ph i có ki n th c sâu v l nh v c th ng m i, và trong quá
trình xét x nh ng v vi c thu c l nh v c th ng m i ã t o
c nhi u kinh

nghi m. Trong khi ó Tòa án ph i xét x tr ng nhi u l nh v c nh : dân s , hình s ,
lao ng …
- Quy t nh gi i quy t tranh ch p th ng m i b ng tr ng tài ph i
c các
bên thi hành nhanh chóng, trong th i h n 30 ngày và quá h n ó bên
c thi hành
có quy n làm n yêu c u c quan Thi hành án c p t nh, n i có tr s , n i c trú
ho c n i có tài s n c a bên ph i thi hành quy t nh tr ng tài
áp ng yêu c u
khôi ph c nhanh nh ng t n th t v ti n, hàng trong kinh doanh th ng m i, quy t
nh tr ng tài là quy t nh cu i cùng và có hi u l c tr c pháp lu t, nh b n án c a
Tòa án.
- T t ng trong tài không b ràng bu c v m t lãnh th , ngh a là các bên mu n
ch n trung tâm tr ng tài nào c ng
c, b t k
a ch nào c a h
âu.
- Vi c th ng thua trong t t ng tr ng tài kinh t v n
c kh i hòa khí lâu dài
gi a các bên tranh ch p. ây là i u ki n không làm m t i quan h h p tác kinh
doanh gi a các i tác, b i l t t ng tr ng tài là t nguy n.
- V i tính ch t là m t t ch c phi chính ph , vì v y mà tr ng tài viên hoàn
toàn c l p không b chi ph i b i c quan ch qu n nào. H xét x v vi c theo
pháp lu t và theo kh n ng hi u bi t c a mình. H n n a, chính s g n g i và quan
tâm c a tr ng tài viên i v i các bên tranh ch p c ng là m t u i m n a c a tr ng
tài so v i t t ng t pháp thông th ng, trong quá trình gi i quy t tranh ch p ôi
khi các bên thi u s bình t nh, tr ng tài viên s là ng i bám sát theo dõi ti n trình
v vi c và có s giúp

k p th i cho các bên.8

- Tuy là gi i quy t tranh ch p th ng m i b ng tr ng tài - m t t ch c phi
chính ph , nh ng
c h tr , m b o v pháp lí c a Tòa án trên các m t sau: xác
nh giá tr pháp lí c a th a thu n tr ng tài; gi i quy t khi u n i v th m quy n c a
h i ng tr ng tài; ra l nh áp d ng bi n pháp kh n c p t m th i; xét n yêu c u
hu quy t nh tr ng tài; công nh n và thi hành quy t nh tr ng tài.

8

Th.s D
nghi p,

ng Kim Th Nguyên,Giáo trình lu t th
i h c C n th , n m 2005.

GVHD: Nguy n Mai Hân

ng m i – ph n 3 gi i quy t tranh ch p và phá s n doanh

Trang 16

SVTH: Cao Th L nh


Gi i quy t tranh ch p th

ng m i b ng tr ng tài

Vi t Nam

- Trong quá trình gi i quy t tranh ch p n u nh quy n và l i ích c a m t bên
b xâm h i ho c có nguy c b xâm h i thì có quy n yêu c u ra Tòa án áp d ng bi n
pháp kh n c p t m th i, nh m b o toàn ch ng c trong tr ng h p ch ng c b tiêu
h y ho c có nguy c b tiêu hu ; kê biên tài s n tranh ch p
ng n ng a vi c t u
tán tài s n; chuy n d ch tài s n tranh ch p; thay i hi n tr ng c a tài s n tranh
ch p; kê biên và niêm phong tài s n n i g i gi ; phong t a tài s n Ngân hàng.
] Nh

c

m c a tr ng tài so v i tranh ch p t i Toà án.

- C quan tr ng tài th ng m i không có quy n ra l nh kê biên kh n c p t m
th i i v i tài s n là i t ng tranh ch p. Vi c kê biên ch
c th c hi n thông
qua Tòa án trên c s yêu c u c a tr ng tài. Quá trình kê biên theo trình t này có
th kéo dài, không m b o phong t a tài s n k p th i phòng ng a t u tán tài s n.
- Phán quy t c a tr ng tài là chung th m, mà tr ng tài viên c ng là con ng i
nên v n có th sai l m khi a ra phán quy t vì th n u phán quy t sai thì không có
h i xét x l i. Ng c l i, v i gi i quy t tranh ch p b ng ph ng th c Tòa án khi
phán quy t c a th m phán sai l m thì khi ó các bên có th yêu c u phúc th m,
giám c th m, tái th m…
1.4 M i quan h gi a Tòa án v i tr ng tài
Tr ng tài v a mang b n ch t c a th ng l ng, hòa gi i v a mang b n ch t
c a Tòa án. Mang tính ch t là “Tòa án t ”, ho t ng c a tr ng tài không th thi u
c vai trò c a Tòa án trong quá trình tr ng tài. Tr ng tài không th phát huy
c
hi u qu n u t n t i c l p v i Tòa án. i u này xu t phát t 2 lý do sau ây:

- Th m quy n c a H i ng tr ng tài, tr ng tài viên b t ngu n t s th a thu n
“quy n l c theo h p ng” hay “quy n l c i di n” cho các bên tranh ch p giao
phó và y nhi m cho H i ng tr ng tài. Khi gi i quy t v vi c do s th a thu n
c a các bên tranh ch p, thì các quy t nh c a H i ng tr ng tài ch có hi u l c b t
bu c i v i các bên tranh ch p nh ng l i không có quy n ra l nh b t bu c
b t k bên th ba hay v i t ch c nào khác dù có liên quan t i tranh ch p.
Trong tr

ng h p này,

iv i

m b o hi u qu cho vi c thi hành phán quy t c a

tr ng tài, Tòa án d i quy n l c Nhà n c s gi vai trò h tr , giúp
tr ng tài
khi c n thi t. Hi u qu c a vi c thi hành phán quy t tr ng tài ph thu c hoàn toàn
vào m c
h p tác gi a tr ng tài và Tòa án.
Vì phán quy t c a tr ng tài là chung th m và có hi u l c b t bu c thi hành nên
nó s nh h ng r t l n n quy n l i c a các bên n u có s vi ph m, không trung
th c, không khách quan, sai sót t phía tr ng tài. Vì v y c n ph i có ki m tra giám
GVHD: Nguy n Mai Hân

Trang 17

SVTH: Cao Th L nh


Gi i quy t tranh ch p th

ng m i b ng tr ng tài

Vi t Nam

sát c a Nhà n c i v i ho t ng tr ng tài. Lúc này, Tòa án - v i t cách là i
di n cho c quan Nhà n c - th c hi n quy n qu n lý và giám sát i v i các hi n
ng này.
Nh vây, d i góc
pháp lý, tuy là hai bi n pháp
vì có cùng m t ch c n ng là xét x
t nm tm c
tr t t pháp lu t trong kinh doanh và b o v quy n l i c
Tòa án không th t n t i cách bi t nhau. S khác nhau v

tài phán khác nhau nh ng
ích chung là gi n nh
a các bên nên tr ng tài và
ngu n g c quy n l c nên

b n ch t c a chúng c ng có nh ng
m khác nhau. Tòa án là c quan tài phán
công, th c hi n quy n tài phán c a mình nhân danh Nhà n c,
c m b o b ng
quy n l c c a Nhà n c, còn tr ng tài là c quan tài phán t , xét x d a trên ý chí
c a các bên tranh ch p ( ã ký k t th a thu n tr ng tài) thông qua ho t ng c a H i
ng tr ng tài (thay m c tr ng tài viên duy nh t).
S khác nhau gi a Tòa án và tr ng tài chính là gi i quy t m i quan h gi a
qu n lý Nhà n c và nhu c u c a các bên sao cho v a m b o s qu n lý c a Nhà
c v a m b o quy n t do kinh doanh c a doanh nghi p.9

Nghiên c u v l ch s m i quan h gi a Tòa án và tr ng tài c bi t là các
ng qu c th ng m i Châu âu (Anh, Pháp,
c..) qua ó có th th y m t b c
tranh t ng i ph bi n v i ba giai
n… t s
i u, nghi k b t h p pháp,
Tòa án c a các n c chuy n d n thái
th a nh n s t n t i c a th c th “Phi Nhà
c” - tr ng tài, ng th i tìm cách kh ng ch , ki m soát nghiêm ng t i v i quá
trình tr ng tài.10
Nh v y, m t trong các tiêu chu n
tr ng tài th ng m i c a m
nên h p d n và áng tin c y i v i các nhà doanh nghi p là pháp lu t c
ph i u ch nh m t cách h p lý m i quan h gi a tr ng tài và Tòa án, c
h n ch
c s can thi p quá sâu c a Tòa án vào quá trình tr ng tài, v

t n c tr
an c ó
th là v a
a mb o

s h tr c n thi t c a Tòa án i v i tr ng tài trong quá trình gi i quy t tranh ch p
c ng nh khi thi hành phán quy t c a tr ng tài
1.5 Thành l p trung tâm tr ng tài.
1.5.1 i u ki n thành l p trung tâm tr ng tài.
Trên c s có ti p thu ch n l c kinh nghi m c a các n c trên th gi i, ng
th i qua th c ti n áp d ng và ho t ng tr ng tài Vi t Nam.
u 14 pháp l nh
9

tr18-19 Giáo trình lu t th ng m i ph n 3 Gi i quy t tranh ch p và phá s n doanh nghi p- ThS D ng Kim
Th Nguyên – N m 2005.
10
D ng Thanh Mai – Quan h gi a Tòa án và Tr ng tài trong vi c b o m hi u qu tr ng vi c gi i quy t
tranh ch p b ng tr ng tài - T p chí Nhà N c và Pháp lu t s 12/1997.

GVHD: Nguy n Mai Hân

Trang 18

SVTH: Cao Th L nh


Gi i quy t tranh ch p th

ng m i b ng tr ng tài

Vi t Nam

tr ng tài quy nh c n c vào tình hình phát tri n kinh t xã h i c a các a ph ng,
trung tâm tr ng tài
c thành l p m t s
a ph ng theo quy nh c a chính
ph , và khi có ít nh t 5 n m sáng l p viên có
u ki n làm tr ng tài viên theo
ngh và
c h i lu t gia gi i thi u, b t pháp ra quy t nh cho phép thành l p
trung tâm tr ng tài. C th hóa quy nh này, i u 4 N s 25/2004/N -CP ngày
15 tháng 01 n m 2004 quy nh trung tâm tr ng tài

c thành l p t i thành ph Hà
N i, thành ph
à N ng, thành ph H Chí Minh. Các trung tâm tr ng tài
c
thành l p theo quy nh c a pháp lu t tr c ngày pháp lu t có hi u l c
c ti p t c
ho t ng theo quy nh c a pháp lu t và ngh nh này.
1.5.2 Th t c thành l p trung tâm tr ng tài
Theo N s 25/2004/N - CP ngày 15 tháng 01 n m 2004 thì th t c thành
l p trung tâm tr ng tài
c quy nh nh sau:
*

c 1:

ngh thành l p trung tâm trung tâm tr ng tài

- Các sáng l p viên có
ngh thành l p trung tâm tr ng tài
+S l

cv

u ki n làm tr ng tài viên g i hai b h s
n B t pháp.

u ki n tr thành tr ng tài viên:

Công dân Vi t Nam có

u ki n sau ây có th làm tr ng tài viên:11

• Có n ng l c hành vi dân s
• Có ph m ch t
• Có b ng

o

y

c t t, trung th c, vô t , khách quan

i h c và ã qua th c t công tác theo ngành h c t 5 n m tr lên

Ngoài nh ng u ki n trên thì c ng có nh ng h n ch
thành tr ng tài viên
nh sau: Ng i ang b qu n ch hành chính, ang b truy c u trách nhi m hình s
ho c ã b k t án mà ch a
c xoá án tích. Th m phán,Vi n ki m sát,
u tra
viên, Ch p hành viên, công ch c ang công tác t i Toà án nhân dân, Vi n ki m sát
nhân dân, c quan i u tra, và c quan Thi hành án không
c làm tr ng tài viên
- H s g m các gi y t sau :
n xin phép thành l p trung tâm tr ng tài g m có:12
•

Ngày, tháng, n m vi t

•

H và tên,

a ch , ngh nghi p c a các sáng l p viên

11

u 12 Pháp l nh tr ng tài th

12

u 14, kho n 4 Pháp l nh tr ng tài th

GVHD: Nguy n Mai Hân

n

ng m i,2003.
ng m i,2003.

Trang 19

SVTH: Cao Th L nh


Gi i quy t tranh ch p th

•

L nh v c ho t

•

a

md

ng m i b ng tr ng tài

Vi t Nam

ng c a trung tâm tr ng tài
nh

t tr s c a trung tâm tr ng tài.

ng th i có th a thu n v vi c c m t sáng l p viên làm ch t ch trung tâm
tr ng tài và có ch ký c a t t c các sáng l p viên.
y u lý l ch, b n sao có công ch ng ho c có ch ng th c h p l b ng t t
nghi p i h c, gi y t xác nh n c a c quan, t ch c có th m quy n v vi c ã qua
th c t công tác theo ngành h c t 5 n m tr lên c a các sáng l p viên
i u l c a trung tâm tr ng tài
n b n gi i thi u H i lu t gia Vi t Nam
* B
tr ng tài.

c 2:C p gi y phép thành l p và phê chu n thành l p c a trung tâm

Trong th i h n 40 ngày k t ngày nh n
c h s h p l , B tr ng B t

pháp c p gi y phép thành l p và phê chu n thành l p c a trung tâm tr ng tài, ng
th i có công v n, công báo kèm theo b n sao gi y phép thành l p trung tâm tr ng
tài t tr s . Trong tr ng h p t ch i, b t pháp ph i tr l i b ng v n b n và nêu
rõ lý do.
* B

tài

c 3:

ng ký ho t

ng c a trung tâm tr ng tài

Trung tâm tr ng tài ph i ng ký ho t ng t i s t pháp, n i trung tâm tr ng
t tr s trong th i h n 30 ngày k t ngày nh n
c gi y phép thành l p. H
ng ký ho t ng c a trung tâm tr ng tài
c quy nh nh sau:

+
n ng ký ho t
trung tâm tr ng tài

ng trong ó ghi rõ

a

md

nh

t tr s c a

+ B n sao có công ch ng ho c ch ng th c h p l , gi y phép thành l p c a
trung tâm tr ng tài
+ Danh sách tr ng tài viên c a trung tâm tr ng tài
Trong th i h n 7 ngày k t ngày nh n
c h s h p l S t pháp có trách
nhi m c p gi y phép ng ký ho t ng c a trung tâm tr ng tài. Sau khi
cc p
gi y phép ho t ng trung tâm tr ng tài th c hi n vi c ng công báo, th c hi n các
th t c m tài kho n và kh c con d u theo quy nh c a pháp lu t. Trung tâm trong
tài ch

c ho t

ng k t ngày

GVHD: Nguy n Mai Hân

c c p gi y

Trang 20

ng ký ho t

ng.

SVTH: Cao Th L nh

Gi i quy t tranh ch p th

1.5.3 T ch c và ho t

ng m i b ng tr ng tài

Vi t Nam

ng c a trung tâm tr ng tài.

Theo quy nh c a pháp lu t, trung tâm tr ng tài là m t t ch c phi chính ph
có t cách pháp nhân, có con d u và tài kho n riêng, ho t ng theo
u l do
chính trung tâm tr ng tài xây d ng. Ngoài ra trung tâm tr ng tài
c thành l p chi
nhánh, v n phòng i di n theo quy nh c a pháp lu t Vi t Nam v ho t ng c a
n phòng i diên và chi nhánh13. Trung tâm t ch c c a trung tâm tr ng tài g m
có Ban i u hành và các tr ng tài viên, trong ó ban i u hành g m:
- Ch t ch trung tâm tr ng tài do các tr ng tài viên b u ra
- M t ho c các phó ch t ch do các tr ng tài viên b u ra
- T ng th ký do ch t ch trung tâm tr ng tài c
Trung tâm tr ng tài có các nhi m v và quy n h n sau ây:
+ Xây d ng
u l và quy t c t t ng c a trung tâm tr ng tài, nh ng không
c trái v i pháp l nh c a tr ng tài th ng m i.
+ M i nh ng ng

i có

u ki n làm tr ng tài viên c a trung tâm tr ng

tài.
+ Ch nh tr ng tài viên
tr ng tài th ng m i.

thành l p tr ng tài theo quy

nh c a pháp l nh

+ Cung c p các d ch v hành chính v n phòng cho các h i
các v tranh ch p.

ng gi i quy t

+ Thu phí tr ng tài, tr thù lao cho tr ng tài viên theo i u l c a trung tâm
tr ng tài.

13

Pháp l nh tr ng tài Th

ng m i –2003.

GVHD: Nguy n Mai Hân

Trang 21

SVTH: Cao Th L nh